Sự điều tiết kinh tế của nhà nước Tư sản trong CNTB ngày nay

Website: Email : Tel : 0918.775.368

MỤC LỤC
MỤC LỤC.........................................................................................................1
LỜI MỞ ĐẦU....................................................................................................2
I/.LÝ LUẬN CHUNG VỀ SỰ ĐIỀU TIẾT CỦA NHÀ NƯỚC TƯ SẢN...3
1. Khái niệm chung về điều tiết kinh tế ........................................................3
2.Nguyên nhân dẫn đến sự điều tiết của Nhà nước...................................3
3.Đặc điểm cơ bản trong điều tiết của nhà nước tư sản.............................5
2./ Phương pháp điều tiết của nhà nước linh hoạt, mềm dẻo hơn, phạm vi
rộng hơn.....................................................................................................7
3./Tổ chức bộ máy điều tiết của nhà nước trong CNTB ngày nay:...........9
KẾT LUẬN.....................................................................................................11

1


Website: Email : Tel : 0918.775.368

LỜI MỞ ĐẦU
Cơ chế thị trường tự do cạnh tranh và cơ chế độc quyền tư nhân đều có
những tác động tích cực và tiêu cực. Khi trình độ xã hội hóa lực lượng sản
xuất vượt khỏi giới hạn điều tiết của cơ chế thị trường và độc quyền tư nhân
thì tất yếu đòi hỏi phải được bổ sung bằng sự điều tiết của Nhà nước.
Đối với mỗi Nhà nước, sự điều tiết về kinh tế là một trong những sự điều
tiết quan trọng nhất. Sự điều tiết kinh tế được thực hiện dưới nhiều hình thức:
hướng dẫn, kiểm soát, uốn ắn những lệch lạc bằng những công cụ hành chính
– pháp luật, bằng cả những ưu đãi, trừng phạt; bằng những giải pháp chiến
lược dài hạn như lập chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế, bảo vệ môi
trường…; bằng cả những giải pháp ngắn hạn như chống khủng hỏang tài
chính, tiền tệ. Tùy học thuyết kinh tế được vận dụng, hệ thống điều tiết kinh tế

của Nhà nước ở mỗi nước có nét khác nhau.
Chính vì vậy khi nghiên cứu về sự điều tiết của Nhà nước góp phần thúc
đẩy nền kinh tế phát triển, giải quyết những vấn đề khó khăn mà nước đó
đang gặp.... Qua đó chúng ta cũng học hỏi được nhiều kinh nghiệm của các
nước trong việc điều tiết kinh tế để trong hoàn cảnh cụ thể của nước mình ứng
dụng một cách thích ứng

Sự điều tiết kinh tế của nhà nước Tư sản trong CNTB ngày nay

2


Website: Email : Tel : 0918.775.368

I/.LÝ LUẬN CHUNG VỀ SỰ ĐIỀU TIẾT CỦA NHÀ NƯỚC
TƯ SẢN
1. Khái niệm chung về điều tiết kinh tế
Để thực hiện nhiệm vụ thúc đẩy, hỗ trợ và kích thích nền kinh tế phát triển
theo định hướng của mình, nhà nước phải sự dụng các nguồn lực hoạt động
của mình như: ngân khố, tài nguyên… và thông qua hẹ thống công cụ như: tín
dụng, ngân hàng, thuế để cấp phát, tài trợ và ưu đãi hoạt động sản xuất, kinh
doanh của tư nhân, tạo điều kiện cho phát triển kinh tế. Song, việc hỗ trợ và
kích thích của nhà nước đối với hoạt động sản xuất và kinh doanh phải được
định hướng vào một mục tiêu nhất định, tức là phải có sự kiểm soát hay còn
gọi là điều tiết kinh tế.
Điều tiết kinh tế chính là việc nhà nước áp đặt những quy chế của mình
nhằm hướng dẫn, hạn chế, thay đổi vi mô kinh tế của các chủ thể sản xuất và
kinh doanh cho phù hợp với những hoạt động chung trong vận động tổng thể
của nền kinh tế theo những mục tiêu nhà nước vạch ra.

2.Nguyên nhân dẫn đến sự điều tiết của Nhà nước
2.1.Cơ sở thực tiễn của điều tiết kinh tế của nhà nước tư bản
Sự chuyển biến vai trò kinh tế của nhà nước tư bản từ nhân tố bên ngoài,
nhân tố tạo điều kiện, môi trường cho sự vận động của quá trình kinh tế, sang
nhân tố bên trong, nhân tố quyết định phương hướng phát triển là một tiến
trình biện chứng, tiến trình biến đổi từ lượng sang chất của những tác động đó.
Chỉ tiêu về lượng thể hiện vai trò ngày càng tăng của nhà nước đối với
quá trình tái sản xuất TBCN. Với những chỉ tiêu khác nhau thì số lượng đạt
được của ngành càng cao thì sự điều tiết của nhà nước là đang đúng và ngược
3


Website: Email : Tel : 0918.775.368

lại như: tại Tây Ban Nha ở những năm 80, tỷ trọng sản xuất khai thác quặng
20%, nhuộm 56%, đóng tàu 80%, chế phẩm từ dầu mỏ 32% qua đó ta thấy
nhà nước chủ trương phát triển công nghiệp..
Chỉ tiêu về chất lượng phản ánh sự điều chỉnh kinh tế của nhà nước ngày
càng trở thành nhân tố quyết định đối với quá trình tái sản xuất TBCN. Chất
lượng sản phẩm ngày được hoàn thiện thì số lượng bán ra tăng.Vì thế mà chỉ
tiêu về chất lượng cũng phản ánh sư điều chỉnh kinh tế của nhà nước.
Nguyên nhân kinh tế, chính trị, xã hội dẫn đến tăng cường vai trò điều tiết
kinh tế của nhà nước. Thực tiễn ở các nước tư bản phát triển cho thấy: thoát
khỏi chiến tranh nền kinh tế của các nước đều bị tàn phá; trước thách thức
phong trào độc lập dân tộc trên toàn thế giới dâng cao đòi hỏi tất cả các nước
CNTB phải liên kết nhằm chống lại các lực lượng phá vỡ hệ thống TBCN; sự
phát triển nhanh chóng của sức sản xuất xã hội chính là sự phát triển của cuộc
cách mạng khoa học-kỹ thuật làm cho xuất hiện nhiều ngành sản xuất mới
như: điện tử. năng lượng…;để thu được lợi nhuận cao, các tập đoàn độc
quyền tư nhân ra sức áp dụng kỹ thuật mới, điều chỉnh kết cấu nội bộ các xí

nghiệp và tăng cường quản lý kinh doanh. Toàn bộ những nguyên nhân trên
đã thúc đẩy và tăng cường vai trò kinh tế của nhà nước tư bản làm cho nó
thành một trong những nhân tố chủ yếu quyết định sự vận động của quá trình
tái sản xuất TBCN.
2.2.Cơ sở lý luận về điều chỉnh kinh tế của nhà nước tư bản
Quan điểm mác xít về vai trò kinh tế của nhà nước trong CNTB. Trong
“Sự phát triển của CNXH không tưởng đến khoa học” F.Ăngghen đã luận giải
về chức năng xã hội của nhà nước. Qua đó ta thấy: nhà nước sinh ra nhằm
thực hiện những chức năng xã hội chung, nhưng khi tồn tại là một lực lượng
chính trị mới, nó không chỉ có được nhờ những lợi ích đặc biệt, mà nó còn có
tính độc lập tương đối trong quan hệ với các lực lượng xã hội. Nhờ tính độc
lập tương đối này mà nhà nước tác động trở lại quá trình sản xuất xã hội.
4


Website: Email : Tel : 0918.775.368

Hay quan điểm tư sản về vai trò kinh tế của nhà nước trong CNTB. Khác
với nhà lý luận mác xít, J.M.Keynes đi tới việc vạch rõ cơ chế điều chỉnh kinh
tế và mô hình hoạt động hiệu quả mà nhà nước tư sản sử dụng trong các hoạt
động kinh tế của mình. Ông đã xây dựng được mô hình điều chỉnh kinh tế
thông qua cấu trúc của hệ thống các chính sách kinh tế dựa trên trụ cột cơ bản
là chính sách tài chính và tiền tệ. Trong đó sự vận động của nền kinh tế TBCN
có mối quan hệ tương hỗ với sự vận động của khối lượng tiền tệ trong lưu
thông. Sở dĩ kinh tế lâm vào trạng thái trì trệ, xảy ra khủng hoảng là do nhà
nước đưa vào lưu thông một lượng tiền tệ quá lớn. Để khắc phục những sai
lệch đó cần vạch ra mối quan hệ giữa sự vận động của nền kinh tế với sự biến
đổi của các yếu tố cấu thành nhu cầu tiền tệ cần thiết cho lưu thông.

3.Đặc điểm cơ bản trong điều tiết của nhà nước tư sản

Qua hệ thống điều tiết của nhà nước với thiết chế và thể chế kinh tế có bộ
máy quản lý gắn với hệ thống chính sách, công cụ có khả năng điều tiết sự
vận động của nền kinh tế quốc dân. Vì thế nhà nước điều tiết kinh tế dưới
những hình thức: Nhà nước hướng dẫn kiểm soát uốn ắn những lệch lạc bằng
các công cụ kinh tế; Nhà nước sử dụng các biện pháp chiến lước kinh tế dài
hạn như lập chương trình kế hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội, khoa
học kỹ thuật…Sử dụng các biện pháp ngắn hạn: chống khủng hoảng, chống
lạm phát, kinh tế - xã hội…bằng cách sử dụng chính sách tài chính, tiền tệ.

II. NHỮNG BIỂU HIỆN MỚI TRONG SỰ ĐIỀU TIẾT KINH
TẾ CỦA NHÀ NƯỚC TƯ SẢN HIỆN NAY
1/Các đặc điểm mới trong điều tiết kinh tế của nhà nước trong
CNTB hiện nay
Do đặc trưng của kinh tế TBCN là dựa trên sở hữu tư nhân TBCN về tư
liệu sản xuất nên nhiệm vụ thúc đẩy xu hướng điều tiết kinh tế của nhà nước
là giảm bớt sở hữu nhà nước và sự can thiệp trực tiếp của nhà nước, hỗ trợ và

5


Website: Email : Tel : 0918.775.368

kích thích khu vực kinh tế tư nhân phát triển. Vì thế trong thời kỳ này sự điều
tiết kinh tế của nhà nước có những điểm mới về phương diện kinh tế như:
Hạn chế sự quan liêu hóa nhà nước bằng cách xem xét lại hệ thống luật
kinh tế, đơn giản hóa thủ tục hành chính và xây dựng các đạo luật mới thích
hợp với cơ chế thị trường có sự điều tiết của nhà nước.Việc hạn chế này sẽ
làm giảm bớt sự tác động của nhà nước và tạo môi trường cho những sáng tạo
của tư nhân phát triển.Vào những năm 80, làn sóng phi quốc hữu hóa tăng cao
làm tỷ trọng sở hữu của nhà nước trong nền kinh tế giảm. Song điều đó tạo cơ

sở cho sự phát triển kinh tế, nhất là đối với các ngành dịch vụ: đường sắt,
hàng không, bến cảng, thông tin và các ngành truyền thống đang gặp khó
khăn trong quá trình chuyển đổi cơ cấu: gang, thép, điện lực…Vì thế các
doanh nghiệp tư nhân đã sử dụng các biện pháp: tăng tốc độ khấu hao để thúc
đẩy đổi mới trang thiết bị và ứng dụng kỹ thuật để lợi nhuận thu được cao
hơn.
Xác định lại trợ cấp của nhà nước đối với một số ngành, xí nghiệp. Quá trình
vận động và phát triển của nền kinh tế có mối liên hệ tương hỗ với sự vận
động của khối lượng tiền tệ. Muốn điều chỉnh quá trình vận động nền kinh tế
theo định hướng của mình, nhà nước chủ động điều chỉnh khối lượng tiền tệ
cho việc trợ cấp đối với các ngành, xí nghiệp cho thật hợp lý. Với những
ngành mà việc sản xuất ít được chú trọng hơn thì nhà nước điều chỉnh một
phần nguồn trợ cấp đó sang ngành sản xuất được chú trọng.
Thực hiện tư nhân hóa khu vực kinh tế nhà nước nhằm tăng năng lực cạnh
tranh của các doanh nghiệp và khắc phục sự hoạt động kém hiệu quả của các
doanh nghiệp nhà nước. Vì hiệu quả sản xuất của phần lớn các xí nghiệp quốc
doanh không cao, thậm chí thua lỗ nghiêm trọng; năng suất lao động thấp, khó
đương đầu được cạnh tranh quốc tế gay gắt nên con đường duy nhất để cứu
vãn cục diện đó là thực hiện tư nhân hóa khu vự kinh tế nhà nước để khắc
phục nền kinh tế của các doanh nghiệp.
6


Website: Email : Tel : 0918.775.368

Nới lỏng sự điều tiết của nhà nước, xóa bỏ những quy định của nhà nước
có thể dẫn đến hạn chế sự cạnh tranh trên thị trường. Cạnh tranh làm cho các
doanh nghiệp phát huy tối đa khả năng của mình trong sản xuất, lưu thông để
sản phẩm bán được là nhiều nhất. Vì thế cần nới lỏng, xóa bỏ những quy định
hạn chế sự phát triển của cạnh tranh cũng như sự phát triển của xã hội.

Xác định thứ tự ưu tiên trong chính sách kinh tế, hướng chủ yếu là tăng
trưởng lâu dài, tiến bộ khoa học và công nghệ, giảm chỉ tiêu ngân sách cho
nhu cầu xã hội, chống lạm phát, giảm thuế để khuyến khích kinh doanh. Khoa
học kỹ thuật ngày càng phát triển và được úng dụng rộng làm cho doanh
nghiệp càng có nhiều sản phẩm tốt phù hợp khách hàng. Vì vậy nhà nước đưa
ra những chính sách như: giảm thuế, tập trung nghiên cứu kỹ thuật… để thúc
đẩy doanh nghiệp ngày càng phát triển.
Tăng cường sự phối hợp chính sách kinh tế giữa các nước trong khu vực
có tầm quan trọng đối với sự ổn định tình hình kinh tế - xã hội.Các nước trong
cùng khu vực thường có đặc điểm về kinh tế, chính trị tương tự nhau vì vậy
việc tăng cường sự phối hợp của các chính sách kinh tế sẽ là đòn bẩy để các
nước cùng nhau phát triển.
Sự phát triển và ảnh hưởng của doanh nghiệp tư nhân trong xã hội ngày
càng được thể hiện rõ nét. Vì thế sự điều tiết của nhà nước cũng tạo cơ hội
cho các doanh nghiệp đó phát triển. Phải chăng vì thế mà tốc độ tăng trưởng
của một số nước tư bản như: ở Nhật Bản năm 2005 tổng sản phẩm quốc nội
(GDP)là khỏang 4,9 nghìn tỷ $, năm 2006 mức tăng trưởng GDP là 2,8%.

2./ Phương pháp điều tiết của nhà nước linh hoạt, mềm dẻo
hơn, phạm vi rộng hơn
Thế giới luôn có những biến động nên phương pháp điều tiết của nhà nước
cũng được điều chỉnh rộng rãi, linh hoạt hơn để phát triển kinh tế theo đúng
định hướng trước những biến động đó.

7


Website: Email : Tel : 0918.775.368

Điều tiết bằng chương trình và kế hoạch. Nhà nước chuyển sự điều tiết

ngắn hạn là chủ yếu sang điều chỉnh kinh tế theo chương trình, kế hoạch trung
hạn và dài hạn kết hợp với điều tiết ngắn hạn. Trong đó coi điều chỉnh kinh tế
theo chương trình, kế hoạch giữ vị trí chủ đạo, quyết định sự tăng trưởng lâu
dài của kinh tế, còn điều tiết ngắn hạn chỉ nhằm ứng phó, sữa chữa những sai
lệch quá lớn trong quá trình vận động của nền kinh tế.
Đặc trưng của các chương trình và kế hoạch đó là không mang tính pháp
lệnh với các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp tư nhân.Các doanh nghiệp
tìm thấy ở các kế hoạch của nhà nước những hướng dẫn thiết thực giúp họ
tránh được những thiệt hại lớn và thu được lợi nhuân cao, ổn định. Chính vì
vậy mà họ tự giác làm theo các kế hoạch của nhà nước.
Điều tiết cơ cấu kinh tế bằng quan hệ thị trường thông qua hợp đồng,
đồng thời hỗ trợ các ngành truyền thống cần được tiếp tục duy trì và những
ngành mũi nhọn với công nghệ cao.Các ngành truyền thống đã có những chỗ
đứng quan trọng trong sự phát triển của xã hội. Vì vậy cần phải dụng các
thành tựu của khoa học kỹ thuật, áp dụng các hợp đồng kinh tế để phát triển
nó.
Điều tiết tiến bộ khoa học và công nghệ bằng tăng chi ngân sách cho
R&D (nghiên cứu và phát triển), đề xuất các hướng ưu tiên phát triển công
nghệ, tài trợ cho nghiên cứu ứng dụng của các công ty tư nhân. Cuộc cách
mạng khoa học công nghệ diễn ra nhanh chóng với sự ra đời nhiều ngành mới
đòi hỏi các quốc gia phải có chiến lược phát triển kinh tế-xã hội để định
hướng cho sự phát triển tránh tụt hậu. Vì thế các nhà kinh doanh áp dụng các
thành tựu của cuộc cách mạng này làm tăng năng suất lao động, thu được
nhiều hơn giát tri thặng dư, từ đó thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển một cách
mạnh mẽ.
Điều tiết thị trường lao động bằng cách đào tạo và đào tạo lại, khuyến
khích phát triển doanh nghiệp vừa, nhỏ để thu hút người thất nghiệp, thực
8

Website: Email : Tel : 0918.775.368

hiện bảo hiểm thất nghiệp. Người lao động trong TBCN về pháp lý hoàn toàn
bình đẳng với chủ sở hữu doanh nghiệp. Giữa người thuê lao động và người
lao động ràng buộc với nhau bằng hợp đồng lao động; công nhân, chủ tư bản
mua bán sức lao động theo các yếu tố thị trường. Công nhân có thể thanh lý
hợp đồng lao động với chủ thuê lao động này sang làm việc cho người thuê
lao động khác và nếu có khả năng hoặc may mắn thì có thể trở thành chủ tư
bản. Vì thế xã hội là một thị trường lao động lớn kích thích người lao động
nâng cao kỹ năng, kỷ luật lao động trong cuộc chạy đua bảo vệ chỗ làm việc
nên nó đã tạo tiềm đề cho việc phát triển kinh tế.
Điều tiết thị trường tài chính, tiền tệ, chống lạm phát, điều tiết giá cả. Để
chấp nhận cơ chế thị trường như một bộ phận chủ yếu trong điều chỉnh kinh
tế, nhà nước tư bản hiện đại đã sử dụng giá cả như công cụ chủ yếu trong điều
chỉnh kinh tế. Tháng 10/1981,Chính phủ Pháp thi hành chính sách “đông kết”
giá cả, sau đó triển khai “chính sách ổn định vật giá”, đồng thời quy định mức
lương tối thiểu để ổn định thị trường tạo điều kiện cho sản xuất phát triển…
Điều tiết các quan hệ kinh tế đối ngoại, hệ thống tài chính, tiền tệ quốc tế. Tài
chính là phương tiện, công cụ cơ bản trong tay nhà nước tư sản. Nắm 30-40%
thu nhập quốc dân, nhà nước có tiền lực vật chất to lớn, hiệu quả để điều
chỉnh kinh tế với công cụ chủ yếu là hệ thống thuế và tài trợ nhà nước.

3./Tổ chức bộ máy điều tiết của nhà nước trong CNTB ngày
nay:
Hoạt động điều chỉnh của nhà nước tư bản được thực hiện thông qua một
hệ thống tổ chức nhà nước. Đó là những hình thức tổ chức hành pháp có chức
năng khác nhau thuộc thiết chế nhà nước. Bên cạnh các thiết chế hành chính
truyền thống: bộ, tỉnh, thành phố...còn thiết lập thêm những cơ quan có chức
năng chuyên làm điều tiết các hoạt động kinh tế.
Các cơ quan đó chính là cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp. Về nhân

sự, các cơ quan này có sự tham gia của đại biểu các tập đoàn lớn và các quan
9


Website: Email : Tel : 0918.775.368

chức nhà nước đó. Bên cạnh bộ máy nhà nước đó có hàng loạt tiểu ban được
tổ chức dưới những hình thức khác nhau để thực hiện “tư vấn” với hy vọng
“lái” đường lối theo đúng mục tiêu riêng của các tổ chức độc quyền.
Cơ quan hành pháp của chính phủ vừa làm chức năng hành chính vừa làm
chức năng điều tiết kinh tế. Các cơ quan điều tiết kinh tế do luật định, chuyên
trách thanh tra, kiểm soát uốn ắn hành vi kinh tế của tất cả chủ thể hoạt động
sản xuất kinh doanh theo luật. Khi cần thiết các cơ quan có thể đưa ra quy chế
mới trong khuôn khổ luật quy định thuộc chức năng của mình để hướng dẫn
các hoạt động kinh doanh theo sát định hướng đã vạch ra.
Cùng với bộ máy điều tiết là các công cụ điều tiết: công cụ hành chính
pháp luật, chính sách và các đòn bẩy kinh tế, nhằm thức hiện mục tiêu chiến
lược đã hoạch định. Là cơ quan hành pháp tối cao, nhà nước tư bản ra các văn
bản hành chính để tổ chức hướng dẫn thi hành các đạo luật kinh tế: Luật đầu
tư, Luật bảo vệ người lao động, tiêu dùng, môi trường…Đi với các văn bản,
sắc lệnh nhà nước là quy chế hướng dẫn thi hành và các hình thức trừng phạt
về kinh tế, hành chính buộc các chủ thể kinh tế phải tuân theo. Các văn bản,
sắc lệnh nhà nước cùng với bộ máy tổ chức thi hành, thanh tra, giám sát, xử lý
tạo thành hệ thống công cụ mạnh mẽ để nhà nước điều chỉnh quá trình vận
động của nền kinh tế theo mục tiêu định trước của mình.

10


Website: Email : Tel : 0918.775.368

KẾT LUẬN
Rõ ràng là nhà nước tư bản hiện đại can thiệp, điều tiết toàn bộ đời sống
kinh tế xã hội nhằm thích ứng với yêu cầu xã hội hóa cao độ của sức sản xuất,
thúc đẩy sức sản xuất phát triển, bảo đảm ổn định tình hình kinh tế xã hội, duy
trì CNTB, đảm bảo cho các tập đoàn tư bản độc quyền thu được lợi nhuận
cao. Chức năng giai cấp và chức năng xã hội của nhà nước kết hợp chặt chẽ
hơn, nhà nước ngày càng thông qua chức năng xã hội để duy trì chức năng
giai cấp.
Chính những biện pháp đúng đắn, mục tiêu rõ ràng, tổ chức bộ máy thích
hợp làm cho tốc độ tăng trưởng của các nước TBCN không ngừng tăng lên.
Vì thế nền kinh tế của các nước TBCN phát triển sâu rộng và giữ vị trí quan
trọng trong nền kinh tế TBCN nói riêng và kinh tế thế giới nói chung.

11


Website: Email : Tel : 0918.775.368

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1- Giáo trình Kinh tế chính trị Mác - Lênin
( NXB Chính trị Quốc gia - phần I)
2- Điều chỉnh kinh tế của nhà nước ở các nước tư bản phát triển.
( NXB Chính trị Quốc gia )
3- www.vnexpress.net
- www.dantri.com.vn

12