Nghiên cứu thực trạng ô nhiễm trứng giun tròn oesophagostomum spp , triệu chứng, bệnh tích của lợn mắc bệnh tại huyện đồng hỷ, tỉnh thái nguyên và dùng thuốc điều trị
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.22 MB, 62 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
---------------------------
LÝ VĂN BẰNG
Tên đề tài:
NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG Ô NHIỄM TRỨNG GIUN TRÒN
OESOPHAGOSTOMUM SPP., TRIỆU CHỨNG, BỆNH TÍCH
CỦA LỢN TẠI HUYỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN VÀ DÙNG
THUỐC ĐIỀU TRỊ
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào tạo: Chính quy
Chuyên ngành : Chăn nuôi Thú y
Khoa: Chăn nuôi Thú y
Khoá học: 2011 - 2015
Thái Nguyên, năm 2015
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
-----------------------------
LÝ VĂN BẰNG
Tên đề tài:
NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG Ô NHIỄM TRỨNG GIUN TRÒN
OESOPHAGOSTOMUM SPP., TRIỆU CHỨNG, BỆNH TÍCH
CỦA LỢN TẠI HUYỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN VÀ DÙNG
THUỐC ĐIỀU TRỊ
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào tạo: Chính quy
Lớp: 43 - Chăn nuôi Thú y
Chuyên ngành: Chăn nuôi Thú y
Khoa: Chăn nuôi Thú y
Khoá học: 2011 - 2015
Giảng viên hướng dẫn: TS. Phạm Diệu Thùy
Thái Nguyên, năm 2015
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
-----------------------------
LÝ VĂN BẰNG
Tên đề tài:
NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG Ô NHIỄM TRỨNG GIUN TRÒN
OESOPHAGOSTOMUM SPP., TRIỆU CHỨNG, BỆNH TÍCH
CỦA LỢN TẠI HUYỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN VÀ DÙNG
THUỐC ĐIỀU TRỊ
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào tạo: Chính quy
Lớp: 43 - Chăn nuôi Thú y
Chuyên ngành: Chăn nuôi Thú y
Khoa: Chăn nuôi Thú y
Khoá học: 2011 - 2015
Giảng viên hướng dẫn: TS. Phạm Diệu Thùy
Thái Nguyên, năm 2015
ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
<:
Nhỏ hơn
>:
Lớn hơn
≤:
Nhỏ hơn hoặc bằng
%:
Tỷ lệ phần trăm
/:
Trên
Cs:
Cộng sự
g:
Gam
kg:
Kilogam
m2 :
Mét vuông
m:
Mét
mg:
Miligam
mm:
Milimet
ml:
Mililit
n:
Dung lượng mẫu
Nxb:
Nhà xuất bản
O. dentatum:
Oesophagostomum dentatum
O. longicaudum:
Oesophagostomum longicaudum
spp :
Species plural
TT:
Thể trọng
Tr:
Trang
iii
MỤC LỤC
PHẦN 1 MỞ ĐẦU .....................................................................................................1
1.1. Đặt vấn đề ....................................................................................................1
1.2. Mục đích nghiên cứu ...................................................................................2
1.3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài........................................2
1.3.1. Ý nghĩa khoa học ......................................................................................2
1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn ......................................................................................2
PHẦN 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ..........................................................................3
2.1. Cơ sở khoa học của đề tài ............................................................................3
2.1.1. Đặc điểm sinh học của Oesophagostomum ..............................................3
2.1.1.1. Vị trí của oesophagostomum trong hệ thống phân loại động vật học..........3
2.1.1.2. Đặc điểm hình thái và cấu tạo Oesophagostomum ký sinh ở lợn .........3
2.1.1.3. Vòng đời của Oesophagostomum spp. ở lợn .........................................5
2.1.1.4. Sự phát triển và sức đề kháng của trứng Oesophagostomum spp. ở
ngoại cảnh................................................................................................8
2.1.1.5. Khả năng sống của ấu trùng cảm nhiễm ở ngoại cảnh .........................9
2.1.2. Bệnh do Oesophagostomum spp. gây ra ở lợn .......................................10
2.1.2.1. Đặc điểm dịch tễ học bệnh do Oesophagostomum .............................10
2.1.2.2. Cơ chế sinh bệnh của bệnh do Oesophagostomum spp. gây ra ở lợn ........11
2.1.2.3. Triệu chứng và bệnh tích bệnh do Oesophagostomum spp. gây ra ở lợn .......13
2.1.2.4. Chẩn đoán bệnh Oesophagostomum spp. lợn .....................................15
2.1.2.5. Phòng, trị Oesophagostomosis cho lợn ...............................................16
2.2. Tình hình nghiên cứu Oesophagostomosis ở lợn ......................................20
2.2.1. Tình hình nghiên cứu trong nước ...........................................................20
2.2.2. Tình hình nghiên cứu trên thế giới .........................................................22
PHẦN 3 ĐỐI TƯỢNG, VẬT LIỆU, NỘI DUNG
VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU .........................................................................................................25
3.1. Đối tượng và vật liệu nghiên cứu ..............................................................25
3.1.1. Đối tượng nghiên cứu .............................................................................25
iv
3.1.2. Vật liệu nghiên cứu ................................................................................25
3.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu .............................................................25
3.2.1. Địa điểm nghiên cứu ..............................................................................25
3.2.2. Thời gian nghiên cứu..............................................................................26
3.3. Nội dung nghiên cứu .................................................................................26
3.3.1. Thực trạng phòng chống bệnh giun sán cho lợn ở huyện Đồng Hỷ, tỉnh
Thái Nguyên ..........................................................................................26
3.3.2. Nghiên cứu tỷ lệ nhiễm giun tròn Oesophagostomum spp. ở lợn tại
huyện Đồng Hỷ .....................................................................................26
3.3.3. Nghiên cứu sự ô nhiễm trứng giun tròn Oesophagostomum spp. trong môi
trường chăn nuôi lợn...............................................................................26
3.3.4. Nghiên cứu một số triệu chứng lâm sàng, bệnh tích của lợn bị
Oesophagostomosis huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên .......................26
3.3.4. Nghiên cứu biện pháp phòng trị Oesophagostomosis cho lợn ..................26
3.4. Phương pháp nghiên cứu ..............................................................................27
3.4.1.. Bố trí, thu thập và phương pháp xét nghiệm mẫu........................................27
3.4.2 Phương pháp xác định độ an toàn và hiệu lực của thuốc trị
Oesophagostomum..................................................................................28
3.4.3. Phương pháp thử nghiệm các biện pháp phòng bệnh giun tròn
Oesophagostomum spp. cho lợn trên thực địa ......................................29
3.4.4. Phương pháp xử lý số liệu. .....................................................................30
PHẦN 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .................................................................31
4.1. Thực trạng phòng chống bệnh giun sán cho lợn ở huyện Đồng Hỷ, tỉnh
Thái Nguyên ..........................................................................................31
4.2. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun tròn Oesophagostomum spp. ở lợn tại
huyện Đồng Hỷ .....................................................................................34
4.2.1 Tỉ lệ và cường độ nhiễm Oesophagostomum spp. theo tuổi lợn ................36
4.3. Sự ô nhiễm trứng giun tròn Oesophagostomum spp. ở môi trường chăn
nuôi lợn ..................................................................................................37
v
4.3.1. Sự ô nhiễm trứng giun tròn Oesophagostomum spp. ở môi trường chăn
nuôi lợn ..................................................................................................37
4.3.2. Sự ô nhiễm trứng giun tròn Oesophagostomum spp. trong thức ăn của lợn .38
4.3.3. Sự ô nhiễm trứng giun tròn Oesophagostomum spp. trong nước uống
của lợn ...................................................................................................40
4.3. Nghiên cứu triệu chứng lâm sàng, bệnh tích của lợn mắc Oesophagostomosis .......42
4.3.1.
Triệu
chứng
lâm
sàng
của
Oesophagostomosis
ở
lợn
mắc
Oesophagostomosis.................................................................................42
4.3.2. Bệnh tích đại thể của Oesophagostomosis ở lợn gây nhiễm thực nghiệm...........43
4.4. Độ an toàn của một số thuốc tẩy trong điều trị bệnh giun tròn
Oesophagostomum spp. cho lợn .........................................................44
Phần 5 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................46
5.1. Kết luận:.................................................................................................................... 46
5.2. Đề nghị ..................................................................................................................... 46
vi
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 4.1. Thực trạng phòng chống ký sinh trùng cho lợn ở huyện Đồng Hỷ, tỉnh
Thái Nguyên .....................................................................................................32
Bảng 4.2. Tỷ lệ nhiễm giun tròn Oesophagostomum spp. ........................................34
ở lợn tại huyện Đồng Hỷ ...........................................................................................34
Bảng 4.3. Tỷ lệ và cường độ nhiễm Oesophagostomum spp. theo tuổi lợn....................36
Bảng 4.4: Sự ô nhiễm trứng Oesophagostomum ở nền chuồng, xung quanh chuồng
nuôi và vườn trồng cây thức ăn cho lợn ...........................................................37
Bảng 4.5: Sự ô nhiễm trứng giun tròn Oesophagostomum spp. trong thức ăn của lợn.......... 38
Bảng 4.6: Sự ô nhiễm trứng giun tròn Oesophagostomum spp. trong nước uống của lợn........40
Bảng 4.7. Tỷ lệ lợn nhiễm Oesophagostomum spp. có biểu hiện lâm sàng. .......................42
Bảng 4.8: Bệnh tích đại thể của Oesophagostomosis ở lợn trên thực địa ...................43
Bảng 4.9. Hiệu lực của thuốc tẩy giun Oesophagostomum spp. cho lợn..................44
Bảng 4.10. Độ an toàn của thuốc tẩy giun Oesophagostomum cho lợn trên thực địa ...... 45
i
LỜI CẢM ƠN
Được sự đồng ý của Ban Giám hiệu nhà trường, Ban chủ nhiệm khoa
Chăn nuôi thú y, thầy giáo hướng dẫn và sự nhất trí của Ban lãnh đạo Phòng
Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên, em
thực hiện nghiên cứu đề tài: "Nghiên cứu thực trạng ô nhiễm trứng giun
tròn Oesophagostomum spp., triệu chứng, bệnh tích của lợn mắc bệnh tại
huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên và dùng thuốc điều trị".
Trong quá trình thực tập nghiên cứu thực hiện đề tài em đã nhận được
sự quan tâm của nhà trường, Khoa Chăn nuôi thú y, cán bộ phòng Nông
Nghiệp huyện Đồng Hỷ, các hộ gia đình tại các xã, bạn bè và gia đình.
Nhân dịp này em xin gửi lời cảm ơn tới Ban Giám hiệu nhà trường,
Khoa Chăn nuôi thú y - Trường Đại học nông lâm Thái Nguyên, Ban lãnh đạo
Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Đồng Hỷ đã tạo điều kiện
thuận lợi cho em hoàn thành khóa luận tốt nghiệp. Đặc biệt em xin bày tỏ lòng
biết ơn sâu sắc tới giảng viên hướng dẫn TS. Phạm Diệu Thùy, GS.TS. Nguyễn
Thị Kim Lan, NCS. Bùi Văn Tú cùng các cán bộ Phòng Nông nghiệp và Phát
triển nông thôn huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo
giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Em xin gửi lời cảm ơn đến tập thể lớp K43 Chăn nuôi thú y đã quan
tâm giúp đỡ, động viên em trong suốt quá trình học tập, rèn luyện tại trường
Đại học Nông lâm Thái Nguyên.
Một lần nữa em xin chúc toàn thể thầy, cô giáo trong Khoa Chăn nuôi
Thú y sức khỏe, hạnh phúc và thành đạt. Chúc cán bộ nhân viên Phòng Nông
nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên mạnh khỏe
công tác tốt, chúc các bạn sinh viên mạnh khỏe học tập tốt và thành công
trong cuộc sống.
Em xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên,ngày 31 tháng 5 năm 2015
Sinh viên
Lý Văn Bằng
1
PHẦN 1
MỞ ĐẦU
1.1. Đặt vấn đề
Nước ta có hơn 75% dân số làm nông nghiệp, trong đó ngành chăn
nuôi chiếm một vị trí quan trọng. Chăn nuôi lợn là nghề truyền thống của
người nông dân. Từ việc chỉ chăn nuôi nhỏ, lẻ để tận dụng các phế phụ
phẩm nông nghiệp, hiện nay đã có nhiều phương thức chăn nuôi đa dạng,
góp phần nâng cao thu nhập cho người dân.
Chăn nuôi lợn có một vị trí quan trọng trong ngành chăn nuôi gia
súc ở các nước trên thế giới cũng như ở nước ta. Nghề nuôi lợn luôn được
chú ý phát triển, ngày càng chiếm ưu thế và có tầm quan trọng đặc biệt
trong đời sống nhân dân. Con lợn đã cung cấp 70 - 80% nhu cầu về thịt
cho thị trường trong nước và xuất khẩu, đồng thời cung cấp nguyên liệu
cho ngành công nghiệp chế biến và phân bón cho ngành trồng trọt. Để đáp
ứng được nhu cầu thị trường, trong những năm gần đây chăn nuôi lợn đã
có những bước phát triển vượt bậc, tăng nhanh cả về chất lượng và số
lượng. Ngoài những điều kiện thuận lợi, chúng ta còn có nhiều khó khăn,
hạn chế trong việc phát triển chăn nuôi lợn, nhất là các tổn thất do dịch
bệnh gây ra.
Thực tiễn ngành chăn nuôi lợn cho thấy, có nhiều loại dịch bệnh
gây tổn thất đáng kể cho người chăn nuôi. Ngoài những bệnh truyền
nhiễm thường gặp như: dịch tả, tụ huyết trùng, phó thương hàn… còn
phải kể đến các bệnh ký sinh trùng. Trong đó, bệnh giun kết hạt do các
loài giun tròn giống Oesophagostomum spp. gây ra khá phổ biến ở lợn.
Bệnh làm cho lợn gày yếu, thiếu máu, chậm lớn và có thể chết nếu nhiễm
nặng Trong những năm gần đây, chăn nuôi lợn ở Thái Nguyên phát triển
khá mạnh. Tuy nhiên, việc phòng trị bệnh ký sinh trùng, đặc biệt là bệnh
2
do giun tròn Oesophagostomum spp. còn ít được chú ý. Xuất phát từ nhu
cầu cấp bách của thực tế chăn nuôi lợn ở tỉnh Thái Nguyên, chúng tôi thực
hiện đề tài: "Nghiên cứu thực trạng ô nhiễm trứng giun tròn
Oesophagostomum spp., triệu chứng, bệnh tích của lợn tại huyện Đồng
Hỷ tỉnh Thái Nguyên và dùng thuốc điều trị".
1.2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu thực trạng ô nhiễm trứng giun tròn Oesophagostomum
spp., triệu chứng lâm sàng, bệnh tích gây nên ở lợn tại huyện Đồng Hỷ
tỉnh Thái Nguyên và biện pháp điều trị.
1.3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài
1.3.1. Ý nghĩa khoa học
Kết quả của đề tài là những thông tin khoa học về sự ô nhiễm trứng
giun tròn Oesophagostomum spp., bệnh lý và lâm sàng bệnh do giun tròn
Oesophagostomum spp. gây ra, thuốc điều trị Oesophagostomosis ở lợn,
từ đó đề xuất biện pháp phòng chống bệnh cho lợn.
1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả của đề tài là cơ sở khoa học để khuyến cáo người chăn nuôi
cách phòng trị bệnh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra, nhằm
hạn chế tác hại cho lợn, góp phần nâng cao năng suất chăn nuôi và thúc
đẩy ngành chăn nuôi lợn phát triển.
3
PHẦN 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. Cơ sở khoa học của đề tài
2.1.1. Đặc điểm sinh học của Oesophagostomum
2.1.1.1. Vị trí của oesophagostomum trong hệ thống phân loại động vật học
Oesophagostomum dentatum và Oesophagostomum longicaudum
thuộc giống Oesophagostomum, là tác nhân gây ra bệnh giun kết hạt
(Oesophagostomosis) ở lợn. Theo Skjabin và cs. (1963) [20], Phan Thế Việt
và cs. (1977) [27], giun tròn Oesophagostomum spp. ở lợn có vị trí trong hệ
thống phân loại động vật như sau:
Ngành Nemathelminthes Shneider, 1873
Phân ngành Nemathelmintha Shaneider và Schulz, 1940
Lớp Nematoda Rudolphi, 1808
Phân lớp Secerentea Chitwood, 1933
Bộ Rhabditida Chitwood, 1933
Phân bộ Strongylata Railliet, 1916
Họ Trichonematidae Cram, 1927
Phân họ Oesophagostomatinae Railliet et Henr, 1913
Giống Oesophagostomum Molin, 1861
Loài Oesophagostomum dentatum Rudolphi, 1803
Loài Oesophagostomum longicaudum Goodey, 1925
2.1.1.2. Đặc điểm hình thái và cấu tạo Oesophagostomum ký sinh ở lợn
Đề cập đến hình thái và cấu tạo Oesophagostomum spp., Skrjabin và
cs. (1963) [20] cho biết:
Loài O. dentatum: Dài từ 7 - 14 mm, đầu được giới hạn với thân rõ
rệt bởi ngăn bụng sâu. Bao miệng dài tới thực quản hình đinh ghim. Con
đực có túi đuôi, hai gai giao hợp bằng nhau dài 0,90 - 0,94 mm. Con cái
4
âm hộ nằm gần hậu môn, hậu môn ở cách mút đuôi 0,255 - 0,265 mm.
Loài O. longicaudum: Con đực dài 8,8 - 9,6 mm, bánh lái gai giao
hợp dạng xẻng. Con cái dài 8 - 11 mm, đuôi rất dài và thon, nhọn. Hậu
môn nằm cách mút đuôi 0,453 - 0,543 mm. Âm hộ cách đuôi 0,906 0,951 mm.
Nguyễn Thị Kim Lan (2012) [10] cho biết: Các loài thuộc giống
Oesophagostomum có đặc điểm hình thái chung là: túi miệng hình ống rất
nhỏ, quanh miệng có một bờ gồ lên hình đĩa, có các tua ở quanh miệng, có
rãnh cổ; phía trước rãnh cổ biểu bì nở ra tạo thành túi đầu, sau rãnh cổ có gai
cổ, giun đực có túi đuôi và một đôi gai giao hợp dài bằng nhau, âm hộ giun cái
ở gần hậu môn.
Loài O. dentatum ký sinh ở ruột già của lợn, là loài giun tròn nhỏ, không
có cánh đầu, có 9 rua ngoài và 18 rua trong. Túi đầu to, gai cổ ở hai bên chỗ
phình to của thực quản. Giun đực dài 8 - 9 mm, rộng 0,14 - 0,37 mm, có túi
đuôi, có 2 gai giao hợp bằng nhau dài 1,0 - 1,14 mm. Giun cái dài 8 - 11,2
mm, âm đạo dài 0,1 - 0,15 mm, nằm gần hậu môn, hơi xuyên vào cơ quan thải
trứng. Trứng hình bầu dục, dài 0,060 - 0,088 mm, rộng 0,035 - 0,050 mm.
Theo Phạm Sỹ Lăng và cs. (2006) [11]: Giun O. dentatum là loài giun tròn
nhỏ, không có cánh đầu. Giun đực có kích thước 7,6 - 8,8 x 0,35 - 0,38mm, có túi
đuôi, có hai gai giao hợp dài 0,792 - 1,037 mm. Giun cái dài 7,8 - 12,5 x 0,38 0,43 mm ; đuôi dài 0,405 - 0,430 mm. Âm hộ ở trước hậu môn, cách hậu môn
0,208 - 0,388 mm, dài 0,1 - 1,15 mm hơi xuyên vào cơ quan thải trứng. Trứng
hình ovan, kích thước 0,056 - 0,071 x 0,032 - 0,045 mm.
5
Hình 2.1. Loài O. dentatum
Hình 2.2. Loài O. longicaudum
(Rudolphi, 1803)
(Goodey, 1925)
1, 2. Phần đầu cơ thể; 3. Phần đuôi cá 1. Đầu; 2. Đuôi của con cái;
thể cái; 4. Mút và gốc gai giao phối;
3. Đuôi của con đực; 4. Phần cuối gai
5. Cơ quan điều chỉnh; 6. Túi đuôi cá giao hợp; 5. Lái; 6. Nón sinh dục của
thể đực; 7. Nón sinh dục.
(Nguồn: Phan Thế Việt và cs. 1977) [27]
Hình 2.3. Giun O. dentatum
con đực
(Nguồn: Phan Thế Việt và cs. 1977) [27]
Hình 2.4. Trứng giun O.
dentatum
2.1.1.3. Vòng đời của Oesophagostomum spp. ở lợn
Thực chất của bất kỳ chương trình khống chế giun, sán nào thì việc
phá vỡ vòng đời của chúng cũng là cần thiết. Do vậy, hiểu được chu kỳ
(vòng đời) phát triển của giun, sán có ý nghĩa rất quan trọng trong việc
phòng chống các bệnh giun, sán nói chung và bệnh do Oesophagostomum
spp. nói riêng.
6
Theo Nguyễn Thị Kim Lan và cs. (1999) [8]: Toàn bộ quá trình phát
triển, thay đổi qua những giai đoạn khác nhau của đời sống ký sinh trùng,
kể từ khi nó là mầm sinh vật đầu tiên, cho đến khi nó lại có khả năng sản sinh
ra mầm sinh vật mới, tạo ra một thế hệ mới thì toàn bộ quá trình đó được gọi
là chu kỳ.
Skrjabin và cs. (1963) [20] đã mô tả chi tiết về chu kỳ phát triển của
Oesophagostomum spp. ở lợn như sau: Trứng bài xuất ra ngoài ở giai
đoạn phân chia 8 - 16 phôi bào. Người ta đã xác định được rằng, khi nhiệt
độ thích hợp (30oC), ở trong trứng ấu trùng phát triển rất nhanh, chỉ qua
16 - 18 giờ ấu trùng đã nở ra khỏi trứng. Ấu trùng giai đoạn 1 ra khỏi
trứng phát triển trong môi trường bên ngoài, đến ngày thứ tư thì lột xác
lần thứ nhất. Sau đó 24 giờ ấu trùng lột xác lần thứ 2, tức là tách lớp vỏ và
trở thành ấu trùng giai đoạn 2, rồi lột xác lần thứ hai thành ấu trùng giai
đoạn 3. Ấu trùng giai đoạn 3 là ấu trùng cảm nhiễm, tức là có khả năng
gây bệnh đối với ký chủ.
Tác giả cũng cho biết, khi gây nhiễm thực nghiệm trên lợn bằng ấu
trùng cảm nhiễm O. longicaudum, thấy có sự tạo thành các hạt ký sinh
trong thành ruột sau hai ngày nhiễm bệnh. Sau 17 ngày, đa số ấu trùng chui
ra khỏi hạt, ký sinh trong ống ruột ở giai đoạn phát triển thứ 4. Sau 35 ngày
cảm nhiễm thấy có hiện tượng mất các hạt ký sinh, ở chỗ hạt đó chỉ thấy mô
niêm mạc dày lên. Giun O. longicaudum đạt đến giai đoạn trưởng thành sau
50 ngày cảm nhiễm.
Theo
Nguyễn
Thị
Kim
Lan
(2012)
[10]:
Vòng
đời
Oesophagostomum spp. không cần vật chủ trung gian. Trứng theo phân ra
ngoài, gặp nhiệt độ 25 - 270C, sau 10 - 17 giờ nở thành ấu trùng, qua hai
lần lột xác, sau 7 - 8 ngày thành ấu trùng cảm nhiễm. Khi ký chủ nuốt
phải ấu trùng này, tới ruột thì ấu trùng chui vào niêm mạc ruột tạo thành
những u kén, lột xác lần thứ ba, tới ngày 6 - 8 thành ấu trùng kỳ IV, sau
7
đó rời khỏi niêm mạc ruột và lột xác lần nữa và phát triển thành giun
trưởng thành. Thời gian hoàn thành vòng đời của giun O. longicaudum là
50 ngày, giun O. dentatum là 32 - 43 ngày.
Phan Lục (2006) [17] cho biết: Ấu trùng O. dentatum khi vào ruột lợn
chui sâu vào niêm mạc ruột già và hình thành hạt (u kén), trong có ấu trùng.
Sau 23 ngày, ấu trùng chui ra khỏi kén, vào xoang ruột và phát triển thành
giun trưởng thành sau 1,5 - 2 tháng. Tuổi thọ của giun từ 8 - 10 tháng.
Theo Phạm Sỹ Lăng và cs. (2009) [12]: Giun trưởng thành ký sinh
trong ruột già lợn, đẻ trứng, trứng theo phân ra ngoài môi trường. Trứng
gặp điều kiện nhiệt độ 25 - 27oC, sau 10 - 17 giờ nở thành ấu trùng. Ấu
trùng I sau 24 giờ, ở nhiệt độ 22 - 24oC phát dục thành ấu trùng II, dài 0,44
- 0,64 mm. Ấu trùng II phát triển được hai ngày thì thành ấu trùng gây
nhiễm III. Ấu trùng này lẫn trong thức ăn, nước uống vào cơ thể ký chủ.
Khi tới ruột, ấu trùng chui sâu vào niêm mạc ruột tạo thành những u kén
và phát triển thành giun trưởng thành ở ruột già.
Vòng đời Oesophagostomum spp. có thể biểu diễn bằng sơ đồ sau:
Oesophagostomum spp.
25 – 270C
Phân
giun trưởng thành
Ấu trùng
Trứng
10 – 17 giờ
(Ký sinh ở ruột già)
(lợn)
Lột 2 xác
lần
Rời
Ấu trùng có
khỏi
sức gây nhiễm
u kén
Lột xác lần 4 Ấu trùng
kỳ IV
Ký chủ
Lột xác lần 3
Ruột
nuốt phải
Hình 2.5. Sơ đồ vòng đời Oesophagostomum spp. ở lợn
8
2.1.1.4. Sự phát triển và sức đề kháng của trứng Oesophagostomum spp.
ở ngoại cảnh
Việc nghiên cứu sự phát triển và sức đề kháng của trứng esophagostomum spp.
ở ngoại cảnh có ý nghĩa quan trọng trong dịch tễ học bệnh Oesophagostomum
spp. trên lợn, đồng thời là cơ sở khoa học đề ra những biện pháp phòng trị bệnh
Oesophagostomum spp. cho lợn.
Theo Skrjabin và cs. (1963) [20]: Ở nhiệt độ thích hợp (300C), trong
trứng ấu trùng phát triển rất nhanh, chỉ qua 16 - 18 giờ nở ra và vào môi
trường bên ngoài. Ở nhiệt độ cao 45 - 500C trứng bị chết, còn ở nhiệt độ
thấp 3oC trứng không phát triển.
Nguyễn Thị Kim Lan và cs. (1999) [8] cho biết: Ở nhiệt độ 5 - 90C
trứng ngừng phát triển, nhiệt độ 350C trứng bị chết. Gặp điều kiện thích
hợp trứng phát triển thành ấu trùng gây nhiễm sau trên dưới một tuần.
Archie Hunter (2000) [1] nhận xét: Sự phát triển, khả năng sống sót
của trứng và ấu trùng cảm nhiễm ở môi trường trước hết phụ thuộc vào
khí hậu. Gặp nhiệt độ và ẩm độ thích hợp, sau 5 - 6 ngày trứng phát triển
thành ấu trùng cảm nhiễm. Khi nhiệt độ thấp trứng giun nở và phát triển
chậm hơn.
Thí nghiệm ủ phân lợn có nhiễm trứng giun đũa, trứng Oesophagostomum
spp. và ấu trùng cảm nhiễm L3 (ấu trùng giai đoạn 3) của Oesophagostomum spp.;
kiểm tra sau 7, 14, 28, 56 ngày ủ, kết quả cho thấy: Trứng giun đũa không bị tiêu
diệt, mặc dù khả năng sống suy giảm; trứng Oesophagostomum spp. và ấu trùng
cảm nhiễm L3 bị phá huỷ trong 7 - 14 ngày đầu của quá trình ủ.
Theo Phan Địch Lân và cs. (2002) [13], Phan Lục (2006) [17], Phạm
Sỹ Lăng và cs. (2009) [12]: trứng Oesophagostomum spp. theo phân ra
ngoài môi trường, gặp điều kiện nhiệt độ 25 - 270C, sau 10 - 17 giờ nở
thành ấu trùng.
ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
<:
Nhỏ hơn
>:
Lớn hơn
≤:
Nhỏ hơn hoặc bằng
%:
Tỷ lệ phần trăm
/:
Trên
Cs:
Cộng sự
g:
Gam
kg:
Kilogam
m2 :
Mét vuông
m:
Mét
mg:
Miligam
mm:
Milimet
ml:
Mililit
n:
Dung lượng mẫu
Nxb:
Nhà xuất bản
O. dentatum:
Oesophagostomum dentatum
O. longicaudum:
Oesophagostomum longicaudum
spp :
Species plural
TT:
Thể trọng
Tr:
Trang
10
Phạm Sỹ Lăng và cs. (2009) [12] cho biết: Ấu trùng có sức đề kháng
tốt với nhiệt độ thấp, để ở -190C đến -290C qua 10 ngày ấu trùng vẫn
sống; để ở nhiệt độ phòng bình thường ấu trùng có thể sống một năm.
2.1.2. Bệnh do Oesophagostomum spp. gây ra ở lợn
2.1.2.1. Đặc điểm dịch tễ học bệnh do Oesophagostomum
Theo Trịnh Văn Thịnh (1963) [22], Phan Thế Việt (1977) [27], Bùi Lập
(1979) [14], Phạm Văn Khuê (1982) [6], Nguyễn Đăng Khải (1996) [5], Vũ
Tứ Mỹ (1999) [19], Phan Lục (2006) [17], Phạm Sỹ Lăng và cs. (2009) [12]:
Bệnh do Oesophagostomum spp. gây ra là một trong các bệnh giun tròn phổ
biến gây hại cho lợn, phân bố rộng trên toàn thế giới. Ở Việt Nam, bệnh có ở
tất cả các vùng sinh thái từ Bắc đến Nam.
Nguyễn Thị Kim Lan và cs. (1999) [8] cho biết, tỷ lệ nhiễm
Oesophagostomum spp. theo tuổi lợn như sau:
Lợn < 2 tháng tuổi: 46,9%
Lợn 3 - 4 tháng tuổi: 67,4%
Lợn 5 - 6 tháng tuổi: 72,1%
Lợn > 8 tháng tuổi: 73,3%
Lợn con có tỷ lệ nhiễm Oesophagostomum spp. thấp và cường độ
nhiễm nhẹ, ở lợn con bị nhiễm bệnh không có nhiều u kén ở ruột. Ở lợn lớn
tỷ lệ nhiễm cao và cường độ nhiễm nặng. Khi lợn lớn bị bệnh có rất nhiều u
kén ở ruột.
Phan Lục và cs. (2000) [16] nhận xét: Lợn nuôi thả rông nhiễm hầu
hết các loại ký sinh trùng. Đối với lợn nuôi nhốt, gần như rất ít nhiễm
những ký sinh trùng có vật chủ trung gian. Loài giun Oesophagostomum
spp. có thể hoàn thành vòng đời ngay trong chuồng đối với lợn nuôi nhốt,
nhưng khả năng này phụ thuộc trực tiếp vào mức độ vệ sinh sạch sẽ của
chuồng trại.
11
Tác giả cho biết, giun tròn Oesophagostomum spp. có nhiều ở lợn
trưởng thành nuôi sinh sản.
Theo Phan Địch Lân và cs. (2002) [13]: Tỷ lệ và cường độ nhiễm
Oesophagostomum spp. phụ thuộc vào phương thức chăn nuôi. Lợn nhiễm
Oesophagostomum spp. cao ở vụ Hè - Thu và giảm đi ở vụ Đông - Xuân.
Qua nghiên cứu các tác giả cho biết, lợn bị nhiễm giun sán khi được nuôi ở
cả ba tình trạng vệ sinh thú y tốt, trung bình và kém. Tuy nhiên, tỷ lệ và
cường độ nhiễm tăng lên rõ rệt trong tình trạng vệ sinh thú y kém. Vệ sinh
thú y kém là điều kiện thuận lợi để ký sinh trùng và vi khuẩn gây bệnh
đường tiêu hoá nhiễm vào cơ thể lợn, gây tiêu chảy (dẫn theo Nguyễn Thị
Kim Lan và cs. 2008 [9]).
2.1.2.2. Cơ chế sinh bệnh của bệnh do Oesophagostomum spp. gây ra ở lợn
Theo Nguyễn Thị Kim Lan (2012) [10], tác động của ký sinh trùng
lên cơ thể ký chủ có nhiều mặt:
- Tác động cơ giới: hầu hết các ký sinh trùng đều gây lên những
biến loạn cơ giới, ngăn trở ít hay nhiều khí quan mà nó xâm nhập; hoặc
làm tắc, hoặc chèn ép và phá hoại các tổ chức, hoặc làm thủng, làm rách
hoặc do khí quan bám hút của ký sinh trùng mà làm tróc niêm mạc, xuất
huyết. Thường thấy gây viêm cấp tính, thứ cấp tính, mạn tính. Viêm dẫn
tới sản sinh một cái vỏ bằng tổ chức liên kết bọc lấy ký sinh trùng; cái vỏ
và ký sinh trùng bọc bên trong khi chết đi biến thành một cái hạt, trong
hạt có hiện tượng vôi hóa.
- Tác động chiếm đoạt: ký sinh trùng tự nuôi dưỡng bằng ăn tổ
chức của ký chủ, cướp một phần thức ăn của ký chủ đã tiêu hoá, hút máu
ký chủ. Tác động này tiếp diễn liên tục bởi rất nhiều ký sinh trùng, gây
nên tổn hại rất lớn cho ký chủ (thiếu máu, gầy rạc…).
12
- Tác động đầu độc: ký sinh trùng bài tiết các chất độc hàng ngày, ký
chủ hấp thụ chất độc, sinh ra những biến loạn khác nhau, nhưng thường thấy
nhất là biến loạn thần kinh và tuần hoàn. Nói chung, chất độc do ấu trùng bài
tiết mạnh hơn so với chất độc của ký sinh trùng trưởng thành.
- Tác động truyền bệnh: Một số loài chân đốt đốt súc vật, làm con
vật khó chịu, có thể bị viêm da nhưng điều này không nguy hiểm. Điều
nguy hiểm là khi hút máu ký chủ, chúng truyền những bệnh có thể thành
dịch lưu hành giết hại nhiều súc vật.
Skrjabin và cs. (1963) [20] đã mô tả chi tiết cơ chế sinh bệnh của
Oesophagostomum spp. như sau:
Bệnh lý do Oesophagostomum spp. phụ thuộc trực tiếp vào giai
đoạn phát triển của ký sinh vật. Ở giai đoạn ấu trùng, Oesophagostomum
spp. là nguyên nhân gây “bệnh hạt ruột”, còn giai đoạn trưởng thành,
chúng gây ra bệnh Oesophagostomum spp. (Oesophagostomatosis) đường
ruột. Nếu như gia súc tái nhiễm bệnh này thì ở gia súc đó cùng một lúc
thấy có cả giai đoạn hạt và giai đoạn giun trưởng thành ở ruột.
Giai đoạn hạt được coi là giai đoạn bệnh nguy hiểm hơn cả. Sau khi
ấu trùng được nuốt cùng với thức ăn và nước uống vào ruột, chúng nhanh
chóng chui sâu vào niêm mạc, tới hạ niêm mạc. Ở chỗ ấu trùng chui vào
tạo thành những hạt mà mắt thường có thể nhìn thấy được. Niêm mạc ở
chỗ này sưng, sung huyết, trên mặt có những hạt nhỏ, chính giữa có nhân
màu vàng. Trong các hạt, ấu trùng hoặc ở trạng thái tự do (chui vào chưa
được bao lâu), hoặc trong những kén (già hơn); những hạt này có thể ăn
sâu vào lớp cơ của ruột. Qua thời gian nhất định, ấu trùng từ hạt chui vào
ruột. Sau khi ấu trùng chui ra khỏi hạt, ở chỗ chúng cư trú tạo thành
những chấm sẹo.
13
Trong thời gian phát triển hạt, ở thành ruột xuất hiện triệu chứng
bệnh (cơn đau do loét). Cùng với sự thối rữa các hạt (vào ngày thứ 7 sau
khi cảm nhiễm), ấu trùng chui ra khỏi hạt để vào ruột, lợn bị đau ở vùng
bụng, gầy còm, bỏ ăn, ỉa chảy. Nếu có số lượng lớn ấu trùng ra khỏi kén
thì đôi khi lợn tự khỏi bệnh. Trường hợp ngược lại, bệnh chuyển sang thể
mạn tính. Một số hạt có thể bị vỡ ra từ phía tương mạc ruột, trong những
trường hợp này bệnh trở nên phức tạp hơn do viêm xơ hoá, hay có mủ ở
màng bụng, có thể làm lợn bị chết.
Sức gây bệnh của giun trưởng thành sống trong ruột ít hơn. Chúng có
khả năng gây viêm cata, niêm mạc ruột phủ kín chất nhầy đặc, bên trong là
giun Oesophagostomum spp. Ở vật mắc bệnh do Oesophagostomum spp.
trưởng thành gây ra thấy có hiện tượng ỉa chảy và táo bón xen kẽ nhau.
2.1.2.3. Triệu chứng và bệnh tích bệnh do Oesophagostomum spp. gây ra ở lợn
* Triệu chứng bệnh giun kết hạt
Skrjabin và cs. (1963) [20] cho biết: Oesophagostomosis tiến triển ở
thể cấp tính và mạn tính. Theo dẫn liệu của Oparin, thể thứ cấp có liên
quan tới sự xâm nhập của hàng loạt ấu trùng vào thành ruột, và sau đó lại
quay về ruột. Thể mạn tính có liên quan tới sự ký sinh của giun trưởng
thành. Tuy nhiên, thường Oesophagostomosis xuất hiện ở thể ghép vì có
cả ấu trùng và giun trưởng thành ký sinh trong cơ thể súc vật.
Bệnh lý do Oesophagostomum spp. phụ thuộc vào giai đoạn phát
triển của giun. Ở giai đoạn ấu trùng, Oesophagostomum spp. là nguyên
nhân gây “bệnh hạt ruột”, còn giai đoạn trưởng thành chúng gây
Oesophagostomosis đường ruột.
Giai đoạn hạt được coi là giai đoạn nguy hiểm hơn cả. Ấu trùng chui vào
ruột tạo thành những hạt mà mắt thường có thể nhìn thấy được. Trong thời
iii
MỤC LỤC
PHẦN 1 MỞ ĐẦU .....................................................................................................1
1.1. Đặt vấn đề ....................................................................................................1
1.2. Mục đích nghiên cứu ...................................................................................2
1.3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài........................................2
1.3.1. Ý nghĩa khoa học ......................................................................................2
1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn ......................................................................................2
PHẦN 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ..........................................................................3
2.1. Cơ sở khoa học của đề tài ............................................................................3
2.1.1. Đặc điểm sinh học của Oesophagostomum ..............................................3
2.1.1.1. Vị trí của oesophagostomum trong hệ thống phân loại động vật học..........3
2.1.1.2. Đặc điểm hình thái và cấu tạo Oesophagostomum ký sinh ở lợn .........3
2.1.1.3. Vòng đời của Oesophagostomum spp. ở lợn .........................................5
2.1.1.4. Sự phát triển và sức đề kháng của trứng Oesophagostomum spp. ở
ngoại cảnh................................................................................................8
2.1.1.5. Khả năng sống của ấu trùng cảm nhiễm ở ngoại cảnh .........................9
2.1.2. Bệnh do Oesophagostomum spp. gây ra ở lợn .......................................10
2.1.2.1. Đặc điểm dịch tễ học bệnh do Oesophagostomum .............................10
2.1.2.2. Cơ chế sinh bệnh của bệnh do Oesophagostomum spp. gây ra ở lợn ........11
2.1.2.3. Triệu chứng và bệnh tích bệnh do Oesophagostomum spp. gây ra ở lợn .......13
2.1.2.4. Chẩn đoán bệnh Oesophagostomum spp. lợn .....................................15
2.1.2.5. Phòng, trị Oesophagostomosis cho lợn ...............................................16
2.2. Tình hình nghiên cứu Oesophagostomosis ở lợn ......................................20
2.2.1. Tình hình nghiên cứu trong nước ...........................................................20
2.2.2. Tình hình nghiên cứu trên thế giới .........................................................22
PHẦN 3 ĐỐI TƯỢNG, VẬT LIỆU, NỘI DUNG
VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU .........................................................................................................25
3.1. Đối tượng và vật liệu nghiên cứu ..............................................................25
3.1.1. Đối tượng nghiên cứu .............................................................................25
15
những ấu trùng này ra khỏi hạt và vào ruột, ở đây chúng phát triển thành
giun trưởng thành vào ngày thứ 43 (dẫn theo Skrjabin và cs. 1963 [20]).
Theo Phan Lục (2006) [17], Chu Thị Thơm và cs. (2006) [25]: ở ruột
có những u kén nhỏ bằng đầu đinh ghim hay hạt đậu, có điểm màu vàng,
bên trong có ấu trùng giun. Kết tràng thường bị viêm và đôi khi thấy vài
nghìn u kén ở ruột. Có khi u kén bị hoại tử, bên trong có mủ. Có những u
kén đã thành chấm sẹo. Niêm mạc ruột già sung huyết, xuất huyết, trong
xoang ruột có nhiều Oesophagostomum spp. trưởng thành.
Phạm Sỹ Lăng và cs. (2009) [12] cho biết: sau khi nhiễm ấu trùng có
sức gây nhiễm 5 ngày, ở niêm mạc ruột già lợn thấy những u kén nhỏ. Ở
giữa kén này có điểm màu vàng, bên trong có ấu trùng giun. Tới ngày thứ
7 - 8 thì kết tràng bị viêm có mủ. Có khi có tới vài nghìn u kén ở trong
một đoạn ruột.
2.1.2.4. Chẩn đoán bệnh Oesophagostomum spp. lợn
Theo Nguyễn Thị Kim Lan (2012) [10]: Chẩn đoán bằng phương
pháp xét nghiệm phân kiểm tra trứng Oesophagostomum spp. Nhưng
phương pháp này ít ý nghĩa vì trứng giun Oesophagostomum spp.
giống trứng các loài giun xoăn dạ dày, ruột nên rất khó phân biệt. Vì
vậy, phải nuôi trứng nở thành ấu trùng và kiểm tra dưới kính hiển vi.
Theo Nguyễn Thị Kim Lan và cs. (2008) [8]: Có thể phân biệt một
số ấu trùng gây nhiễm thuộc bộ Strongylida như sau:
Ấu trùng giun tròn Dictyocaulus: mút đuôi hình nón, ruột chứa đầy
các hạt màu sáng.
+ Ấu trùng giun tròn Haemonchus: mút đuôi không có gai, thực
quản dài khoảng 1/5 chiều dài cơ thể.
+ Ấu trùng giun tròn Trichostrongylus: mút đuôi có gai, thực quản
dài khoảng 1/4 chiều dài cơ thể.
16
+ Ấu trùng giun tròn Oesophagostomum spp. có 20 - 32 tế bào ruột,
mút đuôi vút dài.
+ Ấu trùng giun tròn Bunostomum: ruột là một ống dài không phân
chia thành những tế bào riêng biệt.
Hình 2.6. Các dạng ấu trùng cảm nhiễm của bộ Strongylida
1. Haemonchus contortus; 2. Cooperia;
3. Trichostrongylus; 4. Ostertagia;
5. Chabertia; 6. O.columbianum;
7. O.venulosum; 8. Bunostomum; 9. Nematodirus
- Mổ khám kiểm tra bệnh tích, quan sát các u kén ở ruột già và tìm
giun trưởng thành ký sinh trong xoang ruột.
2.1.2.5. Phòng, trị Oesophagostomosis cho lợn
* Biện pháp phòng bệnh
Theo quan điểm của Skrjabin (1963) [20], muốn thanh toán bệnh
giun, sán phải phòng bệnh có tính chất chủ động. Dùng tất cả mọi phương
pháp vật lý (ánh sáng, nhiệt độ), cơ giới, hoá học, sinh vật học... để tiêu
diệt giun, sán trên cơ thể ký chủ, ở ngoại cảnh, ở tất cả các giai đoạn phát
dục (trứng, ấu trùng, giun, sán trưởng thành).
