Báo cáo minh bạch pháp luật và công bố phán quyết của toà án trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế

nghiên cứu - trao đổi

TS. Nông Quốc Bình *

M

inh bch húa phỏp lut v cụng b
phỏn quyt ca to ỏn l mt trong
nhng yờu cu quan trng trong quỏ trỡnh hi
nhp kinh t quc t, to ra mụi trng phỏp
lớ thun li cho hot ng kinh t, thng
mi quc t phỏt trin.
vic minh bch phỏp lut cng nh
cụng b cỏc phỏn quyt ca to ỏn c thc
hin trờn bỡnh din quc t, nhiu nc ó kớ
kt v tham gia cỏc iu c quc t trong ú
cỏc nc thnh viờn cam kt thc hin vic
minh bch phỏp lut v cụng b phỏn quyt
ca to ỏn nc mỡnh. Bi vit ny cp
mt s quy nh cú liờn quan ti minh bch
hoỏ phỏp lut v cụng b phỏn quyt ca to
ỏn c quy nh trong Hip nh v cỏc khớa
cnh liờn quan ti thng mi ca quyn s
hu trớ tu (gi tt l Hip nh TRIPS) v
c quy nh trong Hip nh gia Cng
ho xó hi ch ngha Vit Nam v Hp
chng quc Hoa Kỡ v quan h thng mi
(gi tt l BTA) - õy l hai trong cỏc iu
c quc t quan trng i vi quỏ trỡnh hi
nhp kinh t quc t ca Vit Nam.
1. Minh bch phỏp lut

Phỏp lut c ban hnh nhm th ch hoỏ
ng li chớnh sỏch ca nh nc, phỏp lut
phi tr thnh quy tc x s chung iu
chnh hnh vi ca con ngi trong xó hi. Vic
cụng khai phỏp lut lm cho mi ngi u
bit thc hin. Cú th núi, s rt bt hp lớ

8

khi ũi hi mt ngi phi tuõn th quy nh
ca phỏp lut khi ngi ú khụng bit quy
nh phỏp lut hoc khụng cú iu kin tip
cn cỏc quy nh phỏp lut.(1)
Cụng khai, minh bch húa phỏp lut l mt
trong nhng nguyờn tc quan trng ca nh
nc phỏp quyn. trỏnh s cai tr xó hi
bng nhng quy nh phỏp lut c oỏn, tu
tin, bt cụng nhm bo v quyn con ngi v
li ớch ca xó hi ng thi nhm nht quỏn
cỏc chun mc phỏp lớ ca nh nc phỏp
quyn, trong quỏ trỡnh lp phỏp phi m bo 4
nguyờn tc c bn ú l nguyờn tc ph bin
ca phỏp lut, nguyờn tc n nh, nguyờn tc
cụng khai v nguyờn tc d oỏn trc.(2)
m bo tớnh minh bch, cỏc quy nh ca
phỏp lut phi c cụng b mt cỏch cụng
khai cho tt c mi ngi u bit. Thụng
qua hỡnh thc cụng b cụng khai cỏc quy nh
ca phỏp lut, mi ngi bit c quyn li
v ngha v ca mỡnh thc hin.

Trờn thc t, cụng khai, minh bch hoỏ cỏc
quy nh phỏp lut l yờu cu quan trng trong
th tc lp phỏp v hnh phỏp ca nhiu nc
trờn th gii. i vi hu ht cỏc nc cú nn
kinh t th trng phỏt trin, vic cụng b vn
bn phỏp lớ c coi l iu kin bt buc
vn bn phỏp lớ ú cú hiu lc phỏp lut.(3) Núi
* Ging viờn chớnh Khoa lut quc t
Trng i hc lut H Ni

Tạp chí luật học số 5/2004


nghiên cứu - trao đổi

cỏch khỏc, mt vn bn phỏp lớ ch cú giỏ tr thi
hnh khi vn bn phỏp lớ ú c chớnh thc
thụng bỏo cụng khai cho cụng chỳng bit theo
th tc nht nh. Thụng thng, vic cụng b
cỏc vn bn phỏp lut c thc hin qua vic
ng ti ton b ni dung ca vn bn phỏp
lut ú trong t bỏo chớnh thc ca Chớnh ph
nh cụng bỏo.
Cụng khai hoỏ phỏp lut l mt trong
nhng yờu cu ca Hip nh TRIPS - mt
iu c quc t a phng quan trng nm
trong khuụn kh ca T chc thng mi th
gii (WTO). Hip nh ny c kớ kt vo
ngy 15/04/1994 v cú hiu lc thi hnh t
ngy 01/01/1995. Cỏc nc thnh viờn tham

gia Hip nh TRIPS nhm mc ớch gim bt
nhng lch lc v nhng tr ngi trong hot
ng thng mi quc t, thỳc y vic bo
h mt cỏch cú hiu qu v ton din cỏc
quyn s hu trớ tu v m bo rng cỏc bin
phỏp v th tc thc thi cỏc quyn s hu trớ
tu khụng tr thnh ro cn i vi hot ng
thng mi hp phỏp.(4)
Cú th núi, v mt lớ lun, cỏc quy nh
ca Hip nh TRIPS khụng cú giỏ tr bt
buc i vi Vit Nam bi vỡ Vit Nam cha
phi l thnh viờn ca WTO. Tuy nhiờn, trờn
c s nhng tho thun trong mt s iu
c quc t m Vit Nam ó kớ kt nh Hip
nh thng mi vi Hoa Kỡ, Hip nh bo
h quyn s hu vi Thy S thỡ cỏc quy nh
ca Hip nh TRIPS Vit Nam phi tụn
trng.(5) Hn na, vi mc tiờu gia nhp
WTO vo nm 2005 Vit Nam sm mun
cng phi tuõn th cỏc quy nh ca t chc
quc t quan trng ny.
V tớnh cụng khai phỏp lut, iu 63(1)
Hip nh TRIPS quy nh: Cỏc lut v cỏc
Tạp chí luật học số 5/2004

quy nh, cỏc quyt nh xột x v cỏc quyt
nh hnh chớnh cui cựng ỏp dng chung,
do thnh viờn ban hnh, liờn quan n i
tng ca Hip nh ny phi c cụng
b hoc nu vic cụng b ú khụng cú kh

nng thc hin, phi tip cn c mt cỏch
cụng khai.
Thc hin cỏc quy nh v vic cụng b
phỏp lut ti iu 63(1) giỳp cho cỏc i
tng b tỏc ng bi phỏp lut ca cỏc quc
gia thnh viờn trỏnh nhng tranh chp cú th
xy ra khi khụng hiu bit phỏp lut ng thi
hn ch s lm dng trong vic ỏp dng v
thc thi phỏp lut. Quy nh v cụng khai hoỏ
ny to mụi trng phỏp lớ rừ rng, minh bch
lm cho hot ng thng mi gia cỏc nc
thnh viờn thụng thoỏng hn. m bo quy
nh ca iu 63(1) c thc hin mt cỏch
trit , iu 63(3) Hip nh TRIPS quy nh
rng trong trng hp lut cng nh cỏc phỏn
quyt ca to ỏn khụng cú iu kin c
cụng b thỡ cỏc thnh viờn khỏc ca Hip nh
cú quyn yờu cu bng vn bn c tip
cn hoc c thụng tin chi tit v lut v cỏc
phỏn quyt ca to ỏn cú liờn quan.
Ging nh Hip nh TRIPS, cỏc quy
nh v vic cụng khai hoỏ phỏp lut cng
c quy nh trong BTA. BTA c kớ
ngy 13/07/2000 ti Washington v cú hiu
lc thi hnh t ngy 10/12/2001. Hip nh ny
c coi l mt trong nhng hip nh thng
mi quan trng th hin s n lc ci cỏch kinh
t ca Vit Nam trong quỏ trỡnh hi nhp kinh
t quc t ng thi to nn tng cho Vit Nam
gia nhp WTO.(6) Mc dự l hip nh song

phng nhng BTA c xõy dng trờn c s
nhng nguyờn tc v tiờu chun ca WTO.
iu ny th hin rừ trong rt nhiu quy nh
9


nghiên cứu - trao đổi

ca BTA, theo ú Vit Nam v Hoa Kỡ cam kt
rng trong nhiu trng hp, cỏc bờn s tụn
trng nhng nguyờn tc c ghi nhn trong
cỏc iu c quc t nm trong khuụn kh
ca WTO. Vớ d: iu 2 (6), iu 3 (2,4)
Chng I v thng mi hng hoỏ; iu
1(3) Chng II v quyn s hu trớ tu; iu
4(8), iu 11 ca Chng IV v phỏt trin
quan h u t; iu 8 Chng VI v cỏc
quy nh liờn quan ti tớnh minh bch, cụng
khai v quyn khiu kin Nh vy, cú th
núi, thc hin BTA l thc hin mt phn
quan trng cỏc nguyờn tc ca nhng quy nh
trong khuụn kh ca WTO. Do ú, thc hin
nghiờm chnh BTA s l bc u Vit
Nam thc hin nhng yờu cu ca WTO. iu
ny ng ngha vi vic to iu kin thun
li cho Vit Nam hi nhp vi nn kinh t th
gii v sm tr thnh thnh viờn ca WTO.
V vic cụng khai cụng b phỏp lut
c BTA quy nh ti iu 1 ca Chng
VI v cỏc quy nh liờn quan ti tớnh minh

bch, cụng khai v quyn kiu kin nh sau:
Mi bờn (Vit Nam v Hoa Kỡ) cụng b mt
cỏch nh kỡ v kp thi tt c cỏc lut, quy
nh v th tc hnh chớnh cú tớnh ỏp dng
chung, liờn quan n bt kỡ vn no c
quy nh trong Hip nh....
Mc ớch ca vic cụng b phỏp lut v
quy nh cú tớnh ỏp dng chung l giỳp cỏc t
chc v cỏ nhõn l i tng b ỏp dng cú
iu kin lm quen trc khi cỏc lut v quy
nh ny cú hiu lc. Trờn c s quy nh ca
iu 1 ca Chng VI cp trờn õy cú th
núi cụng khai, minh bch l nhng yờu cu bt
buc ca BTA. m bo vic cụng b cụng
khai c thc hin thụng qua vic ng ti cỏc
quy nh cú tớnh ỏp dng chung, iu 5 ca
10

Chng VI quy nh: "Cỏc bờn (Vit Nam v
Hoa Kỡ) cú hoc giao cho mt hoc mt s
tp chớ chớnh thc ng ti tt c cỏc bin
phỏp cú tớnh ỏp dng chung. Cỏc bờn xut
bn nh kỡ cỏc tp chớ ny v cú sn cỏc bn
ca chỳng cho cụng chỳng.
Nh vy, cú th thy, vi quy nh rng
lut v cỏc quy nh cú tớnh ỏp dng chung
phi c cụng b mt cỏch kp thi thụng qua
mt s tp chớ chớnh thc cụng chỳng d
dng tip cn c ó th hin s cụng khai,
minh bch cỏc quy nh phỏp lut c ghi

nhn trong c Hip nh TRIPS v BTA.
2. Cụng b phỏn quyt ca to ỏn
Cụng b phỏn quyt ca to ỏn l vic
chuyn ti ton vn cỏc quyt nh v bn ỏn
ca to ỏn ti ton th cụng chỳng mt cỏch
cụng khai. Mc ớch ca vic cụng b phỏn
quyt ca to ỏn l nhm lm cho cụng chỳng
thy rừ quan im ca to ỏn trong vic ỏp
dng phỏp lut xột x.
nhiu nc trờn th gii, vic cụng b
bn ỏn c thc hin thng xuyờn liờn tc v
tr thnh thụng l quc t.(7) i vi cỏc nc
theo h thng lut chung Anh - M (Common
Law) bờn cnh nhng bn ỏn in hỡnh c
tuyn la ng ti trong cỏc bn tng hp ỏn
l (Law Report) v tr thnh ngun phỏp lut
thỡ vic cụng b cỏc bn ỏn núi chung n vi
cụng chỳng khụng vỡ th m b hn ch. cỏc
phỏn quyt ca to ỏn cú th n c tay cụng
chỳng mt cỏch rng rói, nhng nc ny,
cỏc phỏn quyt do to ỏn tuyờn phi c ng
ti trờn cỏc phng tin thụng tin i chỳng
nh cụng bỏo, bn tin phỏp lut, Internet
Vit Nam, thi gian gn õy vic cụng
b bn ỏn ó bt u c tin hnh.(8) Mc dự
cũn hn ch v s lng cng nh k thut
Tạp chí luật học số 5/2004


nghiên cứu - trao đổi

nhng vic ng ti bn ỏn ny ó khng nh
vic lm ỳng n phự hp vi xu th hi nhp
kinh t quc t ca Vit Nam.
Phỏp lut luụn th hin bn cht chớnh tr
giai cp ca mt nh nc nht nh. Trong khi
ú, bn ỏn c to ỏn tuyờn l mt trong
nhng hỡnh thc c th ca kt qu thi hnh
phỏp lut. Nhỡn chung, phỏp lut c ban
hnh iu chnh cỏc hnh vi ca cỏc ch th
trong cỏc quan h xó hi, theo ú tt c cỏc ch
th phi tuõn th theo quy nh ca phỏp lut.
Tuy nhiờn, trờn thc t, trong nhiu trng hp,
cỏc ch th trong quan h phỏp lut c th yờu
cu to ỏn bo v quyn li ca mỡnh trong cỏc
v ỏn dõn s hoc to ỏn thc hin chc nng
xột x ca mỡnh theo quy nh ca phỏp lut
i vi cỏc v ỏn hỡnh s. Trong cỏc trng
hp ny, da trờn cỏc quy nh ca phỏp lut,
phỏn quyt ca to ỏn th hin rừ rng quan
im ca Nh nc trong vic bo v quyn li
chớnh ỏng ca cỏc bờn ng s núi riờng v
quyn li ca Nh nc cng nh ca xó hi
núi chung. Do ú, cú th núi, vic cụng b
phỏn quyt do to ỏn tuyờn l hỡnh thc cụng
khai hoỏ ch trng ng li chớnh sỏch v
phỏp lut ca Nh nc.
Cụng khai phỏn quyt ca to ỏn l mt
trong nhng nguyờn tc quan trng c ỏp
dng trong quỏ trỡnh xột x. Theo nguyờn tc

ny thỡ vic xột x phi c tin hnh mt
cỏch cụng khai v mi ngi cú th c
tham d. Trong nhng trng hp c bit
cn gi gỡn bớ mt ca Nh nc, thun
phong m tc hoc bớ mt ca cỏc ng s
theo yờu cu chớnh ỏng ca h thỡ to ỏn xột
x kớn nhng khi tuyờn ỏn phi cụng khai
mi ngi c bit. Theo quy nh ca phỏp
lut Vit Nam, nguyờn tc ny c quy nh
Tạp chí luật học số 5/2004

trong nhiu vn bn phỏp lut liờn quan ti
quỏ trỡnh xột x ca to ỏn.(9)
Nh vy, cú th núi vic cụng b bn ỏn l
hỡnh thc cụng khai, minh bch hoỏ chớnh
sỏch v phỏp lut. Vic lm ny c coi l
mt trong nhng bin phỏp hu hiu xõy
dng xó hi dõn ch, vn minh trong ú ngi
dõn thc s c lm ch xó hi thụng qua
vic c bit, c bn v c kim tra
vic thc thi phỏp lut ca c quan t phỏp.
Nh ó trỡnh by trờn v Hip nh
TRIPS i vi quy nh v s minh bch ca
phỏp lut v cụng b phỏn quyt ca to ỏn,
iu 63(1) Hip nh TRIPS quy nh cỏc
phỏn quyt ca to ỏn cng phi c cụng b
ng thi trong trng hp nu phỏn quyt
khụng cú iu kin cụng b thỡ phi to
iu kin thun li cho nhng ngi cú liờn
quan tip cn mt cỏch d dng.

V vic cung cp phỏn quyt ca to ỏn
cho cỏc bờn trong v kin liờn quan ti thc
thi quyn s hu trớ tu, BTA quy nh khỏ c
th ti khon 3 iu 11 Chng II nh sau:
Mi bờn bo m rng cỏc quyt nh
gii quyt v vic gii quyt theo th tc
hnh chớnh v th tc xột x phi:
A. Bng vn bn v nờu rừ cỏc lớ do l
cn c ca cỏc quyt nh ú;
B. c sn sng cung cp khụng chm tr
quỏ ỏng, ớt nht cho cỏc bờn tham gia v kin.
Nh vy cú th núi, mc dự quy nh trờn
õy ca BTA khụng quy nh c th cỏc phỏn
quyt ca to ỏn phi c cụng b ti cụng
chỳng nhng ni dung quy nh ti khon 3
iu 11 ca Chng II trờn õy cho thy cỏc
phỏn quyt ca to ỏn phi c lm bng
vn bn v phi cung cp khụng chm tr ớt
nht cho cỏc bờn tham gia v kin ó th
11


nghiên cứu - trao đổi

hin tớnh rừ rng, cụng khai, minh bch i
vi phỏn quyt ca to ỏn. Quy nh phi
thụng bỏo phỏn quyt ca to ỏn ớt nht i
vi cỏc bờn ch th cú ngha l ngoi cỏc bờn
ch th ra phỏn quyt cũn cú th c thụng
bỏo ti cỏc i tng khỏc nu nh cú iu

kin. Vi tinh thn ca BTA l luụn tụn trng
nhng nguyờn tc ca Hip nh TRIPS trong
ú cú nguyờn tc liờn quan ti tớnh minh bch
nh ó trỡnh by trờn, cỏc i tng khỏc
khụng phi l cỏc bờn tham gia v kin trong
quy nh ny cú th c hiu l cụng chỳng.
Vỡ vy, thc hin hiu qu yờu cu cụng
khai minh bch ny trong BTA, khụng cú
cỏch no khỏc l cụng b cụng khai cỏc phỏn
quyt ca to ỏn ti cụng chỳng.
T nhng quy nh ca Hip nh TRIPS
v BTA v vn minh bch phỏp lut v
cỏc phỏn quyt ca to ỏn, cú th núi vic
cụng khai hoỏ phỏp lut v cụng b cỏc phỏn
quyt ca to ỏn khụng ngoi mc ớch lm
cho cỏc ch th b tỏc ng cú iu kin
hiu bit phỏp lut v chớnh sỏch ca cỏc
nc thnh viờn. Trờn c s ú hng cho
cỏc ch th cú x s ỳng trỏnh cỏc tranh
chp cú th xy ra trong quan h kinh t v
thng mi quc t. ng thi vi vic lm
ny s hn ch s tu tin hoc lm dng ca
cỏc cỏ nhõn hoc t chc c giao quyn
thc thi phỏp lut. Núi cỏch khỏc, trong quan
h kinh t quc t, quy nh v minh bch
phỏp lut v cụng b phỏn quyt ca to ỏn
s hn ch s phõn bit i x gia cỏc ch
th trong nc v nc ngoi trong vic ỏp
dng phỏp lut.
Túm li, minh bch phỏp lut v cụng b

phỏn quyt ca to ỏn cú ý ngha quan trng
cho vic xõy dng mụi trng phỏp lớ cho
12

vic thc hin cỏc giao dch thng mi quc
t. Nhng yờu cu ny c ghi nhn trong
Hip nh TRIPS v BTA. Vi t cỏch l mt
bờn kớ kt ca BTA v l mt quc gia ang
tớch cc gia nhp WTO, Vit Nam cn y
mnh vic minh bch phỏp lut v cụng b
phỏn quyt ca to ỏn. Tin chc rng vi vic
lm ny s gúp phn giỳp Vit Nam t c
nhng mong mun trong quỏ trỡnh hi nhp
kinh t quc t ca mỡnh./.
(1).Xem: Nguyn Cụng Hng, "Ni dung c bn ca
cỏc quy nh liờn quan n tớnh minh bch v cỏc
ni dung c th cn r soỏt vn bn quy phm phỏp
lut thc hin Hip nh", ti liu trong Hi tho
v Hip nh thng mi Vit Nam - Hoa Kỡ, c
t chc ti TP H Chớ Minh thỏng 7/2002.
(2). D. Neil MacCormick, Nh nc phỏp quyn v
ch phỏp tr, Nh nc phỏp quyn, Nxb. Chớnh
tr quc gia, H Ni 2002, tr. 163.
(3). John Bentley, "Nhng vn hin ti v tớnh cụng
khai ca phỏp lut Vit Nam v cỏc gii phỏp kin
ngh", Tp chớ nghiờn cu lp phỏp s 4/2001.
(4). Li núi u ca Hip nh TRIPS.
(5).Xem: iu 1 (2) Chng I ca Hip nh thng mi
gia Vit Nam v Hoa Kỡ, kớ ngy 13/7/2000; iu 3, 4
Hip nh bo h s hu trớ tu v hp tỏc trong lnh vc

s hu trớ tu gia Cng ho xó hi ch ngha Vit Nam
vi Liờn bang Thu S, c kớ ngy 7/7/1999.
(6).Xem: "Hi ỏp v Hip nh thng mi Vit - M",
Nxb. Thng kờ, 2002, tr. 7.
(7). Virginia Wise, Cụng b cỏc quyt nh ca to ỏn,
ti liu ca D ỏn STAR Vit Nam, thỏng 12/2002.
(8). Bn ỏn u tiờn ng ti trong Tp chớ to ỏn ca
To ỏn nhõn dõn ti cao s 10/2003; 72 v ỏn tranh
chp lao ng in hỡnh - Túm tt v bỡnh lun, do Nxb.
Lao ng phỏt hnh nm 2004.
(9). iu 18 B lut t tng hỡnh s; iu 6 Phỏp lnh
th tc gii quyt cỏc tranh chp lao ng; iu 7 Phỏp
lnh th tc gii quyt cỏc v ỏn kinh t; iu 15 B
lut t tng dõn s mi c Quc hi thụng qua.
Tạp chí luật học số 5/2004