Báo cáo khoa học bàn về vai trò của các loại lao động trong sản xuất giá trị thặng dư

20-Khoa hoc Chfnh tri

C\(ghicn cUu • Trao dot

BAN VE VAI TRO CUA CAC LOAI LAO DONG
TRONG SAN XUAT GIA TRI VA GIA TRI THANG 01/
theo quan diem gid tn lao dong cua C.Mac
•

•

•

•

•

Doan Xu§n Thuy (*)

T

tong thflc t i i n kinh te thi trfldng
(KTTT) ngay nay da xua't hien
quan niem cho rang: mpi lao dpng,
du la lao ddng gian dan hay phdc tap,
lao dpng san xuat trfle tiep hay lao dpng
quan ly, lao ddng tri dc hay lao ddng the
Iflc, lao ddng khoa hpc - cdng nghe (KHCN)..., deu cd vai trd tao ra gia tri va gia
tri thang dfl (GTTD). Nguyen n h a n chu
yeu dan tdi sfl hinh t h a n h quan diem
nay la do sfl phat trien manh me eua

phan cdng lao ddng xa hdi dfldi tac dpng
cua KTTT va each mang KH-CN hien
dai da tao ra nhflng nganh nghe mdi
vdi so' Iflpng khdng ngflng gia tang. Mac
du chu the cua cae nganh, nghe mdi vdi
nhflng hoat dpng lao dpng het sdc khac
nhau ve tinh chat nganh, nghe va trinh

' ' TS. Kinh te, Hoc vien Chinh tri
chinh quoc gia Ho Chi Minh

Hanh

dp, song cung deu la chu the cua nen
KTTT, cung cd thu n h a p dai bieu cho
nhflng Iflpng gia tri nha't dinh. Vay phai
chang ta't ca cac loai lao dpng trong nen
KTTT deu cd vai trd nhfl nhau trong viec
tao ra gia tri va GTTD? De lam ro van
de nay can phan tich md'i quan he ve
chat va Iflpng gifla tflng loai lao dpng
trong xa hdi vdi cac pham tru gia tri,
GTTD tren ca sd van dung ly luan gia
tri lao ddng cua Cac Mac.
1. Moi q u a n h e v e c h a t giiJa lao
d o n g g i a n ddn, lao d o n g phii:c tap,
lao d p n g tri 6c, l a o d o n g KH-CN, lao
d o n g td chiic q u a n ly vdi gia tri va
GTTD
P h a n tich ve ban chat cua gia tri

va GTTD cho tha'y, khdng phai mpi lap
ddng deu tao ra gia tri va GTTD. Chi cd
lao dpng san xua't h a n g hda mdi co kha
nang tao ra gia tri va GTTD. Do do, de
lam ro vai trd cua cac loai lao ddng nhu


9\[ghien citu • Trao doi
lao ddng gian dan, lao dpng phdc tap,
lao dpng quan ly, lao dpng KH-CN, lao
ddng trf dc... trong viec tao ra gia tri
va GTTD, can xua't phat tfl dinh nghia
ve cac loai lao dpng ke tren va so sanh
chung vdi lao dpng vdi tfl each la thflc
the cua gia tri va GTTD.
Theo C.Mac, lao dpng gian dan trong
nen kinh te hang hda la "mpt sfl ti§u phi
sflc lao dpng gian dan ma trung binh thi
bat ky mpt con ngfldi binh thfldng nao,
mpt con ngfldi khdng ed mdt sfl phat
trien dac biet nao, cflng deu cd trong ca
the cua hp. Mac dau ban than lao dpng
gian dan trung binh cung thay ddi tinh
chat cua nd trong cac nflde khac nhau
va trong nhflng thdi ky van minh khac
nhau, nhung trong mdt xa hpi nha't dinh
thi no van la mpt cai gi da dUpc xac
dinh. Lao dpng phdc tap chi la lao ddng
gian dan dupc nang len luy thfla, hay ndi
cho dung han, la lao dpng gian dan dflpc

nhan len"'^'. Nhfl vay, lao ddng phdc tap
va lao dpng gian dan chang qua chi la
sfl thd hien cua lao ddng vdi cac trinh
dp khac nhau, xua't phat tfl viec sfl dung
sflc lao ddng cd nhflng chat Iflpng khac
nhau. Lao dpng gian dan la bieu hien
cua sfl tieu phf sflc lao dpng cd trinh dp
phd bien va thfldng dflpc coi la trinh dp
trung binh, binh thfldng trong tflng dieu
kien lich sfl cu the cua xa hdi, trong khi
lao ddng phdc tap the hien sfl tieu phf
sflc lao dpng cd trinh dp cao ban mflc
trung binh dd.
Trong nen kinh te hang hoa, lao
dpng san xua't hang hda cung co the
phan biet theo nhflng mdc dp khac nhau
va dflpc phan t h a n h lao ddng gian dan
va lao ddng phdc tap. Tuy nhien, ngoai
lao ddng san xuat hang hda vdi tfl each
'" C.Mac va Ph.Ang-ghen, Toan tap, t.23. Nxb
CTQG, HN. 1993, tr.75

Khoa hoc Chfnh tri

la hinh thai bieu hien xa hpi cua lao
dpng san xuat vat chat, trong nen kinh
td hang hda van tdn tai, t h a m chi con
phat trien khdng ngflng cae hinh thai
cua lao dpng phi san xua't vat chat va
chung cung cd the phan biet theo trinh

dp, t h a n h lao dpng gian dan hay phdc
tap. Do vay, khi ban ve vai trd cua lao
ddng gian dan va lao dpng phdc tap trong
qua trinh hinh t h a n h gia tri cung nhfl
GTTD, can gidi h a n nghien cdu trong
pham vi lao ddng san xuat hang hda va
hinh thai dac thu cua nd la lao ddng lam
thue khdng cdng. Ndi each khac, ndu lao
dpng gian dan hay lao ddng phdc tap la
hinh thai cu the eua lao ddng trflu tflpng
vdi tfl each la mdt mat cua lao ddng san
xua't hang hda thi chung la yeu td' hinh
thanh gia tri; va neu chung la hinh thai
cu thd eua lao ddng trflu tflpng khdng
cdng cua cdng nhan lam thue thi chdng
cd vai tro tao ra GTTD. Tfl do, khdng
nen nham lan rang, mpi lao dpng gian
dan hay phflc tap deu tao ra gia tri cung
nhfl GTTD. Sfl nham iSn nay the hien
sfl nhan thdc chfla day du va sau sSc ve
ban chat eua gia tri cung nhfl GTTD.
Ve md'i quan he gifla lao dpng quan
ly, lao dpng KH-CN, lao ddng trf 6c vdi
gia tri va GTTD cung can xua't phat tfl ly
luan gia tri va GTTD cua C.Mac. De tim
ra thflc the cua gia tri, C.Mae ban dau
da sd dung gia dinh rang, lao ddng san
xuat hang hda la mdt ehinh the thd'ng
nha't gifla cac chflc nang cua qua trinh
lao dpng san xua't vat chat trong nen

kinh td hang hda. Khdng chi cae chdc
nang cua qua trinh lao ddng de san xuat
ra mdt gia tri sfl dung nha't dinh nao dd,
ma ca nhflng chdc nang da dflpc phan
tach t h a n h nhflng boat ddng cd' dinh cua
tflng chu the cua nen san xua't hang hoa
hay nhflng loai lao ddng khac nhau ve
chat, deu dflpc coi la nhflng bien the cua


22 - Khoa hoc Chfnh tri

cung mpt lao ddng ca nhan. Nhd ap dung
phflong phap trflu tflpng hda khoa hpc
nhfl vay ma C.Mac da cd the quy mpi lao
dpng trfle tiep hoac gian tiep san xua't ra
hang hda t h a n h mdt the ddng nha't, dd
la sfl tieu phi sflc lao ddng cua con ngfldi
san xua't hang hda ndi chung, tfl dd lam
ro chat cua gia tri va GTTD.
Khi nghien cdu ve lao ddng vdi tfl
each la thflc the eua gia tri nhfl vay,
mpi lao dpng san xuat trfle tiep, lao
dpng quan ly, hay lao dpng KH-CN,
lao ddng tri de deu dflpc gia dinh chi la
nhflng chflc nang cau t h a n h cua mdt lao
dpng san xuat h a n g hda thdng nhat ndi
chung, hinh nhfl chdng deu eo vai tro la
nhan td' tao ra gia tri va GTTD. Theo
giac dp logic va lich sd, lao dpng cua eon

ngfldi, trong do cd hinh thai lao ddng
san xuat hang hoa, khdng ngflng dflpc
phat trien the hien thdng qua qua trinh
phat trien eua phan cdng lao ddng ndi
chung va phan cdng lao ddng xa hpi ndi
rieng. Tuy nhien, sfl phat trien cua phan
cdng lao ddng luon phai dfla tren mdt
trinh dp phat trien nha't dinh cua san
xua't xa hpi, the hien thdng qua trinh
dp va nang sua't lao ddng xa hdi, bieu
hien kha nang phan tach ngay lao ddng
thanh hai phan: lao dpng ta't yeu va lao
dpng thang dfl.
Thflc td lich sfl eho tha'y, d thdi ky
dau cua xa hpi loai ngfldi, khi nang sua't
lao dpng cdn qua tha'p, lao dpng thang
dfl hoac chfla co hoac chidm ty le khdng
dang ke trong ngay lao ddng, thi phan
cdng lao dpng ban dau chi cd the la phan
cdng lao ddng gifla cac ca n h a n trong
pham vi cua tflng cpng ddng xa hdi ban
dau nhfl gia dinh, thi tpc, bp lac. Sfl phan
cong lao dpng ban dau dd the hien thdng
qua sfl sap xep lich trinh thdi gian cua
tflng ca nhan dd hoan t h a n h tflng cdng
viec trong qua trinh lao dpng san xua't

9(£hien cdu - Trao doi
cua cai vat chat nhSm thda man cac nhu
cau, trfldc tien la cac nhu cau vat chat

cua cpng ddng ma minh la t h a n h vien
ca'u thanh. Sfl phan cdng lao ddng dd chi
cd the dfla vao nhflng dieu kien hien co
luc dd, chu yeu tren ca sd gidi tfnh, sflc
khde. Nhd tfnh sang tao eua hoat dpng
lao dpng, nang sua't lao dpng tang dan,
lao ddng thang dfl cung t a n g theo ca ve
khdi Iflpng tuyet dd'i va tuang dd'i so vdi
lao dpng ta't yeu. Dieu nay da tao ca sd
khach quan eho viec thflc hien sfl phan
tach nhflng chdc nang cda mpt lao dpng
thd'ng nha't trong pham vi cua cdng ddng
xa hdi ban dau va sau dd la ca trong
pham vi hoat dpng cua tflng ca nhan,
t h a n h nhflng cdng viec, nganh, nghe
n h a t dinh, tdc la cac dieu kien de thflc
hien phan cdng lao ddng xa hdi bieu
hien thdng qua qua trinh chuyen mon
hda san xuat t h a n h nhflng nganh, nghe
khac nhau. Nhd dd ma lao dpng tri 6c
dan dflpc tach ra t h a n h mdt chflc nang
rieng biet cua mdt bd phan dan cfl nhat
dinh trong xa hpi.
Sfl phat trien tflong ddi ddc lap ciia
lao dpng tri de so vdi lao ddng san xuat
vat chat trfle tiep da cho phep xa hpi
chuyen dan tfl viec ap dung cac phflong
phap san xua't dfla vao kinh nghiem la
chu yeu sang dng dung nhflng cdng nghe
ngay cang cao, tren ea sd nghien cflu

khoa hpc. Do dd, lao ddng trf dc trd thanh
nhan td' thuc day sfl phat trien eua sdc
lao dpng xa hpi; va cung cac yeu td ca
ban cua san xua't vat chat thuc day nang
cao nang suat lao dpng xa hpi, n a n g dan
ty trpng cua lao dpng t h a n g du trong
lao dpng san xua't vat chat true tiep va
tiep tuc tac dpng ngay cang manh me
tdi sU phat trien cua phan cdng lao ddng
xa hpi. Trong qua trinh p h a t trien cua
xa hpi ndi chung va san xua't vat chat
n6i rieng, lao ddng tri dc ndi chung va


9{ghien cdu - Trao doi
lao ddng KH-CN vdi tU each la bd phan
dac thu cua lao dpng trf dc ndi rieng,
khdng nhflng cd the tdn tai mpt each
tflong dd'i ddc lap so vdi san xua't vat
chat true tiep, trd thanh hoat ddng chu
ydu cua mpt nhdm chu the rieng biet la
cac nha trf thdc, cac nha khoa hpc, ma
con c6 the tdn tai dan xen vdi ban t h a n
boat dpng lao dpng san xua't trfle tiep,
lam cho ranh gidi gifla lao dpng tri dc
va lao dpng the Iflc ngay cang khd phan
biet. Cac chu the cua lao ddng tri de, du
la boat ddng lao ddng tri dc mdt each
dpc lap hay ket hop vdi lao ddng san
xua't trfle tiep trong nen kinh te hang

h6a deu co thu nhap bang mpt Iflpng
gia tri tflong dd'i eao ban so vdi cac chu
the chu yeu cua lao ddng the Iflc, do dd
trong thflc tien ngfldi ta d i dang thfla
nhan lao dpng tri dc cung cd vai trd tao
gia tri va GTTD. De cd the thflc hien
lao dpng tri dc, can phat trien sdc lao
dpng tdi trinh dp cao nha't dinh. Do dd,
lao dpng trf 6c va lao dpng phdc tap la
nhflng pham tru gan nghia, deu the hien
sfl tieu phi sflc lao ddng chat Iflpng cao,
tfl do quan niem cho rang lao ddng tri dc
cung la ngudn gdc cua gia tri va GTTD
cang dflpc cung cd' them.
Theo quan niem cua C.Mae, nhflng
lao ddng san xua't h a n g hda khac nhau
ve chat, "nhung deu la mdt sU chi phi
san xua't ve dc, bap thit, t h a n kinh va
ban tay, v.v, cua con ngUdi, va theo y
nghia dd, deu la lao dpng cua con ngudi.
Do chi la hai hinh thai chi phi khac
nhau ve sdc lao ddng cua con ngUdi. Di
nhien, ban t h a n sflc lao dpng cua con
ngfldi phai phat trien den mpt mdc nao
dd thi mdi cd the chi phi dflpc dfldi hinh
'" C.Mac va Ph.Ang-ghen, Sdd, t.23. tr.75
'2' C.Mac va Ph.Ang-ghen, Sdd, t.25, P.l,
tr.427-428

23 - Khoa hoc Chfnh tri

thai nay hay hinh thai khac"'". Do do,
lao ddng tri dc vdi tfl each la bd phan ca'u
t h a n h cua chinh the lao dpng san xuat
hang hda, rd rang la n h a n to' gSn vdi
qua trinh tao ra gia tri. Sfl phat trien
eua lao ddng trf dc theo giac dp nay the
hien trinh dp phat trien cua sdc lao ddng
cua xa hdi trong san xua't hang hda. Vdi
eae mdc dp phat trien khac nhau cua
lao ddng tri dc theo giac dp nay deu cd
the phan biet dflpc nhflng trinh dp phat
trien khac nhau cua ban than san xua't
hang hda va pham tru gan lien vdi n6 la
gia tri. Trinh dp phat trien cua lao ddng
trf dc theo giac dp nay trong nen kinh
td TBCN cung the hien nhflng trinh dp
san xua't GTTD khac nhau. Tfl day c6
the khang dinh, tac dpng cua lao dpng
tri 6c tdi gia tri va GTTD dflpc the hien
rd ve Iflpng.
Tuy nhien, n h a n to tac dpng tdi mat
Iflpng cua gia tri va GTTD khong nha't
thiet phai la n h a n to' quy dinh chat cua
cac pham tru nay. Dd cung la ly do ma
trong cac tac pham cua C.Mac khdng cd
luan diem nao khfing dinh rd lao dpng
tri dc la nhan td tao ra gia tri va GTTD.
San pham cua lao ddng trf dc vdi tfl each
la tri thdc, la loai hinh san pham dac

thu khdng phai la san pham vat chat.
Do d6, lao ddng trf oe khong the la
nhan to' quyet dinh gia tri va GTTD ve
chat. Khi phan tfeh ve vai trd cua lao
dpng thuang nghiep thuan tuy doi vdi
qua trinh hinh t h a n h gia tri, C.Mac da
khang dinh rang: neu cd boat dpng lao
ddng nao dd tdn tai vdi tfl each la mpt
chflc nang ma ngfldi san xua't hang h6a
c6 the tfl minh thflc hien nhflng khong
sang tao ra gia tri, cung khong sang
tao ra GTTD "thi cac cong viee d6 cung
khong sang tao ra gia tri va GTTD khi
nhflng ngudi khac dam nhiem cac cdng
viec dd thay eho hp"'^'. .


24 - Khoa h o c Chfnh tri

Tuang tu nhu lao ddng tri dc, lao
ddng KH-CN, lao ddng to chdc quan
ly cung gan lien vdi lao ddng san xua't
hang hda. Su hinh t h a n h va phat trien
cua cac loai hinh lao dpng nay xua't phat
tfl sfl phan tieh chdc nang lao ddng cua
ngfldi san xua't hang hda t h a n h nhflng
chdc nang do nhflng bd phan dac thu
cua lao dpng xa hdi dam nhan tren ca
sd phat trien cua phan cong lao ddng xa
hpi. Do dd, cac loai hinh lao ddng nay

cung nhfl lao ddng tri dc cd the gian
tidp mang t i n h c h a t s a n xua't trong
nhflng chflng mflc nha't dinh.
Tom lai, tfl ban chat cua gia tri,
GTTD va phan tieh md'i quan he gifla
pham tru nay vdi lao dpng gian dan, lao
dpng phdc tap cung cac loai hinh lao
dpng khac nhfl lao dpng tri dc, lao dpng
KH-CN, lao dpng td chdc quan ly, c6 the
k h j n g dinh, chi c6 nhflng lao dpng gian
dan hay phdc tap la lao ddng san xuat
hang hda mdi cd vai trd tao ra gia tri va
GTTD, cac loai lao ddng nhfl lao ddng
trf dc, lao dpng KH-CN, lao ddng td chdc
quan ly c6 quan he gan ket vdi san xuat
gia tri va GTTD nhflng chung khdng the
la nhan to' tao ra gia tri va GTTD. Sfl
phat trien eua cae loai hinh lao ddng
nay, mac du khdng quyet dinh gia tri va
GTTD ve chat, nhflng la cac nhan to' tac
dpng rat quan trpng tdi gia tri va GTTD
ve Iflpng.
2. Mdi q u a n he v e litcfng gii2a
lao d o n g g i a n dofn, lao d o n g phiic
tap, lao d o n g tri 6c, lao d o n g KHCN, lao d o n g td chtic q u a n ly vdi gia
tri va GTTD
Phan tieh mdi quan he gifla lao ddng
gian dan va lao ddng phdc tap tdi chat
cua gia tri va GTTD cd the tha'y vai tro
cua nhflng loai hinh lao ddng nay dd'i

vdi Iflpng gia tri va GTTD. Chat cua gia
tri la lao dpng trflu tflpng, nen Iflpng gia

qlncn cuu

Trao doi

tri chinh la Iflpng lao ddng trflu tflpng,
dflpc do bang thdi gian lao dpng xa hdi
can thiet de san xua't va tai san xua't ra
hang hda. Vdi tfl each la ca sd cua trao
ddi, gia tri khdng chi la cai ehung, ddng
nha't ve chat gifla cac h a n g hda vdi nhau,
ma thfldc do cua nd cdn la mdt thfldc do
chung. Vi vay, thdi gian lao ddng xa hpi
can thiet vdi tfl each la ca sd de thflc
hien trao ddi hang hda theo nhflng ty
le nha't dinh phai la thdi gian lao dpng
dflpc mpi chu the trong nen kinh te
hang hda thfla n h a n va tuan theo. Do
d6, thdi gian lao ddng xa hdi can thiet
la thdi gian lao ddng ddi hdi de tao ra
mdt gia tri sd dung nao dd trong nhflng
dieu kien binh thfldng cua xa hdi, tflc la
dflpc tinh trong eae dieu kien lao dpng
san xua't binh thfldng chfl khdng phai
dieu kien td't nha't hay kem nha't. Ddng
thdi, lao ddng dflpc lay lam don vi chuan
d day la lao dpng cua nhflng ngfldi lao
dpng cd trinh dp chuyen mdn tay nghe

d mdc trung binh, phd bien va ngfldi lao
dpng dd thflc hien hoat ddng lao ddng
vdi mdt cfldng dp lao ddng trung binh
trong xa hpi dd. Nhfl vay, thdi gian lao
ddng xa hdi can thiet vdi tfl each la
thfldc do Iflpng gia tri ehinh la thdi gian
lao dpng san xuat h a n g hda ma mpt lao
ddng gian dan cd the thflc hien. Noi each
khac, Iflpng gia tri vdi tfl each la can cfl,
ca sd de thflc hien san xuat va trao ddi
hang hda dflpc quyet dinh bdi lao dpng
gian dan.
Trong md'i quan he so sanh vdi lao
ddng gian dan, lao ddng phdc tap dflpc coi
la lao dpng gian dan dflpc n h a n len, tdc
la mdt Iflpng lao ddng phdc tap nhd han
thi tflong dflong vdi mdt Iflpng lao ddng
gian dan ldn han. Kinh nghiem chdng td
rang, viec quy lao ddng phdc tap t h a n h
lao dpng gian dan nhfl vay dang dien ra
mpt each thfldng xuyen. "Mpt hang hda


I^hiin

cdu - Trao idi

cd the la san pham cua mdt lao dpng
phdc tap nha't, nhflng gia tri cua hang
h6a d6 v i n lam cho n6 ngang vdi san

pham cua lao ddng gian dan, va do d6
ban than gia tri ay chi dai bieu cho mpt
Iflpng lao dpng gian dan nha't dinh ma
thoi"'^*. Nhfl vay, trong cung mdt dan vi
thdi gian thi lao ddng phdc tap se tao ra
mpt Iflpng gia tri ldn ban so vdi lao dpng
gian dan. Va trong thflc t i i n , lao dpng
phflc tap la lao dpng cd chi phi thdi gian
de tao ra mpt san pham It han so vdi lao
dong gian dan, hay la lao ddng cd nang
sua't cao ban.
Tfl day cd the tha'y tac ddng cua lao
dpng phdc tap tdi Iflpng gia tri cua hang
boa the hien theo hai phflong dien. Thd
nha't, trong cung mdt dieu kien lich sfl
cu the, thi ehu the eua lao dpng phdc
tap se nhan dflpc tfl xa hdi mdt Iflpng
gia tri ldn ban so vdi eae ehu the eua lao
dpng gian dan. Thd hai, vi lao ddng phflc
tap chi la mdt bp phan eua lao dpng san
xuat hang hda va cac chu the cua nd mdi
dflpc hfldng lpi tfl xa hdi thdng qua trao
ddi, cho nen cae chu the san xuat hang
hoa deu phai cd' gang trd t h a n h chu the
ciia lao dpng phflc tap bang each khdng
ngflng phat trien va nang cao chat Iflpng
sflc lao dpng. Do dd, sau mdt khoang
thdi gian thi ban than lao dpng dflpc coi
la lao dpng phflc tap cda thdi ky trfldc
se trd thanh lao ddng gian dan trong cac

thdi ky sau. Chinh vi le dd, Iflpng gia tri
cua hang hda, xet mdt each cu the, dflpc
quyet dinh bdi thdi gian lao dpng xa hpi
can thiet de tai san xua't ra nd, do dd
lao ddng phdc tap, mdt mat cd vai trd
lam tang gia tri cho cac chu the cua nd,
mat khac lai chfnh la mpt trong nhflng
nguyen nhan lam giam gia tri cua cac
hang hda.
'" C.Mac va Ph.Ang-ghen, Sdd, t.23. tr.75

25 - Khoa hoc Chfnh tri

Ve md'i quan he gifla lao ddng tri
de, lao ddng quan ly, lao ddng KH-CN
vdi Iflpng gia tri h a n g hda cung cd bieu
hien tflong tfl nhfl tac dpng eua lao dpng
phdc tap, tdc la cae chu the cua ehung ed
the n h a n dflpc nhflng Iflpng gia tri ldn
ban so vdi chu the cua lao ddng san xua't
hang hda gian dan. Tuy nhien, neu lao
dpng phdc tap la pham tru trfle tiep the
hien trinh dp phat trien cua lao ddng
san xua't h a n g hda, thi cac lao ddng nhfl
lao ddng trf dc, lao ddng quan ly, lao
ddng KH-CN lai cd quan he gian tiep tdi
lao ddng san xua't hang hoa. Ban than
sfl hinh t h a n h eua cac loai lao dpng nay
la ket qua cua sU phat trien cua lao dpng
san xuat hang hda tdi mpt trinh dp nhat

dinh nhu da phan tfeh tai phan ban chat
eua gia tri. Tuy nhien, sfl phat trien cua
cac loai hinh lao dpng nay lai cd tac
ddng het sdc to ldn tdi Iflpng gia tri cua
hang hda.
San pham cua cae loai hinh lao dpng
nay la tri thdc. Dfldi tac ddng cua viec ap
dung hay "vat chat hda" nhflng tri thflc
ve KH-CN, td chdc quan ly, nen tang
cdng nghe cua cac linh vflc san xuat vat
chat truyen thd'ng dflpc thay ddi can ban
ve chat. Nganh san xua't nao khdng dfla
vao tri thflc se trd nen khdng con sdc
canh tranh. Ngay nay, sfl phat trien cua
cdng nghe thdng tin, he thd'ng may vi
tinh va edng nghe eao... da lam thay ddi
can ban va toan bp cac phflong tien thu
nhan, xfl ly va san xua't thdng tin, tao
dieu kien de cdng nghe h6a khdng nhflng
cac boat dpng san xuat vat chat trfle tiep
ma ca cac hoat ddng trf dc nhfl tfl dpng
hda qua trinh thiet kd va che tao cdng
nghe cho san xua't, tfl ddng hda cdng tac
kiem tra, kiem soat qua trinh san xua't,
tfl dpng hda hoat ddng tai chinh va quan
ly, tfl ddng hda cdng tac dich thuat vdi
nhieu ngdn ngfl khac nhau...


26 - Khoa hoc Chfnh tri

Su hinh t h a n h va phat trien cua
cac loai hinh lao ddng ke tren dupe thUe
hien trong dieu kien cua KTTT, vi vay
sU van dpng cua chdng cung chiu sU tac
dpng cua cac quy luat thi trUdng. Tac
d o n g ciia KTTT t6i c a c loai h i n h
lao d o n g ke t r e n t h e h i e n t r e n c a c
phiidng dien:
Thd nhdt, ban t h a n cac boat dpng
lao dpng deu can cd nhflng yeu to', ngudn
Iflc nha't dinh. Trong nen KTTT, nhflng
ngudn Iflc dd ngoai hinh thai tfl nhien
vdn cd deu dflpc the hien dfldi hinh thai
gia tri. Tri thdc vdi tU each la ngudn lUc
phat trien kinh td dudi nhflng hinh thai,
cap dp tdn tai khac nhau deu cd the dflpc
danh gia t h a n h nhflng Iflpng gia tri n h a t
dinh va cd the dflpc trao ddi thdng qua
quan he mua ban tren cac loai hinh thi
trfldng dac thu: thi trfldng tri thdc hay
thi trfldng KH-CN.
Thd hai, quan he gifla cac ehu the
san xuat va sd dung tri thflc the hien
quan he trao ddi thdng qua tien te. Sfl
phat trien cua cac loai hinh lao ddng cd
san pham la tri thdc dUdi giac dp cae
chu the kinh td deu nhSm vao muc tieu
thu gia tri vdi lUpng ngay cang ldn ban.
Muc tieu cua ngUdi ban tri thdc dudi

hinh thai cac san pham cdng nghe la
nham thu dUpc nhflng Iflpng gia tri nha't
dinh, con muc tieu cua ngfldi mua la nhd
dd CO sdc canh tranh cao han nham thu
dflpc Iflpng gia tri ldn ban.
Nhfl vay, tac ddng ndi bat cua KTTT
tdi cac loai hinh lao ddng cd san pham
la tri thflc, la lam cho tri thdc trd t h a n h
hang h6a. Ro rang, sfl hinh t h a n h eua
kinh te tri thflc thdi gian qua diin ra
song hanh vdi sfl xua't hien va ngay cang
trd nen phd bien tren thi trfldng mpt
loai hang h6a mdi la tri thflc. Nguyen
nhan chu yeu de tri thdc trd t h a n h hang
h6a la: tri thdc trd t h a n h yeu td' chu yeu

'^(ghicn cdu - Trao doi
cua san xuat, tfl dd nd dflpc ngam dinh
va dan dflpc thfla n h a n ve phap ly la
ddi tflpng cua sd hflu. Nhu cau eua san
xua't ve tri thdc va quan he sd hflu ve tri
thflc ed tac dpng ldn nhau, tao dieu kien
cho tri thdc dflpc trao ddi tren thi trfldng
theo nhflng gia ca nha't dinh.
Vdi quan diem rang, gia ca hang
hda la hinh thflc bieu hien bang tien
cua gia tri hang hda, tri thflc vdi tfl each
la hang hda cd gia ca thi trfldng vi co
gia tri. A.I.Anchiskin cho rang, lao dpng
tri dc trong nen kinh te h a n g hda gidng

nhfl mpi lao ddng san xua't hang h6a
khac, cung ed tinh hai mat. Mpt mat,
dd la mdt dang dac thu eua lao dpng
cd fch, lao ddng cu t h e . Mat khac, co
the quy nd t h a n h lao ddng trflu tflpng
vi nd bieu hien mdt Iflpng nha't dinh chi
phf thdi gian lao dpng can thiet de san
xuat ra nhflng tri thdc mdi. Tuy nhien,
diem khac biet co ban cua hang h6a tri
thdc so vdi h a n g hda thdng thfldng la
Iflpng gia tri cua tri thflc hay thdi gian
lao ddng xa hpi can thiet dd san xua't
ra tri thdc dflpc quyet dinh bdi nhu cau
cua xa hpi ve tiet kiem thdi gian lao
ddng. Chinh nhu cau tiet kiem thdi gian
lao ddng da ddi hdi phai tim ra nhflng
each thflc, hinh thdc mdi de tiet kiem
nd va tren thflc te sfl tiet kiem do da
dat dflpc nhd dng dung tri thdc, dng
dung t h a n h tflu khoa hpe va cdng nghe.
Do vay, khdng phai bat cfl lao ddng trf
6c nao cung deu dflpc thfla n h a n la xa
hpi can thiet. Chi nhflng lao dpng tri dc
ma ket qua eua nd khi dflpc dng dung cd
tac dung tiet kiem thdi gian lao ddng xa
hpi mdi dflpc coi la cd Ich, ddng thdi chi
phi lao ddng thflc td de tao ra ket qua
d6 phai nhd ban Iflpng lao ddng ma xa
hpi cd the tiet kiem dupc khi flng dung
nhflng kdt qua d6.

Sfl luan giai d tren eho tha'y, lao


9{ghien cdu - Trao ddi
dpng tri dc, lao ddng KH-CN, lao ddng
td chflc quan ly c6 diem chung vdi lao
dpng thflc hien cac khau ngoai qua trinh
san xua't trfle tiep trong chu trinh tai
san xua't nhfl lao dpng thflong nghiep
thuan' tuy. Diem chung cua nhflng dang
lao dpng d6 la tdn tai va van dpng tren
ca sd tac ddng cua chung tdi tiet kiem
thdi gian lao ddng xa hpi. Vi vay, ed the
coi lao dpng sang tao ra tri thdc la mpt
bo phan lao dpng xa hpi trong qua trinh
tai san xuat nhflng khdng phai la lao
dong san xua't vat chat trfle tiep. Vdi tfl
each. d6, lao ddng tao ra tri thflc khdng
CO vai tro trfle tiep tao ra gia tri. Lflpng
gia tri thu dflpc tfl trao ddi hang hda tri
thflc la ket qua cua sfl phan phd'i gia tri
chd khong chflng td lao ddng dd c6 vai
tro tao ra gia tri.
Tfl tac dung to ldn cua tri thdc dd'i
vdi sflc canh tranh cua tflng chu the trong
KTTT vdi xu hfldng gia tang cau ve tri
thflc, dac biet la cdng nghe mdi cd hieu
qua cao, va xu hfldng giam cau tflong doi
cua xa hpi ve cae yeu to' san xua't truyen
tho'ng nhfl vo'n, sflc lao ddng, viec tao ra

va trao ddi cac san pham tri tue ed thd
mang lai thu nhap ldn cho cac chu the
sd hflu chung, dau tfl vao nghien cflu va
trien khai (R«&D) ed the mang lai nhflng
mon Ipi nhuan rat ldn. Tinh hinh dd da
tao ra cam giac rang, lao ddng trf dc cung
la lao dpng san xua't hang hda, khdng
nhflng the, nd ed the tao ra Iflpng gia tri
mdi (gia tri gia tang) ldn han nhieu so
vdi cac dang lao ddng san xua't vat chat
truyen thd'ng vi nd la loai hinh lao ddng
phflc tap dac biet. Trong nen KTTT hien
dai, sfl t h a n h dat eua cac chu the kinh
td phu thudc rat ldn vao kha nang chidm
hflu va sfl dung tri thflc. Ddi vdi tflng
chu the kinh td, viec sd dung tri thflc
da tao ra dieu kien thuan lpi de tang
nang suat lao ddng ea biet, giam thdi

27 - Khoa hoc Chfnh tri

gian lao ddng san xua't ca biet, nhd dd
cho phep thu dflpc lpi nhuan sieu ngach.
Su tang len cua nhflng nang suat
lao ddng ca biet cd tac dpng lan tda, day
n h a n h qua trinh nang cao nang suat lao
ddng xa hdi, tao thuan lpi cho sfl tiet
kiem thdi gian lao dpng ma xa hdi trfle
tiep danh cho linh vflc san xuat vat chat
va khdng ngflng tang thdi gian danh

cho Hnh vflc phi san xua't vat chat. Hoat
ddng ngay cang md rdng eua cac linh vflc
phi san xua't, trong dd cd san xua't ra tri
thdc dfla tren ca sd trinh dp phat trien
da dat dflpc va nhu cau phat trien cua
nen san xua't xa hpi cung vdi vai trd cua
tri thdc dd'i vdi san xua't - kinh doanh
tfl nhflng nam cudi the ky XX, ddi hdi
xa hdi ndi chung va tflng chu the kinh
te vdi mpi cap dp tfl chu the san xua't kinh doanh ea biet tdi tflng nganh, vung
kinh te va ca tflng qud'c gia, khu vflc cu
the phai tap trung dau tfl cac ngudn Iflc
ngay cang tang cho linh vflc san xuat tri
thflc va flng dung vao ddi sdng.
Nhfl vay, lao dpng tri dc, lao dpng
KH-CN, lao ddng td chdc quan ly la cac
loai hinh lao ddng ed san pham la tri
thdc. Mac du chung khdng c6 vai trd trfle
tidp tao ra gia tri nhflng cd tac ddng hai
mat tdi lupng cua gia tri tuang tU nhu lao
ddng phdc tap. Mpt mat, su phat trien
va dng dung chung trong thuc tien gdp
phan nang cao nang sua't lao ddng ea biet
cua cac chu the dng dung san pham cua
chung vao qua trinh lao dpng san xua't
true tidp, tfl do dem ve cho cac chu the d6
lpi nhuan sieu ngach. Mat khac, ehung
gdp phan lam tang nang sua't lao dpng
xa hdi va lam giam gia tri cua hang h6a.
Do do, vai trd cua ehung vdi Iflpng GTTD

la lam tang Iflpng GTTD cho nhflng nha
tfl ban la chu the cua chdng va gdp phan
lam tang ty sua't GTTD chung cho toan
bd giai cap tfl ban.Q