Nâng cao năng lực cạnh tranh và năng lực tài chính đối với khu vực kinh tế nhà nước ở nước ta hiện nay trong xu thế hội nhập kinh tế.pdf

MỤC LỤC


MỞ ĐẦU ................................................................................................. trang 1

CHƯƠNG I : Một số lý luận về nền kinh tế nhiều thành phần
theo đònh hướng XHCN ở nước ta. Thành phần kinh tế Nhà Nước
và xu thế hội nhập kinh tế ở nước ta hiện nay....................................... trang 3

1.1) Nền kinh tế nhiều thành phần theo đònh hướng XHCN ở nước ta
hiện nay................................................................................................ trang 3
1.1.1) Khái niệm thành phần kinh tế................................................. trang 3
1.1.2) Quan điểm – chủ trương của Đảng về nền kinh tế nhiều
thành phần................................................................................. trang 4
1.1.2.1) Nhận thức về sở hữu và thành phần kinh tế ở nước
ta. ...................................................................................... trang 4
1.1.2.2) Chủ trương của Đảng...................................................... trang 4
1.1.3) Tính tất yếu khách quan của nền kinh tế nhiều thành
phần ở nước ta........................................................................... trang 5
1.2) Vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà Nước trong nền kinh tế ở nước
ta........................................................................................................... trang 6
1.2.1) Khái niệm kinh tế Nhà Nước. ................................................. trang 6
1.2.2) Vai trò của thành phần kinh tế Nhà Nước. ............................. trang 6
1.2.2.1) Vai trò kinh tế................................................................. trang 7
1.2.2.2) Vai trò chính trò............................................................... trang 7
1.2.2.3) Vai trò xã hội.................................................................. trang 7
1.2.3) Các giai đoạn hình thành và phát triển DNNN ở nước ta....... trang 8
1.3) Vai trò của kinh tế Nhà Nước ở một số nước trên thế giới................ trang 9
1.4) Tài chính doanh nghiệp đối với sự phát triển nền kinh tế. ................ trang 11
1.4.1) Khái niệm tài chính doanh nghiệp.......................................... trang 11
1.4.2) Vai trò của tài chính đối với sự hoạt động và phát triển

của doanh nghiệp. ..................................................................... trang 11
1.4.3) Vai trò của tài chính doanh nghiệp đối với sự phát triển
của nền kinh tế quốc dân.......................................................... trang 11
1.5) Xu hướng Hội nhập kinh tế thế giới và khu vực. ............................... trang 13
1.5.1) Khái niệm toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế.......................... trang 13
1.5.1.1) Toàn cầu hóa. ................................................................. trang 13
1.5.1.2) Hội nhập kinh tế. ............................................................ trang 13
Trang 1
1.5.2) Tác động của hội nhập kinh tế đối với các nước đang
phát triển. .................................................................................. trang 14
1.5.2.1) Tác động tích cực............................................................ trang 15
1.5.2.2) Tác động tiêu cực ........................................................... trang 16

CHƯƠNG II : Thực trạng hoạt động, tình hình tài chính và năng
lực cạnh tranh của khu vực kinh tế nhà nước ở nước ta trong thời
gian qua .................................................................................................... trang 19

2.1) Chủ trương của Đảng đối với sự đổi mới và phát triển của thành
phần kinh tế nhà nước.......................................................................... trang 19
2.1.1) Sự cần thiết phải đổi mới công tác quản lý nhà nước đối
với các DNNN........................................................................... trang 19
2.1.2) Chủ trương sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp nhà nước của
Đảng.......................................................................................... trang 20
2.1.3) Quá trình sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp nhà nước ............... trang 21
2.2) Kết quả đạt được của DNNN trong quá trình sắp xếp, đổi mới
vừa qua ở nươc ta ................................................................................. trang 23
2.3) Những nhược điểm tồn tại cần khắc phục của DNNN....................... trang 30
2.3.1) Hiệu quả và tính cạnh tranh còn thấp..................................... trang 30
2.3.2) Trình độ công nghệ lạc hậu. ................................................... trang 33
2.3.3) Quy mô còn nhỏ, dàn trải, chồng chéo................................... trang 33

2.3.4) Lao động thiếu việc làm, năng suất lao động chưa cao.......... trang 35
2.3.5) Trình độ quản lý còn yếu kém................................................ trang 35
2.3.6) Cơ chế, chính sách còn nhiếu bất cập..................................... trang 35
2.4) Những yếu kém của hoạt động tài chính khu vực kinh tế Nhà
Nước ..................................................................................................... trang 36
2.5) Năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp nước ta trong xu thế
hội nhập................................................................................................ trang 36
CHƯƠNG III
: Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh và
năng lực tài chính đối với khu vực kinh tế nhà nước ở nước ta hiện
nay trong xu thế hội nhập kinh tế................................................................ trang 41
3.1) Nâng cao năng lực cạnh tranh, năng lực tài chính và đẩy nhanh
quá trình hội nhập kinh tế đối với khu vực kinh tế nhà nước ở
nước ta. ................................................................................................. trang 41
3.1.1) Đẩy nhanh tiến trình sắp xếp, đổi mới và cổ phần hóa.......... trang 42
3.1.2) Cải thiện môi trường kinh doanh............................................. trang 44
Trang 2
3.1.3) Tăng cường thu hút vốn đầu tư, đầu tư đổi mới công
nghệ, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, chống lãng phí và
thất thoát vốn. ........................................................................... trang 44
3.1.4) Đẩy mạnh xuất khẩu, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế...... trang 45
3.1.5) Cải cách hành chánh, nâng cao năng lực quản lý................... trang 46
3.2) Đổi mới công tác quản lý của Nhà Nước đối với Ngân sách Nhà
Nước. .................................................................................................... trang 46
3.3) Tiếp tục quá trình cải cách Hệ thống thu thuế Nhà Nước. ................ trang 50
3.4) Phát triển thò trường tài chính, huy động nguồn lực cho đầu
tư phát triển kinh tế - xã hội để chủ động hội nhập kinh tế
quốc tế.................................................................................................... trang 55
3.4.1) Tạo môi trường đầu tư thuận lợi, khuyến khích sản xuất
kinh doanh................................................................................. trang 55

3.4.2) Đẩy mạnh phát triển thò trường tài chính................................ trang 56
3.4.3) Đa dạng hóa các kênh và hình thức động viên nguồn lực
cho đầu tư phát triển kinh tế – xã hội....................................... trang 57

KẾT LUẬN ............................................................................................... trang 59
Phụ lục.
Tài liệu tham khảo
.




















Trang 3
777

MỞ ĐẦU


I/ Tính cấp thiết của đề tài :

Kinh tế nhà nước ra đời gắn liền với sự hình thành Nhà Nước và sở hữu
nhà nước. Cũng như các Nhà Nước khác, nước ta trong tất cả các giai đoạn phát
triển của mình đều quan tâm đến sự phát triển của kinh tế nhà nước nói chung và
đặc biệt là các doanh nghiệp nhà nước vì các mục tiêu phát triển kinh tế – chính
trò – xã hội của đất nước trong mỗi thời kỳ. Hiến Pháp nước ta đã khẳng đònh :
“Kinh tế quốc doanh được củng cố và phát triển, nhất là trong những ngành và
lónh vực then chốt, giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân. Cơ sở kinh tế
quốc doanh được quyền tự chủ trong sản xuất, kinh doanh, bảo đảm sản xuất, kinh
doanh có hiệu quả.” (Điều 19 – Hiến Pháp 1992).
Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực kinh tế nhà nước
luôn là mối quan tâm lớn của Đảng và Nhà Nước. Gần 20 năm qua, kể từ Đại hội
Đảng lần VI, nước ta đã thực hiện nhiều chủ trương, biện pháp tích cực, nhưng
vừa triển khai, vừa tìm tòi, rút kinh nghiệm nhằm đổi mới và nâng cao hiệu quả
hoạt động của khu vực kinh tế nhà nước, trong đó đặc biệt là các doanh nghiệp
nhà nước.
Triển khai thực hiện nghò quyết Đại hội IX của Đảng, Hội nghò Ban
chấp hành trung ương Đảng Khoá IX đã có Nghò quyết 03-NQ/TW về tiếp tục
sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước đã nêu
:” Kinh tế nhà nước có vai trò quyết đònh trong việc giữ vững đònh hướng xã hội
chủ nghóa, ổn đònh và phát triển kinh tế, chính trò, xã hội của đất nước. Doanh
nghiệp nhà nước (gồm doanh nghiệp nhà nước giữ 100% vốn và doanh nghiệp nhà
nước giữ cổ phần chi phối) phải không ngừng được đổi mới, phát triển và nâng
cao hiệu quả, giữ vò trí then chốt trong nền kinh tế, làm công cụ vật chất quan
trọng để Nhà Nước đònh hướng và điều tiết vó mô, làm lực lượng nòng cốt, góp
phần chủ yếu để kinh tế nhà nước thực hiện vai trò chủ đạo trong nền kinh tế thò

trường đònh hướng xã hội chủ nghóa, là chủ lực trong hội nhập kinh tế quốc tế”.
(trích Nghò quyết 03-NQ/TW BCH TW Khoá IX).
Trong bối cảnh nước ta đang chuẩn bò tích cực cho việc đón đầu hội
nhập kinh tế khu vực và thế giới. Để kinh tế nhà nước thực sự vững mạnh giữ vai
trò chủ đạo trong nền kinh tế và có thể cạnh tranh với các thành phần kinh tế
khác trong nước cũng như trên trường quốc tế. Có nhiều phương hướng được đặt
ra, trong đó việc nâng cao năng lực tài chính và năng lực cạnh tranh của khu vực
kinh tế nhà nước là một trong những việc làm cấp thiết.

Trang 4
II/ Mục đích nghiên cứu :
Luận văn được thực hiện trên cơ sở nghiên cứu những lý luận về nền
kinh tế đònh hướng xã hội chủ nghóa, tài chính doanh nghiệp nhà nước và xu thế
hội nhập kinh tế kết hợp với thực trạng hoạt động và khả năng cạnh tranh của
khu vực kinh tế nhà nước, mà biểu hiện là doanh nghiệp nhà nước. Nhằm tìm ra
một số giải pháp phù hợp nâng cao năng lực tài chính và năng lực cạnh tranh của
khu vực kinh tế nhà nước trong bối cảnh hội nhập kinh tế hiện nay.
III/ Đối tượng và phạm vi nghiên cứu :

Luận văn có liên quan đến nhiều lónh vực khoa học như : kinh tế, tài
chính, kế toán, kinh tế đối ngoại, pháp luật và các mối quan hệ quốc tế. Tuy
nhiên, luận văn chỉ giới hạn trong phạm vi nghiên cứu tập trung vào việc nâng
cao năng lực cạnh tranh và năng lực tài chính của khu vực kinh tế nhà nước trong
xu thế hội nhập kinh tế khu vực và quốc tế hiện nay ở nươc ta.
IV/ Phương pháp nghiên cứu :

Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp luận của Chủ
nghóa duy vật biện chứng, gắn việc nghiên cứu với hoàn cảnh và điều kiện cụ thể
để việc đánh giá mang tính khách quan thực tế. Ngoài ra còn kết hợp sử dụng
một số phương pháp khác như : phương pháp logic, phương pháp thống kê,

phương pháp phân tích, phương pháp so sánh ….
V/ Bố cục của luận văn :

Ngoài Phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm có 3 chương :
Chương I : Một số lý luận về nền kinh tế nhiều thành phần theo đònh
hướng XHCN ở nước ta. Kinh tế Nhà Nước và xu thế hội nhập
kinh tế ở nước ta hiện nay.
Chương II : Thực trạng hoạt động, tình hình tài chính và năng lực cạnh
tranh của khu vực kinh tế nhà nước ở nước ta trong thời gian
qua.
Chương III : Một số giải pháp nâng cao năng lực tài chính và năng lực
cạnh tranh của khu vực kinh tế nhà nước trong xu thế hội
nhập.

W * X
Trang 5
CHƯƠNG I :
MỘT SỐ LÝ LUẬN VỀ
NỀN KINH TẾ NHIỀU THÀNH PHẦN THEO ĐỊNH HƯỚNG XHCN -
KINH TẾ NHÀ NƯỚC VÀ XU THẾ HỘI NHẬP KINH TẾ
Ở NƯỚC TA HIỆN NAY

1.1) Nền kinh tế nhiều thành phần theo đònh hướng Xã hội chủ nghóa ở nước
ta hiện nay.
1.1.1) Khái niệm thành phần kinh tế.

Dưới giác độ kinh tế chính trò thành phần kinh tế là một khái niệm để
chỉ kết cấu kinh tế – xã hội trong thời kỳ quá độ. Khái niệm này được Lênin sử
dụng đầu tiên khi phân tích kết cấu kinh tế – xã hội nước Nga sau cách mạng
tháng 10.

“Danh từ quá độ có nghóa là gì? Vận dụng vào kinh tế, có phải có nghóa
là trong chế độ hiện nay có những thành phần, những bộ phận, những mảnh của
chủ nghóa tư bản và chủ nghóa xã hội không? Bất cứ ai cũng đều thừa nhận là có”
(Trích V.I Lênin toàn tập (3). NXB tiến bộ Mát xcơ va 1978, trang 248).
Như chúng ta đã biết, trong bất cứ chế độ kinh tế – xã hội nào, ngoài
phương thức sản xuất tiêu biểu cho chế độ kinh tế – xã hội đương thời giữ đòa vò
thống trò, chi phối. Còn chứa đựng những tàn dư của phương thức sản xuất trước
và tồn tại những nhân tố của phương thức sản xuất kế sau. Những phương thức
này ở vào đòa vò lệ thuộc, bò chi phối. Nhưng nói chung trong thời kỳ quá độ, khó
có thể có phương thức sản xuất nào giữ đòa vò thống trò theo nghóa đầy đủ. Vì
phương thức sản xuất giữ đòa vò thống trò trong thời kỳ trước đang suy thoái,
không còn đủ sức chi phối nền kinh tế quốc dân nữa; còn phương thức sản xuất
mới đang lên nhưng chưa giành được đòa vò thống trò. Trong thời kỳ đó mỗi
phương thức sản xuất là mỗi bộ phận hợp thành kết cấu kinh tế – xã hội, vừa có
tính chất độc lập tương đối vừa tác động lẫn nhau, vừa hợp tác vừa đấu tranh
nhau, vừa thống nhất vừa mâu thuẫn nhau. Mỗi bộ phận ấy theo quan niệm của
Lênin là thành phần kinh tế.
Cũng như phương thức sản xuất, mỗi thành phần kinh tế bao gồm một
lực lượng sản xuất với quan hệ sản xuất nhất đònh phù hợp với tính chất và trình
độ phát triển của lực lượng sản xuất ấy. Do đó tiêu chí cơ bản để phân đònh thành
phần kinh tế là quan hệ sản xuất.



Trang 6
1.1.2) Quan điểm – chủ trương của Đảng về nền kinh tế nhiều thành
phần.
1.1.2.1) Nhận thức về sở hữu và thành phần kinh tế ở nước ta
:
Quan hệ sở hữu là nền tảng quyết đònh và chi phối mọi quan hệ về

kinh tế và lợi ích trong xã hội. Nó là cơ sở của mâu thuẫn, của đối kháng giai cấp
và là mục tiêu trực tiếp của các cuộc đấu tranh giai cấp và cách mạng xã hội.
Tuy nhiên giành được quyền sở hữu tư liệu sản xuất chủ yếu trong xã hội mới là
mục tiêu trực tiếp, chứ chưa phải là mục tiêu cuối cùng của cuộc cách mạng.
Mục tiêu cuối cùng là lợi ích kinh tế và tiến bộ xã hội có được từ quyền sở hữu tư
liệu sản xuất đã giành được qua cách mạng xã hội.
Cuộc cách mạng xã hội chủ nghóa ở nươc ta đã đặt ra hai nhiệm vụ cơ
bản phải thực hiện là :
- Giành lấy quyền sở hữu những tư liệu sản xuất chủ yếu cùng với
chính quyền về tay giai cấp công nhân và nhân dân lao động.
- Xác lập quan hệ sản xuất mới phù hợp với trình độ phát triển của lực
lượng sản xuất nhằm phát triển kinh tế – xã hội. Mà cốt lõi là xác lập cơ cấu về
sở hữu tư liệu sản xuất và cơ cấu các thành phần kinh tế một cách phù hợp với
yêu cầu của quy luật và thực tế khách quan của nền kinh tế thời kỳ quá độ ở
nước ta.
1.1.2.2) Chủ trương của Đảng
:
Trước đây thành phần kinh tế dựa trên hình thức tư hữu không được
thừa nhận, được coi là đối tượng phải được cải tạo và xóa bỏ. Tại Đại hội VI của
Đảng (12/1986) đường lối đổi mới đã khẳng đònh xây dựng phát triển kinh tế
nước ta với cơ cấu nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế tồn tại lâu
dài.
“Chính sách kinh tế nhiều thành phần có ý nghóa chiến lược lâu dài, có
tính quy luật từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn xã hội chủ nghóa và thể hiện tinh
thần dân chủ về kinh tế” (Trích nghò quyết Trung ương 6 – Khoá VI)
Chủ trương phát triển đan xen nhiều loại hình kinh tế hỗn hợp, đan kết
các hình thức sở hữu. Tư nhân được kinh doanh không hạn chế về quy mô, đòa
bàn hoạt động trong những ngành nghề mà luật pháp không cấm. Các Đại hội
Đảng lần thứ VII (6/1991), lần thứ VIII (7/1996) và lần thứ IX (4/2000) đều tiếp
tục khẳng đònh quan điểm trên.

Quan điểm trên của Đảng đã được khẳng đònh trong Hiến pháp nươc ta
năm 1992 cụ thể như sau :
“Điều 15 : Nhà nước phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần
theo cơ chế thò trường có sự quản lý của nhà nước, theo đònh hướng xã hội chủ
nghóa. Cơ cấu kinh tế nhiều thành phần với các hình thức tổ chức sản xuất, kinh
doanh đa dạng dựa trên chế độ sở hữu toàn dân, sở hữu tập thể, sở hữu tư nhân,
trong đó sở hữu toàn dân và sở hữu tập thể là nền tảng.”
Trang 7
Đại hội Đảng lần thứ IX xác đònh hiện nay ở nước ta tồn tại sáu thành
phần kinh tế sau : Kinh tế Nhà nước; Kinh tế tập thể; Kinh tế cá thể, tiểu chủ;
Kinh tế tư bản tư nhân; Kinh tế tư bản Nhà nước; Kinh tế có vốn đầu tư nước
ngoài.
Hiện nay, với sự đa dạng hóa của nền kinh tế thò trường đã hình thành
nhiều hình thức sở hữu hỗn hợp, đan xen nhau, bổ sung nhau như việc liên doanh,
liên kết giữa khu vực kinh tế nhà nước với khu vực kinh tế tư nhân và nước
ngoài, cũng như hình thức góp vốn giữa tư nhân trong nước và nước ngoài …
1.1.3) Tính tất yếu khách quan của nền kinh tế nhiều thành phần ở nước
ta.
Sự tồn tại cơ cấu kinh tế nhiều thành phần trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghóa xã hội ở nước ta là tất yếu khách quan, vì :
-Lực lượng sản xuất phát triển chưa cao để có thể thủ tiêu hoàn toàn
chế độ tư hữu để thiết lập chế độ công hữu, nên còn tồn tại nhiều hình thức sở
hữu là tất yếu.
-Những thành phần kinh tế do lòch sử để lại đặc trưng cho phương thức
sản xuất cũ tuy không còn giữ vò trí thống trò nhưng vẫn còn có những tác dụng
nhất đònh đối với lực lượng sản xuất, có lợi cho sự phát triển kinh tế. Những
thành phần kinh tế đặc trưng cho quan hệ sản xuất mới từng bước được tạo ra và
ngày một lớn mạnh. Đây là thành phần kinh tế thể hiện lực lượng kinh tế của
Nhà Nước Xã hội chủ nghóa.
-Mỗi một thành phần kinh tế trong quá trình phát triển đều có những

lợi thế so sánh nhất đònh, do đó việc tồn tại nhiều thành phần kinh tế sẽ khai thác
tối ưu tiềm năng của nền kinh tế, tạo ra nhiều sản phẩm cho xã hội, khắc phục
tình trạng độc quyền, tạo ra sự cạnh tranh thúc đẩy sản xuất hàng hóa phát triển.
1.2) Vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà Nước trong nền kinh tế ở nước ta.

1.2.1) Khái niệm kinh tế Nhà Nước
.
Theo như quan niệm của Lênin về thành phần kinh tế trong thời kỳ
quá độ đã trình bày ở trên, thì kinh tế nhà nước không tương ứng với quan hệ sản
xuất của hình thái kinh tế – xã hội nào cả. Kinh tế nhà nước không chỉ tồn tại
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghóa xã hội, mà nó tồn tại cả trong chủ nghóa tư
bản và thậm chí cả trong các chế độ xã hội trước đó.
Theo cách hiểu chung nhất thì kinh tế nhà nước là phần tài sản do nhà
nước làm chủ sở hữu. Hay nói cách khác, kinh tế nhà nước là bộ phận của nền
kinh tế quốc dân thuộc sở hữu nhà nước.
Hiện nay ở nhiều nước, kinh tế nhà nước thường bao gồm những bộ
phận cơ bản sau đây :
-Tài nguyên khoáng sản và phần đất đai thuộc sở hữu nhà nước.
-Ngân hàng nhà nước, kho bạc nhà nước, ngân sách nhà nước, tài
chính nhà nước.
Trang 8
-Hệ thống dự trữ quốc gia và bảo hiểm quốc gia.
-Các dòch vụ công do nhà nước đảm nhiệm.
-Các doanh nghiệp nhà nước.
Ngày nay cũng có quan điểm cho rằng kinh tế nhà nước còn bao gồm
cả nguồn nhân lực, hệ thống các chính sách, công cụ quản lý nhà nước …
Xét về chức năng, cơ cấu kinh tế nhà nước bao gồm hai hệ thống : hệ
thống doanh nghiệp nhà nước và hệ thống phi doanh nghiệp. Hệ thống phi doanh
nghiệp gồm : ngân hàng nhà nước, kho bạc nhà nước, các quỹ quốc gia, tài
nguyên …. Hệ thống doanh nghiệp nhà nước gồm các doanh nghiệp làm nhiệm vụ

kinh doanh và các doanh nghiệp làm nhiệm vụ công ích.
1.2.2) Vai trò của thành phần kinh tế Nhà Nước
.
Thành phần kinh tế nhà nước có vai trò quan trọng trong việc tạo ra
của cải cho xã hội cũng như tạo động lực cho nền kinh tế quốc dân.
1.2.2.1) Vai trò kinh tế
:
Vai trò kinh tế của nhà nước bắt nguồn từ chức năng của Nhà nước
trong quản lý và phát triển kinh tế – xã hội. Kinh tế nhà nước trước hết được sử
dụng như một nguồn lực để phát triển kinh tế, tạo ra của cải cho xã hội, sử dụng
như một công cụ trong quản lý kinh tế xã hội.
- Kinh tế nhà nước được Nhà Nước sử dụng như một công cụ can thiệp
vào quá trình kinh tế, điều tiết, chi phối sự vận động của nền kinh tế theo đònh
hướng của Nhà Nước nhằm khắc phục những khuyết tật vốn có của cơ chế thò
trường. Khắc phục trạng thái độc quyền tự nhiên, những tác động hướng ngoại
phát sinh trong nền kinh tế thò trường.
- Lấp vào những ngành nghề mà khu vực kinh tế tư nhân hoặc không
muốn làm, hoặc không có khả năng làm. Đầu tư vào những ngành quyết đònh cho
sự phát triển dài hạn. Có tác dụng mở đường, hỗ trợ cho các thành phần kinh tế
khác nhằm thúc đẩy sự tăng trưởng, đảm bảo sự công bằng và hiệu quả cho toàn
bộ nền kinh tế quốc dân.
1.2.2.2) Vai trò chính trò
.
- Kinh tế nhà nước cung cấp cho Nhà nước một cơ sở kinh tế, để Nhà
Nước trở thành một lực lượng chi phối trực tiếp đối với các thành phần kinh tế
khác. Trong thời kỳ quá độ lên Chủ nghóa xã hội, kinh tế nhà nước còn cung cấp
nguồn lực chủ yếu cho hoạt động của Nhà Nước bên cạnh nguồn thu ngân sách
từ thuế. Là công cụ trực tiếp hữu hiệu để thúc đẩy nền kinh tế theo đònh hướng
Xã hội chủ nghóa và thực hiện những mục tiêu kinh tế – xã hội theo Nghò quyết
của Đảng và những chính sách mà Chính phủ đã đề ra.

- Là khu vực cung cấp những hàng hóa, dòch vụ cho các hoạt động an
ninh quốc phòng mà khu vực kinh tế tư nhân không được phép làm, không làm
được hoặc không muốn làm.
Trang 9
1.2.2.3) Vai trò xã hội.
- Là công cụ để điều tiết nền kinh tế thoát khỏi khủng hoảng, giúp cho
xã hội phát triển ổn đònh. Trong nền kinh tế thò trường, chòu sự tác động của các
quy luật thò trường, muốn tồn tại và phát triển đòi hỏi phải cạnh tranh và tạo ra
lợi nhuận. Do đó nền kinh tế thò trường tồn tại những khuyết tật gây ảnh hưởng
tiêu cực về mặt xã hội như : phân hoá giàu nghèo, khủng hoảng kinh tế, lạm
phát, thất nghiệp và ô nhiễm môi trường … Ở đây, sự tác động của kinh tế nhà
nước bằng những chính sách vó mô có vai trò quyết đònh nhằm giữ nền kinh tế
phát triển ổn đònh, giảm thiểu những tác động tiêu cực về mặt xã hội.
- Ngoài ra sự phát triển của kinh tế nhà nước còn giúp tạo ra việc làm,
giải quyết vấn đề thất nghiệp, tăng thu nhập cho xã hội và giảm bớt sự bất bình
đẳng trong xã hội, nâng cao phúc lợi, an sinh xã hội.
- Thông qua kinh tế nhà nước mà Nhà Nước thực hiện việc điều chỉnh
cơ cấu kinh tế về cơ cấu vùng, cơ cấu ngành cũng như cơ cấu thành phần kinh tế.
Một cơ cấu kinh tế hợp lý là điều kiện để nền kinh tế tăng trưởng và phát
triển.Vì vậy, công nghiệp hoá, hiện đại hóa đòi hỏi phải xây dựng cơ cấu kinh tế
hợp lý, hiện đại.
- Kinh tế nhà nước cung cấp các dòch vụ công cho xã hội, làm gia tăng
phúc lợi xã hội và được phân phối công bằng cho mọi người.
1.2.3) Các giai đoạn hình thành, phát triển kinh tế nhà nước ở nước ta
.
Kinh tế nhà nước ra đời gắn liền với sự hình thành Nhà Nước và sở
hữu nhà nước. Cũng như các Nhà Nước khác, nước ta trong tất cả các giai đoạn
phát triển của mình đều quan tâm đến sự phát triển của kinh tế nhà nước nói
chung và đặc biệt là các doanh nghiệp nhà nước do Nhà Nước đầu tư vốn, làm
chủ sở hữu và quản lý thuộc các lónh vực của nền kinh tế vì các mục tiêu phát

triển kinh tế – chính trò – xã hội của đất nước trong mỗi thời kỳ.
Từ năm 1955, sau khi kết thúc cuộc kháng chiến 9 năm đến nay, sự
phát triển của các doanh nghiệp nhà nước trải qua các giai đoạn sau :
a) Giai đoạn 1955-1975 : trong giai đoạn này doanh nghiệp nhà nước
chủ yếu hình thành do Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa tiếp quản, quốc
hữu hóa của chính quyền thực dân Pháp. Trong thời gian đầu (1955 – 1965)
nhiệm vụ chính là khôi phục kinh tế, cải tạo xã hội chủ nghóa đối với kinh tế tư
bản tư nhân, tiểu nông, tiểu thương và bắt đầu thực hiện nhiệm vụ xây dựng cơ
sở vật chất kỹ thuật cho Chủ nghóa xã hội ở miền Bắc. Đến giữa những năm
1960, Mỹ bắt đầu leo thang cuộc chiến tranh tại Việt nam, nhiệm vụ của các
doanh nghiệp nhà nước ngoài việc sản xuất hàng hóa phục vụ tiêu dùng còn phải
sản xuất phục vụ kháng chiến. Trong giai đoạn này doanh nghiệp nhà nước là lực
lượng kinh tế lớn mạnh và giữ vai trò độc quyền.
b) Giai đoạn 1975 – 1986 : đây là giai đoạn tiếp quản, cải tạo xã hội
chủ nghóa và xây dựng mới các doanh nghiệp nhà nước tại miền Nam. Trong giai
Trang 10
đoạn này do ảnh hưởng của nền kinh tế kế hoạch, tập trung, quan liêu bao cấp đã
ảnh hưởng đến sự tăng trưởng và phát triển của doanh nghiệp nhà nước, tổng sản
phẩm xã hội có chiều hướng giảm sút, tỷ lệ lạm phát phi mã đã kìm hãm sự phát
triển của nền kinh tế (xem bảng 1).
Bảng 1
: tỷ lệ đóng góp của DNNN trong tổng sản phẩm xã hội (1960 –
1985)
1960 1965 1970 1975 1980 1985
38,4% 45,2% 44,4% 32,3% 35,4% 35,7%
(Nguồn : Đổi mới tăng cường thành phần kinh tế nhà nước, GS.TS Vũ Đình
Bách, NXB CTQG 2001, trang 87)
0.00%
10.00%
20.00%

30.00%
40.00%
50.00%
1960 1965 1970 1975 1980 1985
Đồ thò : Tỷ lệ đóng góp của DNNN trong tổng sản phẩm xã hội 1960-1985
(Nguồn
: bảng 1)
c) Giai đoạn đổi mới kinh tế từ sau Đại hội VI (1986) của Đảng đến
nay : giai đoạn này thực hiện nhiều cuộc cải cách lớn trong chính sách kinh tế vó
mô nhằm hướng các doanh nghiệp hoạt động theo cơ chế thò trường. Khởi đầu đổi
mới là cải cách giá áp dụng cơ chế theo giá thò trường, củng cố chất lượng và
giảm bớt số lượng doanh nghiệp nhà nước thông qua sát nhập, giải thể, phá sản,
cổ phần hóa và bán doanh nghiệp nhà nước.
Vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước tại nước ta đã được khẳng đònh
trong Hiến pháp năm 1992 cụ thể như sau : “Điều 19 : Kinh tế quốc doanh được
củng cố và phát triển, nhất là trong những ngành và lónh vực then chốt, giữ vai trò
chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân. Cơ sở kinh tế quốc doanh được quyền tự chủ
trong sản xuất, kinh doanh, bảo đảm sản xuất, kinh doanh có hiệu quả.”
Luật doanh nghiệp nhà nước được Quốc hội khoá IX thông qua ngày
20/04/1995 đã đưa ra đònh nghóa doanh nghiệp nhà nước như sau :”Doanh nghiệp
nhà nước là tổ chức kinh tế do Nhà Nước đầu tư vốn thành lập và tổ chức quản lý,
hoạt động kinh doanh hoặc hoạt động công ích, nhằm thực hiện các mục tiêu kinh
tế xã hội do Nhà Nước giao. Doanh nghiệp nhà nước có tư cách pháp nhân, có các
quyền và nghóa vụ dân sự, tự chòu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động, kinh doanh
trong phạm vi số vốn do doanh nghiệp quản lý”. Như vậy về bản chất các đặc
Trang 11
trưng của doanh nghiệp nhà nước đã có nhiều thay đổi so với thời kỳ bao cấp của
nền kinh tế kế hoạch.
1.3) Vai trò của kinh tế Nhà Nước và kinh nghiệm cải cách doanh nghiệp nhà
nước ở một số nước trên thế giới.

Sự phát triển của khu vực kinh tế nhà nước đều nhằm thực hiện tốt hơn
những chức năng kinh tế vó mô của Nhà Nước. Tuy nhiên ở các nước khác nhau
sự phát triển này có những nét đặc thù riêng.
So với khu vực kinh tế tư nhân, khu vực kinh tế nhà nước nhiều khi là
gánh nặng đối với nền kinh tế thò trường, vì một mặt chúng sử dụng các nguồn
lực một cách kém hiệu quả, gây lãng phí và mặt khác chúng hút cạn nguồn ngân
sách của chính phủ, dẫn đến những hậu quả xấu đối với nền kinh tế vó mô.
Nhưng với các đặc trưng và vai trò của khu vực kinh tế nhà nước thì không thể
xoá bỏ hoàn toàn các doanh nghiệp nhà nước mà ngược lại cần phải quan tâm
nhiều hơn đến khu vực kinh tế này.
Trong thực tế không thể có một nền kinh tế do bàn tay vô hình điều
khiển để vận hành có hiệu quả mà cần phải có sự can thiệp của bàn tay Nhà
Nước. Mặc dù xu thế chung Nhà Nước dần dần ngày càng thoát ly khỏi các hoạt
động kinh doanh, nhưng vai trò chung của Nhà Nước trong nền kinh tế không có
gì giảm sút. Nhiệm vụ của Nhà Nước về mặt kinh tế là hạn chế những tiêu cực
mà bản thân thò trường không thể điều tiết. Bên cạnh đó Nhà Nước còn có vai trò
tạo ra phúc lợi xã hội và nhiệm vụ phân phối lại thu nhập nhằm bảo đảm công
bằng xã hội.
Tuy các nhà kinh tế có sự nhất trí rằng cạnh tranh sẽ đem lại hiệu quả
cao, là động lực quan trọng để thúc đẩy sự phát triển, kích thích đổi mới và sáng
tạo. Tuy nhiên lòch sử phát triển kinh tế cũng cho thấy một số trường hợp cạnh
tranh không đem lại hiệu quả, đây cũng là một vấn đề cần lưu ý trong thò trường
cạnh tranh. Do đó Nhà Nước có vai trò hướng dẫn sự cạnh tranh trong nền kinh tế
để phát huy hiệu quả.
Đối với các nước đang phát triển thì việc phát triển khu vực kinh tế
nhà nước mà cụ thể là các doanh nghiệp nhà nước được coi là một công cụ hữu
hiệu để thực hiện quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa, được sử dụng như
là một công cụ để ổn đònh và phát triển kinh tế, nâng cao vai trò của Nhà Nước
trong việc kế hoạch hóa và kiểm soát sự phát triển của nền kinh tế theo đònh
hướng của Nhà Nước. Tuy nhiên cũng tồn tại nhược điểm là doanh nghiệp nhà

nước tại các nước đang phát triển hoạt động hiệu quả còn thấp.
Đối với các nước phát triển thì khu vực kinh tế nhà nước không những
phát triển mạnh trong lónh vực công ích mà các doanh nghiệp nhà nước có mặt
hầu hết ở những ngành, những lónh vực then chốt như : công nghiệp nặng, hàng
không, đường sắt, tài chính, bảo hiểm …. Tuy Nhà Nước ngày càng tư nhân hóa
Trang 12
khu vực kinh tế công, nhưng Nhà Nước vẫn có thể chi phối hoạt động của khu
vực kinh tế tư nhân với tư cách là cổ đông. Như vậy tại các nước phát triển thì
khu vực kinh tế nhà nước và kinh tế tư nhân đã xâm nhập nhau, đan xen nhau
nhằm tận dụng những ưu thế của nhau và ngày càng phát triển.
Tại cuộc Hội thảo tổng kết 20 năm đổi mới của Việt Nam ngày
01/07/2005, bàn về những vấn đề rất phức tạp và hệ trọng đối với tương lai của
Việt Nam như : các thách thức to lớn cho sự phát triển và vươn lên của Việt Nam
từ bên trong và bên ngoài; khan hiếm dầu lửa và chiến tranh giành giật tài
nguyên thiên nhiên; tranh chấp về nguồn nước; phân chia lại thò trường thế giới;
các thay đổi chiến lược trong khu vực Đông Nam Á trong tương lai và vò trí của
Việt Nam. Giáo sư Robert Wade – Đại học Kinh tế London – khẳng đònh phải có
vai trò tích cực của Nhà Nước trong nền kinh tế toàn cầu hóa.
Cải cách doanh nghiệp nhà nước không phải là vấn đề riêng có của
Việt Nam. Cho đến nay, ở các nước đang phát triển và thậm chí các nước công
nghiệp phát triển thì công cuộc cải cách doanh nghiệp nhà nước vẫn đang diễn ra
với nhiều sắc thái và mức độ khác nhau, tùy thuộc vào điều kiện kinh tế, xã hội,
chính trò của các nước. Kinh nghiệm của các nước cho thấy, tiến trình cải cách
doanh nghiệp nhà nươc thường do ba bộ phận hợp thành. Một là, phân loại sắp
xếp hợp lý toàn bộ khu vực doanh nghiệp nhà nước. Hai là, cải tiến tổ chức, nâng
cao hiệu quả của từng doanh nghiệp nhà nước. Ba là, thay đổi thể chế kinh tế nói
chung, tạo cho các doanh nghiệp nhà nước môi trường cạnh tranh nhất đònh, buộc
các doanh nghiệp nhà nước phải hoạt động hiệu quả hơn. Cả ba bộ phận này cần
phải được tiến hành một cách đồng bộ.
- Tại Trung Quốc : năm 1978 Trung Quốc thực hiện công cuộc cải

cách, mở cửa, đề ra xây dựng thể chế thò trường xã hội chủ nghóa nhằm khắc
phục những khuyết tật của thể chế kinh tế kế hoạch hóa trước đây, đặt cải cách
xí nghiệp “quốc hữu” - tức doanh nghiệp nhà nước – là khâu trọng tâm trong cải
cách kinh tế.
Từ năm 1978 – 1983 là giai đoạn mở rộng quyền tự chủ kinh doanh
cho các doanh nghiệp nhà nước. Một mặt chuyển từ cấp phát thành vay ngân
hàng, mặt khác đẩy mạnh cải cách để hỗ trợ như điều chỉnh quan hệ phân phối
giữa Nhà Nước và doanh nghiệp; thực hiện nhiều hình thức trích nộp lợi nhuận,
khoán lỗ, lãi; khuyến khích kinh doanh dưới nhiều hình thức sở hữu … từng bước
đã thay đổi tình trạng chính quyền can thiệp quá nhiều vào doanh nghiệp nhà
nước, tạo cơ chế kích thích lợi ích, ràng buộc trách nhiệm. Thực thi những chính
sách đặc biệt và biện pháp linh hoạt đối vơi hoạt động kinh tế đối ngoại, xây
dựng các đặc khu kinh tế ở Thẩm Quyến, Chu hải, Sán Đầu và Hạ Môn.
Từ năm 1984 – 1992 : để ổn đònh quan hệ phân phối giữa Nhà Nước
và doanh nghiệp và cải thiện tình hình tài chính nhà nước, thì cho phép doanh
nghiệp nhà nước thực hiện chế độ khoán trách nhiệm giám đốc và doanh nghiệp
Trang 13
tự quyết đònh phân phối trong doanh nghiệp. Bằng hình thức khoán này, Nhà
Nước đã từng bước chuyển phương thức quản lý trực tiếp chủ yếu thông qua kế
hoạch pháp lệnh sang phương thức quản lý gián tiếp. Giao cho các doanh nghiệp
mở rộng quyền tự chủ như : sắp xếp nhân sự, giữ lại một phần lợi nhuận, chủ
động đầu tư trong mức độ cho phép.
Từ năm 1992 đến nay chuyển đổi cơ chế kinh doanh của các doanh
nghiệp nhà nước, hình thành thể chế mới của nền kinh tế thò trường xã hội chủ
nghóa. Từng bước điều chỉnh cơ cấu và tiến hành cải tổ mang tính chiến lược đối
với xí nghiệp quốc doanh qua việc cổ phần hóa, từng bước xây dựng các xí
nghiệp quốc hữu hiện đại. Mục tiêu chính trong giai đoạn này là điều chỉnh mối
quan hệ về quyền tài sản, tiến hành phân tách giữa Nhà nước và doanh nghiệp,
giao quyền tự chủ, có trách nhiệm bảo toàn và làm tăng giá trò tài sản nhà nước.
Đến nay qua hơn 20 năm mở cửa, hệ thống các xí nghiệp quốc doanh

Trung Quốc đã có những biến đổi to lớn, trình độ trang bò kỹ thuật được nâng cao
rõ rệt, nhiều doanh nghiệp nhà nước mạnh và đủ sức cạnh tranh trên thò trường
trong cũng như ngoài nước. Sự trưởng thành và lớn mạnh của doanh nghiệp nhà
nước đã làm thay đổi bộ mặt kinh tế của Trung Quốc, doanh nghiệp nhà nước
chẳng những có vai trò quan trọng trong công cuộc xây dựng nền kinh tế xã hội
chủ nghóa ở Trung Quốc mà còn giữ vai trò chủ đạo trong quá trình hiện đại hóa
đất nước.
- Tại Pháp : trước những năm 1980 chính phủ Pháp quản lý doanh
nghiệp nhà nước rất chặt chẽ một cách tập trung, can thiệp trực tiếp vào hoạt
động của doanh nghiệp. Đến năm 1982 thể chế quản lý doanh nghiệp nhà nước
từng bước cải cách, thay thế việc quản lý tập trung qua việc hậu kiểm, mở rộng
quyền tự chủ, tăng cường tác dụng của các tổ chức điều tiết như : hội đồng cạnh
tranh, hội đồng giao dòch chứng khoán … Hiện nay doanh nghiệp nhà nước chiếm
trên 30% trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân, chủ yếu trong các ngành kinh tế
then chốt và quan trọng. Ngành giao thông vận tải gồm các công ty đường sắt và
công ty hàng không : chủ yếu do Nhà Nước nắm giữ, tuy từng bước đã được tư
nhân hóa, nhưng Nhà Nước vẫn nắm giữ đa số cổ phần trong các công ty trên;
Ngành năng lượng : doanh nhghiệp nhà nước chiếm 69% giá trò sản lượng toàn
ngành; Ngành tài chính, ngân hàng và bảo hiểm : ngân hàng Nhà Nươc và các tổ
chức tài chính Nhà Nước kiểm soát toàn diện hoạt động của hệ thống tài chính
và bảo hiểm.
- Tại một số nước phát triển như Mỹ, Anh, Tây Ban Nha, Ý … đa số các
doanh nghiệp nhà nước là tập trung vào các doanh nghiệp công ích và thường
không tập trung vào việc phát triển các doanh nghiệp nhà nước tồn tại dưới hình
thức 100% vốn Nhà Nước. Các quốc gia trên đầu tư vào các doanh nghiệp nhà
nước thông qua hình thức mua cổ phần với những mưc độ cao thấp khác nhau, tùy
thuộc vào những yếu tố nhất đònh. Số lượng cổ phần mà Nhà Nước nắm giữ trong
Trang 14
những doanh nghiệp này thường ở mức khống chế. Tuy nhiên, có một điểm rất
đáng quan tâm liên quan đến vấn đề sở hữu và quyền quản lý là : quyền ra quyết

đònh không còn chòu bất kỳ một sự chi phối nào do lượng cổ phần đã được phân
tán ở một mức độ cao trên tổng số cổ đông trong một tập đoàn lớn, ngoại trừ
những quyết đònh đặc biệt tầm quốc gia thì phải dựa vào chính sách của Chính
phủ cũng như xu thế phát triển chung của toàn ngành và của nền kinh tế.
- Tại Malaysia : trong giai đoạn 1966-1970 chi tiêu của Chính phủ
dành cho doanh nghiệp nhà nước là 1,4 tỷ đô la Mỹ, chiếm 32% toàn bộ chi tiêu
công cộng. Đến 1981-1986 con số chi tiêu này đã lên tới 30 tỷ đô la Mỹ, chứng
tỏ vai trò quan trọng của doanh nghiệp nhà nước.
- Tại các nước công nghiệp mới NIC (New Industrial Countries) : đã
tạo lập một cơ chế kinh tế kết hợp có hiệu quả sự can thiệp tích cực của Nhà
Nước với sự điều tiết của thò trường. Doanh nghiệp nhà nước được sử dụng như là
công cụ kinh tế quan trọng để Nhà Nước kiểm soát, điều tiết nền kinh tế vó mô,
thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội trong từng giai đoạn. Vai trò của
doanh nghiệp nhà nước tập trung cao vào việc cung cấp hàng hóa, dòch vụ công
cộng, chẳng hạn như cung cấp cơ sở hạ tầng, thông tin liên lạc. Nhưng đặc điểm
nổi bật là sự chuyển đổi một cách linh hoạt của khu vực doanh nghiệp nhà nước
về hình thức sở hữu, Nhà Nước thành lập một số các doanh nghiệp đảm nhận
chức năng tiên phong nắm giữ các ngành mũi nhọn nhất đònh theo chiến lược
phát triển kinh tế trong từng giai đoạn cụ thể, cho đến khi không cần thiết phải
có vai trò mở đường nữa thì các doanh nghiệp này tiến hành cổ phần hoá và Nhà
Nước lại tiến hành thành lập các doanh nghiệp khác với vai trò mở đường trong
các lónh vực mới. Cứ thế sự chuyển đổi này lại tiếp nối một cách rất linh hoạt và
hiệu quả.
1.4) Tài chính doanh nghiệp đối với sự phát triển nền kinh tế.

1.4.1) Khái niệm tài chính doanh nghiệp
.
Để hoạt động sản xuất kinh doanh thì doanh nghiệp cần phải có tiền
để đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, mua sắm máy móc thiết bò, thanh toán việc
mua nguyên vật liệu, trả lương công nhân …. Và khi bán hàng sẽ thu được tiền

bán hàng và lại tiếp tục sử dụng tiền thu về từ bán hàng để mua nguyên vật liệu,
trả lương …. Như vậy việc chi dùng thường xuyên vốn tiền tệ đòi hỏi phải có các
khoản thu bù đắp và tạo nên quá trình luân chuyển vốn.
Trong quá trình hoạt động của mình, doanh nghiệp phát sinh nhiều mối
quan hệ kinh tế thông qua tuần hoàn luân chuyển vốn, gắn với việc hình thành
và sử dụng các quỹ tiền tệ. Các quan hệ kinh tế này thuộc về phạm trù tài chính.
Tài chính doanh nghiệp ra đời từ nền kinh tế hàng hóa và đã trở thành công cụ
quản lý sản xuất kinh doanh tại các doanh nghiệp.
Như vậy, tài chính là một phạm trù kinh tế ra đời và phát triển gắn liền
vơi kinh tế hàng hóa, nó phản ánh sự vận động của các nguồn lực tài chính thông
Trang 15
qua những hình thức của hoạt động đầu tư, phân phối thu nhập, mua bán giữa các
chủ thể trong xã hội.
1.4.2) Vai trò của tài chính đối với sự hoạt động và phát triển của doanh
nghiệp.
Doanh nghiệp muốn hoạt động và phát triển thì yếu tố quan trọng đầu
tiên chính là vốn. Vốn là nhân tố đặc biệt quan trọng cho sự ra đời, tồn tại và
phát triển doanh nghiệp.
Vốn kinh doanh của doanh nghiệp được quan niệm như là khối lượng
giá trò được tạo lập và đưa vào kinh doanh nhằm mục đích sinh lợi. Như vậy, vốn
được biểu hiện bằng giá trò và đại diện cho một khối lượng tài sản nhất đònh.
Giữa vốn và tiền có quan hệ với nhau, muốn có vốn thì phải có tiền, song có tiền,
thậm chí những khoản tiền lớn cũng không phải là vốn. Một khối lượng tiền được
gọi là vốn kinh doanh của doanh nghiệp khi đáp ứng các điều kiện : tiền phải
được bảo đảm bằng một lượng tài sản có thực, tiền phải được tích tụ và tập trung
đủ để đầu tư cho sự hoạt động của một dự án và tiền phải được vận động nhằm
mục đích sinh lời.
Như vậy vốn là nhân tố đầu vào quan trọng, nhưng tiền cũng đồng thời
là kết quả phân phối thu nhập đầu ra của quá trình đầu tư. Sau một thời gian dài
vận động trong quá trình đầu tư thì vốn phải được thu về để tiếp tục chu kỳ kinh

doanh sau : vốn không được mất đi mà luôn phải được bảo toàn để tái sản xuất
và thu được phần tích luỹ để tái sản xuất mở rộng. Do đó việc tổ chức và quản lý
tốt hoạt động tài chính trong doanh nghiệp, là yếu tố cơ bản đảm bảo cho doanh
nghiệp hoạt động và không ngừng mở rộng sản xuất kinh doanh. Ngược lại kết
quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp cũng tác động trực tiếp đến
tình hình tài chính của doanh nghiệp.
Nếu doanh nghiệp cải tiến kỹ thuật, tăng năng suất lao động, tiết kiệm
nguyên vật liệu nhằm giảm chi phí sản xuất, hạ giá thành sẽ làm tăng tích lũy
của doanh nghiệp, làm giảm bớt nhu cầu về vốn tiền tệ, tăng vòng quay vốn kinh
doanh, nhờ đó tình hình tài chánh của doanh nghiệp sẽ tốt hơn.
Nhiệm vụ của nhà quản trò tài chính là bảo đảm đủ tiền cho hoạt động
sản xuất kinh doanh và thanh toán các khoản nợ. Muốn vậy thì tài chính doanh
nghiệp phải có nguồn hình thành để bảo đảm yêu cầu trên. Nguồn tài trợ trong
doanh nghiệp gồm nhiều hình thức khác nhau. Nếu căn cứ vào phạm vi có thể
phân ra như sau :
* Các nguồn đầu tư, tài trợ từ bên ngoài doanh nghiệp : như các khoản
phải trả khách hàng, nợ tích lũy, vay từ các tổ chức tài chính tín dụng, phát hành
cổ phiếu ….
* Các nguồn từ hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp : đây
là nguồn tài trợ nội sinh, từ bên trong nội bộ doanh nhgiệp hay còn gọi là khả
Trang 16
năng tự tài trợ. Nguồn này bao gồm hai thành phần chính là khấu hao tài sản cố
đònh và lợi nhuận được tái đầu tư.
1.4.3) Vai trò của tài chính doanh nghiệp đối với sự phát triển của nền
kinh tế quốc dân.
Tài chính doanh nghiệp là một bộ phận cấu thành của nền tài chính
quốc gia. Do đó nếu một quốc gia có nền tài chính vững chắc và lành mạnh, thì
doanh nghiệp có nhiều khả năng sẽ có được nguồn tài trợ bên ngoài vững chắc,
nhưng điều này chưa chắc là tình hình tài chính của các doanh nghiệp là lành
mạnh, mà còn tùy thuộc vào sự quản lý hoạt động tài chính của các doanh

nghiệp. Ngược lại nếu tình hình tài chính của các doanh nghiệp hoạt động ổn
đònh và có hiệu quả thì sẽ tác động nhất đònh đến sự tăng trưởng của nền kinh tế
quốc dân.
1.4.4) Các chỉ tiêu chủ yếu đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh
nghiệp.
Việc đánh giá hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp nhằm phân
loại và có biện pháp khuyến khích động viên về vật chất, tinh thần đối với doanh
nghiệp và người quản lý, điều hành doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả, xử lý
kòp thời đối với những doanh nghiệp yếu kém. Thông thường các chỉ tiêu sau
được sử dụng để đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước :
a/ Các tiêu chuẩn đònh tính : Căn cứ vào kết quả đạt được của doanh
nghiệp nhà nước đối với tình hình tăng trưởng kinh tế quốc gia nói chung, có thể
nêu ra một số tiêu chuẩn chung về mặt đònh tính để đánh giá hiệu quả hoạt động
như sau :
- Hoạt động của doanh nghiệp nhà nước phải nắm được nhu cầu của thò
trường, tạo ra khối lượng của cải vật chất đáp ứng phần lớn nhu cầu trong nước,
giúp Nhà Nước giải quyết các mối quan hệ cân đối bảo đảm an ninh kinh tế quốc
gia. Ngoài ra cũng phải hướng tới xuât khẩu nhằm tăng kim ngạch xuất khẩu.
- Hoạt động của doanh nghiệp nhà nước phải bảo đảm phát huy tốt lợi
thế cạnh tranh với các doanh nghiệp khác có khả năng hội nhập ngày càng cao
vào thò trường khu vực và thế giới.
- Hoạt động của doanh nghiệp nhà nươc phải mang tính chất mở
đường, hoạt động ở những ngành trọng điểm cần cho sự phát triển kinh tế, thúc
đẩy các thành phần kinh tế khác phát triển, thể hiện vai trò quan trọng không thể
thay thế được của doanh nghiệp nhà nước trong nền kinh tế.
b/ Các tiêu chuẩn đònh lượng : Căn cứ vào doanh thu và chi phí của
doanh nghiệp, các chỉ tiêu đònh lượng hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà
nước gồm có một số chỉ tiêu chủ yếu sau :
- Chỉ tiêu tổng hợp
:

* Mức tăng đóng góp của doanh nghiệp nhà nước trong GDP trong nền
kinh tế qua các năm.
Trang 17
* Mức tăng đóng góp vào giá trò sản xuất phân theo các ngành.
* Tỷ suất lợi nhuận trên vốn.
- Chỉ tiêu kỹ thuật
: một số chỉ tiêu về tài chính doanh nghiệp sau cần
quan tâm khi xem xét hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, bao gồm :
a)Tỷ số thanh toán – Liquidity ratios
:
* Tỷ số thanh toán hiện hành (Current ratio) = Tài sản lưu động / Nợ ngắn
hạn. Tỷ số này đo lường khả năng trả nợ của công ty.
* Tỷ số thanh toán nhanh (Quick ratio) = (Tài sản lưu động – hàng tồn
kho) / Nợ ngắn hạn. Tỷ số này đo lường khả năng thanh khoản nhanh của tài sản.
b)Tỷ số hoạt động – Actitvity Ratios
:
* Vòng quay các khoản phải thu (Accounts receivable turnover ratio) =
Doanh thu / Các khoản phải thu. Nếu vòng quay thấp thì hiệu quả sử dụng vốn
kém do bò chiếm dụng, còn vòng quay cao quá thì sẽ giảm sức cạnh tranh.
* Hiệu suất sử dụng tài sản cố đònh (Sales to fixed assets ratio) = Doanh
thu / Tài sản cố đònh.
* Hiệu suất sử dụng toàn bộ tài sản (Sales to total assets ratio) = Doanh
thu / Toàn bộ tài sản.
c)Tỷ số đòn bẩy tài chính – Financial Leverage ratios
:
* Tỷ số nợ trên tài sản (Debt ratio) = Tổng nợ / Tổng tài sản.
* Tỷ số nợ trên vốn chủ sở hữu (Debt to equity ratio) = Tổng nợ / Vốn chủ
sở hữu.
* Tỷ số lợi nhuận trước thuế và lãi vay (Times interest eared ratio) = Lãi
trước thuế và lãi vay / Lãi vay. Tỷ số này này dùng để đo mức độ mà lợi nhuận

phát sinh do sử dụng vốn để bảo đảm trả lãi vay hàng năm.
d)Tỷ số sinh lợi - Profitability ratios
:
* Tỷ suất sinh lợi trên doanh thu (Hệ số lãi ròng - Net profit margin ratio)
= Lãi ròng / Doanh thu.
* Hệ số lãi gộp (Gross profit margin ratoi) = Lãi gộp / Doanh thu.
Hệ số lãi gộp biến động sẽ làm ảnh hưởng đến lợi nhuận, hệ số này
thể hiện khả năng bù đắp các khoản chi phí kinh doanh, đặt biệt là đònh phí để
đạt lợi nhuận.
* Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản – ROA (return on total assets ratio) =
Tổng tài sản / Vốn chủ sở hữu. Tỷ suất này đo lường khả năng sinh lợi trên một
đồng vốn đầu tư.
• Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu hay còn gọi là tỷ suất sinh lợi
trên vốn cổ phần – ROE (Return on equity ratio) = Lợi nhuận
ròng / Vốn chủ sở hữu. Các nhà đầu tư quan tâm đến chỉ tiêu này
vì cho thấy khả năng tạo lãi của một đồng vốn.


Trang 18
Ta có phương trình Dupont như sau :
Lãi ròng Doanh thu Tổng tài sản
ROE = ______________ x _______________ x ______________
Doanh thu Tổng tài sản Vốn chủ sở hữu

Trong các chỉ tiêu đònh lượng nhằm đánh giá hiệu quả hoạt động của
doanh nghiệp, thì chỉ tiêu tỷ suất lợi nhuận trên vốn nhà nước có tính chất bao
trùm hơn hết, cụ thể thể hiện qua chỉ tiêu tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu
(ROE). Do vậy, muốn tăng hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp cần phải thực
hiện các biện pháp tăng doanh thu, giảm chi phí, tăng vòng quay của tài sản, thay
đổi cơ cấu tài chính.

1.5) Xu hướng hội nhập kinh tế thế giới và khu vực.

1.5.1) Khái niệm toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế.

Toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế đã trở thành xu thế bao trùm
chi phối toàn bộ sự phát triển kinh tế – xã hội của mỗi quốc gia và quan hệ quốc
tế hiện nay. Xu thế khách quan này bắt nguồn từ sự phát triển mạnh mẽ của lực
lượng sản xuất và sự thay đổi trong phân công lao động quốc tế. Tuy nhiên giữa
hai khái niệm này có sự khác biệt nhau.
1.5.1.1) Toàn cầu hóa
.
Toàn cầu hóa là khái niệm chỉ xu thế vận động khách quan bắt nguồn
từ sự phát triển mạnh mẽ của cách mạng khoa học kỹ thuật của thương mại và
đầu tư quốc tế với sự nâng cao vai trò của các công ty xuyên quốc gia và đánh
dấu một giai đoạn phát triển mới của nhân loại gắn vơi thời đại kinh tế tri thức.
Tuy nhiên toàn cầu hóa hiện còn nhiều tranh cãi và ý kiến trái ngược
nhau. Một số ủng hộ quan điểm toàn cầu hóa như là một phương tiện để phát
triển kinh tế, nhưng cũng có một số phản đối toàn cầu hóa vì những khuyết tật do
mặt trái của nó mang lại.
1.5.1.2) Hội nhập kinh te
á.
Hội nhập kinh tế không chỉ đơn thuần là những hoạt động giảm thuế,
mở cửa thò trường mà là việc thực hiện chính sách kinh tế mở, tham gia các đònh
chế kinh tế, tài chính quốc tế, thực hiện tự do hóa và thuận lợi hóa thương mại,
đầu tư bao gồm các lónh vực sau :
- Đàm phán cắt giảm thuế quan, tiến tới thực hiện thuế suất xuất nhập
khẩu bằng không. Giảm thiểu và tiến tới loại bỏ những hàng rào phi thuế quan
gây cản trở đối với thương mại.
- Giảm thiểu các hạn chế đối với thương mại dòch vụ, tức là tự do hóa
việc cung cấp và kinh doanh các hình thức dòch vụ.

- Giảm thiểu các hạn chế đối với đầu tư để mở đường cho tự do hóa
hơn nữa thương mại.
Trang 19
- Điều chỉnh chính sách quản lý thương mại theo những quy tắc quốc
tế, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến giao dòch thương mại như : thủ tục hành
chính, quyền sở hữu trí tuệ, chính sách cạnh tranh … nhằm thuận lợi hóa thương
mại.
- Triển khai những hoạt động hợp tác kinh tế, văn hóa xã hội nhằm
nâng cao năng lực của các nước trong quá trình hội nhập.
Như vậy khái niệm hội nhập kinh tế không chỉ đơn thuần giới hạn
trong phạm vi cắt giảm thuế quan mà đã được mở rộng ra tất cả lónh vực liên
quan đến chính sách kinh tế thương mại nhằm mục đích mở cửa thò trường cho
hàng hóa và dòch vụ, loại bỏ các rào cản hữu hình và vô hình đối với trao đổi
thương mại.
1.5.2) Tác động của hội nhập kinh tế đối với các nước đang phát triển
.
Xu thế toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế quốc tế và tự do hoá thương mại
đang là vấn đề nổi bật của kinh tế thế giới hiện nay. Ngay từ Hội nghò lần thứ 29
của Diễn đàn kinh tế thế giới tổ chức tại Davos, Thụy Só (28/1/1999 – 2/2/1999)
đã khẳng đònh : toàn cầu hóa không còn là một xu thế nữa mà đã trở thành một
thực tế.
Trước sự phát triển không ngừng của khoa học công nghệ đã làm tăng
nhanh lực lượng sản xuất, tạo ra sự thay đổi sâu sắc cơ cấu sản xuất, phân phối,
tiêu dùng, thúc đẩy quá trình quốc tế hóa, xã hội hoá nền kinh tế, cũng như quá
trình tham gia của mỗi quốc gia vào phân công lao động và hợp tác quốc tế. Đây
chính là đặc điểm cơ bản của nền kinh tế thế giới hiện nay. Chính đặc điểm này
đã tạo ra sự liên kết và phụ thuộc lẫn nhau ngày càng cao giữa các quốc gia và
khu vực, vì vậy đòi hỏi các quốc gia phải cùng nhau tham gia giải quyết các vấn
đề lớn của kinh tế thế giới mà không một quốc gia nào có thể giải quyết riêng lẻ.
Việc tổ chức lại thò trường trên phạm vi toàn thế giới bắt nguồn từ các

nước công nghiệp phát triển vì họ ở thế mạnh và thường áp đặt các luật chơi. Đối
với các nước đang phát triển, vừa có yêu cầu phát triển vừa có yêu cầu tự bảo vệ
nên cũng tham gia để tranh thủ lợi ích và cũng để bảo vệ mình. Lợi ích ở đây là
mở cửa được thò trường cho hàng xuất khẩu, tiếp nhận vốn và công nghệ qua đầu
tư trực tiếp, tạo việc làm, tăng trưởng kinh tế, học tập kinh nghiệm quản lý … Tuy
nhiên, đối với những nước đang phát triển, kinh tế còn yếu kém, sức cạnh tranh
hạn chế, thì hội nhập kinh tế quốc tế không chỉ có cơ hội mà còn có cả khó khăn,
thậm chí thách thức lớn. Nhưng cứ đứng ngoài cuộc thì khó khăn có thể còn lớn
hơn nhiều, do đó cần phải chủ động hội nhập gắn với chủ động điều chỉnh cơ cấu
kinh tế theo hướng phát huy lợi thế so sánh, hoàn thiện hệ thống luật pháp, cơ
chế quản lý, cải cách hành chính … để phát huy nội lực, vượt qua thách thức, tận
dụng cơ hội để phát triển.

Trang 20
1.5.2.1) Tác động tích cực.
a) Phát huy được lợi thế so sánh để phát triển
:
Các nước đang phát triển nếu chủ động, linh hoạt và sáng tạo trong hội
nhập thì sẽ phát huy được lợi thế so sánh của mình trong quan hệ kinh tế quốc tế.
Lợi thế so sánh luôn biến đổi phụ thuộc vào trình độ phát triển của mỗi nước,
phần lớn các nước đang phát triển chỉ có lợi thế so sánh bậc thấp như lao động
rẻ, nguồn tài nguyên và thò trường lớn … Tuy nhiên nếu biết tận dụng lợi thế vốn
có của mình các nước đang phát triển có thể tham gia vào sự chuyển dòch cơ cấu
kinh tế toàn cầu với cơ cấu kinh tế có các ngành sử dụng nhiều lao động, nhiều
nguyên liệu, cần ít vốn đầu tư, công nghệ trung bình tiên tiến để tạo ra những
hàng hóa – dòch vụ không thể thiếu trong cơ cấu hàng hóa – dòch vụ trên thò
trường thế giới. Hiện các nước đang phát triển ngày càng đa dạng hóa, đa phương
hóa trong quan hệ kinh tế quốc tế, tỷ trọng hàng công nghiệp trong cơ cấu hàng
xuất khẩu ngày càng tăng : năm 1985 là 47%, năm 1998 là 70%; các nước đang
phát triển đang nắm giữ khoảng 25% lượng hàng công nghiệp xuất khẩu trên

toàn thế giới.
b) Tăng nguồn vốn đầu tư
:
Toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế nổi bật ở dòng luân chuyển
của vốn toàn cầu. Điều này tạo cơ hội cho các nước đang phát triển có thể thu
hút được nguồn vốn bên ngoài cho sự phát triển kinh tế. Như vậy cùng với sự ổn
đònh về mặt chính trò thì việc thiết lập một cơ cấu kinh tế và cơ cấu đầu tư nội đòa
thích hợp là cơ sở để đònh hướng và thu hút đầu tư bên ngoài, vì các nhà đầu tư
nước ngoài tìm kiếm các ưu đãi từ những điều kiện và môi trường đầu tư bên
trong để thúc đẩy chương trình đầu tư của họ. Lượng vốn đầu tư trực tiếp FDI vào
các nước đang phát triển tăng khá nhanh, năm 1996 các nước đang phát triển tiếp
nhận 129 tỷ USD vốn FDI; đến năm 1999 vốn FDI vào các nước phát triển tăng
lên 198 tỷ USD - trong đó 97 tỷ vào khu vực Châu Mỹ la tinh và 91 tỷ USD vào
Châu Á.
c) Nâng cao trình độ kỹ thuật công nghệ
:
Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, các nước đang phát triển có
điều kiện tiếp cận và thu hút những kỹ thuật, công nghệ tiến tiến, hiện đại của
thế giới, qua đó nâng dần trình độ công nghệ sản xuất của mình. Vì trong quá
trình tham gia vào liên doanh, liên kết, hợp đồng hợp tác kinh doanh, các dự án
FDI … các nước đang phát triển sẽ tiếp cận những công nghệ tiên tiến, học tập
được những kiến thức về quản lý, những kỹ năng làm việc mới phong phú, đa
dạng hơn. Đây là cơ hội để các nước đang phát triển tìm ra chiến lược công
nghiệp hoá, hiện đại hóa của mình.


Trang 21
d) Thay đổi cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực :
Hội nhập kinh tế quốc tế đòi hỏi nền kinh tế của các quốc gia, trong đó
có các nước đang phát triển phải tổ chức lại cơ cấu kinh tế hợp lý. Ngày nay kinh

tế thế giới đang chuyển mạnh sang nền kinh tế tri thức, do vậy các nước phát
triển có hàm lượng chất xám cao, công nghệ kỹ thuật hiện đại và hàm lượng vốn
lớn đang chiếm ưu thế, còn ở những nước đang phát triển chỉ có thể đảm nhận
những ngành có hàm lượng cao về lao động, nguyên liệu và có hàm lượng thấp
về công nghệ, vốn. Do vậy hầu hết nền kinh tế của các nước đang phát triển đều
tiến tới mô hình kinh tế thò trường mở, hội nhập quốc tế dựa vào xuất khẩu các
sản phẩm công nghiệp chế biến. Muốn vậy đòi hỏi cơ cấu kinh tế nội lực phải đủ
mạnh, cơ cấu xuất khẩu đa dạng, thể chế kinh tế linh hoạt để thích ứng và đương
đầu với những thay đổi của các điều kiện phát triển kinh tế toàn cầu. Ngày nay
cơ cấu kinh tế của các nước đang phát triển đã có nhiều biến đổi theo hướng tích
cực : giảm tỷ trọng các ngành nông nghiệp, tăng tỷ trọng các ngành công nghiệp
và dòch vụ, chất lượng hàng hoá xuất khẩu được nâng lên.
e) Mở rộng kinh tế đối ngoại
:
Ngày nay không một quốc gia nào có thể phát triển được nếu không
thiết lập quan hệ kinh tế với các nươc khác, do vậy hội nhập kinh tế quốc tế tạo
điều kiện cho các nước đang phát triển mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại. Trong
hoàn cảnh quan hệ kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, quá trình toàn cầu hóa
được thúc đẩy mạnh mẽ thì các quan hệ kinh tế đối ngoại trở thành một nhân tố
không thể thiếu được để thực hiện tái sản xuất mở rộng ở mỗi nước, nhất là
những nước đang phát triển.
f) Cơ sở hạ tầng được tăng cường
:
Các nước đang phát triển có mức thu nhập tính theo đầu người thấp, do
đó tích lũy cũng thấp, trong khi đang cần những lượng vốn lớn để xây dựng kết
cấu hạ tầng và xây dựng những công trình thiết yếu để phát triển kinh tế như : cơ
sở hạ tầng về giao thông vận tải, bưu chính viễn thông, điện, nùc … Do đó muốn
tăng cường cơ sở hạ tầng thì phải tạo môi trường thuận lợi để thu hút đầu tư nước
ngoài nhằm xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, cơ sở hạ tầng cho nền kinh tế.
1.5.2.2) Tác động tiêu cực

a) Tăng trưởng kinh tế không bền vững do phụ thuộc xuất khẩu
:
Nền kinh tế của các nước đang phát triển cơ cấu lại theo hướng thò
trường mở, hội nhập quốc tế. Nhưng quá trình trên lại phụ thuộc phần lớn vào
xuất khẩu, mà xuất khẩu lại phụ thuộc vào sự ổn đònh của thò trường thế giới, vào
giá cả thế giới và phụ thuộc vào lợi ích của nước nhập khẩu, vào độ mở cửa của
các nước phát triển … do vậy cũng chứa đựng nhiều yếu tố bất ổn.

Trang 22
b) Lợi thế của các nước phát triển đang bò yếu dần :
Nền kinh tế thế giới đang chuyển mạnh từ nền kinh tế công nghiệp
sang nền kinh tế tri thức, do vậy mà những yếu tố vốn được coi là lợi thế của các
nước đang phát triển như tài nguyên, lao động dồi dào, chi phí lao động thấp .. sẽ
yếu dần đi. Còn ưu thế sẽ chuyển sang kỹ thuật – công nghệ cao, về vốn dồi dào,
về sở hữu trí tuệ… vốn đang là thế mạnh của các nước phát triển. Như vậy có thể
nói trong tương lai thì nền kinh tế có công nghệ tri thức, kỹ năng tinh xảo được
coi là các nguồn lực có lợi thế so sánh cao, vì vậy lợi thế so sánh đang ngày càng
nghiêng dần về các nước phát triển.
c) Nợ nần của các nước phát triển tăng lên :
Do nhu cầu về vốn cho việc tham gia vào toàn cầu hóa và hội nhập
kinh tế, một số nước đang phát triển cần những khoản vay lớn để phát triển kinh
tế. Tuy nhiên do cơ cấu kinh tế không hợp lý, hạn chế về quản lý dẫn đến đầu tư
kém hiệu quả nên hiện nay nợ nần của nhiều nước đang phát triển ngày càng
lớn. Gánh nặng nợ đè lên nền kinh tế của các nước đang phát triển, là lực cản
kéo lùi tốc độ tăng trưởng kinh tế của các nước này, nền kinh tế lâm vào bế tắc,
không có lối thoát đẫn đến vỡ nợ. Cụ thể như cuộc khủng hoảng tài chính tại
Thái Lan vào những năm 1997, khủng hoảng nợ dẫn đến tuyên bố phá sản tại
Argentina những năm 2000. Theo báo cáo của Ngân hàng thế giới năm 1999, thì
tỷ lệ nợ nước ngoài so với GNP của một số nước đang phát triển rất lớn, cụ thể

như sau : Brazin 24%, Mexico 38%, Indonesia 65%, Philippin 51%.
d) Sức cạnh tranh của nền kinh tế kém
:
Toàn cầu hoá đã đẩy mạnh vấn đề cạnh tranh toàn cầu ngày càng trở
nên quyết liệt. Nhưng do xuất phát điểm và sức mạnh của mỗi quốc gia là khác
nhau, nên cơ hội và rủi ro của các nước là không bằng nhau, do đó nền kinh tế
của các nước đang phát triển dễ bò thua thiệt nhiều hơn trong cuộc cạnh tranh
không ngang sức với các nước phát triển.
e) Phân hoá giàu nghèo ngày càng lớn giữa các quốc gia
:
Quá trình hội nhập kinh tế và toàn cầu hóa cũng đồng thời là quá trình
làm tăng thêm khoảng cách phân hóa giàu nghèo giữa hai nhóm nước : phát triển
và đang phát triển. Đây cũng chính là một trong những quan điểm chính của
những người phản đối toàn cầu hóa.
Hiện nay các nước phát triển đang nắm giữ ¾ sức sản xuất của toàn
thế giới, nắm giữ hầu hết các công nghệ hiện đại, các phát minh, sáng chế.
Ngoài ra các tổ chức kinh tế, tài chính, thương mại quốc tế như : Tổ chức thương
mại thế giới (WTO), Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), Ngân hàng thế giới (WB) … đều
nằm dưới sự chi phối của các nước phát triển. Còn các nước đang phát triển thì
nền kinh tế chưa đủ sức để chống đỡ vòng xoáy của các cuộc khủng hoảng kinh
Trang 23
tế cũng như cạnh tranh trong nền kinh tế thế giới. Do vậy mà các nước đang phát
triển ngày càng bò nghèo đi so với các nước phát triển.
f) Môi trường sinh thái ngày càng xấu đi
:
Ngày nay các nước phát triển ngày càng chuyển dòch những ngành
công nghiệp gây ô nhiễm môi trường sang các nước đang phát triển. Do vậy các
nước phát triển chuyển dòch đầu tư sang các nước đang phát triển không chỉ dựa
vào nguồn tài nguyên, lao động dồi dào mà còn dựa vào việc không bò những
ràng buộc khắt khe trong việc bảo vệ môi trường.

1.5.3) Tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam với khu vực và
thế giới
1.5.3.1) Các biện pháp đơn phương
:
- Kinh tế nước ta chuyển sang kinh tế thò trường theo đònh hướng Xã
hội chủ nghóa với nhiều thành phần kinh tế.
- Trong lónh vực đầu tư và thương mại, nước ta đã ban hành và sửa đổi,
bổ sung nhiều lần Luật đầu tư nước ngoài.
- Đã ban hành Pháp lệnh về Tối huệ quốc và Đối xử quốc gia, cố
giắng đưa pháp luật nước ta ngày càng phù hợp với chuẩn mực và thông lệ
thương mại quốc tế. Đẩy nhanh tiến trình cải cách thủ tục hành chính.
- Chủ động từng bước chuyển đổi cơ cấu kinh tế, cải cách và nâng cao
hiệu quả doanh nghiệp để không ngừng nâng cao khả năng cạnh tranh của nền
kinh tế.
1.5.3.2) Quan hệ song phương
:
Việt Nam đã mở rộng quan hệ kinh tế thương mại với trên 170 nước và
vùng lãnh thổ, đã ký kết nhiều hiệp đònh kinh tế thương mại song phương.
Hiệp đònh thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ (BTA) ký kết ngày
13/07/2001. Đây là kết quả của 4 năm đàm phán và là hiệp đònh thương mại song
phương toàn diện nhất của hai bên trên cơ sở các nguyên tắc và tiêu chuẩn của
Tổ chức thương mại thế giới (WTO). Thời gian gần đây đã nảy sinh không ít khó
khăn như việc Hoa Kỳ đã kiện Việt Nam bán phá giá cá basa vào thò trường Hoa
Kỳ và sắp tới có khả năng Hoa Kỳ sẽ kiện 12 nùc trong đó có Việt Nam bán
phá giá tôm vào thò trường Hoa Kỳ. Hiện nay, chúng ta đang tiếp tục đấu tranh
với Hoa Kỳ để bảo vệ lợi ích chính đáng của các doanh nghiệp Việt Nam.
Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh quan hệ kinh tế thương mại với các đối
tác quan trọng như Trung Quốc, Nhật Bản, Liên minh Châu u (EU), các nước
Đông Nam Á, Châu Mỹ La Tinh …
1.5.3.3) Quan hệ đa phương :

Việt Nam đã trở thành thành viên của một số tổ chức hợp tác kinh tế
khu vực và thế giới.
Trang 24
- Bình thường hóa quan hệ với Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), Ngân hàng
thế giới (WB) năm 1991; Tham gia Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
(ASEAN) năm 1995; Khối hợp tác kinh tế Á – Âu (ASEM) tháng 4/1996; Diễn
đàn kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương (APEC) tháng 11/1998.
- Việt Nam nộp đơn xin gia nhập WTO vào ngày 01/01/1995, đến
tháng 9/1996 Việt Nam đã cung cấp cho WTO bản tóm lược về chế độ chính sách
thương mại (Bản bò vong lục) và bắt đầu quá trình chuẩn bò và đàm phán gia
nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO).
- Tháng 11/2002 Việt Nam và các nước ASEAN đã cùng Trung Quốc
ký Hiệp đònh khung hợp tác toàn diện, bao gồm cả việc thiết lập khu vực mậu
dòch tự do ASEAN - Trung Quốc (ACAFTA) từ năm 2010 đến 2015.
- Ký thỏa thuận thành lập đối tác kinh tế chặt chẽ với Úc và New
Zealand (CEP AFTA CER)
- Ký hiệp đònh khung về xây dựng khuôn khổ đối tác kinh tế toàn diện
ASEAN - Nhật Bản.
1.5.4) Các tổ chức quốc tế và khu vực
:
1.5.4.1) Tổ chức Thương mại thế giới – WTO (World Trade
Organization)
Tổ chức thương mại thế giới (WTO) là tổ chức quốc tế toàn cầu duy
nhất đưa ra được các quy tắc về thương mại giữa các quốc gia. Mặc dù chính thức
thành lập từ 1/1/1995, hệ thống thương mại này đã được hình thành cách đó nửa
thế kỷ. Tiền thân của Tổ chức Thương mại thế giới là Hiệp đònh chung về thuế
quan và mậu dòch GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) ra đời năm
1948 đã đặt nền móng về các nguyên tắc cơ bản và quy đònh sơ khai về thương
mại quốc tế :

- Là một hệ thống quy đònh quốc tế chung điều tiết mọi hoạt động
thương mại của các nước tham gia ký kết.
- Là diễn đàn thương lượng đa phương lớn nhất để thảo luận việc từng
bước tự do hoá thương mại quốc tế về hàng hóa, dòch vụ.
- Là một cơ quan quốc tế để chính phủ các nước giải quyết các tranh
chấp trong phạm vi các nước thành viên.
* Những nguyên tắc của GATT
:
- Nguyên tắc có đi có lại.
- Nguyên tắc công khai và cạnh tranh lành mạnh : yêu cầu các nước
thành viên không được tăng và từng bước giảm hàng rào thuế quan, thừa nhận
quyền đánh thuế chống phá giá và chống trợ cấp xuất khẩu.
- Nguyên tắc khước từ một số nghóa vụ của GATT : cho phép mỗi
thành viên có quyền áp dụng biện pháp cấp thiết như hạn chế nhập khẩu hoặc
Trang 25