Thiết kế nội dung đào tạo môn phối hợp xướng cho đại học sư phạm âm nhạc

ỦY BAN NHÂN DÂN TP HỒ CHÍ MINH
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN
KHOA NGHỆ THUẬT

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
CẤP CƠ SỞ
TÊN ĐỀ TÀI:

THI T K N I DUNG ĐÀO TẠO M N
PH I H P Ƣ NG CHO ĐẠI HỌC
SƢ PHẠM ÂM NHẠC

CHỦ NHIỆM ĐỀ TÀI:
- Ths. NGUYỄN UÂN CHI N
- Ths. LÂM TRÚC QUYÊN
- Cn. NGUYỄN THỊ NHƢỜNG

Thực hiện 01/01/ 2011- 30/12/2011

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
CHƢƠNG 1 .

…………………………………………………………Trang 9


GI I THIỆU VỀ H P Ƣ NG ……………………………………………
Gi i thi u v t nh n ng gi ng h t ……………………………………………
1.1.1. Gi ng h t ……………………………………………………
....
1.1.1.1. Gi ng thi u nhi …………………………………………………..... 10

Gi ng n ……………………………………………………………
Gi ng na …………………………………………………………..11
1.1.2. Tầ c c c gi ng (trong đơn ca)…………………………………… …12
1.1.2.1 Gi ng thi u nhi……………………………………………………….
1.1.2.2 Gi ng ng i n………………………………………………………
Tầ c c c gi ng trong hợp x ng………………………………………13
1.1.3.1. Hợp x ng ng i n …………………………………………………
1.1.3.2 Hợp x ng thi u nhi ………………………………………………….
h i ni v hợp x ng ………………………………………………….
C c dạng hợp x ng………………………………………………………
Phân oại hợp x ng theo chất gi ng ……………………………
1.2.1.2. i n ch trong hợp x ng… …………………………………… ...14
Thành phần hợp x ng …………………………………………
1.2.1.4. Ph ơng th c i u di n hợp x ng ………………………………….16
T ng ph hợp x ng …………………………………………………….17
Thi t t ng ph hợp x ng ………………………………………...18
C c oại hóa nhạc chủ y u dùng phối cho gi ng h t …………….
CHƢƠNG 2. ……………………………………………………………………21
M T S BÚT PHÁP CƠ BẢN TRONG PH I H P Ƣ NG …………
t ph p s d ng số ợng trong hợp x ng……………………………
ối vi t
t …………………………………………………………
ối vi t hai
………………………………………………………… 22
ối vi t a ………………………………………………………… ...24
ối vi t ốn
……………………………………………………… ..25
2.2.
gh a vai tr c c trong hợp x ng ………………………………… ...26
chủ đi u ………………………………………………………………26

h ng đ …………………………………………………………… 7
Giả nh
trầ ……………………………………………………….. 28
So o và hợp x ng ……………………………………………………… 29
5
t ph p ti n hành c c ……………………………………………...
5
hởi câu, ngắt câu trong hợp x ng ……………………………
2.2.5.2. Kỹ thu t ti n hành c c và nh ng vấn đ x
â
hu ảnh h ởng
2


t i hợp x ng ……………………………………………………… 32
2.2.5.3. Ti t tấu và giai đi u trong hợp x ng………………………………...34
2.2.5.4. Ph ơng th c xây d ng nh ng đ ……………………………… 6
2.3. Sáng tác hợp x ng ………………………………………………………......37
h ng thành tố trong t c ph hợp x ng ……………………………......
i u th c ………………………………………………………………
Cấu tr c ………………………………………………………………38
H a thanh …………………………………………………………… 39
i ca ………………………………………………………………… 40
2.3.1.5. Ensemble ……………………………………………………………
6 hả n ng ỹ thu t thanh nhạc …………………………………………41
CHƢƠNG 3 …………………………………………………………… 43
M T S K THUẬT CHUYỂN THỂ CHO H P Ƣ NG ………………
3.1. Chuy n t c ph hợp x ng đ ng gi ng sang hợp x ng h n hợp…………
ng gi ng hai chuy n sang hợp x ng h n hợp ……………………
ng gi ng a chuy n sang hợp x ng h n hợp …………………… .44

Chuy n hợp x ng a đ ng gi ng i u h a â chi u d c
(c t đ n sang hợp x ng h n hợp ốn …………………………………45
3.1.4. Chuy n hợp x ng đ ng gi ng
sang hợp x ng h n hợp
……..46
3.1.5. Chuy n hợp x ng đ ng gi ng có số ợng
h ng cố đ nh sang
hợp x ng h n hợp ……………………………………………………… 47
Chuy n t c ph hợp x ng h n hợp sang hợp x ng đ ng gi ng ……
Chuy n hợp x ng h n hợp
sang hợp x ng đ ng gi ng
……
Chuy n hợp x ng h n hợp
sang hợp x ng đ ng gi ng
………49
Chuy n hợp x ng h n hợp
sang hợp x ng đ ng gi ng
……...51
Chuy n hợp x ng h n hợp nhi u sang hợp x ng h n hợp
……53
Chuy n ca h c đơn ca sang c c th oại hợp x ng h c nhau …………… 54
3.3.1. Chuy n ca h c đơn ca sang hợp x ng Cappe a …………………… 54
3.3.2. Chuy n tr c ti p c c trong phần nhạc đ sang t ng ph hợp x ng
3.3.3. Thay đ i giai đi u phần nhạc đ theo so o ………………………… 57
3.3.4. Chuy n t c ph đơn ca thành hợp x ng, gi nguy n phần nhạc đ …
3.3.5. Chuy n t c ph đơn ca thành hợp x ng đ ng gi ng …………………61
5 Chuy n t c ph đơn ca thành hợp x ng đ ng gi ng
…………
3.3.5.2. Chuy n t c ph đơn ca sang hợp x ng đ ng gi ng a ………… 63
3.4. Chuy n t c ph đơn ca sang hợp x ng h n hợp………………………… 65

Chuy n t c ph đơn ca sang hợp x ng h n hợp a ………………
3


3.4.2. Chuy n t c ph

đơn ca sang hợp x

ng h n hợp ốn

………………
K T LUẬN …………………………………………………………… 67
PHẦN THAM KHẢO M T S TÁC PHẨM H P Ƣ NG ………………...68
PHẦN BÀI TẬP…………………………………………………………………
TÀI IỆU TH M HẢO………………………………………………………… 81
TÀI IỆU GHE HÌ ……………………………………………………………8

MỞ ĐẦU
 Lý do chọn đề tài
Trong cu c sống hi n đại ngày nay, h t hợp x
nh

t

n ngh thu t ca h t

ng đ ợc ch

và đ nh gi

ang t nh c ng đ ng và h i nh p, c c cu c
4


i n hoan hợp x
h ng c n à

ng trong và ngoài n
t

c đ ợc t ch c th

n ca h t t p th giải tr th ng th

gi o d c tinh thần, đạo đ c, t t ởng

gi o vi n dạy

h c cơ sở t ơng ai, hi ra tr
(trong đó
t c ph
nắ

ắt đ ợc c c

àc n

ang t nh

t i nh ng ph ơng

â

nhạc à nh ng

ng v n hóa ngh thu t, c c tr

ng c c e

t hợp c c i n th c v

, c ch nối ti p hợp â

c, ch ng t i t

gi p c c sinh vi n s phạ

n h t nhạc ở c c tr

ng

t nối c ng đ ng xã h i

V v y, trong vai tr đào tạo ngu n
ph p giảng dạy tốt nhất nh

ng xuy n hơn, nó

ng trung

đã có đ ợc n n tảng v ng chắc

ỹ thu t thanh nhạc, h nh th c và phân t ch

trong â

nhạc chủ đi u, â

n ỹ thu t h t hợp x

nhạc ph c đi u…)

ng đ th c hành, ng d ng

t

c ch hi u quả trong dạy h c và hoạt đ ng c c phong trào v n hóa xã h i
Trong qu tr nh t
x

hi u, nghi n c u và à

ng, đ củng cố và ph t tri n

quen v i ngh thu t phối hợp

n này, ch ng t i cố gắng t

ph ơng ph p giảng tối u và i n soạn gi o tr nh phù hợp nh
t

hi u nh ng vấn đ cơ ản v

x

ng

x

ng, chuy n th c c ản nhạc sang cho hợp x

à

t c ph

ng có gi tr , đ ng th i à

di n cho c c dàn hợp x
n ng x

qu tr nh giảng dạy, tha
ngh thu t, c c tr

ng, tạo hả n ng vi t cho hợp
ng i u di n, tạo th

, đ p ng

nhi u

phong ph hơn ch ơng tr nh i u

ng trong th c ti n cu c sống v

, dàn d ng t c ph

gi p c c e

u n và th c ti n của ngh thu t hợp

quen v i c c dạng t ng ph hợp x

hợp x

t i nh ng

p th i và đạt

u n c ng nh

t quả tối u trong

gia dàn d ng và i u di n trong c c tr

ng trung h c cơ sở vào nh ng d p

ỹ

h i, s

ng v n hóa

i n, hay các

phong trào …vv
 Lịch sử nghiên cứu:
gh thu t phối hợp x
th của

ng à

t

n h c chuy n ngành sâu trong t ng

n chỉ huy và i u di n hợp x

tr nh và tài i u v ngh thu t phối hợp x

ng, tuy nhi n ch a có nhi u gi o

ng…

đi sâu vào nghi n c u

n
5


h c này, ch ng t i c ng d a tr n cơ sở nghi n c u, tha
và tài i u của nhi u t c giả trong và ngoài n
Minh Cầ

c, trong đó có c c t c giả sau:

– chỉ huy và biểu diễn hợp xướng, V

Thông tin, Hà
Minh Cầ

hảo nh ng gi o tr nh
ào tạo –

i 98

– Một số bài giảng phối hợp xướng

g Th

a

– Hát nhạc Nx

guy n Th

HSP, 00

hung – Hình thức thể loại Âm nhạc Nx

HSP, 005

guy n Trung i n: Phương pháp sư phạm thanh nhạc,

tin, Hà
Hoàng

v n hóa và

v n hóa và Th ng

i 00
ạ

– Phức điệu thực hành, Nx ÂM

của c c t c giả n

HẠC, 997… và c c tài i u

c ngoài nh :

Walter PISTON: Counterpoint NXB Victor Gollancz Ltd, London 1970
Kent KENNAN Counterpoint – Based on Eighteenth – Century Pratice NXB
Prentice – Hall, New Jersey – 1999…
 Mục đích và nhiệm vụ
Xây d ng
thu t phối hợp x

t gi o tr nh Phối hợp x

h

trang

Gi p cho sinh vi n à

â

nhạc

quen v i c c dạng t ng ph hợp x

i n th c cơ ản v thủ ph p phối
ch ơng tr nh i u di n hợp x
ghi n c u, xe

, c ng nh

ng, à

ng góp phần ph c v , đ p ng

t ng th

ỹ n ng th c hành,
nhi u t c ph

xét nh ng gi o tr nh, ài giảng, nh ng t

v ng
a ch n

i cho hợp

â

i u h c nhau

ng …T ng hợp, phân t ch, sắp x p và

i n soạn thành gi o tr nh (T p ài giảng) Phối hợp x
c đại h c s phạ

ng, nắ

p th i cho nhu cầu xã h i hi n nay.

v c c ỹ thu t, thủ ph p phối hợp x
đ và hả n ng

i n th c v ngh

ng phù hợp v i hả n ng, tr nh đ của sinh vi n hoa gh

thu t, chuy n ngành s phạ

x

ng

ng phù hợp v i tr nh

nhạc

 Khách thể nghiên cứu

6


M t số tài i u và ài t p th c hành uy n t p và gi o tr nh đ ợc giảng dạy
tại c c tr

ng ngh thu t

 Đối tƣợng nghiên cứu
ng, h nh c c th oại hợp x
Sinh vi n s phạ

â

ng

nhạc n

th 3

ng, h nh c c ch ơng tr nh i u di n và ph ơng ph p giảng dạy â

nhạc

 Giới hạn, phạm vi nghiên cứu đề tài:
Trong đ tài này, chỉ nghi n c u xây d ng ch ơng tr nh (T p
Phối hợp x

ng, cho sinh vi n s phạ

H Sài G n và

t số c c tr

â

nhạc tr nh đ n

th

ài giảng)
của tr

ng

ng đại h c V n hóa - ngh thu t

 Nội dung nghiên cứu:
G

ch ơng:

Ch ơng

Gi i thi u v hợp x

ng

Gi i thi u t nh n ng và ỹ thu t của c c oại gi ng h t, c c h nh th c và th
x

ng, t ng hợp c c ph ơng ph p cho hợp x

oại hợp

ng

Ch ơng

M t số

t ph p cơ ản trong phối hợp x

Ch ơng

M t số ỹ thu t chuy n th cho hợp x

ng

ng

Phần th c hành c c ài t p ng d ng
 Phƣơng pháp nghiên cứu
goài tha
phối hợp x

hảo c c gi o tr nh, ch ơng tr nh đào tạo v chỉ huy, i u di n và

ng, c n

t hợp v i c c ph ơng ph p nghi n c u tài i u Ph ơng

ph p quan s t, ph ơng ph p đà
đà

thoại , ph ơng ph p tr c quan, ph ơng ph p

thoại , ph ơng ph p th c hành và ng d ng

 Sản phẩm dự kiến của đề tài
Hoàn thành gi o tr nh (T p ài giảng) giảng dạy tr nh đ n
ngành s phạ

â

th

, , chuy n

nhạc

Hoàn thành gi o tr nh giảng dạy
 Ý nghĩa, hiệu quả của đề tài
7


Ph t tri n ỹ n ng s ng t c và

t số thủ ph p phối ài hợp x

trong ph ơng ph p giảng dạy, hoạt đ ng i u di n nhi u th
c ch ca h t h c nhau, đ p ng

ng ng d ng
oại và phong

p th i nh ng nhu cầu hoạt đ ng v n hóa xã

h i
 Kế hoạch nghiên cứu

01/01/2011- 31/12/2011

NGHỆ THUẬT PH I H P Ƣ NG
CHƢƠNG 1
GI I THIỆU VỀ H P Ƣ NG

1.1

Giới thiệu về tính n ng giọng hát

1.1.1.
Giọng hát
Cơ quan ph t â g
ph n h hấp, thanh quản,
ph n nhả ch và
ph n huy ch đại â thanh
Hơi thở à ngu n n ng ợng à rung dây thanh đ tạo ra â thanh, dây thanh

của
i ng i có đ dài – ngắn và c ng – chùng khác nhau. Dây thanh càng dài
th gi ng càng trầ (gi ng Soprano có dây thanh dài hoảng
– 19 mm) Gi ng
8


ass có dây thanh dài hoảng
– 5
Dây thanh c ng - chùng h c nhau tạo
ra â thanh ạnh – nh h c nhau
 thanh đ ợc c ng h ởng qua c c hoang r ng chủ y u ở phần đầu,
t
phần ở ng c, tr c hi tho t ra ngoài sẽ à thay đ i â sắc của âm thanh, làm
â thanh đ p hơn và phong ph hơn
Gi ng h t à
t nhạc c đặc i t Cùng v i ti ng nói, ng n ng , gi ng h t t c
đ ng ạnh ẽ và tr c ti p đ n t nh cả con ng i Chất ợng gi ng h t do cấu
tạo giải phẫu sinh t nhi n Gi ng h t chuy n nghi p chia à
d ng: D ng
opera (Vi t a th ng g i à d ng th nh ph ng), d ng dân gian và d ng nhạc
nh (estras)
Gi ng h t có nh ng đặc đi ri ng v cao đ (Tầ c gi ng cao – thấp, r ng
– h p), c ng đ (gi ng hỏe hay y u) và àu sắc của gi ng ( ch t nh hoặc tr
t nh, đ c – trong, rắn chắc – n
ợt)
Trong â nhạc có nhi u c ch th hi n gi ng h c nhau nh : đ c, ngâ thơ,
nói thầ th , hu t gió, ắt ch c
t ti ng đ ng có trong thi n nhi n… đ tạo
hi u quả â thanh đặc sắc gây ấn t ợng ạnh ẽ và t ng t nh hấp dẫn của â

nhạc Gi ng h t t nhi n và gi ng h t đã qua r n uy n có s h c nhau rõ r t
Gi ng chuy n nghi p s ng, ạnh, rõ, n đ nh và có â v c ở r ng ( hoảng hai
quãng tám).
Ph thu c vào tần số rung đ ng của sóng â , gi ng h t phân chia thành gi ng
na , gi ng n và gi ng trẻ e Gi ng h t đ p cần có đ vang và s c “phóng” c n
g i à đ ay xa trong h n ph ng
Gi ng h t chia ra a â
hu: Cao – trung – trầ , â sắc ở c c â
hu có àu
sắc h c nhau M t số â thanh vang n có cùng đ c ng cơ sinh
thu c v
cùng
tâ
hu
V tr c ng inh của gi ng n : nh ng nốt trầ dùng c ng inh ng c, nh ng
nốt trung s d ng pha gi ng (gi a ng c và đầu), nh ng nốt cao s
c ng inh
đầu
V tr c ng inh của gi ng na : c ng inh ng c đ th hi n nh ng nốt ở â
hu trầ và trung, c ng inh đầu x
nh ng nốt ở â
hu cao
Gi ng h t của ng i n đã tr ởng thành có gi ng na và gi ng n , d a vào
â sắc và â v c gi ng Gi ng na và gi ng n ại đ ợc phân thành c c oại
h c nhau v i nh ng đặc đi ri ng
1.1.1.1 Giọng thiếu nhi

9

à oại gi ng đang ph t tri n, ch a n đ nh,
8 tu i gi ng c c e c n non n t, â thanh nhỏ T
đối n đ nh có đ vang và đầy đặn hơn, đã xuất hi
tu i thanh quản c c e ph t tri n nhanh, nhi u e
do thanh đ i th ng s ng n và gi ng hàn

h ng phân i t gi i t nh T 5 đ n
9đ n
tu i gi ng c c e t ơng
n nh ng gi ng trầ T
đ n 6
nhất à c c e na
“v gi ng”

1.1.1.2. Giọng n
Gi ng h t n đ ợc chia thành a oại ch nh à gi ng n cao, gi ng n trung,
gi ng n trầ
 Gi ng n cao (Soprano) à gi ng h t n cao nhất trong c c oại gi ng g i
ta phân gi ng n cao thành a oại:
- Gi ng n cao ch t nh (Soprano dra atique) à gi ng hỏe, có đ vang
tr n toàn â v c Gi ng n cao ch t nh có hả n ng h t xuy n qua dàn
nhạc, hi h t xuống â
hu trầ â sắc hơi giống gi ng n trung.
- Gi ng n cao tr t nh (Soprano yrique) à gi ng hỏe chắc chắn, có â
sắc
ại, uy n chuy n hơn gi ng n cao ch t nh
- Gi ng n cao àu sắc (Soprano co ore ) hoa ỹ à oại gi ng rất inh
hoạt nh nhàng, â sắc trong s ng có hả n ng h t n cao hơn gi ng n
nh th ng 5,6 â
 Gi ng n trung (Mezzo Soprano) Gi ng n trung à oại gi ng gi a gi ng n

cao và trầ Gi ng n trung có â sắc ấ
p,
d u, hi h t ở â
hu trung
nghe hỏe, đầy đặn
 Gi ng n trầ ( to hoặc contr a to) Gi ng n trầ à oại gi ng hỏe, rất
đầy  sắc gi ng nghe rất trầ ấ , hơi tối, gần nh toàn
â v c của
gi ng n trầ đ ợc h t ở â
hu ng c, nhi u hi nghe nh gi ng na cao (ở
â
hu cao s d ng c ng inh đầu)
1.1.1.3. Giọng nam
Gi ng na c ng đ ợc chia thành a oại ch nh à gi ng na cao, gi ng na
trung, gi ng na trầ
 Gi ng na cao (Tenor) à gi ng có nhi u hả n ng di n tả, t nh chất inh hoạt,
s ng sủa hỏe ạnh Có th h t giả thanh (Fa setto) â thanh nhỏ ại, vang
trong đầu, nghe xa x
rất ạ Gi ng na cao chia ra à
oại: a cao tr
t nh, na cao hài h c, na cao ch t nh
- Gi ng na cao tr t nh (Tenor yrique) có â sắc trong s ng inh hoạt,
nh nhàng, th hi n thu n ợi nh ng t nh cả tr t nh
10


- Gi ng na cao ch t nh (Tenor dra atique) có â sắc hỏe vang, có
c ng đ â thanh n, gi ng nghe nh nhi u chất “thép”, giàu t nh
ch
 Gi ng na trung ( aryton) à gi ng pha gi a na cao và na trầ , àu sắc

ấ p và đầy đặn
- Gi ng na trung tr t nh ( aryton yrique) có đ vang tr n,
ại,
ang nhi u chất tr t nh, nh nhàng
- Gi ng na trung ch t nh ( aryton dra atique) à gi ng h t có đ vang
n, i u hi n ch t nh
 Gi ng na trầ ( asse) ang àu sắc hỏe, v ng chắc, trầ hùng, à n n
cho hợp x ng, có đặc đi
chuy n đ ng t, hó h t nhanh Gi ng na trầ
chia à hai oại:
- Gi ng na trầ nh ( asse aryton) à gi ng h t có â sắc ấ p, gần
v i gi ng na trung, có th h t xuống â
hu trầ
t c ch thoải i,
d dàng
- Gi ng na trầ ch nh ( asse p afonde) à gi ng h t th hi n t nh oai
nghi , trầ hùng rất rõ r t
goài ra c n có gi ng na c c trầ (Octavist) rất hi gặp
goài c c gi ng thi u nhi, gi ng n , gi ng na , c n
t số oại gi ng h c:
 Gi ng dân ca, gi ng ngh nhân: Â sắc đ c đ o, phong c ch h t t do,
có nhi u uy n y tinh vi à hi u â nhạc h ng th ghi chép tỉ ỉ và
ch nh x c đ ợc
 Gi ng h t nhạc nh chia à
ốn gi ng:
cao, n trầ , na cao, na
trầ C ch h t gần v i gi ng nói, h ng c ng inh n n có u đi
nghe
rất rõ i Gi ng h t nhạc nh cần phải có nhạc đ
và

ph n phóng
thanh, n u h ng sẽ ất t c d ng

1.1.2. Tầm c các giọng (trong đơn ca)
1.1.2.1 Giọng thiếu nhi

5 – 6 tu i

7 – 8 tu i

9–

tu i

– 15 ( 6) tu i

1.1.2.2 Giọng ngƣời ớn
11


- Gi ng n

Soprano

Mezzo Soprano

Alto

- Gi ng na

Tenor

Baryton

1.1.3. Tầm c các giọng trong hợp xƣớng
1.1.3.1. Hợp xƣớng ngƣời ớn
Hợp x ng n

Alto + Soprano

Basse

Hợp x

ng na

Basse + Tenor

1.1.3.2 Hợp xƣớng thiếu nhi

Alto + Soprano

1.2. Khái niệm về hợp xƣớng
Hợp x ng à
t oại h nh ngh thu t tr nh di n ng gi ng h t, g
nhi u
nhi u gi ng Qua t c ph , hợp x ng có th di n tả nh ng vấn đ
n của xã h i

12

V i đặc đi
à gi ng h t và i ca, h c v i oại h nh h nhạc, hợp x
i n d ph c p và gần g i v i quần ch ng

ng có đi u

1.2.1. Các dạng hợp xƣớng
Tùy theo thành phần tha gia trong c c nhó gi ng hay nói c ch h c: dạng hợp
x ng đ ợc quy đ nh ởi c c oại gi ng tha gia trong hợp x ng
1.2.1.1. Phân oại hợp xƣớng theo chất giọng
a)
- Hợp x ng đ ng gi ng na
- Hợp x ng đ ng gi ng n
- Hợp x ng gi ng thi u nhi
b)
hỗ h
- Hợp x ng na + Hợp x ng n
- Hợp x ng na + Hợp x ng n + Hợp x ng thi u nhi
- Hợp x ng na
n + na trẻ e
1.2.1.2. Biên chế trong hợp xƣớng
i hợp x ng nhỏ có t
đ n 6 ng i chia nh sau:
cao
– ng i
trầ
– ng i
a cao

– ng i
a trầ
– ng i
( goài ra ch ng ta có th t ng c ng giai đi u: S = 5 – 6 ng i)
i hợp x ng th nh ph ng có hoảng 0 đ n ng i chia nh sau:
cao
5 – 8 ng i
trầ
5 – 8 ng i
a cao
5 – 8 ng i
a trầ
5 – 8 ng i
( goài ra ch ng ta có th t ng c ng giai đi u: S = 9 – 0 ng i)
i hợp x ng trung nh có 60 ng i chia nh sau:
cao
5 ng i
trầ
5 ng i
a cao
5 ng i
a trầ
5 ng i
( goài ra ch ng ta có th t ng c ng giai đi u: S = 8 ng i)

13


ối v i hợp x ng trung nh trở n, hi cần t ng c
dùng divisi (chia , t ch )

ại hợp x ng có th t 00 ng i trở n…
1.2.1.3. Thành phần hợp xƣớng
a)
h

h
:
cao :
trầ
:

h
a cao
:
a trầ
:

hỗ h h
cao + a cao
trầ + a trầ

ng nhi u

, có th

:
:
:

b)


cao
trung
trầ

-

:
:
:


cao
trung
trầ
hỗ h
cao
trầ
- Nam trung +


a
a
a

:
:
:
:
:

a

trầ

:

c)



cao
trung
trầ

:
:
:

và

:
14




a cao
- Nam trung
a trầ
hỗ h

cao
trầ
a cao
a trầ

:
:
:

và

:
:
:
:

C c ài h t đ i hi có ch chia thành 5,6,7,8
à chia nhỏ ra

đ u xuất ph t t nh ng

tr n

h
n cao â sắc trong s ng, â v c cao nhất trong hợp x ng, à
ch nh,
th ng đả nh n giai đi u
n trầ â sắc ấ p, duy n d ng, th ng đi
v i
n cao

na cao t nh chất inh hoạt, s ng sủa, à phong ph
àu sắc h a
â
na trầ t nh chất trầ hùng v ng chắc, à n n cho hợp x ng
hi t hợp ốn , â v c của hợp x ng h n hợp đ ợc ở r ng,
i
đ u
ph t huy nh ng đặc đi gi ng h t trong â v c của nh, hi u quả h a thanh c ng
đ ợc t ng n rõ r t
M i ài hợp x ng vi t cho h nh th c nào à có d ng của t c giả
u
t ài
hợp x ng h n hợp à chuy n cho hợp x ng na th a d i sẽ t
giai đi u
Trong hợp x ng h n hợp, gi ng na cao thấp hơn gi ng n cao
t quãng t cho
n n h ng th t đ ợc g ợc ại, n u chuy n
t ài hợp x ng na thành hợp
x ng h n hợp th c c sẽ r ng, hi u quả sẽ é đi Tr ng hợp uốn chuy n nh
v y cần phải cải i n, s a ại cho th ch hợp
1.2.1.4. Phƣơng thức iểu diễn hợp xƣớng

h
– a cappela)
Th i ỳ ti n trung c ở Tây Âu, giai đi u h t trong hi hành ở nhà th (ph ng
ca, t ng ca) đ ợc quy chu n hóa H thống h t đu i (canon) g i à “cantus chora is”
có ngh a à ối h t hợp x ng “chora ” à nhạc ph c v ch nh t n tại trong
t th i
gian dài C c ca vi n trong hợp x ng nhà th g i à cappe ana (theo c ch g i
cappe a à hợp x ng nhà th ) V sau cappe a đại di n cho ối h t nhi u

h ng
nhạc đ , chỉ ch tr ng đ n gi ng h t và â h ởng của c c oại gi ng h t t hợp ại
15


v i nhau à th i, dần dần tr n con đ ng ph t tri n, hợp x ng vẫn gi truy n thống
c đi n và nguy n tắc nghi
hắc ấy và có t n à hợp x ng hàn â hoặc inh đi n
( cade y) Hợp x ng acade y có hả n ng tr nh di n h ng nhạc đ và có nhạc
đ

à nh ng hợp x ng i u di n theo phong c ch của t ng dân t c và t ng đ a
ph ơng gắn i n v i phong t c, t p qu n, h i dân gian ở
t số n c tr n th gi i,
hợp x ng dân gian ph t tri n ạnh và có tr nh đ chuy n nghi p rất cao Gi ng h t
của c c ca vi n trong hợp x ng dân gian tuy c ng đ ợc phân oại thành c c oại
gi ng cao, gi ng trung và gi ng trầ nh ng tầ c của
i gi ng hạn ch hơn, chỉ
hoảng hơn
t t đ C ch h t và c ch ph t â đặc tr ng của t ng vùng i n,
t ng dân t c h c h n phong c ch c đi n (acade y)

h h
h
Ch ơng tr nh i u di n có t nh chất t ng hợp, c c ti t
c xen ẽ: đơn ca ngâ
thơ, ca cảnh, hoạt cảnh sân hấu,
a, nhạc và hợp x ng th ng thấy ở c c đoàn
v n c ng tỉnh, ca
a trung ơng, v n c ng c c inh chủng của quân đ i (đoàn H ng

ỳ, đoàn Sao đỏ, Hải quân, h ng quân hoặc c c quân hu… )

h
Hoạt đ ng v i
c đ ch nhạc sân hấu, có hành đ ng di n xuất ch và ngoài
vi c ca h t c n phải tuân thủ s dàn d ng của đạo di n sân hấu Hợp x ng trong
opera th ng xuất hi n v i vai tr quần ch ng, inh nh, n ng dân… Â nhạc trong
phần hợp x ng có hi à n n, có hi gi vai tr t ch c c dẫn dắt t i xung đ t, ch
t nh hoặc cao trào Hợp x ng có th h t ở ngoài sân hấu, c ng có hi h t ở trong
c nh gà i n ch và th oại (dạng hợp x ng) tùy thu c vào y u cầu của nhạc sỹ
s ng t c và đạo di n sân hấu
Trong ngh thu t opera, h ng có vở nào h ng s d ng hợp x ng, hợp x ng
th hi n d i nhi u dạng h c nhau, vi c ch n a h nh th c hợp x ng nào cho phù
hợp v i n i dung và t ơng t ch v i t ph p s ng t c à do s hi u i t cặn ẽ v
gi ng h t và hợp x ng, t hợp v i t duy s ng tạo của nhạc sỹ
1.2.2. T ng ph hợp xƣớng

16


ầu th
XI, nhà u n â nhạc “Gvido d rescho” đã ph t inh ra ch
nhạc Ch nhạc ra đ i à
t ph t inh n ao cho s nghi p s ng t c â nhạc ph t
tri n
Trải qua th i gian dài, đ n th
XV-XVI phong c ch h t hợp x ng nhi u
đạt đ n tr nh đ h cao, có h thống T ng
đ c p đ ợc vi t tr n hu ng nhạc
ri ng Toàn

c c đ ợc th hi n hoàn chỉnh trong
t h thống t ng th đ ợc g i
à t ng ph
T ng ph hợp x ng an tỏa, h ng nh ng đ ợc dùng trong thanh nhạc à c n
đ ợc p d ng trong cả h nhạc, t ng ph dùng trong c c an nhạc và dàn nhạc

1.2.2.1. Thiết kế t ng ph hợp xƣớng
Trong t ng ph hợp x ng c c
voca đ ợc vi t tr n t ng d ng ẻ nhạc ri ng,
d ng n d i d ng ia, nốt của t ng
t ơng ng theo chi u d c tùy thu c vào
tr ng đ của nốt nhạc C ch vi t t ng
hợp x ng trong t ng th tạo hả n ng
quan s t chuy n đ ng chi u ngang của t ng gi ng, c n hoảng c ch d ng n d i
d ng ia cho phép đ ng th i nh n đ ợc s
t hợp tất cả c c trong hợp x ng
Tr n th c ti n, t âu đ i đã h nh thành t n g i c c
hợp x ng nh sau:
Soprano (gi ng n cao), a to (gi ng n trầ ), tenor (gi ng na cao) và asse (gi ng
na trầ ) C c
tr n đ ợc x p theo th t t tr n xuống d i, đầu c c d ng ẻ
ph a tr i đ ợc nối ại v i nhau ng
t đ ng ẻ v i dấu ngoặc
1.2.2.2. Các oại khóa nhạc chủ yếu dùng phối cho giọng hát
Th ng th ng ng i ta dùng hóa So và hóa Fa đ phối cho gi ng h t
Vi t cho gi ng Soprano dùng hóa So
Vi t cho gi ng to dùng hóa So
Vi t cho gi ng Tenor dùng hóa So (nh ng â th c vang trầ hơn
t quãng
8)

Vi t cho gi ng asse dùng hóa Fa
 Tổ
hổ h
í h hấ
h
h : Có th vi t tr n
t
d ng ẻ và h ng quy đ nh gi ng

 Tổ

hổ h
17


 Tổ

hổ h

 Tổ

hổ h

T

hỗ h

goài ra ch ng ta c n s d ng th

 Tổ

hổ h

h

 Tổ

hổ h

hỗ h

T
oại t ng ph sau:

h

h h

h

18


 Tổ
hổ h
piano

hỗ h

h

h

h

19


CHƢƠNG 2
M TS

BÚT PHÁP CƠ BẢN TRONG PH I H P Ƣ NG

2.1. B t pháp sử dụng số ƣợng

trong hợp xƣớng

2.1.1 Lối viết một
hi uốn di n tả
t àu sắc ri ng i t của gi ng h t trong hợp x ng h n hợp
a cappe a, s thuần hi t của
t oại gi ng tạo ấn t ợng h rõ nét: hãy s d ng â
hu thu n ợi nhất đ hoe vẻ đ p của gi ng, v th tr nh dùng nh ng nốt qu cao
hoặc qu thấp của gi ng h t đó M t
th ng xuất hi n đầu ch ơng hoặc câu dạo
đầu (zano a) trong c c t c ph t dân ca g i ta c ng có th dùng nh ng â
hu
cao và â
hu thấp của hợp x ng trong nh ng tr ng hợp sau:
Có hai tr ng hợp: Hợp x ng

t
có t c đ ng rất ạnh vào ng i nghe, hi
h t
d u ở sắc th i piano, c ơng ngh ở forte. h ng ng i thầy c đi n và ãng
ạn đã thấy đ ợc ở ối vi t này
t số nh ng hi u quả v đại, v th h s d ng hai
thủ ph p này vào c quan tr ng của t c ph , đ ối cuốn ng i nghe ng
ts
di n tả n i t:

Beethoven, giao h ởng số 9, ch ơng
20


- C ơng ngh : đ ng â

d u: đ ng â
sắc th i PP:

c c quãng 8, x p r ng, sắc th i ff :

Verdi, Requie , ch ơng , Day of nger
(n ) và đ ng â na trong hai quãng 8, â
hu thấp,

2.1.2. Lối viết hai
21


Hai

đ ng â : s
t hợp hai oại gi ng h t đ ng â tạo ra àu sắc
i, v
d : soprano và a to cùng h t ở â
hu cao sẽ tạo n n đ c ng th ng, n u cùng h t ở
â
hu trầ sẽ tạo ra â thanh dầy, đầy nh ng vẫn
ại ấ p
u phối àu gi a a to và tenor: hi a to h t ở â
hu thấp và tenor h t ở â
hu cao sẽ tạo ra â thanh ạnh nh ng uy n chuy n… u à quãng 8 th tạo ra cả
gi c đ đặc
Phối àu gi a tenor và asse sẽ đ ợc â sắc đầy, ạnh, rõ ràng, s ng sủa ở cả
â
hu cao ẫn â
hu trầ
ng â có th xảy ra gi a hai
a to và asse hoặc soprano và tenor,
i
c ch phối hợp đ u cho àu sắc h c nhau
V v y phần h a â sẽ đ ợc chuy n sang cho phần dàn nhạc đ
Tùy theo tầ quan tr ng t ơng đối của cao hoặc trầ
Hai
tạo hi u quả đối thoại, dày – ỏng, đ i àu gi a gi ng n và gi ng
na , có th trong phạ vi
t nh p hoặc cả
t v nhạc
Hai : đ ng â gi ng cao S và T, đ ng â gi ng trầ
và trong quãng 8
tạo hi u quả ốn :

V d
Carmina Burana: Ecce gratum
(Hợp x ng h n hợp)

Carmina Burana: In taberna quando sumus

x

Hai
đ ng â
ở sắc th i pp:

na : cho â

thanh trầ

(Hợp x ng na )
hùng, hỏe, đầy ở sắc th i f và xa

22


Carmen
(Hợp x ng n )
Hai
soprano và a to th c hi n:S d ng hi u quả àu của gi ng cao và trầ
hi â nhạc ang t nh đối thoại

2.1.3. Lối viết a
a

đ ng â : ó à c c t hợp a trong ốn
của hợp x ng h n hợp,
này đi n đầy
ia có th đ ng â xảy ra ở quãng 8, xong chỉ n n s d ng ngắn, có
t nh chất tạ th i, h ng n n éo dài hi cần à n i t nhân tố của
t nhạc,
ng i soạn nhạc có hả n ng cho ti n hành theo đ ng â hoặc quãng 8 hoặc nhi u
hoặc có th à v ở nh ng ch đó h a â
h ng cần t i
h c nhau hoặc
sung
th nhạc c đ đ t ng hi u quả â thanh trong hợp x ng
Hi u quả của ối vi t này à i n toàn
hối hợp x ng thành a
Do a
chu ng nh ng h a â đ u đặn nh ng ng i thầy hi n đại chỉ cho
tenor đi đ ng
â hoặc đi quãng 8 cao so v i
asse n u th c s có ch cho vi c à n i t
t
nét giai đi u ở trầ
Tr ng hợp
asse nghỉ, n u cần t ng c ng
trầ
ng tenor, ng i ta
th ng đ nó đi đ ng â v i asse, hơn à đ đi quãng 8 Â thanh của tenor à d u
và v tr n cho â sắc của asse, đ ng th i h ng à
i n chất â đó
Carmen
(Hợp x ng h n hợp a )

asse nghỉ, t ng c ng tenor:
23


- Soprano à
th ng đả nhi
giai đi u Tuy nhi n, trong nhi u tr ng
hợp soprano th ng đi quãng a, quãng v i a to tạo ra â thanh
d u.
ng â à t ng c ng đ , quãng 8 à t ng s r ng rãi, quãng tạo cả
gi c nghe
du S
t hợp toàn
gi ng n đi đ ng â c n th ch hợp v i nh ng
nét chạy rắn rỏi và nhanh ở nh ng đoạn Tutti của hợp x ng hoặc ở nh ng ch di n
tả có tr ng đi
và d ng ri ng (sắc th i piano hoặc forte) i n à tr nh hu v c
cấ
Carmen

goài ra, nh ng đoạn nhạc nhanh, h t ở â
hu cao th nhất đ nh phải i theo
quãng 8 h ng â sắc soprano ở hu v c cao này th ng vang nh ng chói do đó
thi u s c di n tả, uốn có â sắc đầy và di n tả â thanh hỏe, chắc nó cần phải
đ ợc d a vào nh ng â ở t đ d i nó:
Th ng th ng ng i ta g i chung à t ng c ng cho giai đi u
Sau
cao (giai đi u ch nh) à
trầ đ ợc ng i nghe nh n ra và d phân i t
nhất, c n

gi a cần phải có nh ng i u đặc i t và có uy n t p
i nh n ra đ ợc
rõ ràng ó d
ấp đi tr phi có
t c i g hấp dẫn s ch
hoặc ng â sắc,
ng ti t tấu, hoặc ng
t c ng đ h ng nh th ng
Do đó hi có
t đ ng nét giai đi u t nhi u quan tr ng cần đi ở hu gi a,
ng i ta th ng t hợp a to và tenor
2.1.4. Lối viết ốn
24


u à ốn
n
t hợp v i ốn
na hợp x ng trở thành t
, th ng
xuất hi n ở nh ng t c ph
vi t cho hợp x ng n, s d ng hi cần ở r ng â
v c ra cả hai ph a â
hu cao và â
hu trầ
V i hợp x ng ốn
(S – –T – )
i
có àu sắc ri ng, xắp x p r ng
hay h p ở c c â

hu đ u cho â h ởng cân đối, cân ng và hài h a
hi ốn
đ ợc th hi n theo ối vi t ph c đi u đó à c c ph ơng ph p hoe
àu sắc của t ng oại gi ng rất đặc tr ng cho â nhạc hợp x ng t xa x a cho đ n
ngày nay
asse à trầ của hợp x ng, nh ng hi đ t ng c ng th
trầ à n n
cho v ng chắc ng i ta th ng t ng c ng th phần đ h a â , do h nhạc đả
nhi
ở t đ trầ hơn ở
asse ng
t quãng 8, n u vi t hợp x ng ở h nh
th c a cappe a th t ng c ng
aryton, hai
trầ đó hợp ại, đủ đ đe ại toàn
dàn hợp x ng
t n n đ ng v ng vàng cả trong hi h t ở sắc th i forte c ng nh
trong piano, cả trong tốc đ nhanh c ng nh trong tốc đ ch
hi
t ti ng h t hoặc
t nét
trầ đ ợc vi t ở nh ng â thấp, ng i ta
th ng t ng c ng nét nhạc đó theo đ ng â
Handel

2.2. Ý Nghĩa vai tr các

trong hợp xƣớng

2.2.1. B chủ điệu

Trong hi
asse à n n óng h a â cho toàn
v t n của giai đi u, di n đạt ti ng h t ch nh soprano à
nó gây s c đ y cho toàn
hối ợng dàn hợp x ng

th gi ng soprano à ti ng
cao nhất trong hợp x ng
Handel

25