Một số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên ở các trường trung học phổ thông quận 3, thành phố hồ chí minh luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

HOÀNG THÚY LIỄU

MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NÂNG
CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG QUẬN 3, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ
MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC


2

NGHỆ AN - 2013


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

HOÀNG THÚY LIỄU

MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NÂNG
CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG QUẬN 3, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ
MINH

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC

MÃ SỐ: 60140114

Người hướng dẫn khoa học:
PGS - TS: Nguyễn Ngọc Hợi


2

NGHỆ AN - 2013


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu, thực hiện và hồn thành luận
văn, tơi đã nhận được sự động viên, giúp đỡ tận tình tạo điều kiện thuận lợi
của các cấp lãnh đạo, nhiều thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và gia
đình. Khơng biết nói gì hơn tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến:
- Trường Đại học Vinh, khoa Sau Đại học, các giảng viên, các nhà sư
phạm đã tận tình giảng dạy và tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình
học tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn.
- Tơi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới PGS.TS
Nguyễn Ngọc Hợi - Người hướng dẫn khoa học, đã tận tâm hướng dẫn, bồi
dưỡng kiến thức, phương pháp nghiên cứu, năng lực tư duy và trực tiếp giúp
đỡ tác giả hoàn thành luận văn này.
- Nhân dịp này tôi xin được chân thành cảm ơn đến các Thầy (Cơ)
Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, cùng tất cả các thầy cô giáo các trường
THPT quận 3, thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi, cung cấp
số liệu, tư liệu và nhiệt tình đóng góp ý kiến cho tơi trong q trình nghiên
cứu.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện, song luận văn
khơng tránh khỏi những thiếu sót, khiếm khuyết. Kính mong nhận được những

lời chỉ dẫn, góp ý của các thầy giáo, cô giáo, ý kiến trao đổi của các đồng
nghiệp để luận văn có chất lượng và hồn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Nghệ An, ngày 20 tháng 05 năm 2013
Người thực hiện

Hoàng Thúy Liễu


4


MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................................3
MỤC LỤC.............................................................................................................................5
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT...............................................................7
MỞ ĐẦU...............................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài..................................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu...........................................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu......................................................................................2
4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.........................................................................................................3
6. Phạm vi nghiên cứu............................................................................................................3
7. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................................3
8. Những đóng góp mới của luận văn....................................................................................4
9. Luận văn bao gồm...........................................................................................................4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG THPT.............5
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu..............................................................................................5
1.1.1. Ở nước ngoài................................................................................................................5

1.1.2. Ở Việt Nam................................................................................................................6
1.2. Một số khái niệm cơ bản...............................................................................................8
1.2.1. Nhà trường và Trường THPT........................................................................................8
1.2.2. Giáo viên và giáo viên THPT............................................................................................11
1.2.3. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học, quản lý đội ngũ giáo viên..................14
1.2.4. Chất lượng, chất lượng đội ngũ giáo viên.................................................................17
1.2.5. Đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng..................................................................................19
1.3. Đặc điểm lao động sư phạm của người giáo viên.........................................................21
1.4. Nội dung của việc quản lý, xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên..............................24
1.5. Cơ sở pháp lý về quản lý và bồi dưỡng để nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên.............25
1.6. Ý nghĩa của việc quản lý, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên..................................26
Chương 2 THỰC TRẠNG VỀ CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG
THPT QUẬN 3, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH..................................................................29


6
2.1. Đặc điểm kinh tế, xã hội, hoạt động giáo dục và đào tạo quận 3, thành ph ố Hồ Chí Minh
..............................................................................................................................................29
2.1.1. Đặc điểm tình hình kinh tế, xã hội............................................................................29
2.1.2. Đặc điểm tình hình hoạt động của ngành giáo dục....................................................31
2.1.3. Khái quát về các trường THPT quận 3, thành phố Hồ Chí Minh................................32
2.1.4. Chất lượng giáo dục ở các trường THPT quận 3, thành phố Hồ Chí Minh..............39
2.2. Thực trạng về chất lượng đội ngũ giáo viên THPT quận 3 thành phố Hồ Chí Minh ..40
2.2.1. Số lượng, cơ cấu......................................................................................................41
2.2.2. Về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống...............................................................42
2.2.3. Về trình độ đào tạo và năng lực chun mơn nghiệp vụ.............................................45
2.3. Thực trạng về quản lý nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên THPT qu ận 3 thành ph ố
Hồ Chí Minh........................................................................................................................46
2.3.1. Cơng tác giáo dục đạo đức, chính trị tư tưởng............................................................46
2.3.2. Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ...........................................................................47

2.3.3. Công tác đánh giá, phân loại giáo viên...............................................................................52
2.3.4. Công tác quy hoạch, phát triển cơ cấu đội ngũ giáo viên.............................................54
2.3.5. Quản lý cơ sở vật chất và các phương tiện đảm b ảo đi ều kiện làm vi ệc cho giáo viên
..............................................................................................................................................56
2.3.6. Thực hiện chế độ, chính sách và công tác thi đua, khen thưởng, k ỷ lu ật...................57
2.4. Đánh giá chung về thực trạng........................................................................................57
2.4.1. Những thành tựu trong công tác nâng cao chất lượng đ ội ng ũ giáo viên trong nhà
trường THPT quận 3..........................................................................................................58
2.4.2. Những hạn chế.........................................................................................................59
2.4.3. Nguyên nhân.................................................................................................................63
Chương 3 MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NG Ũ GIÁO
VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG THPT QUẬN 3 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.............................67
3.1. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp....................................................................................67
3.1.1. Đảm bảo tính khoa học............................................................................................67
3.1.2. Đảm bảo tính khả thi...............................................................................................67
3.1.3. Đảm bảo tính cần thiết............................................................................................68
3.2. Một số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên ở các tr ường THPT
quận 3 thành phố Hồ Chí Minh...........................................................................................68


7
3.2.1. Nâng cao nhận thức và tinh thần trách nhiệm cho đội ngũ giáo viên............................68
3.2.2. Xây dựng quy hoạch và tuyển chọn đội ngũ giáo viên.................................................72
3.2.3. Tổ chức công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ chun mơn nghiệp vụ cho đội
ngũ giáo viên..........................................................................................................................76
3.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra đánh giá chuyên môn nghiệp vụ..................................79
3.2.5. Đổi mới cơng tác thi đua - khen thưởng, nhân điển hình tiên tiến. ..............................84
3.2.6. Đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và quản lý việc sử dụng trang thiết bị dạy học.. 87
3.2.7. Nâng cao hiệu lực công tác quản lý hoạt động của các tổ chun mơn.......................90
3.3. Thăm dị sự cần thiết và khả thi của các giải pháp........................................................94

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................................98
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................100

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CBQL

Cán bộ quản lý

CNH - HĐH

Cơng nghiệp hóa - hiện đại hóa

CSVC

Cơ sở vật chất

GDĐĐ

Giáo dục đạo đức

GD HS

Giáo dục học sinh

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

GV - CNV

Giáo viên - công nhân viên

HĐND

Hội đồng nhân dân

HS

Học sinh

HSG

Học sinh giỏi

NGLL

Ngoài giờ lên lớp

PCGDTH - CMC

Phổ cập giáo dục tiểu học - chống mù chữ

PHHS

Phụ huynh học sinh

QLGD

Quản lý giáo dục


8

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

TD - TT

Thể dục - thể thao

UBND

Ủy ban nhân dân

XHCN

Xã hội chủ nghĩa


1
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Trong những năm qua nhằm thực hiện mục tiêu “Nâng cao dân trí, đào
tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” để đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước
trong giai đoạn mới, sự nghiệp giáo dục và đào tạo nước ta đã có sự phát triển
mạnh mẽ cả về quy mô và chất lượng, đạt được nhiều thành tựu quan trọng,
đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam XHCN. Trong
đó có sự đóng góp to lớn của đội ngũ nhà giáo qua các thời kì. “Ngành giáo
dục- đào tạo đã có bước phát triển khá. Quy mơ giáo dục tiếp tục mở rộng và
trình độ dân trí được nâng lên rõ rệt. Đổi mới giáo dục đang được triển khai từ
giáo dục mầm non, phổ thông, dạy nghề, đến cao đẳng, đại học. Cở sở vật
chất của ngành được tăng cường” (NQ Đại hội X của Đảng).
Trong những năm qua ngành giáo dục đã có những thành tựu đáng kể,
“Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục không ngừng phát triển cả về
số lượng và chất lượng, đã có những đóng góp quan trọng cho sự nghiệp
giáo dục”. Về cơ bản đội ngũ nhà giáo có ý thức chính trị, phẩm chất đạo đức
nghề nghiệp tốt, hầu hết đều tận tụy với nghề, cần cù chịu khó, có tinh thần
trách nhiệm cao, sáng tạo và quyết tâm tự bồi dưỡng nâng cao năng lực để
đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Tuy nhiên, “Chất lượng giáo dục còn nhiều yếu
kém, khả năng chủ động, sáng tạo của học sinh, sinh viên ít được bồi dưỡng.
Chương trình, phương pháp giảng dạy và học tập cịn lạc hậu, nặng nề chưa
thật phù hợp. Công tác quản lý giaó dục, đào tạo chậm đổi mới và nhiều bất
cập. Hiện tượng tiêu cực như bệnh thành tích, thiếu trung thực trong đánh giá,
trong học tập, tuyển sinh, thi cử, cấp bằng, học thêm, dạy thêm chậm được
khắc phục..” (NQ Đại hội X của Đảng). Đặc biệt một bộ phận giáo viên cịn
yếu kém về kiến thức chun mơn, phương pháp nghề nghiệp là nguyên nhân
cơ bản của những thiếu sót trên. Luật giáo dục năm 2005 quy định “Nhà giáo
giữ vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục”.


2

Trong công tác quản lý, nhiều đơn vị chưa quan tâm triệt để đến việc
nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, buông lỏng quản lý với công tác đào
tạo và bồi dưỡng. Công tác đánh giá phân loại nhà giáo đã có nhiều đổi mới,
bước đầu phát huy tính tích cực, tạo động lực và khuyến khích nhà giáo phấn
đấu vươn lên. Tuy nhiên, hạn chế trong công tác này là nhận thức và trách
nhiệm của một bộ phận nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục chưa đầy đủ, còn
né tránh, nể nang; đánh giá chưa thật chính xác và khách quan, chưa phản ánh
đúng thực chất về đội ngũ.
Đội ngũ giáo viên THPT thành phố Hồ Chí Minh nói chung và quận 3
nói riêng cũng cịn một số ít được đánh giá là chậm đổi mới phương pháp
giảng dạy, kỹ năng sư phạm còn yếu. Nhiều trường thiếu giáo viên môn này
nhưng lại thừa giáo viên mơn kia. Một bộ phận nhà giáo cịn có biểu hiện vi
phạm đạo đức, vi phạm quy chế chuyên môn.
Qua thực tiễn nhiều năm công tác tại trường THPT, qua tiếp xúc và trao
đổi với đồng nghiệp làm công tác quản lý ở các trường bạn nên bản thân tôi
rất trăn trở trước thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên hiện nay. Điều đó đã
thúc đẩy tơi tìm hiểu và nghiên cứu đề tài: “Một số giải pháp quản lý nâng
cao chất lượng đội ngũ giáo viên ở các trường trung học phổ thơng quận 3,
thành phố Hồ Chí Minh”
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên ở
các trường THPT quận 3, thành phố Hồ Chí Minh.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu
Vấn đề quản lý nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên ở các trường THPT.
Đối tượng nghiên cứu
Một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên ở
các trường THPT quận 3, thành phố Hồ Chí Minh.

3
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất và thực thi được các giải pháp quản lý có tính khoa học, có
tính khả thi thì sẽ góp phần nâng cao được chất lượng đội ngũ giáo viên ở các
trường THPT quận 3, thành phố Hồ Chí Minh.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận về công tác quản lý đội ngũ giáo viên ở các
trường THPT.
Đánh giá thực trạng việc quản lý đội ngũ giáo viên ở các trường THPT
quận 3, thành phố Hồ Chí Minh.
Đề xuất một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng ngũ giáo
viên ở các trường THPT quận 3, thành phố Hồ Chí Minh.
6. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng và khảo sát tính cần thiết, khả thi
của các giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên ở các
trường THPT quận 3, thành phố Hồ Chí Minh.
7. Phương pháp nghiên cứu
Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp các tài liệu, các nghiên cứu có liên quan đến quản
lý hoạt động giáo dục.
Khái qt hố các nhận định có liên quan đến hoạt động quản lý đội
ngũ giáo viên.
Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Bao gồm các phương pháp: quan sát, điều tra, khảo sát, thăm dò ý kiến,
tổng kết kinh nghiệm giáo dục.
Các phương pháp hỗ trợ khác
Thu thập thông tin.
Lấy ý kiến chuyên gia.
Tổng hợp xử lý thông tin.

4
8. Những đóng góp mới của luận văn
Luận văn đã làm rõ thêm cơ sở lý luận về quản lý, quản lý đội ngũ giáo
viên ở các trường THPT.
Chỉ ra thực trạng những hạn chế, bất cập và nguyên nhân của thực
trạng về quản lý đội ngũ giáo viên ở các trường THPT quận 3, thành phố Hồ
Chí Minh.
Đề xuất một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ
giáo viên ở các trường THPT quận 3, thành phố Hồ Chí Minh góp phần nâng
cao chất lượng giáo dục đào tạo toàn diện theo yêu cầu đổi mới quản lý giáo
dục hiện nay.
9. Luận văn bao gồm
Phần mở đầu
Chương 1: Cơ sở lý luận về đội ngũ giáo viên ở các trường THPT.
Chương 2: Thực trạng chất lượng đội ngũ giáo viên ở các trường THPT
quận 3, thành phố Hồ Chí Minh.
Chương 3: Một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ
giáo viên ở các trường THPT quận 3, thành phố Hồ Chí Minh.
Phần kết luận và kiến nghị.


5

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG THPT
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Ở nước ngoài
Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều coi trọng bồi dưỡng đội ngũ giáo
viên là vấn đề cơ bản trong phát triển giáo dục. Việc tạo mọi điều kiện thuận

lợi để mọi người có cơ hội học tập, học tập thường xuyên để kịp thời bổ sung
kiến thức và đổi mới phương pháp hoạt động để phù hợp với sự phát triển
kinh tế xã hội là phương châm hành động của các cấp quản lý giáo dục.
Năm 1988, Ấn Độ quyết định thành lập hàng loạt các trung tâm hoạt
động trong cả nước nhằm tạo cơ hội học tập suốt đời cho mọi người. Việc bồi
dưỡng giáo viên được tiến hành ở các trung tâm này và mang lại hiệu quả rất
thiết thực.
Năm 1998, tại hội nghị UNESCO tổ chức tại Nêpan về tổ chức quản lý
nhà trường đã khẳng định: “Xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên là vấn đề
cơ bản trong phát triển giáo dục”.
Các trường sư phạm ở Australia, New Zealand, Canada… đã thành lập
các cơ sở chuyên bồi dưỡng giáo viên để tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên
tham gia học tập.
Tại Pakistan, có chương trình bồi dưỡng về sư phạm do Nhà nước quy
định trong thời gian 3 tháng gồm các nội dung như giáo dục nghiệp vụ dạy
học, cơ sở tâm lý giáo dục, phương pháp nghiên cứu, đánh giá và nhận xét
học sinh… đối với đội ngũ giáo viên mới vào nghề chưa quá 3 năm.
Ở Philippin công tác nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên không tổ
chức trong năm mà tổ chức bồi dưỡng vào các khoá học trong thời gian học
sinh nghỉ hè. Hè thứ nhất bao gồm các nội dung môn học, nguyên tắc dạy
học, tâm lý học và đánh giá giáo dục; Hè thứ hai gồm các môn về quan hệ con


6
người, triết học giáo dục, nội dung và phương pháp giáo dục; Hè thứ ba gồm
nghiên cứu giáo dục, viết tài liệu trong giáo dục và Hè thứ tư gồm kiến thức
nâng cao, kĩ năng nhận xét, vấn đề lập kế hoạch giảng dạy, viết tài liệu giảng
dạy, sách giáo khoa, sách tham khảo.
Tại Nhật Bản việc bồi dưỡng và đào tại lại cho đội ngũ giáo viên
CBQL - GD là nhiệm vụ bắt buộc đối với người lao động sư phạm. Tuỳ theo

thực tế của từng đơn vị cá nhân mà các cấp quản lý đề ra các phương thức bồi
dưỡng khác nhau trong một phạm vi theo yêu cầu nhất định. Cụ thể là mỗi
trường cử từ 3 đến 5 giáo viên được đào tạo lại một lần theo chuyên môn mới
và tập trung nhiều vào đổi mới phương pháp dạy học.
Tại Thái Lan, từ năm 1998 việc bồi dưỡng giáo viên được tiến hành ở
các Trung tâm học tập cộng đồng nhằm thực hiện giáo dục cơ bản, huấn luyện
kĩ năng nghề nghiệp và thông tin tư vấn cho mọi người dân trong xã hội
Triều Tiên, một trong những nước có chính sách rất thiết thực về bồi
dưỡng và đào tạo lại đội ngũ giáo viên. Tất cả giáo viên đều phải tham gia
học tập đầy đủ các nội dung chương trình về nâng cao trình độ và chuyên
môn nghiệp vụ theo quy định. Nhà nước đã đưa ra “Chương trình bồi dưỡng
giáo viên mới” để bồi dưỡng đội ngũ giáo viên thực hiện trong 10 năm và
“Chương trình trao đổi” để đưa giáo viên đi tập huấn tại nước ngoài.
Các nhà nghiên cứu quản lý giáo dục Xô viết (cũ) như M.I.Kônđacốp,
P.V.Khuđominxki đã rất quan tâm đến việc nâng cao chất lượng dạy học
thông qua các biện pháp quản lý có hiệu quả. Muốn nâng cao chất lượng dạy
học phải có đội ngũ giáo viên có năng lực chun mơn. Họ cho rằng kết quả
tồn bộ hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng
đắn và hợp lý công tác quản lý, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ.
1.1.2. Ở Việt Nam
Ở Việt Nam, ngay từ thời xưa ông cha ta đã rất coi trọng vai trị của
người thầy giáo “Khơng thầy đố mày làm nên”, khơng có thầy sẽ khơng có


7
giáo dục. Điều đó nhắc nhở mọi người phải quan tâm mọi mặt đến giáo dục,
đến đội ngũ giáo viên.
Trong thời kỳ mới của cách mạng Việt Nam, trước hết phải nói đến
quan điểm phát triển giáo dục của Chủ tịch Hồ Chí Minh (1890 -1969). Bằng
việc kế thừa những tinh hoa của các tư tưởng giáo dục tiên tiến và việc vận

dụng sáng tạo phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, Người đã để lại
cho chúng ta nền tảng lý luận về: Vai trò của giáo dục, định hướng phát triển
giáo dục, vai trò của đội ngũ giáo viên, phương pháp lãnh đạo và quản lý…
Vào cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI, xuất hiện những nhà nghiên cứu
kết hợp thực tiễn về giáo dục ở Việt Nam với những yếu tố hiện đại như Đặng
Quốc Bảo với “Về phạm trù nhà trường và nhiệm vụ phát triển nhà trường
trong bối cảnh hiện nay”, “Quản lý giáo dục - Nhiệm vụ và phương hướng” Nhà xuất bản Đại Học Hà Nội năm 1996, “Một số khái niệm về quản lý giáo
dục”, Hà Nội 1997; Nguyễn Văn Lê với “Khoa học quản lý”, 1994; Trần
Kiểm với “Khoa học quản lý giáo dục, một số vấn đề lý luận và thực tiễn”,
Nhà xuất bản Giáo dục, 2004; “Tiếp cận hiện đại trong quản lý giáo dục”,
Đại học Sư Phạm Hà Nội, 2006; “Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lý
giáo dục”, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2007; Phạm Khắc Chương “Lý luận
quản lý giáo dục - Đại cương”, Đại học Sư phạm Hà Nội, 1994; Bùi Minh
Hiền (chủ biên), Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo với “Quản lý giáo dục”, Đại
học Sư phạm Hà Nội, 2006....
Tại các trường đại học và các viện nghiên cứu đã có nhiều tài liệu viết
về đề tài quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên. Trường Đại học Vinh, đã có
các cơng trình nghiên cứu của các tác giả như Phó Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn
Ngọc Hợi, Phó Giáo sư - Tiến sĩ Phạm Minh Hùng, Phó Giáo sư - Tiến sĩ
Thái Văn Thành…. Tại Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, năm 2006 tác giả
Nguyễn Lộc đã thực hiện đề tài “Những vấn đề lý luận cơ bản về phát triển
nguồn nhân lực ở Việt Nam”, năm 2004 tác giả Nguyễn Ngọc Hợi đã nghiên


8
cứu đề tài cấp Bộ “Các giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng đội ngũ nhà
giáo”; Tiến sĩ Nguyễn Xuân Mai với “Đào tạo giáo viên dạy nghề đáp ứng
yêu cầu xã hội” và “Đổi mới quản lý giáo dục đại học một số vấn đề cần
được quan tâm”, Tạp chí Giáo dục số 238, 240 tháng 5/2010...
Ngồi ra cịn có một số luận văn khoa học quản lý giáo dục nghiên cứu

về đề tài này như luận văn của Mai Tuấn Hưng: “Một số giải pháp nâng cao
chất lượng đội ngũ giáo viên Trung học phổ thông huyện Nga Sơn, TP
TP.HCM”, luận văn của Mai Văn Nhân: “Các biện pháp quản lý công tác bồi
dưỡng Giáo viên Trung học phổ thơng tỉnh Sóc Trăng”...
Mặc dầu đã có nhiều cơng trình của nhiều tác giả nghiên cứu về vấn đề
này, nhưng chưa có ai đi sâu về nội dung quản lý nâng cao chất lượng đội ngũ
giáo viên và đề ra các giải pháp cụ thể đối với đội ngũ giáo viên THPT trong
địa bàn quận 3.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Nhà trường và Trường THPT
1.2.1.1. Nhà trường
Theo “Tự điển Việt Nam”, nhà trường là trường học, nơi để học tập, nơi
diễn ra những hoạt động giáo dục, đào tạo.
Nhà trường là một tổ chức chuyên biệt trong xã hội thực hiện chức
năng tái tạo nguồn nhân lực phục vụ cho sự duy trì và phát triển xã hội.
Khái niệm nhà trường hình thành mỗi ngày được mở rộng về nội hàm
nhờ việc đa dạng hóa loại hình và phương thức giáo dục.
Khoa học cơng nghệ phát triển tất yếu kéo theo q trình giáo dục hóa
con người có thể có những biến đổi khác với hiện nay, nhưng mơi trường tối
ưu để thực hiện q trình xã hội hóa con người vẫn ở các nhà trường và tính
đặc trưng của các hoạt động trong nhà trường vẫn tồn tại mãi mãi cùng với sự
tồn tại khách quan của hiện tượng giáo dục trong xã hội.
Xác định rõ tầm quan trọng của nhà trường, nên Điều 58 Luật Giáo dục


9
- 2005 đã quy định rõ nhiệm vụ và quyền hạn của nhà trường:
1. Tổ chức giảng dạy, học tập và các hoạt động giáo dục khác theo mục
tiêu, chương trình giáo dục; xác nhận hoặc cấp văn bằng, chứng chỉ theo thẩm
quyền;

2. Tuyển dụng, quản lý nhà giáo, cán bộ, nhân viên; tham gia vào quá
trình điều động của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền đối với nhà
giáo, cán bộ, nhân viên;
3. Tuyển sinh và quản lý người học;
4. Huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực theo quy định của pháp luật;
5. Xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật theo yêu cầu chuẩn hóa, hiện đại hóa;
6. Phối hợp với gia đình người học, tổ chức, cá nhân trong hoạt động
giáo dục;
7. Tổ chức cho nhà giáo, cán bộ, nhân viên và người học tham gia các
hoạt động xã hội;
8. Tự đánh giá chất lượng giáo dục và chịu sự kiểm định chất lượng giáo
dục của cơ quan có thẩm quyền kiểm định chất lượng giáo dục;” [33, tr. 41]
1.2.1.2. Trường THPT
Trường THPT nằm trong hệ thống giáo dục phổ thông, là một tổ chức sư
phạm - xã hội. Giáo dục trung học phổ thông được thực hiện trong ba năm học,
từ lớp mười đến lớp mười hai. [33, tr. 17]
Trường THPT được coi là trung tâm giáo dục, văn hóa, góp phần tích
cực vào q trình phát triển kinh tế - xã hội của cộng đồng. Là một cấp học
chịu áp lực về nhu cầu học tiếp của THCS đang phổ cập cho trên 80% học
sinh ở độ tuổi 11 - 15, hoàn thành phổ cập THCS vào năm 2010 của cả nước,
chuẩn bị tham gia hoàn thành phổ cập THPT vào năm 2020.
Mục tiêu của giáo dục THPT là: “Giáo dục trung học phổ thông nhằm
giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục trung học cơ
sở, hồn thiện học vấn phổ thơng và có những hiểu biết thông thường về kỹ


10
thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân, để lựa chọn
hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học nghề hoặc đi
vào cuộc sống lao động”. [33, tr. 18]

Trường trung học có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:
- Tổ chức giảng dạy, học tập và các hoạt động giáo dục khác của
Chương trình giáo dục phổ thơng.
- Quản lý giáo viên, cán bộ, nhân viên; tham gia tuyển dụng và điều
động giáo viên, cán bộ, nhân viên.
- Tuyển sinh và tiếp nhận học sinh, vận động học sinh đến trường, quản
lý học sinh theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
- Thực hiện kế hoạch phổ cập giáo dục trong phạm vi cộng đồng.
- Huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực cho hoạt động giáo dục.
Phối hợp với gia đình học sinh, tổ chức và cá nhân trong hoạt động giáo dục.
- Quản lý, sử dụng và bảo quản cơ sở vật chất, trang thiết bị theo quy
định của Nhà nước.
- Tổ chức cho giáo viên, nhân viên, học sinh tham gia hoạt động xã hội.
- Tự đánh giá chất lượng giáo dục và chịu sự kiểm định chất lượng giáo
dục của cơ quan có thẩm quyền kiểm định chất lượng giáo dục.
- Thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật
[33, tr. 2, 3].
Hệ thống trường THPT có hai loại hình là cơng lập và tư thục. Trường
cơng lập do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định thành lập và Nhà
nước trực tiếp quản lý. Nguồn đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và kinh phí cho
chi thường xuyên, chủ yếu do ngân sách nhà nước bảo đảm. Trường tư thục
do các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức kinh tế hoặc cá
nhân thành lập khi được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép. Nguồn
đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và kinh phí hoạt động của trường tư thục là
nguồn ngoài ngân sách nhà nước [33, tr. 3].


11
1.2.2. Giáo viên và giáo viên THPT
1.2.2.1. Giáo viên

Thuật ngữ “Giáo viên” là một khái niệm được dùng rất phổ biến. Theo
cách gọi thông thường, giáo viên được hiểu là người làm nghề dạy học.
Theo Từ điển Giáo dục học: “Giáo viên là chức danh nghề nghiệp của
người dạy học trong các trường phổ thông, trường nghề và trường mầm non, đã tốt
nghiệp các trường sư phạm sơ cấp, trung cấp, cao đẳng, đại học hoặc sư phạm
mẫu giáo. Giáo viên là người truyền thụ toàn bộ các kiến thức và kỹ năng quy định
trong chương trình bộ mơn của bậc học, cấp học” [52, tr. 70].
Tuy nhiên, ở nước ta bên cạnh danh từ “Giáo viên” đang tồn tại nhiều
thuật ngữ và danh hiệu khác được dùng để chỉ người làm công tác dạy học ở
các cấp bậc giáo dục, đào tạo khác nhau như cô nuôi dạy trẻ, giáo viên mẫu
giáo, giảng viên, cán bộ giảng dạy, nhà giáo...
Tại điều 70, Luật Giáo dục của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt
Nam năm 2005 đã đưa ra định nghĩa pháp lý đầy đủ về Nhà giáo và những
tiêu chuẩn của một Nhà giáo:
“1. Nhà giáo là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà
trường hoặc các cơ sở giáo dục khác;
2. Nhà giáo phải có những tiêu chuẩn sau đây:
a. Phẩm chất, đạo đức tư cách tốt;
b. Đạt trình độ chuẩn được đào tạo về chuyên môn, nghiệp vụ;
c. Đủ sức khỏe theo yêu cầu nghề nghiệp;
d. Lý lịch bản thân rõ ràng” [33, tr. 48].
Luật giáo dục cũng đã quy định rất cụ thể và tên gọi đối với từng đối
tượng Nhà giáo theo cấp, bậc giảng dạy và công tác. Nhà giáo dạy ở cơ sở
giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp gọi là giáo viên.
Nhà giáo giảng dạy và công tác ở các cơ sở giáo dục đại học và sau đại học
gọi là giảng viên.


12
1.2.2.2. Giáo viên THPT

Giáo viên THPT là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong
trường THPT, gồm: Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, giáo viên bộ mơn, giáo
viên làm cơng tác Đồn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Do thời gian
nghiên cứu hạn hẹp nên đề tài chỉ tập trung nhiều đến đối tượng giáo viên trực
tiếp giảng dạy và giáo dục học sinh.
• Trình độ chuẩn được đào tạo của giáo viên THPT
Có bằng tốt nghiệp đại học sư phạm hoặc có bằng tốt nghiệp đại học
khác và có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm theo đúng chuyên ngành
tại các khoa, trường đại học sư phạm [33, tr. 17].
Giáo viên là tấm gương sáng cho học sinh noi theo nên về mặt đạo đức
giáo viên có những quy định cụ thể.
• Quy định về đạo đức nhà giáo
- Chấp hành nghiêm chỉnh chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng,
pháp luật của Nhà nước;
- Có ý thức tổ chức kỷ luật, chấp hành nghiêm sự điều động, phân cơng
của tổ chức; có ý thức tập thể, phấn đấu vì lợi ích chung.
- Gương mẫu thực hiện nghĩa vụ cơng dân, tích cực tham gia các hoạt
động chính trị, xã hội.
- Tâm huyết với nghề nghiệp, có ý thức giữ gìn danh dự, lương tâm nhà
giáo; có tinh thần đoàn kết, thương yêu, giúp đỡ đồng nghiệp trong cuộc sống
và trong công tác.
- Tận tụy với công việc; thực hiện đúng điều lệ, quy chế, nội quy của
đơn vị, nhà trường, của ngành.
- Công bằng trong giảng dạy và giáo dục, đánh giá đúng thực chất năng
lực của người học; thực hành tiết kiệm, chống bệnh thành tích, chống tham
nhũng, lãng phí.


13
- Sống có lý tưởng, có mục đích, có ý chí vượt khó vươn lên, có tinh

thần phấn đấu liên tục với động cơ trong sáng và tư duy sáng tạo; thực hành
cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tư theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
- Có lối sống hoà nhập với cộng đồng, phù hợp với bản sắc dân tộc và
thích ứng với sự tiến bộ của xã hội;
- Trang phục, trang sức khi thực hiện nhiệm vụ phải giản dị, gọn gàng,
lịch sự, phù hợp với nghề dạy học, không gây phản cảm và phân tán sự chú ý
của người học.
- Đoàn kết, giúp đỡ đồng nghiệp cùng hồn thành tốt nhiệm vụ [33, tr. 1-3].
• Nhiệm vụ của giáo viên
Trong Điều lệ trường trung học cơ sở, trung học phổ thơng và
trường phổ thơng có nhiều cấp học quy định nhiệm vụ của giáo viên
trường trung học.
Dạy học và giáo dục theo chương trình, kế hoạch giáo dục; soạn bài;
dạy thực hành thí nghiệm, kiểm tra, đánh giá theo quy định; vào sổ điểm, ghi
học bạ đầy đủ, lên lớp đúng giờ, quản lý học sinh trong các hoạt động giáo
dục do nhà trường tổ chức, tham gia các hoạt động của tổ chuyên môn;
Tham gia công tác phổ cập giáo dục ở địa phương;
Rèn luyện đạo đức, học tập văn hoá, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ
để nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và giáo dục;
Thực hiện Điều lệ nhà trường; thực hiện quyết định của Hiệu trưởng,
chịu sự kiểm tra của Hiệu trưởng và các cấp quản lý giáo dục;
Thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật [33, tr. 15].
Nhiệm vụ của giáo viên thể hiện rõ nhất trong giờ dạy trên lớp của giáo
viên. Giờ dạy của giáo viên là tổng hòa của nhiều nhiệm vụ, trong đó nhiệm
vụ chuyển tải nội dung bài học là nhiệm vụ quan trọng nhất, chiếm nhiều thời
gian và tâm trí của giáo viên. “Để chuẩn bị một bài học, truớc hết người thầy
phải tự giải đáp cho mình câu hỏi “dạy cái gì cho học sinh ?”. Để làm được


14

điều đó phải phân tích nội dung và cấu trúc của bài học được trình bày trong
sách giáo khoa và các tài liệu tham khảo. Từ đó xác định mục đích và có một
dự kiến khái qt về phương pháp và lôgic của bài học.” [33, tr. 217].
1.2.3. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học, quản lý đội ngũ
giáo viên
1.2.3.1. Quản lý
Quản lý là thuộc tính bất biến, nội tại của mọi quá trình lao động xây
dựng, là yếu tố cấu thành sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người. Xã hội
càng phát triển, quản lý càng có vai trị quan trọng trong việc điều khiển các
hoạt động xã hội. Trong bộ “ Tư bản”, K.Max đã nói đến sự cần thiết của
quản lý: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến
hành trên quy mô tương đối lớn thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo. Một
người độc tấu vĩ cầm tự mình điều khiển lấy mình, cịn một dàn nhạc thì cần
phải có nhạc trưởng “[21, tr. 23]. Ngày nay, thuật ngữ quản lý đã trở nên phổ
biến nhưng chưa có một định nghĩa thống nhất. Các nhà khoa học đưa ra khái
niệm quản lý theo những cách tiếp cận với các góc độ khác nhau.
Theo Harold Koontz, Cyril Odonnel, Heinz Weihrich: “quản lý là thiết
chế và duy trì một mơi trường mà trong đó các cá nhân làm việc với nhau trong
các nhóm, có thể hồn thành các nhiệm vụ và mục tiêu đã định” [27, tr. 29].
Tác giả Nguyễ Minh Đạo viết: “quản lý là sự tác động liên tục có tổ
chức, có định hướng của chủ thể quản lý (người quản lý , tổ chức quản lý) lên
khách thể quản lý (đối tượng quản lý) về các mặt chính trị, văn hóa, kinh tế
bằng một hệ thống các luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương
pháp và các giải pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho sự phát
triển của đối tượng” [12, tr.7].
Tác giả Nguyễn Ngọc Quang định nghĩa: “quản lý là tác động có mục đích,
có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nói chung là
khách thể quản lý) nhằm thực hiện những mục tiêu dự kiến” [39, tr. 24].

15
Tác giả Trần Quốc Thành cho rằng: “quản lý là sự tác động có ý thức
của quản lý để chỉ huy, điều khiển hướng dẫn các quá trình xã hội, hành vi và
hoạt động của con người nhằm đạt tới mục đích, đúng với ý chí nhà quản lý
phù hợp với quy luật khách quan” [23, tr. 1].
Xét nội hàm của khái niệm quản lý của tác giả vừa nêu trên, chúng ta
thấy rằng quản lý bao giờ cũng là một tác động hướng đích có mục tiêu xác
định; quản lý có sự tác động của chủ thể quản lý, có sự chịu tác động và thực
hiện của khách thể quản lý; là sự tác động mang tính chủ quan nhưng phải
phù hợp với quy luật khách quan. quản lý bao giờ cũng là quản lý con người.
Nói cách khác, đối tượng của khoa học quản lý là các quan hệ quản lý, tức là
quan hệ giữa người với người trong quản lý.
1.2.3.2. Quản lý giáo dục
Trên nền tảng của khoa học quản lý , xuất hiện nhiều hoạt động quản lý
chuyên ngành trong đó có QLGD. Các nhà nghiên cứu về lĩnh vực QLGD đưa
ra nhiều định nghĩa về QLGD Có thể nêu ra một số định nghĩa như sau:
Tác giả Nguyễn Gia Quý viết: “QLGD là sự tác động ý thức của chủ thể
quản lý đến khách thể quản lý nhằm đưa hoạt động giáo dục tới mục tiêu đã định,
trên cơ sở nhận thức và vận dụng những quy luật khách quan của hệ thống”.
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “QLGD là hệ thống những tác động
có mục đích, có kế hoạch, hợp quy hoạch của chủ thể quản lý (hệ giáo dục)
nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng,
thực hiện được các tính chất của nhà trường chủ nghĩa xã hội Việt Nam, mà
tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học - giáo dục thế hệ trẻ, đưa giáo dục tới
mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất” [38, tr. 35]
Từ nội hàm những định nghĩa trên, chúng tôi cho rằng QLGD là sự tác
động có ý thức, có mục đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm
đưa hoạt động của hệ thống giáo dục đạt tới mục tiêu quản lý một cách có
hiệu quả.