Một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở các trường tiểu học quận bình thạnh thành phố hồ chí min

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

NGUYỄN THỊ THANH TRÚC

MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ
HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN BÌNH THẠNH
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ: 60140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS NGUYỄN BÁ MINH

Nghệ An, tháng 07 năm 2012


2

LỜI CÁM ƠN
Tôi xin chân thành cám ơn quý Thầy Cô Ban Giám Hiệu trường Đại
học Vinh; Các Thầy Cô Khoa Quản lý Giáo dục đã tận tình giảng dạy chúng
tôi những học viên lớp Cao học Quản lý Giáo dục – Khóa 18A trong suốt thời
gian qua để chúng tôi được học tập, bồi dưỡng nâng cao nhận thức cũng như
nghiệp vụ quản lý về ngành học, tạo mọi điều kiện để chúng tôi hoàn thành
tốt mọi nhiệm vụ “Vừa học vừa làm” của mình.
Đặc biệt với tấm lòng ưu ái, biết ơn sâu sắc đến Phó giáo sư – Tiến sĩ

Nguyễn Bá Minh là Cán bộ giảng dạy và trực tiếp hướng dẫn đề tài nghiên cứu
khoa học đã tận tình giúp đỡ và khích lệ tôi hoàn thành nhiệm vụ của mình.
Đồng thời, tôi cũng xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Phòng Giáo dục và
đào tạo Quận Bình Thạnh, Ban Giám Hiệu các trường Tiểu học trên địa bàn
Quận Bình Thạnh – Thành phố Hồ Chí Minh, tập thể giáo viên, công nhân
viên, phụ huynh và các em học sinh của các trường tiểu học đã nhiệt tình
động viên, tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài.
Với việc tiếp thu và vận dụng đề tài hẳn còn nhiều hạn chế nhưng qua
luận văn này tôi rất mong nhận được sự đóng góp chân thành của quý Thầy
Cô để chúng tôi hiểu rõ hơn được vấn đề và làm tốt hơn vai trò chủ đạo của
mình trong việc quản lý giáo dục trường Tiểu học, nhằm góp phần thực hiện
đạt đến mục tiêu chiến lược phát triển giáo dục Tiểu học trong giai đọan
2010- 2020.
Xin trân trọng cám ơn!


3
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 15 tháng 6 năm 2012
Tác giả
Nguyễn Thị Thanh Trúc


4

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ATGT

An toàn giao thông

BGD & ĐT

Bộ Giáo dục và Đào tạo

BT CĐ

Bí thư Chi Đoàn

CBQL

Cán bộ quản lý

GDNGLL

Giáo dục ngoài giờ lên lớp

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

HĐGDNGLL

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp

HS

Học sinh

HT

Hiệu trưởng

KH-KT

Khoa học kĩ thuật

PGD & ĐT

Phòng Giáo dục và Đào tạo

PHHS

Phụ huynh học sinh

PHT

Phó hiệu trưởng

QLGD

Quản lý giáo dục

SGD & ĐT

Sở giáo dục và Đào tạo

TDTT

Thể dục thể thao

TNTP HCM

Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh

TPT

Tổng phụ trách

VH-NT

Văn hóa – nghệ thuật

VSMT

Vệ sinh môi trường

VSRM

Vệ sinh răng miệng


5

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU

Trang

1. Lí do chọn đề tài............................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu.....................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...............................................................2

4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu và Phạm vi nghiên cứu..............................................3
6. Các phương pháp nghiên cứu chủ yếu..........................................................3
7. Đóng góp của đề tài.......................................................................................5
8. Cấu trúc của đề tài ........................................................................................5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1 Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..........................................................................6
1.2 Một số khái niệm cơ bản ............................................................................9
1.3 Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường tiểu học...........................22
1.4 Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường tiểu học ...........30
Kết luận chương 1.........................................................................................38
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
2.1 Khái quát tình hình giáo dục ở các trường tiểu học trên địa bàn
quận Bình Thạnh.............................................................................................39
2.2 Thực trạng hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường tiểu học trên địa
bàn quận Bình Thạnh......................................................................................42
2.3 Thực trạng về công tác quản lý HĐGDNGLL tại các trường Tiểu học trên
địa bàn Quận Bình Thạnh -Thành phố Hồ Chí Minh......................................55
Kết luận chương 2 .........................................................................................79


6

CHƯƠNG 3 MỘT SỐ BIÊN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO
DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC Q.BÌNH
THẠNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
3.1 Một số nguyên tắc xây dựng các biện pháp .............................................80
3.2 Một số biện pháp ......................................................................................80
3.3 Đánh giá các biện pháp.............................................................................90
Kết luận chương 3 .........................................................................................93

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................95
1. Kết luận.......................................................................................................95
2. Kiến nghị.....................................................................................................96
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................99
PHỤ LỤC

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nước ta trong thời kì đổi mới, hội nhập với sự phát triển chung của thế
giới, công cuộc đổi mới và tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước
cho phù hợp xu thế phát triển chung của thời đại rất cần đến một lực lượng
lao động không chỉ đủ về số lượng mà phải đảm bảo về chất lượng nhằm đáp
ứng những yêu cầu đó.
Bác Hồ muôn vàn kính yêu của chúng ta lúc còn sống luôn chú ý đến
việc giáo dục thế hệ trẻ. Trước khi từ biệt, Người căn dặn : “Bồi dưỡng thế hệ
cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và cần thiết”. Đại hội Đảng
lần IV cũng đã nhấn mạnh rằng: “Tiền đồ rạng rỡ của Tổ quốc Việt Nam Xã
hội Chủ nghĩa nằm trong tay thanh niên, thiếu niên và nhi đồng”. Quan tâm


7
đến giáo dục là hướng đi đúng đắn của Đảng và Nhà nước, có giáo dục con
người sẽ thoát khỏi đói nghèo, xã hội văn minh hơn, đất nước giàu đẹp hơn.
Với nguồn tri thức vô tận của nhân loại thì vấn đề đặt ra hiện nay là gì? Đó là
làm thế nào để việc dạy và học với thời gian qui định, kiến thức cung cấp cho
học sinh phải đảm bảo tính hệ thống, nội dung phải khoa học, phương pháp
phải phù hợp với đối tượng để học sinh nắm vững tri thức, biết áp dụng
những điều đã học vào thực tiễn cuộc sống. Từ đó hình thành nhân cách và kỹ
năng sống cho các em mà trước hết là học sinh tiểu học. Chính vì thế cần có
những hình thức học tập phong phú, đa dạng để các em có thể vừa học, vừa

chơi không gây nhàm chán trong quá trình dạy và học.
Xu hướng hiện nay, do muốn con mình luôn vượt trội nên nhiều bậc phụ
huynh tìm đủ cách nhồi nhét kiến thức cho các cháu. Về phía nhà trường, do tính
chất quan trọng của các kì thi, các giáo viên phải cố gắng tận dụng thời gian sao
cho truyền đạt thật nhiều kiến thức để các em đạt kết quả cao. Cuối cùng, các em
cảm thấy mệt mỏi vì bị nhồi nhét kiến thức, không còn hứng thú học tập.
Do đó, giáo dục ngoài giờ lên lớp (GDNGLL) là hoạt động giáo dục, là
yếu tố quan trọng giúp học sinh từng bước hình thành và hoàn thiện ý thức,
tình cảm, hành vi đạo đức và thói quen lao động phù hợp chuẩn mực xã hội
qui định. GDNGLL hỗ trợ rất nhiều cho giáo viên trong việc khắc sâu kiến
thức lý thuyết, từ đó các em biết thực hành, linh hoạt ứng xử các tình huống
trong cuộc sống. Điều 29 chương III Điều lệ trường tiểu học (Ban hành kèm
theo Thông tư số 41/2010/BGD&ĐT ngày 30 tháng 12 năm 2010 của Bộ
trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo) cũng đã khẳng định: “Hoạt động giáo dục
bao gồm hoạt động giáo dục trong giờ lên lớp và hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lớp nhằm rèn luyện đạo đức, phát triển năng lực, bồi dưỡng năng
khiếu, giúp đỡ học sinh yếu phù hợp đặc điểm tâm lí, sinh lí lứa tuổi học sinh
tiểu học. Hoạt động giáo dục trong giờ lên lớp được tiến hành thông qua việc


8
dạy học các môn học bắt buộc và tự chọn trong Chương trình giáo dục phổ
thông cấp Tiểu học do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Hoạt
động giáo dục ngoài giờ lên lớp bao gồm hoạt động ngoại khoá, hoạt động vui
chơi, thể dục thể thao, tham quan du lịch, giao lưu văn hoá; hoạt động bảo vệ
môi trường; lao động công ích và các hoạt động xã hội khác”[4].
HĐGDNGLL đã tạo ra một sân chơi vô cùng bổ ích, thú vị cho các em. Đây
chính là lí do khiến tôi quyết định thực hiện đề tài này.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất các biện pháp quản lý HĐGDNGLL nhằm góp phần nâng cao

chất lượng giáo dục ở các trường Tiểu học trên địa bàn Quận Bình Thạnh.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1 Khách thể: HĐGDNGLL và công tác quản lý HĐGDNGLL ở các trường
Tiểu học trên địa bàn Quận Bình Thạnh.
3.2 Đối tượng: Biện pháp quản lý HĐGDNGLL ở các trường Tiểu học trên
địa bàn Quận Bình Thạnh.
4. Giả thuyết khoa học
Những biện pháp được đề xuất có tính khoa học, khả thi, phù hợp với
thực tiễn, nếu được thực hiện sẽ góp phần nâng cao chất lượng HĐGDNGLL
ở các trường Tiểu học trên địa bàn Quận Bình Thạnh.
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
5.1 Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1.1 Nhiệm vụ nghiên cứu lý luận
Xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
5.1.2 Nhiệm vụ nghiên cứu thực tiễn
- Điều tra thực trạng HĐGDNGLL và công tác quản lý HĐGDNGLL ở
các trường Tiểu học trên địa bàn Quận Bình Thạnh.


9
- Đề xuất một số biện pháp quản lý HĐGDNGLL, góp phần nâng cao
chất lượng giáo dục ở các trường Tiểu học trên địa bàn Quận Bình Thạnh.
5.2. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài
- Phạm vi: Khảo sát tại các trường Tiểu học Quận Bình Thạnh
- Thời gian: Dữ liệu năm học 2008-2009; 2009-2010; 2010-2011 và
học kỳ I năm 2011 – 2012.
6. Các phương pháp nghiên cứu chủ yếu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Hệ thống hóa, phân tích, tổng hợp các thông tin để phục vụ cho nhiệm
vụ nghiên cứu lý luận.

6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Điều tra, phỏng vấn, thống kê toán học, phân tích, tổng hợp số liệu để
phục vụ cho nhiệm vụ nghiên cứu thực tiễn, cụ thể:
6.2.1. Phương pháp quan sát
- Phương thức thực hiện: Dự họp Hội đồng sư phạm, quan sát một buổi các
hoạt động diễn ra hàng ngày tại một số trường và ghi nhận lại.
- Mục đích: Thu nhận thông tin về thực trạng của hoạt động này, biện pháp
quản lý HĐGDNGLL của Hiệu trưởng và việc thực hiện nhiệm vụ của các
cấp thừa hành.
6.2.2. Phương pháp điều tra
- Phương thức thực hiện: Thực hiện các phiếu tìm hiểu với các đối tượng
. Hiệu trưởng ( HT )
. Phó hiệu trưởng( PHT )
. Bí thư Chi đoàn + Tổng phụ trách Đội (TPT Đội )
. Giáo viên chủ nhiệm ( GVCN )
. Học sinh các khối
. Phụ huynh học sinh (PHHS )


10
- Mục đích: Tìm hiểu nhận thức của các đối tượng trên về HĐGDNGLL và
nắm bắt được nhu cầu cần đạt cũng như các giải pháp cần đề xuất.
6.2.3. Phương pháp phỏng vấn
- Phương thức thực hiện: Phỏng vấn, tọa đàm, trò chuyện với các đối tượng
trong đội ngũ lãnh đạo, cốt cán của nhà trường.
- Mục đích: Thu thập thông tin cụ thể, sinh động, thực tế về phong cách quản
lý, phương pháp chỉ đạo các hoạt động, tạo ra hiệu quả Giáo dục như thế nào.
6.2.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm:
- Phương thức thực hiện:
+ Nghiên cứu các kế hoạch liên quan đến HĐNGLL

+ Xem các hồ sơ hoạt động (sổ họp Hội đồng nhà trường, sổ thi đua, sổ
họp khối, sổ chủ nhiệm …)
+ Xem các báo cáo sơ kết của Đoàn, Đội, Tổng kết năm học và các báo
cáo có liên quan đến HĐNGLL.
- Mục đích: Tìm hiểu, phân tích để rút ra nhận định chung về hiệu quả của các
HĐNGLL. Từ đó rút ra bài học kinh nghiệm để bổ sung cho phần lý luận
được vững chắc hơn.
7. Đóng góp của đề tài
- Về mặt lý luận: Hệ thống hóa và làm sâu sắc thêm cho bản thân những vấn
đề lý luận về quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp.
- Về mặt thực tiễn
+ Qua nghiên cứu thực trạng, nhận thấy rõ những bất cập còn tồn tại
trong hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở các trường Tiểu học trên địa bàn
quận Bình Thạnh thành phố Hồ Chí Minh.
+ Xây dựng một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của
hoạt động động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở các trường Tiểu học, góp phần
đổi mới QL nhà trường, đáp ứng yêu cầu đổi mới toàn diện đất nước hiện nay.


11
Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo
cho CBQL ở các trường Tiểu học trên địa bàn Quận Bình Thạnh Thành phố
Hồ Chí Minh.
8. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung
chính của đề tài này gồm có 3 chương:
Chương 1 : Cơ sở lý luận của đề tài
Chương 2 : Cơ sở thực tiễn của đề tài
Chương 3: Một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lớp ở các trường Tiểu học trên địa bàn Quận Bình Thạnh Thành phố

Hồ Chí Minh.


12

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1 Các nghiên cứu trên thế giới
Mục tiêu của giáo dục nhằm phát triển toàn diện nhân cách con người.
Sự phát triển nhân cách đó bao hàm sự phát triển về mặt thể chất, tâm trí và
xã hội.
HĐGDNGLL là một trong những yếu tố quan trọng quyết định việc
thực hiện mục tiêu giáo dục hiện nay. Học sinh không phải là khách thể mà là
chủ thể của quá trình giáo dục. Muốn đạt mục tiêu giáo dục thì giáo dục
không chỉ giới hạn không gian trên lớp mà còn mở rộng trong nhiều không
gian khác được thực hiện ở ngoài lớp học, ngoài trường học theo nhiều
phương thức kết hợp giáo dục giữa gia đình, nhà trường và xã hội thông qua
các hoạt động học tập như : học tập, lao động, vui chơi, sinh hoạt ngoại khóa,
sinh hoạt câu lạc bộ, đội, nhóm… Những nhà giáo dục tiêu biểu cho các thời
kì lịch sử cổ đại đến hiện đại luôn thể hiện tư tưởng này trong quan điểm giáo
dục của mình: Giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, giáo dục nhà trường
gắn với giáo dục xã hội, giáo dục gia đình.
Theo Khổng Tử (551 - 479 TCN), một nhà triết gia, nhà giáo dục lỗi lạc
của Trung Hoa cổ đại muốn rằng qua giáo dục để đào tạo ra lớp người “trị
quốc”. Ông khẳng định “Đọc thuộc ba trăm thước kinh thư giỏi, giao việc
hành chính không làm được, giao việc đi sứ không có khả năng đối đáp, học
kiểu như vậy chẳng có ích gì” [32]
Theo J.A.Kômenxki (1592-1670) được coi là “Ông tổ của nền sư phạm
cận đại” có những đóng góp lớn cho nền giáo dục thế giới, ông lại đặc biệt

quan tâm đến việc kết hợp học tập và HĐNGLL nhằm giải phóng hình thức


13
học tập “giam hãm trong bốn bức tường” của các hệ thống trường thời trung
cổ. Ông cho rằng “Học tập không phải là lĩnh hội kiến thức trong sách vở mà
lĩnh hội kiến thức từ bầu trời, mặt đất, cây sồi, hạt dẻ…” [32 ]
Cac Mac (1818-1883) và Ph.Ăng ghen (1820 -1895) người sáng lập ra
học thuyết cộng sản. Hai ông xác định mục đích của nền giáo dục xã hội chủ
nghĩa là đào tạo ra “con người phát triển toàn diện”. Muốn vậy, phải theo
phương thức “giáo dục kết hợp với lao động sản xuất”, đây chính là phương
thức giáo dục hiện đại. [32]
A.X.Macrenco (1888 -1939) nhà giáo dục Xô Viết vĩ đại, người có
công làm một cuộc thực nghiệm giáo dục gần 20 năm ở trại lao động Goocki
và Deczinxki, nhằm cải tạo trẻ em phạm pháp.Thành công của cuộc thực
nghiệm này chính là ở chỗ ông không chỉ giáo dục trẻ phạm pháp ở trong
trường học mà ông đã gắn liền giáo dục trong lao động, trong sinh hoạt tập
thể và hoạt động xã hội.[32]
1.1.2 Nghiên cứu ở trong nước
HĐGDNGLL ở nước ta cũng có nhiều công trình nghiên cứu đề cập
đến nhiều khía cạnh khác nhau như vai trò, hình thức tổ chức, biện pháp quản
lý trong nhà trường và ngoài nhà trường ở các bậc học khác nhau như: giáo
dục mầm non, giáo dục tiểu học, giáo dục trung học cơ sở, giáo dục phổ thông
trung học phổ thông, giáo dục đại học… Đặc biệt quan tâm đến lứa tuổi tiểu
học, được coi là nền tảng đầu tiên để xây dựng và hình thành nhân cách con
người.
Đỗ Nguyên Hạnh, trong nghiên cứu đã xuất phát từ đặc điểm ham
thích HĐNGLL của HS để đề xuất các hình thức hoạt động phù hợp với sở
thích của các em như: bình thơ, bình tranh, tham quan,…
Hà Nhật Thăng đã nghiên cứu vị trí, vai trò của HĐGDNGLL và biên

soạn cuốn sách “Tổ chức HĐGDNGLL ở trường phổ thông”, và “sách giáo


14
viên HĐGDNGLL từ lớp 6 đến lớp 9” nhằm cung cấp những tư liệu tham
khảo, giới thiệu một số hình thức tổ chức HĐGDNGLL có hiệu quả góp phần
thực hiện tốt chương trình giáo dục chính thức của Bộ giáo dục và đào tạo.
Thông qua đó, chúng ta hiểu thêm chương trình mới được thực hiện một cách
hệ thống theo chủ điểm giúp học sinh dễ mở rộng hiểu biết, hình thành tình
cảm,niềm tin với những giá trị tốt đẹp của người Việt nam trong giai đoạn
mới
Với Đặng Vũ Hoạt: “Nhân cách học sinh được hình thành qua 2 con
đường cơ bản : con đường dạy học và con đường HĐGDNGLL” [21] Ông
nhận định, HĐGDNGLL có vị trí và ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với hoạt
động tự giáo dục, tự rèn luyện của học sinh vì nó có nội dung phong phú hơn,
các hình thức giáo dục đa dạng hơn, hấp dẫn hơn, phạm vi tiến hành rộng rãi
hơn, khả năng liên kết các lực lượng giáo dục dồi dào hơn…
Trên cơ sở tìm hiểu về đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học, một
số tác giả đã nghiên cứu tác dụng của HĐGDNGLL đối với học sinh tiểu học
như:
Theo Nguyễn Hữu Hợp, Nguyễn Dục Quang đã nghiên cứu rõ về
HĐGDNGLL ở tiểu học “Nhà trường tiểu học muốn đạt mục tiêu giáo dục
tiểu học là hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển nhân cách hài
hòa và toàn diện thì phải tổ chức đúng đắn toàn bộ công tác dạy học - giáo
dục. Trong đó có công tác giáo dục ngoài giờ lên lớp” [22]
Tác giả Chu Trọng Tuấn có viết: “Công tác sư phạm của người giáo
viên trong dạy học đòi hỏi họ phải thực hiện hai nhiệm vụ chính trị đó là dạy
học và giáo dục đạo đức cho học sinh. Hai nhiệm vụ đó có vai trò quan trọng
như nhau, do đó không xem nhẹ nhiệm vụ nào.Trong đó, nếu như hoạt động
trong giờ lên lớp nhằm vào mục đích chủ yếu hình thành tri thức và phát triển

trí tuệ ở học sinh thì các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp lại hướng vào


15
mục đích chủ yếu là giáo dục phẩm chất và hành vi đạo đức”.[34] Ông nghiên
cứu tập trung vào vị trí, vai trò và đặc điểm của các HĐGDNGLL ở tiểu học
qua đó xác định mục đích, yêu cầu của các HĐGDNGLL ở tiểu học. Theo
ông, tổ chức các HĐGDNGLL theo chủ điểm là một sáng kiến giúp các em có
điều kiện để rèn luyện, tu dưỡng liên tục trong suốt cả năm học. Mỗi chủ
điểm tập trung giáo dục các em về một số nội dung nhất định. Các chủ điểm
được lựa chọn mang dụng ý sư phạm đáp ứng được yêu cầu giáo dục đặt ra
“tạo những cơ sở ban đầu của một nhân cách phát triển toàn diện” cho các
em.Vì vậy, giáo viên đối với công tác giáo dục ngoài giờ lên lớp cần chú ý
khai thác hết nội dung của các chủ điểm để giáo dục học sinh đầy đủ về nhận
thức, tình cảm và thái độ, hành vi, thói quen để các em có sự phát triển bền
vững về phẩm chất nhân cách.
Như vậy HĐGDNGLL đã được chính thức triển khai và đưa vào
chương trình giáo dục của nhà trường phổ thông như một yêu cầu bắt buộc và
thống nhất trong cả nước, có sự chỉ đạo của Bộ giáo dục và đào tạo. Đến nay
đã có rất nhiều các công trình nghiên cứu về HĐGDNGLL ở trung học cũng
như tiểu học.Tuy nhiên, các hình thức tổ chức HĐGDNGLL cho học sinh tiểu
học ở một địa bàn cụ thể trên Thành phố Hồ Chí Minh chưa đầy đủ. Vì thế, đề
tài tôi chọn nghiên cứu là: “Một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp ở các trường Tiểu học Quận Bình Thạnh – Thành phố Hồ
Chí Minh”
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Trường tiểu học
1.2.1.1 Vị trí
Điều 26 Luật giáo dục năm 2005 về hệ thống giáo dục quốc dân có
ghi :Giáo dục phổ thông gồm: Giáo dục tiểu học được thực hiện trong năm

năm học, từ lớp một đến lớp năm. Tuổi của học sinh vào lớp một là sáu tuổi;


16
Điều lệ trường tiểu học quy định vị trí của trường tiểu học: “Trường
tiểu học là cơ sở giáo dục của bậc Tiểu học, bậc học đầu tiên của ngành học
phổ thông nằm trong hệ thống giáo dục quốc dân, nhằm bước đầu hình thành
trình độ học vấn phổ thông cho học sinh .Trường tiểu học có tư cách pháp
nhân và có con dấu riêng” (sơ đồ1.1)


17
Sơ đồ 1.1 Hệ thống giáo dục quốc dân

Cao đẳng

THCN

9
8
7
6

Bằng THPT

Bằng THCS

Học

Giáo dục

Vào
thường
đời
xuyên


18

Giấy chứng nhận
hoàn thành chương
trình tiểu học

5
4
3

TH

2
1


19

Sơ đồ 1.2 Vị trí, tính chất của trường Tiểu học trong hệ thống
giáo dục quốc dân

Tiểu học

THPT

THCS

-Nền tảng của

-Nền tảng của phổ

-Phổ thông cơ

phổ thông

thông

bản.

- Cơ sở ban đầu

- Phát triển cơ bản

- Phân hóa

hình thành nhân

+ phân hóa sơ bộ

- Hướng nghiệp

cách

- Thăm dò hướng

chuẩn bị nghề

- Phổ cập, phát

nghiệp (dự hướng),

triển

Chuẩn bị nghề.
-Linh hoạt đa dạng, đa
thích nghi.

1.2.1.2 Mục tiêu đào tạo của trường Tiểu học
Mục tiêu đào tạo của nhà trường Tiểu học là : “Giáo dục tiểu học nhằm
giúp học sinh có một nền tảng văn hóa ban đầu vững chắc, có trình độ học
vấn nghe, nói, đọc, viết và làm thông thạo bốn phép tính.Hình thành cho học
sinh cơ sở ban đầu về nhân cách, phẩm chất và phát triển”[3]
1.2.1.3 Nhiệm vụ của trường Tiểu học :


20
Luật Giáo dục và Điều lệ trường tiểu học qui định nhiệm vụ và quyền
hạn của trường Tiểu học như sau :
1.Tổ chức giảng dạy, học tập và hoạt động giáo dục đạt chất lượng theo
mục tiêu, chương trình giáo dục tiểu học do Bộ trưởng Bộ giáo dục và Đào
tạo ban hành.
2. Huy động trẻ em đi học đúng độ tuổi, vận động trẻ em tàn tật, khuyết
tật, trẻ em đã bỏ học đến trường, thực hiện kế hoạch phổ cập giáo dục và chống
mù chữ trong cộng đồng. Nhận bảo trợ và quản lý các hoạt động giáo dục khác

thực hiện chương trình giáo dục tiểu học theo sự phân công của cấp có thẩm
quyền. Tổ chức kiểm tra và công nhận hoàn thành chương trình tiểu học của
học sinh trong nhà trường và trẻ em trong địa bàn quản lý của nhà trường.
3. Quản lý cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh.
4. Quản lý, sử dụng đất đai, cơ sở vật chất, trang thiết bị và tài chánh
theo quy định của pháp luật.
5. Phối hợp với gia đình, các tổ chức và cá nhân trong cộng đồng thực
hiện hoạt động giáo dục.
6.Tổ chức cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và học sinh tham
gia các hoạt động xã hội trong cộng đồng.
7.Thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn khác theo quy định của pháp
luật.
1.2.2. Học sinh tiểu học
1.2.2.1 Đặc điểm chung
Lứa tuổi học sinh tiểu học bao gồm trẻ em có độ tuổi từ 6 hoặc 7 tuổi
đến 11 hoặc 12 tuổi, đang học tại các trường tiểu học. Đó là giai đoạn chuyển
tiếp từ lứa tuổi mẫu giáo sang lứa tuổi thiếu niên. Đồng thời là giai đoạn đầu
tiên, là cơ sở quan trọng nhất của cuộc sống nhà trường và toàn bộ cuộc sống
lao động sau này của trẻ em hiện đại. Ở giai đoạn này, trẻ em có những biến


21
đổi cực kỳ quan trọng về điều kiện sống và hoạt động.Từ lúc này, hoạt động
học tập trở thành một hoạt động chủ đạo đối với đứa trẻ. Thông qua hoạt động
học tập mà các quan hệ cơ bản của đứa trẻ với xã hội được thiết lập, chính
trong hoạt động này mà diễn ra sự hình thành các phẩm chất cơ bản của nhân
cách đứa trẻ, cũng như quá trình tâm lý riêng biệt của nó .
Hoạt động học tập khác với các hoạt động khác, học tập là hoạt động có
quy định chặt chẽ về nội dung, yêu cầu, kỷ luật, giờ giấc...Đó là hoạt động bắt
buộc, chịu sự điều chỉnh từ bên ngoài nhằm đạt được một số yêu cầu nhất

định, tương đối có hệ thống. Vì vậy, quá trình chuyển từ chơi sang học là một
bước chuyển tương đối khó khăn với trẻ nhỏ, chưa thể nhanh chóng thích
nghi ngay với hoạt động mới, đặc biệt là học sinh đầu cấp tiểu học (lớp một,
lớp hai). Nhưng từ lớp 3,4,5 trở lên, các em đã quen dần với hoạt động học
tập, nên hoạt động học tập từ bắt buộc trở thành hoạt động tự nguyện và ham
thích của trẻ.Trẻ đã phần nào nhận thức được vai trò của việc học tập đối với
cuộc sống của mình sau này.
1.2.2.2 Đặc điểm nhân cách của học sinh tiểu học
Một nhân cách đang được hình thành là đặc điểm quan trọng, nổi bật
của nhân cách học sinh tiểu học.Tất cả các phẩm chất, thuộc tính nhân cách
và các mối quan hệ giữa chúng đều đang ở giai đoạn hình thành và phát triển
mạnh mẽ. Sự phát triển đó diễn ra dưới sự tác động của nhiều yếu tố và điều
kiện đa dạng của cuộc sống học sinh. Để tác động giáo dục tới học sinh có
hiệu quả, người thầy giáo tiểu học cần chú ý tới đặc điểm của tất cả các phẩm
chất, nhân cách trẻ, trong đó cần đặc biệt lưu ý tới những mặt phát triển:

• Tính cách
Một trong những đặc điểm nổi bật của tính cách học sinh tiểu học là các
em rất tin tưởng và phục tùng giáo viên một cách tuyệt đối, mỗi lời nói của
giáo viên đối với học sinh là chân lý, là mệnh lệnh không có gì thay đổi...Bởi


22
vậy, giáo viên cần tận dụng niềm tin này để giáo dục các em những hiểu biết,
nhưng phải giữ được tính hồn nhiên, ngây thơ, trong sáng, của các em .
Tổ chức giáo dục cho học sinh tiểu học thông qua các HĐGDNGLL là
một biện pháp rất phù hợp với tính cách của các em.Vừa phát huy khả năng
sáng tạo của các em, giáo dục nhân cách các em mà vẫn giữ được sự trong sáng
của các em trong mối quan hệ với bạn bè, thầy cô và những người xung quanh
•

Tự đánh giá và đánh giá

Học sinh tiểu học đánh giá mang tính cảm tính, chưa biết căn cứ vào
chuẩn mực hành vi để đánh giá. Giáo dục các em biết đánh giá và tự đánh giá
là nhiệm vụ rất quan trọng. Khi các em biết tự đánh giá đúng mức thì nó là
sức mạnh tinh thần giúp các em từ chối sự chiếu cố, sự châm chước của giáo
viên, ngay cả khi em thất bại, các em sẽ dễ dàng chấp nhận đúng để vươn lên
trong học tập.
Làm thế nào để hình thành đặc tính này của học sinh tiểu học ?Thông
qua HĐ GDNGLL, chúng ta sẽ làm được điều này. Bằng việc tổ chức
HĐGDNGLL, các em sẽ tự tin hơn khi đánh giá bạn bè và dũng cảm hơn khi
đánh giá bản thân mình .

• Tình cảm
Đời sống tình cảm của học sinh tiểu học đã phát triển ở mức độ khá
phong phú, đa dạng, phức tạp và có tính chất tích cực. Đặc trưng cơ bản của
nó là tính dễ xúc động trước các sự vật, hình tượng của cuộc sống. Các tình
cảm cao cấp như : tình cảm trí tuệ, tình cảm đạo đức, tình cảm thẩm mỹ,..
đang được hình thành, phát triển và ngày càng mang tính rõ nét, khách quan
hơn.
Tổ chức giáo dục cho học sinh bằng các HĐNGLL như : thăm hỏi thầy
giáo, cô giáo, bạn bè ; giúp đỡ các bạn nghèo có hoàn cảnh khó khăn; đến
thăm nhà tình nghĩa, giao lưu với những người có công với cách mạng, bác


23
đội viên danh dự, Bà mẹ Việt nam anh hùng ,...Tổ chức cho các em tự hoạt
động để tìm hiểu tri thức như tổ chức các cuộc thi đố vui, rung chuông vàng,
câu lạc bộ học tốt,... góp phần khơi dậy tình cảm trong mỗi các em, hình

thành ở các em tình cảm chân chính, có thể dùng tình cảm để cảm hóa các em
.

• Nhu cầu
Học sinh tiểu học có rất nhiều nhu cầu (nhu cầu vui chơi, học tập, vận
động, ăn, mặc...) nhưng chúng ta chỉ xét đến nhu cầu chính là : nhu cầu vui
chơi và nhu cầu học tập.Thông qua HĐGDNGLL, chúng ta không chỉ làm
cho các em thỏa mãn nhu cầu vui chơi của mình mà qua đó chúng ta còn
mang tri thức đến với các em. HĐGDNGLL sẽ giúp các em mạnh dạn hơn, tự
tin hơn và hiểu biết hơn về các mối quan hệ xung quanh (với thầy cô, bạn
bè...)

• Khí chất
Khí chất ở lứa tuổi học sinh tiểu học thể hiện trực tiếp hơn so với lứa
tuổi khác. Chẳng hạn: khi làm theo lời giáo viên các em thường hấp tấp, vội
vàng ; khi chuyển từ hoạt động này sang hoạt động khác các em thường tỏ ra
lúng túng, chậm chạp...
Cơ sở sinh lý của hiện tượng khí chất là hoạt động của hai quá trình :
Hưng phấn và ức chế. Cho nên nó có tính chất vô cùng mềm dẻo.Vì vậy, ở
trường tiểu học giáo viên phải sử dụng nhiều phương pháp và biện pháp hiệu
quả để giáo dục và khắc phục những thiếu sót về khí chất của trẻ.
Tổ chức HĐGDNGLL là một biện pháp có hiệu quả rất cao, qua các
hoạt động này trẻ sẽ được phát triển một cách toàn diện về cả trí tuệ và tinh
thần, thể chất.
Tóm lại, đặc điểm của lứa tuổi học sinh tiểu học là các em phát triển
nhờ được nuôi dưỡng, ăn uống và hít thở khí trời. Trí tuệ của các em phát


24
triển, tâm hồn các em phong phú, năng lực, tình cảm của các em hình thành

và phát triển nhờ có hoạt động trên lớp và ngoài giờ lên lớp ở tiểu học. Các
em không những tiếp thu tốt các môn văn hóa trên lớp mà còn phải thích thú
với các hoạt động vui chơi giải trí, hoạt động văn hóa, TDTT để nâng cao
nhận thức các kiến thức xã hội.
1.2.3. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
Tài liệu đào tạo thuộc Dự án phát triển giáo viên tiểu học nêu rõ:
“HĐGDNGLL là hoạt động được tổ chức ngoài giờ học các môn học.
HĐGDNGLL là hoạt động nối tiếp và thống nhất hữu cơ với hoạt động giáo
dục trong giờ học trên lớp. Nó là cầu nối giữa công tác giảng dạy trên lớp với
công tác giáo dục học sinh ngoài lớp”.
Tài liệu Bồi dưỡng giáo viên cốt cán trường trung học phổ thông xác
định: “HĐGDNGLL là những hoạt động có mục đích giáo dục, tổ chức có kế
hoạch, có chương trình, nội dung, phương pháp và phương tiện phù hợp, được
thực hiện với vai trò chủ đạo của giáo viên. Đó là sự tiếp nối hoạt động dạy
học trên lớp, là con đường gắn lý luận với thực tiễn, tạo nên sự thống nhất
giữa nhận thức và hành động, góp phần hình thành tình cảm, niềm tin đúng
đắn ở học sinh. HĐGDNGLL là con đường phát triển toàn diện nhân cách, là
điều kiện tốt nhất để học sinh phát huy vai trò chủ thể, tính tích cực, chủ động
trong quá trình học tập, rèn luyện. Nó vừa củng cố, bổ sung, mở rộng kiến
thức đã học, vừa phát triển các kỹ năng cơ bản, phù hợp với yêu cầu, mục tiêu
giáo dục của nhà trường như : kỹ năng giao tiếp, kỹ năng thích ứng, kỹ năng
sống chung, kỹ năng tổ chức cuộc sống và các kỹ năng khác...”
Tác giả T.A. Ilina cho rằng : “ Công tác giáo dục học sinh ngoài giờ
học thường được gọi là công tác giáo dục ngoại khóa. Công tác này bổ sung
và làm sâu hơn công tác giáo dục nội khóa, trước tiên là phương tiện để phát
hiện đầy đủ tài năng và năng lực của trẻ em, làm thức tỉnh hứng thú và thiên


25
hướng học sinh đối với hoạt động nào đó, đó là hình thức tổ chức giải trí của

học sinh, là cơ sở để tổ chức việc thực tập về hành vi đạo đức để xây dựng
kinh nghiệm của hành vi này”. [38]
Tác giả Đặng Vũ Hoạt viết: “HĐGDNGLL là việc tổ chức giáo dục
thông qua hoạt động thực tiễn của học sinh về KH - KT, lao động công ích ,
hoạt động xã hội, hoạt động nhân đạo, văn hóa, văn nghệ, thẩm mỹ, TDTT,
vui chơi , giải trí ... để giúp các em hình thành và phát triển nhân cách (đạo
đức, năng lực, sở trường ... ) ”[21]
Như vậy, có thể hiểu: HĐGDNGLL là hoạt động giáo dục được tổ chức
ngoài thời gian học trên lớp. Đây là một trong hai hoạt động cơ bản được thực
hiện một cách có tổ chức, có mục đích theo kế hoạch của nhà trường, hoạt
động tiếp nối và thống nhất hữu cơ với hoạt động học tập trên lớp, nhằm góp
phần hình thành và phát triển nhân cách học sinh theo mục tiêu đào tạo, đáp
ứng những nhu cầu đa dạng của xã hội đối với thế hệ trẻ.
HĐGDNGLL do nhà trường tổ chức và quản lý với sự tham gia của
các lực lượng xã hội. HĐGDNGLL được tiến hành tiếp nối hoặc xen kẽ với
hoạt động dạy học trong phạm vi nhà trường hoặc cộng đồng. Hoạt động này
diễn ra trong suốt năm học và cả thời gian nghỉ hè để khép kín quá trình giáo
dục, làm cho quá trình giáo dục được thực hiện ở khắp mọi nơi, mọi lúc.
1.2.4. Quản lý nhà trường
Khi nghiên cứu nhà trường tác giả Phạm Minh Hạc đã đưa ra nội dung
khái quát nhưng cụ thể, hợp lý và dễ hiểu của quản lý giáo dục và cũng là
khái niệm quản lý nhà trường : “Quản lý giáo dục là thực hiện đường lối giáo
dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận
hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo
đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh”.