skkn rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hướng phát triển năng lực cho HS lớp 6

Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6

MC LC
Mc lc

Trang

A. T VN

I. Lý do chn ti
II. Lch s vn
III. Mc ớch nghiờn cu
IV. Nhim v nghiờn cu
V. i tng nghiờn cu
VI. Phm vi nghiờn cu
VII. Phng phỏp nghiờn cu

2
2
3
3
3
3
3

B. GII QUYT VN

I. C s lý lun
II. C s thc tin
III. Ni dung vn
1. Gii phỏp c

2. Gii phỏp mi

4
5
5
5
7

2.1. Phỏt trin nng lc ca hc sinh thụng qua vic rốn cỏc k nng
cn thit khi lm bi vn t cnh
2.2. Rốn k nng ca hc sinh theo hng phỏt trin nng lc qua cỏc
bc lm bi vn t cnh
2.3. Kim tra, ỏnh giỏ nng lc lm bi vn t cnh ca hc sinh
2.4. u im ca gii phỏp mi

3. Kt qu ỏp dng
4. Bi hc kinh nghim
5. Hiu qu kinh t- xó hi
6. iu kin v kh nng ỏp dng

8
14
24
25
26
27
28
28

C. KT THC VN

I. Kt lun

28

II. Nhng xut, kin ngh

29

DANH MC TI LIU THAM KHO

30

PHN A. T VN
I. Lí DO CHN TI:
Mụn Ng vn trong nh trng l mt mụn hc cú tm quan trng c bit
trong vic giỏo dc t tng, tỡnh cm, quan im sng, gúp phn bi dng tõm
hn, hon thin nhõn cỏch cho hc sinh (HS). ng thi l mụn hc thuc nhúm
cụng c, mụn vn cũn th hin quan h vi cỏc mụn hc khỏc. Hc tt mụn vn
s h tr cho cỏc mụn hc khỏc v ngc li cỏc mụn hc khỏc cng gúp phn
hc tt mụn Ng vn. iu ú t ra yờu cu tng cng tớnh thc hnh, gn hc
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh

1

Trờng THCS Đồng Giao


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
vi hnh, gn kin thc vi thc tin, tớch hp cỏc mụn hc khỏc nhau trong vic

dy v hc mụn Ng Vn; phỏt huy cao nht tớnh tớch cc ca HS t ú nõng cao
cht lng dy v hc, ỏp ng yờu cu i mi.
Kiu bi m HS cn to lp trong khi hc chng trỡnh Ng vn Trung hc
c s (THCS) l khỏ nhiu, trong ú cú kiu bi miờu t, õy l mt trong hai
kiu bi HS c hc lp 6 (lp u cp THCS), mt kiu bi khỏ quan trng.
Bi vỡ khi to lp kiu vn bn ny ũi hi HS phi cú s quan sỏt, cú trớ tng
tng, liờn tng phong phỳ; phi bit th hin cm xỳc, s ỏnh giỏ ca mỡnh
i vi s vt, s vic, con ngi, phong cnh,... nhm lm cho nhng cỏi c
miờu t hin ra mt cỏch c th sng ng nh vn cú trong i sng.
Th nhng, qua thc t ging dy, tụi nhn thy k nng lm bi vn ca HS
cũn hn ch, bi lm ca cỏc em v kiu bi miờu t núi chung, miờu t cnh núi
riờng cha cú cht lng cao, thiu nột riờng, thiu s sỏng to cn cú. Vỡ vy,
vic rốn k nng lm kiu bi ny cho HS lp 6 l rt cn thit v quan trng,
giỳp cỏc em cú k nng vit tt mt bi vn theo yờu cu.
Qu tht, nim vui ca mi ngi giỏo viờn (GV) dy vn õu ch l cht
lng tớnh bng con s mi nm, m chớnh l nhng ỏnh mt long lanh vỡ ó
hiu bi, nhng bn tay t vit ra c nhng li vn úng ỏnh, nhng n ci
thin cm vi mụn vn t phớa HS. t c nhng iu vụ cựng quý giỏ ú,
chỳng tụi khụng ch say mờ nhit tỡnh vi cụng tỏc ging dy m cũn phi luụn
tỡm tũi hng i hiu qu nht.
Xut phỏt t nhng lớ do trờn, tụi la chn ti "Rốn k nng lm bi vn
t cnh theo hng phỏt trin nng lc cho HS lp 6".
II. LCH S VN :
T trc n nay, trong rt nhiu ti liu, cú a ra phng phỏp lm vn
miờu t núi chung, phng phỏp lm bi vn t cnh núi riờng nh cun Hng
dn tp lm vn 6 do tỏc gi V Nho lm ch biờn hay cun Nhng bi lm
vn t s v miờu t ca tỏc gi Nguyn Quang Minh, ng thi õy cng l
vn c nhiu GV quan tõm. ó cú nhiu ti cp n trờn cỏc trang
web , thuvienbaigiang.com.vn...
Tuy nhiờn, cỏc tỏc gi ú u mi ch nờu ra lớ thuyt chung chung, v cú

a mt s bi vn mu nhng cũn xa vi vi thc t HS a phng, m cha
hng ti phng phỏp rốn k nng lm kiu bi ny.
k tha v phỏt huy mt cỏch sỏng to cỏc vn m cỏc giỏo s, cỏc ng
nghip ó cp n, tụi nờu ra mt s phng phỏp rốn k nng lm bi vn t
cnh theo hng phỏt trin nng lc cho HS lp 6 núi chung v c bit l HS gii.
III. MC CH NGHIấN CU :
Mc ớch nghiờn cu ca ti ny l giỳp cỏc em nm vng hn kiu bi
v cỏc k nng cn thit, cỏc bc lm mt bi vn miờu t núi chung v bi vn
t cnh núi riờng bit vn dng sỏng to khi a yu t miờu t vo trong cỏc
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh

2

Trờng THCS Đồng Giao


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
kiu bi khỏc nh biu cm, t s, thuyt minh v c ngh lun,... gúp phn nõng
cao cht lng hc tp b mụn cho HS.
Ngoi ra, vic rốn k nng lm bi vn t cnh theo hng phỏt trin nng lc
s phỏt huy tớnh ch ng, sỏng to, vai trũ trung tõm ca HS trong quỏ trỡnh hc
tp: giỳp cỏc em vng vng hn, t tin hn khi to lp vn bn thuc kiu bi ny,
ng thi s thỏo g nhng vng mc, xoỏ i tõm lớ ngi hc vn ca mt s HS.
Bờn cnh ú, khi nghiờn cu ti ny, tụi cng mun gúp thờm mt ting
núi vo vic i mi phng phỏp dy hc, giỳp bn bố ng nghip khc phc
nhng khú khn v phng phỏp rốn k nng lm bi vn miờu t núi chung, k
nng lm bi vn t cnh núi riờng cho HS, hng ti tớch hp kin thc liờn
mụn trong dy v hc.
IV. NHIM V NGHIấN CU:
- Tỡm ra nhng phng phỏp rốn k nng khi dy bi vn miờu t cnh.

ng thi a dng hoỏ phng phỏp, k thut dy hc gúp phn i mi phng
phỏp dy hc núi chung, phng phỏp lm kiu bi ny núi riờng.
- Tỡm hiu v tỡnh hỡnh hc tp ca HS i vi b mụn v kh nng nm bt
kin thc, hng thỳ trong hc tp, ng thi giỳp cỏc em cú nhng k nng tt
hn khi lm bi vn miờu t v cỏc kiu bi khỏc.
- ng thi vi ti ny, tụi cng mun nghiờn cu cỏch thc i mi
kim tra ỏnh giỏ kt qu hc tp ca HS.
V. I TNG NGHIấN CU:
i tng nghiờn cu ca ti ny l phng phỏp rốn k nng lm bi
vn t cnh theo hng phỏt trin nng lc ca HS. Thc cht õy l hot ng
dy ca thy, hot ng hc ca trũ trong cỏc tit lm bi vn miờu t núi chung,
bi vn t cnh núi riờng cho HS khi 6 bc hc THCS.
VI. PHM VI NGHIấN CU:
Phm vi nghiờn cu: Chng trỡnh Ng vn lp 6 (phn vn miờu t) v HS
khi 6 trng THCS ng Giao, th xó Tam ip, tnh Ninh Bỡnh.
VII. PHNG PHP NGHIấN CU:
Trong quỏ trỡnh thc hin ti ny, tụi ó vn dng v phi hp nhiu
phng phỏp trong ú cú cỏc phng phỏp c bn sau:
- Phng phỏp trỡnh by- gii thớch;
- Phng phỏp so sỏnh- i chiu: so sỏnh gia gii phỏp c thng lm
vi gii phỏp mi cú s k tha v phỏt huy;
- Phng phỏp phõn tớch, tng hp: tỡm hiu k cỏc ni dung, tng hp
nhng kt qu ó cú trong vic rốn k nng theo hng phỏt huy tớnh tớch cc, t
giỏc, ch ng, sỏng to ca HS;
- Phng phỏp kho sỏt- iu tra: cỏc cõu hi v cỏc bi kim tra, ỏnh giỏ
tỡm hiu mc hng thỳ ca HS v rỳt ra nhng phn cn iu chnh, b sung;
- Phng phỏp trao i, tho lun: trao i vi ng nghip b sung,
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh

3

Trờng THCS Đồng Giao


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
hon thin cỏc phng phỏp rốn k nng cho HS; trao i vi HS, lng nghe ý
kin t phớa cỏc em.

B. GII QUYT VN
I. C S Lí LUN:
Tp lm vn l mt trong 3 phõn mụn ca mụn Ng vn. Phõn mụn ny cú
v trớ c bit quan trng trong vic ỏnh giỏ kt qu hc tp ca HS. Trong
chng trỡnh Ng vn THCS cú nhiu dng vn bn HS c tip cn. Vn bn
miờu t l mt trong nhng dng vn bn trong sỏch giỏo khoa (SGK) Ng vn
THCS. Cng nh nhng tỏc phm khỏc, ngoi mc ớch vn chng, vn bn
miờu t vi nhng giỏ tr c trng riờng ó em li cho HS nhng phỏt trin m
mi dng vn bn to ra t chớnh giỏ tr ca bn thõn tỏc phm.
Vn miờu t l loi vn vit ra nhm trỡnh by nhng c im, tớnh cht ni
bt ca s vt, s vic, con ngi, phong cnh, nhm lm cho nhng cỏi c
miờu t nh hin ra trc mt ngi c ngi nghe, giỳp h cú th hỡnh dung ra
chỳng mt cỏch c th, sinh ng. Núi mt cỏch khỏc vn miờu t l loi vn th
hin nhng c im ni bt ca s vt, s vic, con ngi, phong cnh, mt
cỏch sinh ng, c th nh nú vn cú trong i sng. õy l loi vn giu cm xỳc,
giu trớ tng tng v s ỏnh giỏ ca ngi vit i vi s vt, s vic, con
ngi,
Vỡ vy ta cú th khng nh rng: Th loi vn miờu t chim mt v trớ ht
sc quan trng trong sỏng tỏc cng nh trong i sng sinh hot ca con
ngi. Vy lm th no giỳp HS lm tt bi vn miờu t?
Vic cn thit nõng cao cht lng, phng phỏp rốn k nng lm bi vn
miờu t núi chung v t cnh núi riờng cũn c da trờn nhng nh hng i

mi phng phỏp dy hc. Ngh quyt Trung ng 4 khoỏ VII v vic Tip tc
i mi s nghip giỏo dc v o to ch rừ i mi phng phỏp dy hc
tt c cỏc cp hc, cỏc bc hc [...] cn ỏp dng nhng phng phỏp giỏo dc
hin i bi dng cho HS nhng nng lc v t duy sỏng to, nng lc gii
quyt vn . Chỳ ý bi dng nhng HS cú nng khiu.
Chớnh vỡ vy, i mi phng phỏp dy hc v i mi kim tra ỏnh giỏ theo
nh hng phỏt trin nng lc cho HS l mt yờu cu quan trng v cn thit.
II. C S THC TIN:
Qua thc t ging dy, tụi nhn thy, phng phỏp dy kiu bi rốn k nng
lm bi vn miờu t núi chung v dng bi t cnh núi riờng ó c chỳ trng
song vn cha phỏt huy tớnh tớch cc ca HS. GV vn dy theo tớnh cht khuụn
mu nht nh. GV cũn thuyt trỡnh nhiu, cha chỳ ý thỳc y nng lc v t duy
sỏng to ca HS. Chớnh vỡ vy k nng lm bi ca HS khi 6 cũn yu dn n
cht lng cỏc bi vit ca cỏc em cha cao. Khi t, phng phỏp quỏ n iu;
ni dung s si, khuụn mu, sỏo rng; hỡnh nh cha chn lc, cũn mang tớnh cht
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh

4

Trờng THCS Đồng Giao


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
lit kờ; din t cũn vng v... Cỏc bin phỏp tu t nh: so sỏnh, nhõn húa, n d,
hoỏn d cha cú hoc ớt a vo. bi vit ca HS vn cũn cỏch ngh, cỏch
lm n gin nh Tiu hc. Mt s em cũn cha phõn bit rừ cỏc yu t t s, yu
t miờu t, yu t biu cm. Cỏch kt hp gia cỏc yu t ny trong bi cũn lỳng
tỳng, cũn thiờn lch; dn n bi lm cha hay, cha sinh ng.
Qu tht, cỏc em ó quỏ quen vi vic thc hnh vit vn dng vn bn mu
v tỏi to vn bn tng t mu cp Tiu hc. Cho nờn vic sỏng to mt vn

bn ngh thut i vi cỏc em HS lp 6 l vic lm vụ cựng khú khn v ớt hng
thỳ. Hn na, cỏc em cha thc s say mờ c t liu vn hc; cha cú s quan
sỏt tỡm tũi, cũn da nhiu vo cỏc bi vn mu. iu ú ó lm nghốo nn vn
ngụn t ngh thut quý giỏ v vn hc trong mi HS.
Bờn cnh ú, phn luyn tp lm dng bi ny trong SGK cũn hn ch.
Chớnh vỡ th cng nh hng phn no n phng phỏp dy ca GV v kt qu
hc tp ca HS.
T nhng c s trờn, tụi thit ngh: quỏ trỡnh rốn k nng lm vn t cnh
cho HS lp 6 l mt vic lm thit thc nờn lm v lm mt cỏch cn k cú
hiu qu tt nht.
III. NI DUNG VN :
1. GII PHP C THNG LM:

Qua kinh nghim ca bn thõn trong nhiu nm ging dy v qua nhiu ln
d gi cỏc ng nghip, tụi nhn thy t trc n nay, khi hng dn HS cỏch
lm bi vn t cnh, chỳng tụi mi ch dng li vic cung cp cho HS nhng
ni dung kin thc c bn mang tớnh cụng thc, hỡnh thc m cha dnh nhiu
thi gian hng dn HS thc hnh vit cõu, vit on, din t, Trong cỏc gi
luyn tp, ụn tp, hay bi dng HS gii, chỳng tụi thng hng dn cho cỏc
em cỏch lm theo trỡnh t cỏc bc sau:
* Bc1: Tỡm hiu , tỡm ý:
Thụng thng trong khõu ny chỳng tụi thng hng dn HS xỏc nh cỏc
ni dung sau:
- Th loi.
- i tng miờu t: xỏc nh i tng l phong cnh thiờn nhiờn hay cnh
sinh hot vic miờu t c chớnh xỏc, tp trung.
- Xỏc nh phm vi miờu t: quan sỏt la chn nhng hỡnh nh tiờu biu, vi
nhng nột riờng giỳp ngi c, ngi nghe hỡnh dung mt cỏch rừ rng, c
th v cnh c miờu t v khụng nhm ln vi cnh khỏc.
- Xỏc nh xem bi yờu cu s dng nhng thao tỏc trong quỏ trỡnh lm

bi nh: quan sỏt, nhn xột, liờn tng, vớ von, so sỏnh, lm ni bt nhng
c im tiờu biu ca s vt.
- Xỏc nh c trỡnh t miờu t mt cỏch hp lớ. Cú th l:
+ Theo trỡnh t thi gian: mt nm theo bn mựa (xuõn, h, thu,
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh
Trờng THCS Đồng Giao
5


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
ụng); mt ngy thỡ theo trỡnh t sỏng, tra, chiu, ti,...
+ Theo trỡnh t khụng gian: t xa n gn, t ngoi vo trong, t bao
quỏt n c th....
+ Ngoi ra cú th trỡnh by theo c im tiờu biu ni bt ca cnh.
* Bc 2: Lp dn ý:
Trong phn ny, GV hng dn HS lp dn ý theo b cc chung ca bi
vn miờu t cnh.
Bi vn t cnh thng cú b cc ba phn.
I. M bi (MB):
Gii thiu cnh c t (l cnh gỡ? T trong trng hp no?)
II. Thõn bi (TB):
Tp trung t chi tit tng cnh theo trỡnh t ó c la chn vi
nhng nột c im chung- riờng. Cú th t theo:
+ Trỡnh t khụng gian.
+ Trỡnh t thi gian.
+ c im ca cnh.
III. Kt bi (KB) :
Nờu cm ngh v cnh c t.
* Bc 3: Vit bi:
Trong bc ny GV thng rốn k nng vit cho HS bng cỏch yờu cu HS

vit mt on vn sau ú GV cha.
Trờn c s dn bi ó cha, GV thng yờu cu HS vit hon chnh nh.
ụi khi cú nhng GV thng ly nhng on vn mu, bi vn mu c cho
HS chộp HS tỏi to vn bn tng t mu nh cp Tiu hc.
* Bc 4: c li v sa li:
Thụng thng khõu ny ớt c GV chỳ trng, thng ch lm qua loa i
khỏi, trong cỏc tit tr bi hoc cỏc tit luyn tp GV thng yờu cu HS c bi
vit (cú th ch l mt on) sau ú yờu cu HS khỏc nhn xột v sa li v din
t... GV cng nhn xột, sa mt vi li cho HS.
u im ca gii phỏp trờn:
Nhỡn vo trỡnh t hng dn trờn, cú th thy GV ó hng dn HS lm
mt bi vn t cnh theo ỳng cỏc bc c bn, hng dn HS nm vng c
cỏch lm bi, cú mt s k nng c bn trong khi to lp bi vn t cnh.
Mt s hn ch ca gii phỏp trờn:
* V phớa GV:
+ Qua cỏch hng dn trờn cho thy quỏ trỡnh son bi v lờn lp cha
c GV chỳ trng u t thớch ỏng. Cỏch xõy dng thit k bi dy ca GV
ht sc n iu, khụ khan, cha m rng, o sõu kin thc; cha a dng
trong cỏch vit on MB, TB hay KB.
+ GV cha thc s chỳ ý phỏt trin nng lc v kh nng t duy cho HS;
cỏch hng dn t chc HS hc tp cha tht s hp dn, ớt t chc hot ng
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh
Trờng THCS Đồng Giao
6


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
nhúm, cha thỳc y s hp tỏc, trao i tho lun kin thc ca HS.
+ Ging dy rp khuụn theo hng dn, thit k mu cú sn, cho dự cú
nhng ni dung cha phự hp vi i tng HS v vi tng vựng min.

+ Cỏch nhỡn nhn v tng tit dy nh: Luyn k nng quan sỏt, tng tng,
so sỏnh v nhn xột trong vn miờu t; cỏc tit luyn núi; tit vit bi hay tit tr bi
ca GV cha rừ rng, cũn qua loa i khỏi cho xong nhim v, cha u t mt
cỏch thc s, cha nghiờn cu c th chi tit cung cp cho HS mt cỏch ỳng
mc. GV dy HS theo li hc t, thuc tng cõu, tng on, mt bi mu no ú
vi cỏch hc mỏy múc, hc vt
* V phớa HS:
+ Cha ch ng, tớch cc hc tp, cũn ph thuc nhiu vo GV.
+ K nng vit cỏc bi lm vn miờu t núi chung, vn t cnh núi riờng ca
HS cũn rt yu. Bi vit ca cỏc em thiu sỏng to. Mt s em bi vn vit cú v
trụi chy, nhng kim tra k thỡ nhng bi vn ú hu nh cỏc em vay mn, sao
chộp gn nh hon ton t cỏc bi vn mu
+ Khi vit bi vn miờu t m ni dung cỏc em vit ht sc sỏo rng, cõu t
n s khụng c trau chut. Quỏ trỡnh lm bi cỏc em khụng bit s dng cỏc
bin phỏp ngh thut lm ni bt i tng nờn bi vit khụ khan, miờu t s
vt cũn mang tớnh lit kờ, cỏch vit ớt sỏng to. HS cha bit chn c im ct
lừi ca s vt lm ni bt s vt ú
2. GII PHP MI

T thc trng ó nờu trờn, qua nhiu nm trc tip ging dy v tip xỳc
vi nhiu i tng HS, ng thi qua nhng chng trỡnh hc tp v bi dng
thng xuyờn, d gi rỳt kinh nghim t nhng ng nghip v c bit l qua
vic tip thu chuyờn Dy hc theo nh hng phỏt trin nng lc HS tụi
mnh dn xin a ra mt s bin phỏp trong khi dy HS k nng lm bi vn t
cnh cho HS lp 6. Cỏc bin phỏp ú tụi ó thc hin trong cỏc tit hc trờn lp
cng nh cỏc bui ụn tp, bi dng cho HS.
Cng hng dn HS cỏch lm bi theo 4 bc trờn, tuy nhiờn, cỏi mi ca
gii phỏp l tụi hng dn cỏc em cỏc k nng lm bi mt cỏch c th, sỏt thc,
gn lớ thuyt vi thc hnh; khụng ch chỳ ý tớch cc húa HS v hot ng trớ tu
m cũn tp trung phỏt trin nng lc ca HS: nng lc gii quyt vn , nng

lc t hc, tng cng vic hc tp trong nhúm,....ng thi hng HS vn dng
cỏc kin thc, k nng ca cỏc phõn mụn Ting Vit, Lm vn, Vn hc cng
nh kin thc liờn mụn (Lch s, a lớ, Giỏo dc cụng dõn, M thut,...); vn
dng nhng hiu bit tng hp v phong tc, vn húa, vn sng, vn tri thc v
kinh nghim ca bn thõn gii quyt cỏc vn m bi nờu.
2.1. PHT TRIN NNG LC CA HS THễNG QUA VIC RẩN CC K NNG CN
THIT KHI LM VN MIấU T

2.1.1. K nng quan sỏt, ghi chộp:
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh

7

Trờng THCS Đồng Giao


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
i tng ca vn bn miờu t l nhng s vt, s vic, l th gii thiờn
nhiờn, l con ngi v cuc sng ca con ngi. Cú th coi ú l mt th gii ht
sc a dng, phc tp v sng ng ang din ra quanh ta, thay i tng ngy,
tng gi. hiu v nm vng c im ca tng s vt, tng con ngi... phi
quan sỏt v ghi chộp. Ch trờn c s s quan sỏt cú nhng nhn xột, n tng,
cm xỳc ca mỡnh cỏc em mi bt tay vo lm c bi vn.
Theo tụi, õy l mt trong nhng yu t quan trng nht ca phng phỏp
dy- hc vn miờu t. K nng ny thng b HS b qua nờn khi lm bi cỏc em
thiu vn sng thc t, bi vn nghốo v ni dung ý ngha, thiu sc thuyt phc.
rốn cho HS k nng ny, trc ht tụi hng dn v ch ra cỏch quan sỏt
ca cỏc nh vn bng cỏch a ra cỏc vớ d c th cho HS hc tp. Nh vn Tụ
Hoi tõm s: khi miờu t D Mốn v cỏc con vt khỏc trong D Mốn phiờu lu
kớ vi nhng nột riờng v c im, hot ng, tớnh nt, phong tc ca chỳng

l do tụi cú nghch v cú bn bố thõn thit vi chỳng nhiu. Cũn nh vn V
Tỳ Nam by t kinh nghim ca mỡnh Tụi say mờ chi cỏc loi d t ngy y,
bn mi nm sau tụi cú tỡnh yờu v hiu bit vit D chi v Ong
bt d...
hng dn HS quan sỏt tụi giao cho cỏc nhúm HS tỡm hiu mt s i
tng nh: cỏnh ng lỳa quờ hng, dũng sụng quờ em, mt danh lam thng
cnh,...vi yờu su tm cỏc t liu khỏc nhau: hỡnh nh, tranh v, bi vit, cỏc
on phim,....
Sau khi HS trỡnh by cỏc kt qu ca mỡnh, tụi cú th b sung mt s t liu
trỡnh chiu trờn Power Point ri nờu vn cỏc em nhn thy cú th quan sỏt
i tng miờu t trong nhiu hon cnh nh: trờn ng i hc; qua trũ chi; i
tham quan, du lch, dó ngoi, v quờ; trờn truyn hỡnh, sỏch bỏo, cỏc tỏc phm
vn hc ngh thut; qua li k ca ngi khỏc... Mun nh vy, cỏc em phi tp
quan sỏt thc s, quan sỏt nhiu ln v bng cỏc giỏc quan khỏc nhau, bng tõm
hn v cm xỳc ca cỏc em, bng tỡnh yờu thiờn nhiờn, loi vt... Khi quan sỏt,
phi chỳ ý n b cc, ng nột, mu sc, hỡnh nh ca cnh v t ra nhng
cõu hi t lớ gii v quan trng l phi tỡm c chi tit trng tõm, nột ni bt,
nột riờng ca tng s vt c th; khụng nờn quan sỏt v chn chi tit miờu t mt
cỏch trn lan mang tớnh lit kờ. Nu l mt danh lam thng cnh, mt di tớch lch
s thỡ cn lm ni bt giỏ tr v lch s, vn húa.... iu ú giỳp cỏc em cú th
vn dng tớch hp vi kin thc ca cỏc mụn hc nh M thut, Lch s, a lớ,...
Vớ d (VD) vi bi : Hóy t cnh sõn trng em vo gi ra chi. Tụi
chia nhúm cho HS quan sỏt, ghi chộp sau ú trỡnh by kt qu ca nhúm mỡnh.
Cỏc nhúm khỏc b sung, hon thin. Qua vic hng dn tụi thy HS ó tớch cc
ch ng trong vic quan sỏt, cỏc em ó bit quan sỏt nhng hỡnh nh, cnh vt
m cỏc em thớch nh cnh sõn trng; cnh thiờn nhiờn xung quanh; cnh cỏc
hot ng ca HS chi cỏc trũ chi hay nụ ựa; cnh HS ngi ụn bi, c bỏo...
v xỏc nh trng tõm cnh l cỏc hot ng ca HS din ra trờn sõn trng vo
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh

8

Trờng THCS Đồng Giao


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
gi ra chi. Mi nhúm cú th quan sỏt cỏc v trớ khỏc nhau cú th ng sõn
trng, hnh lang hay im nhỡn cao hn nh tng 2, hoc tng 3 ca dóy
phũng hc cao tng, ng thi cỏc em huy ng vn sng, kh nng tng
tng v cm xỳc giỳp cho vic quan sỏt c tt hn.
Tụi hng dn HS tt c nhng iu cỏc em quan sỏt ghi nhn c cn
chộp li vo mt cun s tay. Khụng cn chộp di dũng, m ch im qua nhng
nột chớnh, ngn gn. S rt thnh cụng nu khi quan sỏt cỏc em cú nhng phỏt
hin bt ng thỳ v. Nhng phỏt hin ny s l iu kin giỳp cho bi lm ca
cỏc em thờm sỏng to, c ỏo.
Tớnh chõn thc ũi hi bi vn miờu t phi cú cỏc chi tit xỏc thc, t
ỳng bn cht ca i tng miờu t; phi th hin c nhng nột p ,
ỳng n trong tng tng, trong tỡnh cm ca cỏc em khi bc l thỏi vi
i tng miờu t, Nhng nu i tng miờu t cú nhng mt cha tt,
nhng tiờu cc thỡ chỳng ta cn gii quyt nh th no?
VD : Tụi nờu vn HS suy ngh, gii quyt: Nu bi yờu cu t bn
tu, bn xe, ni ú cú lỳc xy ra nhng cnh khụng p mt nh: chen ln, xụ
y, mt v sinh, hoc nhng hin tng tiờu cc: trm cp, buụn vộ, thỡ
nờn miờu t th no?
õy l mt vn thc tin ũi hi cỏc em phi tho lun bn bc, nhn ra v
gii quyt tỡnh hung. Nh vy cỏc em s t nhn thy, trong bi lm, cỏc em cú
th núi ti hoc khụng núi ti cỏc hin tng trờn. iu ny ph thuc s quan sỏt
v ý nh miờu t ca tng em, min l bi lm t c chõn thc nh u bi yờu
cu. Nu bi lm cú núi ti hin tng tiờu cc, xu, sai thỡ cỏc em cn biu th
thỏi phờ phỏn ca mỡnh vi cỏc hin tng ú. Nhng nu cú bi lm no cha

biu th c thỏi phờ phỏn ỳng mc thỡ sao?
Gp trng hp ny tụi luụn bỡnh tnh nhn ra rng iu y ó phn ỏnh
nng lc; t tng, tỡnh cm ca cỏc em. Do ú tụi s hng dn HS dn dn
nhn ra nhng mt cn phờ phỏn v cú thỏi phờ phỏn ỳng mc. Chớnh qua
vic lm nh vy, ó giỳp cỏc em luyn tp cỏch nhỡn nhn phõn tớch cuc sng,
gúp phn hỡnh thnh nhõn cỏch ca HS.
2.1.2. K nng tng tng.
Cú th khng nh rng nu khụng cú k nng tng tng thỡ bi vn miờu
t ca cỏc em chc chn khụng th hay c, dự l vn t thc. Nu ch quan sỏt
ghi chộp vo bi lm ỳng y nguyờn nhng iu ó quan sỏt y thỡ bc tranh
miờu t trong bi vn s quỏ trn tri, thiu sc hp dn. Vỡ vy, HS cn cú k
nng tng tng v sỏng to thờm b sung nhng hỡnh nh cho phự hp, lm
cho bc tranh miờu t tr nờn phong phỳ, sinh ng hn.
hng dn HS cú c nhng k nng ny, khi dy tụi ch cho HS thy
c vai trũ ca trớ tng tng l rt ln. Nú khụng ch l yu t to nờn s
phong phỳ cho cỏc hỡnh nh trong bc tranh miờu t m cũn giỳp cho HS tỡm
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh

9

Trờng THCS Đồng Giao


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
c nhng t ng v bin phỏp ngh thut phự hp bi vn t hp dn hn.
Trc ht, tụi ly VD hng dn HS thy c nu khụng cú tng tng
thỡ nh vn Tụ Hoi khụng th xõy dng c mt bc tranh phong phỳ v th gii
loi vt nh trong tỏc phm D Mốn phiờu lu kớ (SGK Ng vn 6 tp 2) hoc
nh vn V Tỳ Nam khụng th vit c trang vn miờu t cnh thay i kỡ diu
ca mu nc bin trong Bin p (SGK Ng vn 6 tp 2 trang 47,48).

Thng thỡ rốn luyn k nng ny ban u tụi cú th cho HS trao i, t
cõu hi so sỏnh hai on vn lm rừ vai trũ ca k nng tng tng trong
miờu t.
VD: So sỏnh hai on vn miờu t sau:
on vn 1: Trờn bói c sau lng, n bũ ang gm c. Con no con ny
hng hc n mt cỏch ngon lnh, khụng ý n xung quanh. Ting gm c
nghe ro ro. Nhỡn cnh tng y tht thỳ v bit bao
on vn 2: Con Nõu ng li, c n ng theo. Ting gm c bt u
tro lờn nh mt nong tm n ri khng l. Con Ba Bp vn phm n, tc ung
nht, c thỳc mói mừm xung, i c t lờn m gm. Bt mộp nú tro ra, nom nú
n n ngon lnh. Con Hoa gn y cng hựng hc n khụng kộm. M con ch
Vng n riờng mt ch. Cu Tn d hi chc chc li chy ti n tranh mng c
ca m. Ch Vng li du dng nhng cho nú v i kim mt bi khỏc (C
non- H Phng)
a ra hai VD ny, tụi cho cỏc em nhn xột, so sỏnh v thy c:
+ on vn 1, ngi t mi ch dựng nhng cõu vn t thc hon ton
gii thiu cnh n bũ gm c. Vỡ vy on vn thiu sc gi t, gi cm.
+ on vn 2, tỏc gi H Phng ó kt hp mt cỏch ti tỡnh gia hỡnh
nh t thc v nhng hỡnh nh sỏng to nh trớ tng tng phong phỳ. Cú th
núi nh trớ tng tng phong phỳ ú m tỏc gi khi nghe ting n bũ gm c
ó liờn tng ti õm thanh ca mt nong tm n ri khng l. V phỏt hin ra
c tớnh cỏch ca tng con bũ qua cỏch gm c ca chỳng: Con Ba Bp thỡ
ng ngỏo,phm n tc ung; con Hoa vn tiu th yu iu nhng cng
khụng cng li sc hp dn ca bói c non, hựng hc khụng kộm; cu Tn nh
mt chỳ bộ con d hi, tinh nghch, nng nu; ch Vng ỳng l mt ngi m
du dng, quen nhng nhn... Ngh thut nhõn hoỏ kt hp vi ngh thut so
sỏnh ó lm cho hỡnh nh n bũ gm c hin lờn tht sng ng di ngũi bỳt
miờu t sỏng to ca tỏc gi.
Sau ú, tụi thng a ra cỏc bi tp rốn k nng tng tng cho HS tng
cng tớnh ch ng v t duy hc tp; nõng cao nng lc s dng ngụn ng, nng

lc sỏng to ca HS.
VD1: Hóy vit tip nhng cõu vn sau bng cỏch dựng hỡnh nh so sỏnh:
a. Con ng lng un ln.....
b. Nhng chic lỏ bng mựa ụng
c. Nhng qu da lỳc lu trờn cao.........
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh

10

Trờng THCS Đồng Giao


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
VD2: Em hóy s dng bin phỏp nhõn húa din t cỏc ý sau õy sao cho
cỏch in t tr nờn giu hỡnh nh hn:
a. Vng trng quờ em.
b. Ly tre xanh u xúm.
c. Khi diu hõu xut hin g m xoố cỏnh che ch cho n con.
VD3: Em hóy s dng bin phỏp nhõn húa, so sỏnh vit li on vn sau
sao cho to thnh on vn mi giu hỡnh nh v giu sc gi hn:
n m sen vo mựa hoa n mi thy ht v p m thiờn nhiờn ban
tng cho con ngi. Mt m ph kớn mu xanh, lp lú nhng úa sen hng, sen
trng. Nhng úa sen thi nhau khoe sc, ta hng..
Trong cỏc bi tp ny, tụi yờu cu HS phi bit t vit sỏng to, bit tỡm
im mi, im riờng, khụng nờn lp li cỏc hỡnh nh so sỏnh ó quỏ c, quỏ sỏo
mũn. Sau khi hng dn HS lm nhng dng bi tp ú, cn c vo tng i
tng HS, tụi a ra yờu cu phự hp cỏc em rốn k nng tng tng. V
trong quỏ trỡnh rốn luyn cho HS, tụi ó thy cỏc em phỏt huy c trớ tng
tng ca mỡnh.
VD: Khi miờu t m sen, em Phm Thu Linh lp 6A vit nh sau: Mi

bụng sen nh mt to lõu i nh bng bnh gia h. Mu xanh ca lỏ, mu vng
ca nhy, mu trng pht hng ca cỏnh hoa... tt c ang lung linh khoe sc
di nng.
Hay em To Phng Anh lp 6C li cú s liờn tng, tng tng rt riờng:
...Cũn cỏc n sen mi p lm sao, tng bỳp, tng bỳp trũn ln, mm mm trn
tr sc sng, e thn nỳp mỡnh sau nhng chic lỏ ngm nhỡn nhng bụng hoa m
lũng thm ngng m: cỏc ch hoa tht lng ly, cỏc ch y n bung thnh
nhng cỏnh trũn xoe xoe, bao nhiờu cỏnh ỳp vo nhau u u, xinh xn l by
nhiờu chic mỏ xinh xinh, bu bnh..
2.1.3. K nng so sỏnh
So sỏnh l h qu ca quỏ trỡnh liờn tng, tng tng. Khi quan sỏt mt
i tng no ú, hỡnh nh ca i tng y (t mu sc ti hỡnh dỏng, t kớch
thc ti trng thỏi) thng gi cho chỳng ta ngh ti nhng hỡnh nh khỏc cựng
mt nột tng ng no y. Chớnh s so sỏnh ny lm cho bi vn miờu t ca
HS hay hn, v i tung miờu t hin lờn rừ hn, p hn, hp dn hn. Chớnh
vỡ vy, tụi coi vic s dng k nng ny trong quỏ trỡnh lm bi vn miờu t l vụ
cựng quan trng v ht sc cn thit. cp n vn ny nh vn Bựi Hin
vit: Tiờu chun ngh thut i no cng ging nhau - núi ớt m gi t c
nhiu l tiờu chun cao nht.
Trong vn miờu t cng vy thụi. ng t di m tỡm hiu v quan sỏt tht
k, nm bt cho c cỏi thn, cỏi hn, cỏi dỏng v c bit ca con ngi, con
vt, hoa trỏi m ta t, ri bng ngụn ng v nú hin lờn trc mt ngi c,
gi cho ngi ta cựng cm nhn, cựng suy ngh vi mỡnh
Tụi nờu ý kin ca nh vn Bựi Hin cỏc em tho lun, trao i v nờu
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh
Trờng THCS Đồng Giao
11


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6

suy ngh ca mỡnh. Qua ú, tụi hng dn HS thy c nhng vn sau:
- Cht lng ca bi miờu t l núi ớt gi nhiu, chi tit a ra khụng cn
nhiu nhng phi gi c cm giỏc mónh lit nht, nhng hỡnh nh sinh ng
hin lờn trc mt ngi c, khin h nhỡn rt rừ v rt cú n tng. ng
nhiờn cm xỳc mnh ú, hỡnh nh sc nột ú phi th hin c lý tng thm
m cao p ca thi i, phi hng ti cỏi Chõn - Thin - M, nõng cao tõm hn
v nhõn cỏch con ngi.
- Yu t to nờn cht lng trờn l cỏi chi tit cú gúc cnh, sinh ng th
hin c Cỏi thn, cỏi hn, cỏi dỏng v c bit ca con ngi, con vt, hoa
trỏi Cỏi chi tit ny cú c do cht lng ca s quan sỏt v cỏch chn lc, cỏc
em phi tỡm ra nhng gỡ chõn tht nhng li ớt c chỳ ý, nhng gỡ giỳp ngi
c nhỡn rt rừ v rt cú n tng, cỏc chi tit cú tớnh cht to hỡnh.
Khi dy tụi hng dn HS cỏc cỏch so sỏnh v VD c th HS nhn bit
v vn dng trong khi lm bi ca mỡnh :
Cú th so sỏnh vt vi vt, cnh vi cnh: VD: Mng chi lờn nhn hot
nh mt mi gai khng l xuyờn qua t lu m tri dy (Ngụ Vn Phỳ), Vng
trng non gia bu tri y sao ht nh mt cỏi li lim vng ai b quờn gia
cỏnh ng lỳa chớn (Vớch-to Huy-gụ)....
Cú th so sỏnh vt vi con ngi: VD:Cõy bi nh ngi m ang cn mn
cừng trờn mỡnh l con u trũn trc lúc (on Gii).
Hoc cú th so sỏnh theo hng thu nh li: VD: Xa xa, nhng cỏnh bum
nõu nh nhng cỏnh bm rp rn trờn mt bin...
So sỏnh theo hng phúng i lờn: VD: Chic lỏ tre c th xung dũng
nc, chũng chnh, xoay xoay, ri trụi i nh mt con thuyn, ch theo c m
ca chỳng tụi...
So sỏnh theo hng c th hoc tru tng hoỏ: VD: Mt tri nhỳ lờn dn
dn, ri lờn cho kỡ ht. Trũn trnh, phỳc hu nh lũng mt qu trng thiờn
nhiờn y n (Nguyn Tuõn)....
Sau ú, tụi a ra mt s hỡnh nh cho cỏc em t t cõu, vit on cú so
sỏnh v nờu tỏc dng ca so sỏnh y, ri sa nhng li sai cho cỏc em khi so

sỏnh cha phự hp. Trờn c s hng dn ú, HS ca tụi ó cú c nhng cỏch
so sỏnh khỏc nhau v cựng mt i tng. VD cựng vit v súng bin (trong bi
vit ca cỏc em Bựi Linh, Bựi Uyờn lp 6C; Phm Linh, Trn Lan Trinh lp
6A), ó cú nhng so sỏnh riờng v khỏ n tng:
- Súng bin nh nhng a tr chi trũ ui bt v t t xụ vo bói cỏt
vng úng ri khanh khỏch ci.
- Nhng ln súng bin trng xoỏ, rỡ ro vut ve bói cỏt nh ngi m hin
ang õu ym a con bộ bng, ct lờn nhng li ru ngt ngo chan cha yờu
thng.
- Súng bin v ờm , rỡ ro nh li m ru con.
- Nhng con súng bin ni uụi nhau ựa rn, to nờn nhng õm thanh rỡ
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh

12

Trờng THCS Đồng Giao


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
ro nh mt bn tỡnh ca.
2.1.4. K nng nhn xột.
Khi lm bi vn miờu t, bao gi HS cng cú nhng cm nhn riờng, cú
cỏch biu l thỏi , tỡnh cm riờng vi i tng c miờu t ỳng nh mt
nh vn Phỏp vit: Mt trm cõy bch dng ging nhau c trm, mt trm
ỏnh la ging nhau c trm. Mi nhỡn tng th, nhng nhỡn k thỡ cõy bch
dng no cng khỏc nhau, ngn la no cng khỏc nhau. Trong i ta gp bao
nhiờu ngi, phi thy ra mi ngi mi khỏc nhau, khụng ai ging ai (Dn
theo Tụ Hoi- Mt s kinh nghim vit vn miờu t).
Tụi nhn thy k nng ny, mt s em vn dng cha tt, cha chõn tht,
hoc cú em b qua vỡ khú nhn xột hoc khụng dỏm nhn xột vỡ s khụng ỳng.

Vy phi nhn xột th no to sc hp dn cho bi vn?
Tụi dựng hai cỏch hng dn cỏc em:
+ Trc ht, cú th nhn xột trc tip bng li bỡnh, nhng cõu cm thỏn, nhng
hỡnh nh so sỏnh: VD: Nhng bụng hoa ri t trờn cao, i hoa nng chỳi xung,
nhng cỏnh hoa rc quay tớt nh chong chúng, nom tht p(V Tỳ Nam).....
+ V cng cú th nhn xột giỏn tip, bc l kớn ỏo qua vic la chn hỡnh
nh miờu t. VD nh nh vn V Tỳ Nam khi quan sỏt v miờu t hỡnh nh
nhng trỏi mp ln nhanh nh thi: Ri qu thi nhau tri ra...bng ngún
tay...bng con chut. Ri bng con cỏ chui to...
Sau ú tụi t chc HS lm vic cỏ nhõn, gi tng em nhn xột i tng
mỡnh t cho c lp nghe vi yờu cu khi nhn xột phi th hin nhng suy ngh,
cm nhn riờng v i tng; cỏch din t mang sc thỏi cỏ nhõn, th hin c
nhng liờn h, tri nghim riờng ca HS;... to s mnh dn t tin cho cỏc em
v un nn sa cho cỏc em khi nhn xột cha chớnh xỏc hoc khụng phự hp.
2.2. RẩN K NNG CA HS THEO HNG PHT TRIN NNG LC QUA CC
BC LM BI VN T CNH.

Theo tụi, õy l mt k nng c bit quan trng i vi HS khi lm bi.
khi lp no cng phi rốn k nng ny. Nhng i vi HS khi 6, rốn k nng ny
khú hn cỏc khi lp trờn, bi lp trờn l s k tha ca lp 6 v nõng cao hn.
Mc ớch giỳp HS phõn tớch c , nm chc th loi, i tng, phm vi. Nm
c b cc ca bi vn miờu t cnh, ging v khỏc vi bi vn t s im no.
Cỏch t cõu, dng on, tỏch on phn thõn bi. Cỏch lm mt bi vn hon
chnh v kim tra li vn bn sau khi lm xong.
phỏt huy nng lc ca HS, tụi hng dn HS ch ng tớch cc trong vic
xõy dng cỏc bc lm bi qua cỏc hot ng cỏ nhõn; tng cng vic hc tp,
trao i trong nhúm; qua s tng tỏc, cng tỏc gia GV v HS, HS vi HS;... to
thnh cỏc k nng khi lm bi vn. C th nh sau:
2.2.1. Bc 1: Tỡm hiu , tỡm ý.
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh

13

Trờng THCS Đồng Giao


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
Trong bc ny, tụi thng hng dn HS trao i, hot ng tho lun
nhúm tỡm hiu , tỡm ý.
a. Tỡm hiu :
xỏc nh ỳng yờu cu ca bi, tụi yờu cu HS trao i, hot ng
nhúm: c k bi sau ú gch chõn nhng t quan trng. Ri xỏc nh yờu
cu v th loi, v ni dung, i tng miờu t, phm vi gii hn. Khi hng dn
HS tỡm hiu , tụi nờu mt s t d n khú, yờu cu t mt cnh v t
nhiu cnh (dng tng hp) hc sinh xỏc nh v phõn bit.
VD cỏc sau:
1: T cnh cỏnh ng lỳa chớn.
2: Em hóy t cnh quờ hng em vo mt bui chiu nng p.
Vi hai ny, tụi hng dn HS nhn bit, phõn bit 1 l t mt
cnh (cnh cỏnh ng lỳa chớn l cnh trng tõm, tiờu biu); cũn 2 l dng
tng hp, qua vic c k , xỏc nh nhng t ng quan trng, then cht.
Tụi giao nhim v cho tng nhúm t xõy dng h thng cõu hi tỡm hiu .
HS t t cõu hi v tr li: thuc th loi gỡ? i tng? Ni dung? Phm vi
t liu? Sau ú tụi s khỏi quỏt li trờn c s vic tỡm hiu ca cỏc em. VD
cỏch xỏc nh 2:
- Th loi: T cnh (i tng t l quờ hng em).
- Ni dung t: Cnh sc ca quờ hng (gm nhng cnh khỏc nhau nh
cnh cỏnh ng, cnh dũng sụng, con ng lng....)
- Phm vi gii hn: Cnh quờ hng em vo mt thi gian c th - mt
chiu nng p.

Tụi hng dn cho cỏc em thy: õy l mt bi dng miờu t cnh tng
hp. Vy th no l cnh tng hp v cỏch xỏc nh tng hp nh th no?
Trc ht, tụi nờu vn cỏc nhúm suy ngh, trao i, tho lun v trỡnh by
ý kin ca mỡnh, trờn c s ú tụi hng dn HS cỏch xỏc nh yờu cu t
cnh tng hp thng cha nhng t ng nh: mt min quờ, quờ hng em,
cnh vựng quờ, hoc cnh ni em .... Vy cũn cnh tng hp l nh th no?
ú l cnh gm nhiu cnh nh, cnh l. Nhng cnh nh, ca quờ hng
thng l cnh cỏnh ng, dũng sụng, con ng lng, cõy a, ly tre, b ờ,
ging nc, sõn ỡnh... sau ú cỏc em phi hỡnh dung c c th v cnh miờu
t thi gian no (mựa no), khụng gian no (cnh ú nh th no)... Vic xỏc
nh c ỳng yờu cu ca nh vớ d trờn s giỳp cỏc em rt nhiu trong
vic nh hỡnh c i tng miờu t.
b. Tỡm ý: Tụi t chc cho HS hot ng nhúm nhm hp tỏc gii quyt
nhim v c giao v kt qu s do i din cỏc nhúm trỡnh by, cỏc nhúm
khỏc nhn xột b sung. Qua trao i tho lun, HS nh hỡnh c hng i ca
bi vit vn miờu t cnh, HS ó hiu c cỏc bc tỡm ý cho bi vn t cnh
phi theo mt trỡnh t: Tỡm ý bao quỏt khụng gian ca cnh chung s t, sau ú
c th s cú nhng cnh no? Cnh nh th no? V phi xỏc nh c cỏc ý
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh
Trờng THCS Đồng Giao
14


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
ln, ý nh.
- Trc ht, bao quỏt khụng gian cnh c coi l mt thao tỏc ban u, rt
quan trng trong vic nh hỡnh tõm th cng nh im nhỡn cho ngi thng thc
bc tranh cnh vt bng ngụn t. Vy cỏch gii thiu bao quỏt khụng gian cnh nh
th no. Tụi nờu vn HS suy ngh, trao i v a cỏc cỏch tỡm ý nh sau:
+ t bao quỏt cnh, trc ht phi cú cõu xỏc nh v trớ miờu t khỏi

quỏt. Thng l mt v trớ cao hn, xa cnh trung tõm cú th chp c ton
cnh miờu t vo nhón quan ca ngi quan sỏt mt cỏch tng i trn vn.
+ Sau cõu vn giỳp ngi c bit c v trớ ca ngi quan sỏt l nhng
li vn nhn xột, ỏnh giỏ khỏi quỏt y ngh thut v cnh chung ú (cỏc em ó
ý thc c rng: õy l nhng li vn s dng linh hot cỏc bin phỏp tu t sao
cho cnh t phi hin lờn sng ng, t nhiờn, hn hu, trong sỏng... sỏt hp vi
yờu cu ca m phn trc ó xỏc nh v mang tỡnh cm riờng ca ngi
quan sỏt cnh).
* Mt vi vớ d c th:
VD: T bao quỏt cnh quờ hng em vo mt bui sỏng mựa thu:
ng trờn u ờ, ngm nhỡn ton cnh lng quờ, tụi nh ang m mỡnh
trong sc thu vng ca chn quờ hng thanh bỡnh, trự phỳ.
Hay mt VD khỏc v cnh quờ hng vo bui sỏng mựa xuõn :
ng gia cỏnh ng, giang rng cỏnh tay m cm nhn v lng quờ. ễi!
quờ hng tụi p nh mt ngi m hin ang õu ym nhng a con. Tht m
ỏp, thanh bỡnh y sc sng...
- Nhng ý ct yu nht trong bi vn miờu t cnh l xỏc nh c th nhng
cnh no? (Nu l tng hp thỡ cnh s chia thnh nhiu cnh n, cũn nu l
t mt cnh n thỡ cnh ú nh th no? cú nhng im ni bt gỡ?)
HS phn ln thng sa vo kiu gp õu núi ú v khụng h xỏc nh c
rng mỡnh ang t cnh cú mc ớch lm ni lờn din mo nh th no, cú lm
bt lờn c t tng ch m mỡnh ó xỏc nh c u bi yờu cu
khụng. khc phc tỡnh trng ny, tụi cho HS luyn k nng xỏc nh, la
chn nhng c im tiờu biu ca cnh s t .
VD: Vi bi Cnh khu vn vo bui sỏng mựa thu.
u tiờn, tụi cho HS xỏc nh ch ca cnh s miờu t l mt cnh khu
vn ti tt, y hoa thm trỏi ngt, rt thanh bỡnh, dõn dó m mang c v
trự phỳ ca chn quờ hng yờu du, c bit cnh phi mang c dỏng dp
ca thi gian, khụng gian m quy nh (cú c trng ca mựa thu). Sau ú, tụi
hng cho HS tỏi hin tng hỡnh nh ca khu vn theo trớ tng tng ca cỏc

em nhng phi sỏt vi thc t cuc sng. Cú th l :
Cnh gin thiờn lý trc sõn nh ngo ngt dy hng bui sm, hỡnh nh
cõy cau cnh b nc vi nhng tu lỏ gi giang rng, t lỏ non cao vỳt; hỡnh
nh vn hoa ua sc vng thu cựng ong bm; hỡnh nh vn rau ti tt
cng mang c trng mựa thu: ci sen lm da ang lờn ngng ang tr hoa
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh

15

Trờng THCS Đồng Giao


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
vng rc, nhng ngn mng ti ang qun mỡnh leo lờn b du ra qu vt
mỡnh sang thu; tip ú l hỡnh nh hng cõy n qu vi nhng hng v mu sc
ca thu: thm lng chui tiờu trng cuc m vng, nhng trỏi na m mt nhỡn
nng thu, cõy hng trỏi chớn nh nhng chm son trờn nn tri thu...
Vi cỏch lm nh trờn, tụi ó cho HS luyn tp tỡm c im cho nhiu cnh
khỏc nhau vi nhng thi gian, khụng gian a dng. Cỏc em c luyn tp di
hỡnh thc: thi nhau tỡm c im sau ú tụi h thng li v giỳp cỏc em chn la
nhng c im tiờu biu nht trong mi cnh. Nh th s to c hng thỳ ca
HS vi cnh s t, ng thi phỏt huy tớnh tớch cc, ch ng ca HS.
2.2.2.Bc 2: Lp dn ý.
Trong bc ny tụi thng chia lp thnh cỏc nhúm nh, t chc hot ng
nhúm yờu cu HS xõy dng dn ý, mi em s suy ngh v vit cỏc ni dung ca
mỡnh sau ú c nhúm s tho lun, tỡm ra nhng ý kin chung, thng nht trong
nhúm. Khi cú kt qu cỏc nhúm s trỡnh by v nhúm khỏc s nhn xột b sung.
Sau ú tụi s nhn xột hng dn c th, hon chnh dn ý ca ú nhng luụn
tụn trng s sỏng to riờng ca cỏc em.
VD: Hóy t cnh bui sỏng mựa hố trờn quờ hng em.

* MB: Cú th nờu mt s ý sau:
- Gii thiu chung v khung cnh nh t (thi gian, khụng gian, im nhỡn...)
- Nờu cm nhn chung ca em v cnh bui sỏng mựa hố quờ hng.
* TB:
- T c cnh thiờn nhiờn v con ngi trong bui sỏng mựa hố trờn quờ
hng (miờu t theo mt trỡnh t nht nh: trỡnh t thi gian, khụng gian...)
- Cnh thiờn nhiờn: miờu t c cõy ci, hoa lỏ, khớ hu, tit tri... mang
c im mựa hố (va yờn , thanh bỡnh va ti vui, nỏo nc, y sc sng)
+ Bu tri, ỏnh nng, cn giú nhố nh... nhng c trng thi tit mựa hố;
+ Cỏnh ng lỳa chớn vng, hng lỳa thm ngo ngt...;
+ Cõy ci: cũn t sng, um tựm sum suờ hoa trỏi, to búng mỏt;
+ Hoa lỏ vi nhiu sc mu: tiờu biu hỡnh nh nhng hng phng hoa
rc trờn nn lỏ xanh non ho ln vi mu xanh ca tri, nhng cõy bng lng
n tớm c gúc tri...;
+ Chim chúc ca vang, õm thanh ting ve ngõn to nờn bn nhc vui ti
nỏo nc; khụng gian ngo ngt hng thm, rc r sc mu v rn ró õm thanh.
- Mt vi hot ng ca con ngi trong bui sỏng mựa hố: i ch, i lm...
nhn nhp, tp np, hỏo hc.
* KB: Suy ngh, cm xỳc ca em v bui sỏng mựa hố trờn quờ hng.
2.2.3.Bc 3: Vit bi hon chnh
õy l mt bc quan trng nht ca mt bi lm vn, HS vn dng kin
thc tng hp v phng phỏp lm bi t to ra mt tỏc phm mi ca chớnh
mỡnh, th hin s sỏng to vi li vit riờng mang du n cỏ nhõn ca mi em;
ng thi õy l kt qu lao ng ca c thy v trũ trong sut quỏ trỡnh dy hc.
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh
Trờng THCS Đồng Giao
16


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6

Chớnh vỡ th, tụi cn thn hng dn cỏc em rốn cỏc k nng sau:
a. Rốn k nng dựng t ng, hỡnh nh khi miờu t.
i tng HS lp 6 l HS u cp THCS nờn vn cú thúi quen s dng
ngụn ng ca HS Tiu hc- ngụn ng n gin, cõu t cũn lng cng cha thoỏt
ý, cha bit cỏch la chn t ng tiờu biu, chn lc, giu hỡnh nh. Chớnh vỡ th
ngoi vic cung cp cho HS mt s vn ngụn ng trong vn miờu t, tụi hng
dn cỏc em cỏch la chn t ng, cỏc bin phỏp ngh thut minh ha chi tit
tht ni bt, tht cú hn v giu hỡnh nh.
* Trc ht, vic s dng t ng trong vn miờu t l mt yờu cu quan
trng. lm tt c, HS phi cú mt vn t phong phỳ v quan trng hn l
phi bit la chn tinh tng, sao cho gia mt h thng cỏc t ng ngha, gn
ngha, cú th ly ra c mt vi t phự hp, chớnh xỏc nht.
Khi rốn cho HS, tụi thng lu ý cỏc em phi luụn cú thúi quen tỡm t gi
hỡnh, biu cm v phi la chn t ng phự hp. Mun lm ni bt hỡnh nh ca
i tng thỡ chỳ ý nhiu n h thng t tng hỡnh (t mu sc, hỡnh dỏng,
trng thỏi...); mun lm ni bt khụng khớ ca cnh thỡ chỳ ý ti h thng t
tng thanh (mụ phng õm thanh ca t nhiờn)...
Tụi a ra VD c th: Tỡm nhng t ng gi hỡnh, gi thanh khi t súng bin
hay t cn ma ro... tụi yờu cu HS lm vic theo nhúm, trao i tho lun v tỡm
cỏc t khỏc nhau ri nờu vn : cỏc t y c dựng nh th no? Sau quỏ trỡnh
trao i, nờu ý kin cựng vi vn sng thc t cỏc em t nhn thy: T cnh súng
bin cú nhiu t ng gi hỡnh, gi thanh: cun cun, nhp nhụ, ln tn, rỡ rm, rỡ
ro, lụ nhụ, ỡ op... Nhng khụng phi miờu t súng lỳc no cng dựng c tt c
cỏc t y. T súng bin lỳc bin ng thỡ phi dựng t cun cun; t ting súng
bin v vo b ỏ thỡ phi dựng t ỡ op; t ting súng bin vng li trong ờm m
nghe t xa thỡ phi dựng t rỡ rm...
Ngay c õm thanh ca ting ma ro cng cú s phõn bit rừ: ma giỏo u thỡ
lt t; ma trờn mỏi tụn thỡ ro ro; ma p vo phờn na m p; ma p
vo tu lỏ chui thỡ lựng bựng; ma t mỏi tranh git xung sõn thỡ ....
Sau ú tụi a ra cỏc dng bi tp in t vo ch chm; tỡm t lc trong

nhúm t; sa t cha chớnh xỏc trong cỏc cõu; sa li liờn kt cõu; tỡm t giu
hỡnh nh, sinh ng biu t cỏc s vt, hin tng (i tng miờu t) HS
rốn luyn k nng dựng t
Tụi cú th cho cỏc dng bi tp sau:
VD1: Tỡm nhng t lỏy, tớnh t gi t thớch hp in vo ch trng trong
cỏc cõu vn sau :
a, Ting súng v... vo mn thuyn nh li ru... cho lng chi yờn gic ng.
b, Nhng con súng.... nụ gin cựng bói cỏt vng.
c, Nhng con súng hin t gi lng lờn nhau... mn thuyn
VD2: Cho cỏc t, cm t sau: Nhp nhụ, chp chi, rp rn, xanh biờng
bic, xanh mn mn, tp np, tung tng.
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh
Trờng THCS Đồng Giao
17


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
Em hóy la chn cỏc t ng phự hp thay th cho cỏc t in m trong cỏc
cõu vn sau c cỏc cõu vn c th, sinh ng hn.
a, Mựa thu, con sụng quờ tụi nc rt xanh.
b, Nhng cỏnh cũ trng mut bay trờn cỏnh ng lỳa chớn.
c, Xa xa, nhng ngn nỳi cao thp, vi ngụi nh thp thoỏng.
VD3: Tỡm nhng t ng gi t sc nng. Chn khong nm t vit mt
on vn t cnh mt ngy nng p.
Lu ý: Vic lm giu vn t cho HS bng cỏc hot ng dy hc núi trờn,
tụi khụng ch yờu cu chung chung vi HS l cỏc em cn tớch lu vn t ó hc
m quan trng l giỳp cỏc em bit s dng s tay vn t, hỡnh thnh thúi
quen khi gp t hay l ghi ngay vo s v phi thng xuyờn c sỏch, bỏo
Thiu niờn Tin phong, sỏch nhng bi vn chn lc dnh cho HS THCS
cú vn t phong phỳ. ng thi, tụi lờn k hoch kim tra hng thỏng, biu

dng nhng HS cú s tay tớch ly c nhiu t mi.
* Bờn cnh vic la chn t ng, vn to hỡnh nh trong khi lm vn
miờu t cng rt quan trng. Nu HS vit nhng cõu vn miờu t giu hỡnh nh
thỡ sc gi cm ca bi vn s tt hn.
Tụi rốn cho cỏc em to hỡnh nh cho cõu vn miờu t bng nhiu cỏch: hoc
dựng nhng t ng tng hỡnh, tng thanh; hoc bng cỏc ngh thut so sỏnh,
n d, nhõn hoỏ....
giỳp HS thc hin tt yờu cu ny tụi thng s dng h thng bi tp
in cỏc t ng giu hỡnh nh, giu sc gi cm vo ch trng; tỡm nhng cỏch
din t cú cỏch to hỡnh nh hay hn v sau ú l dựng nhng t ng, bin phỏp
ngh thut vit cõu, vit on.
Qua cỏc dng bi tp ú, tụi ó phỏt huy c nng lc giao tip ting Vit
v nng lc cm th cho HS: HS khụng ch nm c cỏch s dng bin phỏp
ngh thut trong vit cõu cũn bit cỏch liờn kt cỏc cõu tr thnh mt on vn
hon chnh, hay v hp dn, cú th gõy c s chỳ ý cho ngi c, ngi nghe:
Vớ d: Tụi cú th cho HS lm bi tp sau:
Hóy so sỏnh cỏc cỏch din t sau v cho bit cỏch din t no hay hn.
Em hóy gii thớch rừ lớ do vỡ sao mỡnh chn?
1. Dũng sụng chy qua cỏnh ng.
2. Dũng sụng ln qua cỏnh ng.
3. Dũng sụng vt qua cỏnh ng.
Tụi hng dn cỏc em nờu cm nhn ca mỡnh v nhn thy, c ba cõu
u miờu t v dũng sụng nhng hỡnh nh dũng sụng trong mi cõu vn em li
nhng n tng khỏc nhau i vi ngi c.
Cõu 1: õy l mt cõu vn t thc, ch miờu t n thun v hỡnh nh mt
dũng sụng nh trong thc t i sng. Cỏch vit rt bỡnh thng nờn ai cng cú
th lm c.
Cõu 2: So vi cõu 1, cỏch vit ny ó cú hỡnh nh hn. Bi vi t ln
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh

18

Trờng THCS Đồng Giao


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
cõu vn ó gúp phn gi lờn trc mt ngi c hỡnh nh v mt dũng sụng mm
mi, duyờn dỏng. V p ny gúp phn tụ im thờm cho bc tranh thiờn nhiờn.
Cõu 3: õy l cõu vn hay hn c. Vi cỏch dựng t vt cõu vn giỳp
ngi c khụng ch hỡnh dung c v p mm mi ca dũng sụng m cũn
cm nhn c v p nờn th, tr tỡnh ca nú. Dũng sụng y nh mt nhp cu
tht duyờn dỏng ni khong khụng gian gia ụi b. Cõu vn cú sc gi hỡnh,
gi cm nhiu hn, cỏch miờu t khụng ch bng th giỏc m cũn bng s cm
nhn tinh t, nhy cm; bng tỡnh yờu quờ hng thit tha, sõu nng. õy cng
chớnh l mt sỏng to v ngh thut to hỡnh nh trong khi vit vn miờu t.
Rừ rng ch khỏc nhau mt t thụi nhng cỏch gi hỡnh, gi cm ca ba cõu
ó khỏc nhau.
Trờn c s bi tp ny, tụi hng dn cỏc em cỏch dựng t ng, hỡnh nh
khi miờu t to nờn nhng c ỏo, sỏng to riờng.
b. Rốn k nng t cõu, dng on trong khi lm vn miờu t.
* Vic sp xp ngụn ng trong bi vn miờu t th hin s linh hot, sỏng
to ca mi em. Cõu vn khụng ch ỳng ni dung, ỳng ng phỏp m cũn phi
hay v c ỏo, phi cú s bin hoỏ linh hot. rốn cho HS k nng t cõu,
vit cõu linh hot, tụi thng lu ý HS la chn kiu cõu phự hp vi hon cnh,
vi tỡnh hung, vi ni dung miờu t v c cm xỳc ca cỏc em: cú th an xen
cõu bỡnh thng v cõu c bit, cõu n vi cõu phc, cõu di vi cõu ngn...
v cng cú th dựng kiu cõu o ng gõy n tng cho ngi c.
VD: T ng quờ thanh bỡnh yờn , HS cú th dựng cõu di nh:Cỏnh
ng tri xa tớt tp, mờnh mụng vi súng lỳa ln tn, gn nh, ui nhau chy
di n tn chõn tri.

T hoa phng, dựng cõu o ng nh: Trờn cnh cõy, lỏc ỏc xut hin
nhng bụng hoa phng u mựa.
* Dng on vn chớnh l cỏch sp xp cỏc li vn din t sao cho hp lý,
logic, cht ch, mch lc. HS thng rt lỳng tỳng khụng bit t cnh c th l
t cnh gỡ? T nh th no? Theo trỡnh t t õu?... Cỏc em thng sa vo k l,
lit kờ cnh mt cỏch trn lan, khụng lm ni bt c nhng c trng ca
cnh v cng khụng to c n tng cho ngi c v cnh. Vy phi lm
nh th no khc phc khú khn ny. Trc ht tụi hng cho HS hỡnh dung
mi mt cnh nh s vit thnh mt on vn trn vn. on vn ú s c
trỡnh by theo trỡnh t t khỏi quỏt c th. Cõu u on bao gi cng l cõu
miờu t khỏi quỏt cnh ú.
VD: V mt on vn miờu t cnh dũng sụng: Di chõn em l dũng sụng
hin ho chy nh mt tm la tri di xa tớt. Sau cõu t khỏi quỏt l mt lot
cõu miờu t c th theo trỡnh t t gn n xa theo tm mt. VD: mựa ny nc
sụng lng chng nc, nc sụng trong xanh in búng mõy tri sõu thm. Mỏi
chốo khuy ng lm rung rinh c nhng cõy túc tiờn di ỏy. Trờn mt sụng
im xuyt nhng lỏ trỳc vng bộ to teo nh nhng chic thuyn tớ hon dp
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh
Trờng THCS Đồng Giao
19


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
dnh trờn súng nc bao la. Cỏ nc bi tng n en tri, nhụ lờn hp xung
nh nhng ngi bi ch. Nhng con súng ln tn nh nhng con rn vy
vng, vy bc ang nụ ựa. Súng v nh hai bờn b lúc búc nghe tht vui tai.
Tri chiu, trờn sụng cú nhng con thuyn hi h cp bn, cht y cau ti
xoi thm t cỏc min t l mang v. Ting ngi lao xao trong ting h bum
cút kột bờn b sụng quờ ...
Trong quỏ trỡnh miờu t, tụi lu ý HS chn trỡnh t miờu t phự hp vi v

trớ quan sỏt kt hp li vn so sỏnh, li vn nhn xột, ỏnh giỏ v s liờn tng
tng tng phong phỳ. í cõu trc vi cõu sau logic vi nhau to liờn kt v
mt ngha. Nhng cõu cui on thng l nhng cõu cú ý ngha sõu sc, lm
m nột cho bc tranh thiờn nhiờn vỡ vy tụi hng dn HS bit dnh nhng li
vn ni bt hn vo cui on.
Theo cỏch hng dn trờn, tụi t chc cho HS hot ng cỏ nhõn vi yờu
cu HS vit sỏng to vi cỏc mc khỏc nhau: luyn vit thnh nhiu on
cho nhiu cnh. hiu qu hn, tụi cú th cho ch v yờu cu HS vit on
theo cỏc ch ú hoc c th hn, tụi cú th vit trc mt cõu vn miờu t
khỏi quỏt sau ú cho cỏc em vn dng cỏc k nng to ra nhng on vn
miờu t mang phong cỏch riờng ca mi em.
c. Rốn k nng vit li vn chuyn cnh, liờn kt on khi lm bi
Li vn chuyn cnh khụng nhiu nhng cú tỏc dng rt ln trong vic liờn
kt, liờn hon mch vn, nú ỏnh giỏ trỡnh khộo lộo ca cỏc em khi miờu t
cnh. Tụi s mỏch nh cho HS nhng th thut chuyn cnh sau õy:
- Cỏc cnh nh c ni tip nhau mt cỏch t nhiờn theo mụ tớp liờn cnh
(cnh k gn nhau theo tm quan sỏt) VD: Ch mt lỏt con ng ó dn ra ti
u lng. Cõy a ... ging nc, sõn ỡnh ...
- Chuyn cnh nh nhng hỡnh nh trung gian. VD: B ờ cao to vm v.
Chõn ờ c mc thnh thm xanh tt. Trõu bũ thung thng gm c, vnh ụi tai
nghe ting sỏo tr v. m thanh y lỳc trm lỳc bng, ho nhp vi ting chim
ho mi lnh lút rc u xung mt sụng. Con sụng quờ tụi nm un khỳc gia
lng ri chy di bt tn
- Hng chuyn cnh theo gam mu.VD: Sỏng nay ra trụng thy mu tri cú
vng hn thng khi. Mu lỳa chớn di ng vng sum li. Nng nht ng mu
vng hoe. Trong vn lc l nhng qu xoan vng lm. Tng chic lỏ mớt vng i.
Bung chui m qu chớn vng. Bi mớa vng xng, t ngu phn trng...
- Chuyn cnh bng cỏch ni õm thanh vi khụng gian. VD: Ni õm thanh ca
s vt bờn b sụng vi khụng gian vng ca bn sụng (ly ng lm ni tnh);
Súng v nh hai bờn b lúc búc nghe tht vui tai. Trờn sụng gi õy cú nhng con

thuyn hi h cp bn, cht y cau ti xoi thm t cỏc min t l mang v.
Ting ngi lao xao trong ting h bum cút kột bờn b sụng quờ. Chiu dn
buụng, bn sụng tr v vng lng. Nhng con ũ nm im i khỏch qua sụng...
- Chuyn cnh bng cỏch liờn tng theo s quan sỏt qua cỏc giỏc quan
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh
Trờng THCS Đồng Giao
20


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
khỏc nhau: Thớnh giỏc, th giỏc, khu giỏc, v giỏc v bng c cm giỏc na. VD:
Vn cõy lao xao, giú thong õu õy mựi hng qu chớn, hng hoa thm
ngt lm. Ting chim lớu lo nh em hng thm y bay cao, cao mói. Tu hỳ kờu
trong nng chiu cho rng vi ven sụng chớn , cho cỏi chua bay i, min ngt
cũn li. Hn mt bn sụng quờ tng thuyn trỏi ngt ra vo. Sụng quờ tụi.
Vi cỏc phng phỏp ny tụi cho HS tp vit, kt hp vi hc tp t liu
cú nhiu cỏch chuyn cun hỳt.
Qua cỏch hng dn ca tụi, cỏc em ó bit chuyn cnh trong trong cỏc bi
vit ca mỡnh. Chng hn, chuyn cnh trong bi vn t cnh mựa thu vi
nhng ờm trng sỏng, em V Thu Phng lp 6C cú cỏch chuyn cnh theo
gam mu, theo s quan sỏt nh sau: ờm xung, mnh trng nh tờnh, mng
manh trụi bng bnh trờn nn tri chi chớt ỏnh sao. Ri trng khụng cũn khuyt
m trũn trũn vnh vnh khi n gia mựa thu. Cha bao gi mt trng trũn v
sỏng p nh th. nh trng sỏng vng, ngt lm nh rút xung mt t...
d. Rốn k nng vit cỏch m bi v kt bi n tung .
Mụ hỡnh b cc ca mt bi vn miờu t thụng thng gm ba phn nh tụi
ó trỡnh by trờn. Theo mụ hỡnh ny thỡ bi vn miờu t ca HS ch MB bng
vic gii thiu i tng v KB bng cỏch nờu cm ngh ca ngi vit. Nh
vy l quỏ n iu, rp khuụn. bi vn ca cỏc em sỏng to hn, tụi hng
dn cỏc em chn mt s cỏch MB v KB khỏc.

- Tụi a ra mt s bi HS t luyn theo:
+ Cỏch MB hay thng l giỏn tip: Cú th gii thiu cnh bng li mi gi
du khỏch gii thiu cnh v bc l cm xỳc ca ngi vit mt cỏch khỏi
quỏt. Cú th dn dt t li th, bi hỏt v cnh s t hoc cú th bc l cm xỳc,
hi tng v cnh gii thiu cnh,... (Cỏch ny thng dựng cho HS khỏ gii)
+ MB trc tip: gii thiu luụn i tng cn t (Dựng cho hc sinh i tr)
+ Nghi vn: t cõu hi v khng nh tỡnh cm ca mỡnh v i tng cn t.
Dự l cỏch MB no thỡ tụi luụn lu ý HS phi m bo ý cn nờu trong ú.
- KB khụng nhng ý cht ca bi vit m nờn to lng cho nt trm
xao xuyn vang vng trong tõm hn ngi c. iu ny ph thuc vo trỡnh
din t ca HS, vỡ vy tụi hng cỏc em trau di t liu vn hc. Cú th KB
bng mt cõu vn t nh: ờm ó khuya, vng trng cng sỏng, vng vc trờn
vũm cao mờnh mụng nh ang thao thc cựng tri ờm.
Hay Cỏnh ng lỳa vn rp rn, rp rn trong giú. Hng thm du du
to ra. Lan xa. Lan xa...
Cng cú th KB bng mt li m ý hoc lng cho ngi c t cm
nhn. Hoc KB bng mt vi li tõm tỡnh trc tip vi i tng c miờu t.
VD kt bi cho vn miờu t cnh mựa xuõn: Cm n mựa xuõn! Cm n
nhng iu kỡ diu m t tri ó ban tng cho thiờn nhiờn v con ngi
Hay KB bi cho miờu t cnh mựa thu trờn quờ hng nh sau: Chiu
thu- quờ hng i! Hn tụi nh hoỏ thnh ting sỏo trỳc nõng trờn mụi chỳ bộ
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh
Trờng THCS Đồng Giao
21


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
mc ng v hỡnh nh thu ang do lờn khỳc nhc ng quờ; nhng ting lao
xao rt nh, rt ờm. Chiu nay qu l mt bui chiu sõu lng dỡu du, nú s in
m mói trong ký c tui th tụi.

Trờn c s hng dn ca tụi, cỏc em ó vit c nhng phn MB v KB khỏ
n tng. Chng hn vi bi: T cnh mt bui sỏng mựa ụng em Lờ Minh
Chõu lp 6A ó vit phn MB nh sau: Khi tri dn bt nng vng, giú thu khụng
cũn mn man nh thi v mt tri thng ng sau nhng ỏm mõy sm mu, ú l
lỳc mựa ụng va gừ ca. ụng ang v trờn quờ hng em!
Theo tụi ú l mt cỏch MB khỏ n tng, va m bo nhng yờu cu cn
phi cú ca phn MB, va gii thiu c khonh khc giao mựa vi cỏch dn
dt khộo lộo ng thi nờu bt c cm xỳc ca ngi vit.
Hay vi bi T cnh dũng sụng quờ hng em V Huy Hựng lp 6C
ó vit mt KB ngn gn nhng sỏng to v cm xỳc ễi! Dũng sụng quờ
hng! Dũng sụng luụn luụn chy, luụn luụn y p k nim v mờnh mang
trong sõu thm ni nh, trong tõm hn non tr ca tụi.
Sau khi hng dn HS: Cỏch tỡm ý cho bi vn t cnh; rốn k nng din
t; rốn k nng dng on; luyn li vn chuyn cnh, liờn kt on; luyn vit
MB v KB cho bi vn t cnh. Tụi yờu cu HS lp dn ý, vit bi lm vn t
cnh hon chnh.
2.2.4. Bc 4: c v kim tra li bi vit
Bc ny, tụi chỳ ý rốn luyn v phỏt trin cỏc k nng c, vit, nghe, núi
cho HS; ng thi rốn thúi quen, tớnh cn thn, khụng c ch quan, sau khi
vit bi cn c li bi vit, kim tra li chớnh t, din t... sa li hoc chỳ ý
nu bi lm lc , lc ni dung. Tụi thng t chc cho HS hot ng nhúm:
c bi v t ỏnh giỏ nhn xột, b sung, nhn ra cỏc li sai trong bi lm ca
bn trc khi GV ỏnh giỏ nhn xột.
Tụi yờu cu cỏc em c bi tht k, cn thn nhm phỏt hin nhng u im
ca bi lm: bi hay, cõu hay, ý hay, dựng t sỏng to, hỡnh nh c ỏo, b cc
cht ch, v ch ra nhng li ph bin cỏc bn thng mc phi: Dựng t cha
chớnh xỏc, cõu vn cha hon chnh, thiu hoc tha thnh phn ch - v, cha rừ
ngha, lp t, lp ý hoc tha thnh phn khụng cn thit. Tt c nhng u khuyt im ú cn ghi chộp c th lm c s cho vic cha bi.
Trờn c s ú tụi chun b h thng cõu hi gi m giỳp HS cha bi.
* Cha li sai:

õy l khõu quan trng hng u, HS cú th nhn c cỏi sai, cỏi cha
c, cú tỡm c cỏch sa cha li hp lý khụng chớnh l khõu ny.
+ Cha li v dựng t: tụi chn nhng cõu vn HS dựng t thiu chớnh xỏc.
Yờu cu HS bit phỏt hin li, bit nhn xột v sa li.
VD: Miờu t cnh lng quờ em vo mt bui sỏng p tri.
Khi vit v cnh bỡnh minh lờn vi ting gỏy bỏo hiu ca chỳ g trng, cú
HS vit cõu: Chỳ g trng v cỏnh bch bch, ct ting gỏy vang ún ụng mt
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh
Trờng THCS Đồng Giao
22


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
tri thc dy. Xột v gúc ng ngha, cỳ phỏp thỡ cõu vn hon ton ỳng,
song t bch bch l t tng thanh, ch cho ta nghe õm thanh khi chỳ g
trng v cỏnh, nhng cha toỏt lờn c v oai v ca chỳ g trng qua ụi
cỏnh. Tụi gi m giỳp HS tỡm c t thay th, ú l t phnh phch, khụng
ch gi t õm thanh m cũn gi cho ta thy hỡnh nh ụi cỏnh chỳ g trng va
mnh va khe.
+ Cha li v cõu: Li v cõu cú rt nhiu dng, song khi cha tụi khụng
th cha dn tri vỡ thi gian cú hn. Cn chn la tng loi sai sa, li khỏc
dnh vo tit sau, cú k hoch tng bc chc chn.
VD1: T cnh sõn trng em. cú HS vit: Mựa ụng lỏ bng rc c
gúc sõn trng si m chỳng em. Tụi dựng cõu hi gi m giỳp HS phỏt hin
li sai ca cõu l cha thụng tin, cha rừ ngha, nu vit nh th s khin mi
ngi hiu nhm l lỏ bng cú tỏc dng si m cho chỳng em. Trờn c s ú,
tụi hng dn HS cỏch sa li, cỏc em nờu nhiu ý khỏc nhau, min sao cõu phi
ỳng ng phỏp; ni dung, ý ngha rừ rng. VD em Ngụ Thy Thanh lp 6C ó
sa cõu ny nh sau: Mựa ụng lỏ bng rc c mt gúc sõn trng nh mt
ngn la si m trỏi tim mi ngi hc trũ.

VD2: T cnh bỡnh minh trờn quờ hng em.
Cú HS vit: nh nng tri di trờn nhng cỏnh ng lỳa xanh rn. Nú
chiu lờn nhng nhnh cõy, nú du dng tụ im cho cnh vt... Tụi nờu cõu
hi: cú th thay th t nú cõu th hai bng t no? Nhiu ý kin ca cỏc em
a ra: cú th thay th t nú bng t ỏnh nng, t nng, git nng... Khi
ú cỏc em sa c cõu ú nh sau: nh nng tri di trờn nhng cỏnh ng
lỳa xanh rn. nh nng chiu lờn nhng nhnh cõy. Nhng git nng mai du
dng nh tụ im cho cnh vt cng thờm p .
Ngoi ra khi cha bi, tụi cng giỳp HS bit sa li liờn kt cõu thnh on,
liờn kt on thnh bi vn trụi chy. iu ny cng ht sc quan trng khi trỡnh
by mt bi vn miờu t.
Bờn cnh ú, tụi cũn yờu cu HS bit phỏt hin v cha li bi lm ca
mỡnh. Sau ú tụi hng dn cỏc em cỏch khc phc, sa cha, rốn k nng
lm bi tip theo c tt hn. ng thi tụi chỳ ý phõn loi i tng HS
rốn cho phự hp. Khen chờ chớnh xỏc. ng viờn v khớch l cỏc em c gng lm
bi sau hay hn bi trc. V sau khi cha xong, tụi thng chn ra mt s bi
lm hay, sỏng to, c ỏo, tiờu biu nht ca lp c cho cỏc em nghe
tham kho, hc tp.
2.3. KIM TRA, NH GI NNG LC LM BI VN T CNH CA HS.

Theo tụi, sau khi t chc HS hc v lm bi vn dự th loi no cng phi
kim nghim, ỏnh giỏ bng nhiu hỡnh thc nh kim tra ming, 15 phỳt, 1 tit,
2 tit... HS lm bi trờn lp, lm nh. Cũn GV qua vic kim tra, chm - tr
bi ỏnh giỏ kt qu t c ca HS, nhn thy nhng u nhc im trong bi
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh
Trờng THCS Đồng Giao
23


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6

lm, t ú tỡm ra nhng gii phỏp khc phc nhng hn ch trong quỏ trỡnh dyhc gúp phn nõng cao cht lng dy hc. Chớnh vỡ vy, ngoi vic kim tra
theo ỳng phõn phi chng trỡnh, tụi tng cng kim tra thờm, nht l cỏc t
ụn tp rốn k nng lm bi cho HS c tt hn.
Tụi chỳ ý ra phự hp vi i tng HS, phự hp vi thi gian; khoa hc,
chớnh xỏc. Ngoi cỏc trong sỏch giỏo khoa, i mi kim tra theo hng
phỏt trin nng lc ca HS tụi cng cho hc sinh lm thờm mt s ngoi
SGK, nhng dng theo hng m v tớch hp (trong mụn v liờn mụn) HS
nm c nhiu dng bi, dng . khi gp phi l, cỏc em khụng lỳng
tỳng m t tin vn dng kin thc v phng phỏp lm bi. VD cỏc sau:
- Bỡnh minh trờn quờ hng em.
- Khỳc giao mựa ca quờ hng.
- Bin p.
- Xuõn ó v!
Vi cỏch kim tra, ỏnh giỏ trờn, HS s dng nhiu k nng, thao tỏc khỏc
nhau trong gii quyt vn ; cỏc em nờu c suy ngh, quan im riờng ca
mỡnh ng thi vn dng c nhng kin thc trong sỏch v v trong cuc
sng hp lớ, t nhiờn, phự hp vi trỡnh ca cỏc em.
2.4. u im ca gii phỏp mi:
Qua nhng ni dung m tụi trỡnh by trờn, cú th nhn thy gii phỏp c
ch mi l nhng cụng thc chung, GV ó hng dn HS cú mt s k nng c
bn khi lm bi vn t cnh nhng cha phỏt huy c tớnh sỏng to, cha chỳ
trng rốn k nng cho HS. Chớnh vỡ th, trờn c s k tha phng phỏp c, tụi
ó mnh dn a ra gii phỏp mi nh trờn. Khi ỏp dng cỏc gii phỏp ny, tụi
nhn thy cú nhng u im nh sau:
* i vi hc sinh:
- HS c ngh nhiu hn, lm vic nhiu hn v tho lun nhiu hn
thụng qua cỏc hỡnh thc hc tp cỏ nhõn, hp tỏc tho lun nhúm; hc trong lp,
hc ngoi lp; ch ng tớch cc trong vic xõy dng cỏc bc lm bi.
- c cung cp nhng tri thc, k nng lm kiu bi vn miờu t núi
chung, miờu t cnh núi riờng mt c th, chi tit, cú hiu qu cao. Nõng cao k

nng thc hnh; HS ch ng, tớch cc phỏt huy c nng lc ca mỡnh. Kt qu
hc tp c nõng lờn rừ rt qua cỏc kỡ thi kho sỏt do trng t chc kho nghim.
- HS cú mt h thng v phng phỏp lm bi cng nh vn hiu bit ht
sc phong phỳ v ngụn t phc v cho phõn mụn tp lm vn, c bit l th loi
vn miờu t.
- Cỏch hỡnh thnh phng phỏp hc tp cho cỏc em khụng ch dng li th
loi vn miờu t, m cũn c cỏc em vn dng vo cỏc th loi tp lm vn
khỏc, cỏc mụn hc khỏc.
Giáo viên: Tống Thị Lan Anh
Trờng THCS Đồng Giao
24


Rèn kĩ năng làm bài văn tả cảnh theo hớng phát triển năng lực cho học sinh lớp 6
- Khi dy c cỏc em tớnh tũ mũ, thớch khỏm phỏ, nhỡn th gii bờn
ngoi phong phỳ v a dng hn. Giỳp cỏc em cú c tỡnh yờu vi nhng cnh
vt bỡnh thng nh: dũng sụng, cỏnh ng, mỏi trng rng hn l tỡnh yờu
quờ hng t nc trong tõm hn cỏc em.
* i vi giỏo viờn:
- Cú mt h thng thit k bi dy ht sc c th, chi tit, cú tớnh hiu qu
trong dy hc. m bo cõn i mi quan h gia dung lng kin thc ca bi
hc vi qu thi gian cho phộp, phng phỏp truyn th ca GV cng tr nờn
linh hot v cú chiu sõu hn.
- T chc cỏc hot ng dy - hc chỳ trng phỏt trin nng lc ca HS. GV
cú th khi dy nim say mờ hng thỳ, kh nng sỏng to cho mi HS; nh
hng t tng tỡnh cm ca HS, giỳp cỏc em cú nhng c m hoi bóo, tỡm
tũi khỏm phỏ vn ti nhng giỏ tr Chõn, Thin, M.
- To nờn khụng khớ vn chng trong cỏc gi hc, lm cho gi dy mang
m cht vn.
3. KT QU P DNG.

Khi ỏp dng gii phỏp mi, tụi ó thu c nhng kt qu khỏ phn khi.
Tụi nhn thy cỏc em ó nm vng c lớ thuyt v ỏp dng thc hnh to lp
vn bn tng i tt. K nng vit vn miờu t ca cỏc em cú nhng tin b rừ
rt qua tng bi vit. HS phỏt huy c tớnh sỏng to, bit tỡm v phỏt hin ra
nhng cỏi thn, cỏi hn, cỏi dỏng v c bit ca con ngi, con vt, hoa trỏi,
cỏc em ó ho hng hn khi vit vn.
* i vi cht lng i tr, tụi ó ỏp dng phng phỏp dy hc ny t
nm 2012 n nay i vi HS lp 6 m tụi trc tip ging dy. Chỳng tụi chn
mt lp i chng v mt lp thc nghim ti. Thi gian tin hnh thc
nghim vn din ra bỡnh thng theo k hoch v thi khoỏ biu ca nh trng
m bo tớnh khỏch quan. o lng bng kt qu cỏc bi kim tra, cỏc bi thi
theo thi chung ca Phũng Giỏo dc v S Giỏo dc, cht lng c nõng
dn. C th kt qu t c nh sau:
Nm hc/
Lp

Nm hc: 2012 - 2013

Nm hc: 2013 - 2014

Lp i
chng

Lp thc
nghim

Lp i
chng

Lp thc
nghim

6E (33 HS)

6C (33 HS)

6B (32 HS)

6A (32 HS)

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

Trung bỡnh

18

54,5

11

33,3

16

50,0

9

28,1

Khỏ

10

30,3

14

42,4

11

34,4

15

46,9

Gii

5

15,2

8

24,3

5

15,6

8

25,0

Kt qu

Giáo viên: Tống Thị Lan Anh

25

Trờng THCS Đồng Giao