THỰC TRẠNG NHIỄM NẤM PHỔI Ở BỆNH NHÂN HIVAIDS, LAO PHỔI VÀ HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ ĐẶC HIỆU TẠI CÁC BỆNH VIỆN TỈNH NGHỆ AN (2013-2014)

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
B YT
VI N S T RÉT - KÝ SINH TRÙNG - CÔN TRÙNG TRUNG
-----------------*------------------

NG

CÔNG TRÌNH Ã
C HOÀN THÀNH T I
VI N S T RÉT-KÝ SINH TRÙNG-CÔN TRÙNG TRUNG
NG

Ng
TH C TR NG NHI M N M PH I B NH NHÂN
HIV/AIDS, LAO PH I VÀ HI U QU
I U TR
C HI U
T I CÁC B NH VI N T NH NGH AN (2013-2014)
Chuyên ngành: Ký sinh trùng và Côn trùng y h c
Mã s : 62.72.01.16

TÓM T T LU N ÁN TI N S Y H C

ih

ng d n khoa h c:
1. TS.
2. PGS.TS.

Ph n bi n 1:
Ph n bi n 2:

Ph n bi n 3:

Lu n án s
c b o v tr c H i ng ch m lu n án c p Vi n
t i Vi n S t rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TW
vào h i..... gi ......, ngày.......tháng.......n m..........

Có th tìm hi u lu n v n t i:
1. Th vi n Qu c gia
2. Th vi n Vi n S t rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung

HÀ N I, 2015

ng


DANH M C CÁC T
AIDS

VI T T T

Acquired Immune Deficiency Syndrome (H i ch ng suy gi m
mi n d ch m c ph i)
BN
B nh nhân
CS
C ng s
HIV
Human Immunodeficiency Virus (vi rút gây suy gi m mi n
d ch ng i)

NXB
Nhà xu t b n
PCR
Polymerase Chairn Reaction (Ph n ng chu i Polymerase)
PV
Preventive value (hi u qu can thi p)
TL
T l
TLM
T l m c
Tr
Trang
TT
Tình tr ng
XN
Xét nghi m
YTNC Y u t nguy c
BV
B nh vi n

TV N
B nh n m ph i ch y u do các loài Aspergillus spp và
Candida spp. B nh ph bi n các n c kém phát tri n nh : ông
Nam Á, Châu Phi
các n c có i u ki n v sinh kém, môi tr ng
s ng ch t ch i, m t, t l m c t 5 -10%, có n i > 10% dân s .
B nh th ng g p ng i có h i ch ng suy gi m mi n d ch và s
d ng các thu c c ch mi n d ch dài ngày, ng i nhi m
HIV/AIDS vì v y vi c phòng b nh và i u tr h t s c khó kh n và
ph c t p.

T i Ngh An, cho n nay ch a có m t công trình nghiên
c u nào v b nh n m ph i, nh ng các y u t nguy c (YTNC) m c
b nh n m ph i r t cao t i c ng ng. V i nh ng lý do trên
tài:
Th c tr ng nhi m n m ph i b nh nhân HIV/AIDS, lao ph i và hi u
qu i u tr
c hi u t i các b nh vi n t nh Ngh An (2013-2014), ã
c th c hi n nh m các m c tiêu nghiên c u sau:
1. Xác nh th c tr ng nhi m n m ph i
b nh nhân
HIV/AIDS t i B nh vi n H u ngh a khoa, b nh nhân lao ph i t i
B nh vi n Lao và Các b nh ph i t nh Ngh An (2013 -2014).
2. ánh giá hi u qu i u tr
c hi u nhi m n m ph i b ng
Fluconazol và Amphotericin B.
tài g m 112 trang: t v n
2 trang; T ng quan tài li u 31
trang; i t ng và ph ng pháp nghiên c u 21 trang; K t qu nghiên
c u 30 trang; Bàn lu n 26 trang; K t lu n 2 trang; Ki n ngh 1 trang.
G m: 20 b ng s li u và 21 hình, 12 ph l c
CH
NG I:
T NG QUAN TÀI LI U
1.1 Khái ni m v n m y h c
N m (fungi) là nh ng sinh v t có nhân và thành t bào th c
s , d d ng (heterotrophic), sinh s n b ng bào t . T bào n m không
có di p l c t , không có kh n ng di chuy n do có thành và vách t
bào. N m phân b r ng rãi trong t nhiên, ph n l n s ng ho i sinh
trong t, s ít có kh n ng ký sinh gây b nh cho ng i và ng v t.
N m y h c (Medical mycology) nghiên c u n m ký sinh

ng i, nghiên c u v sinh b nh h c. Hi n nay, các nhà khoa h c
trong và ngoài n c u th ng nh t phân chia các n m thành hai
nhóm chính là: Nhóm 1: N m da và n m ngo i biên; Nhóm 2: N m
n i t ng nh n m máu, n m ph i, n m d ch não t y... Ngoài ra còn
có m t s cách phân lo i b nh n m b ng t n th ng lâm sàng và v


trí ký sinh, nh : N m da niêm m c, n m tóc, n m ph i, n m sinh d c,
n m tiêu hóa, n m máu..
1.2 S l c l ch s nghiên c u b nh n m ph i
1.2.1 Trên th gi i
B nh n m ã
c bi t n t lâu, ngay t th i Hypocrat ã
mô t các tri u ch ng b nh do n m da gây nên, các hi u bi t v sinh,
b nh h c v n m h t s c s khai. Cu i th k 20, u th k 21, cùng
v i s phát tri n v t b c v khoa h c k thu t, các nhà khoa h c trên
th gi i ã nghiên c u v nhi u l nh v c chuyên sâu v n m nh : K
thu t mi n d ch, k thu t PCR, mi n d ch h c ã b sung kho tàng
ki n th c h t s c sâu s c v c n nguyên gây b nh n m ph i.
Argunov D.A. và CS (2015), ã tìm ra c ch nhi m n m
Aspergillus spp. Barrs V.R và CS (2014), nghiên c u phát hi n n m
Aspergillus spp b ng k thu t mi n d ch kháng nguyên kháng th .
Barrs V.R và CS (2014), Dubey và CS (2015), phát hi n ra IL-1 và
IL-1 có kh n ng ng n ch n xâm nh p c a n m Aspergillus spp i
v i t bào hô h p. Wei X và CS (2015), ng i s d ng các thu c c
ch mi n d ch dài ngày ã làm t ng kh n ng nhi m n m Aspergillus
fumigatus
ng hô h p h n nh ng ng i không s d ng. Ozkan S.,
Cotts R.H.(2015), ã phát hi n ra c ch mi n d ch ch ng l i
Aspergillus fumigatus xâm nh p và gây b nh ng i, S.H. Mirhendi

n m 2001, ã s d ng k thu t PCR v i gen m i ITS1 và ITS4, phát
hi n
c 6 loài n m Candida spp. Margit Hummel và CS (2004), ã
s d ng k thu t PCR l ng
ch n oán A. fumigatus. K t qu
nghiên c u c a ông ã m
ng cho các nhà khoa h c sau này s
d ng ph ng pháp PCR l ng
phát hi n ADN c a A. fumigatus
nh : Skladny và CS (1999), Becker và CS (2000), Loeffler và CS
(2002)...Hi n nay, k t qu c a nhi u công trình nghiên c u các nhà
khoa h c ã cho th y c n nguyên ch y u gây n m ph i là
Aspergillus fumigatus và Candida albicans, ngoài ra b nh nhân
HIV/AIDS còn có th nhi m m t s loài khác.
1.2.2. T i Vi t Nam
T i Vi t Nam, các công trình nghiên c u v n m ph i m i
ch xu t hi n t
u th k 20 b i các nhà khoa h c Pháp và m t s ít
công trình c a ng i Vi t. Vi c nghiên c u còn nhi u h n ch .
n c ta, ngày nay các k thu t cao ã
c ng d ng ngày càng
nhi u ch n oán nhi m n m ng i b nh c ng nh các s n ph m
nông nghi p, các ch ph m ông d c nh : K thu t PCR và gi i

trình t gen nh các nghiên c u c a ào Thi n v i nghiên c u mô
hình hóa v i các lo i n m m c, Cao Bá L i, Nguy n Kh c L c và
Ng c Ánh
ã s d ng các k thu t PCR v i gen m i là ITS1,
ITS4 v i Enzyme phân c t h n ch MSP I và gi i trình t gen nh
loài n m

ng sinh s n, n m máu, n m d ch não t y.
1.3. D ch t h c b nh n m ph i
Tác nhân gây b nh n m ph i th ng g p do Aspergillus spp,
Histoplasma capsulatum, Candida spp, Cryptococcus spp nh ng ph
bi n nh t là b nh n m ph i do A. fumigatus, A. niger và C. albicans.
Hình th c lây b nh có th do ti p xúc tr c ti p, có th theo
ng hô h p do hít th không khí có bào t n m N m Aspergilus
spp ch y u qua con
ng hô h p do hít th không khí có bào t
n m. Bình th ng trong không khí có nhi u bào t n m nh t là khu
v c ch n nuôi chim, v t, gà
Kh i c m th là ng i, th ng g p
ng i nhi m
HIV/AIDS, ái tháo
ng, sau i u tr lao ph i, ng i s d ng
Corticoid kéo dài, ng i có c u trúc
ng hô h p b d d ng b t
th ng, ng i s ng trong môi tr ng m t ch t ch i m t v sinh,
thi u ánh sáng m t tr i
1.4 Ch n oán nhi m n m ph i
- D a vào các tri u ch ng lâm sàng nh : Ho th ng ho ra
máu khan, ho ra máu t i, s t, khó th , t c ng c Ti n s có ti p
xúc v i y u t nguy c nh ch n nuôi gà v t, gia c m.
- Xét nghi m nuôi c y n m trong môi tr ng Saboraud chon
l c, b nh ph m là d ch r a ph qu n, tìm th y các khu n l c n m ây
là tiêu chu n vàng ch n oán. V i u n m ph i k t h p v i ch p Xquang có hình nh kh i u hình l c l c i n hình, không xâm l n.
1.5 i u tr và phòng b nh n m ph i
1.5.1 i u tr
V i c i m c a t bào n m có thành vách ng n cách v i
nhân và n m là loài d d ng vì v y các thu c i u tr r t khó xâm

nh p vào bên trong t bào n m. Vi c i u tr ph i theo nguyên t c:
M t là: Ch i u tr khi xác nh rõ nguyên nhân gây b nh; Hai là:
i u tr tri t , ti t c n; Ba là: K t h p i u tr n i khoa và ngo i
khoa n u c n thi t.
i v i t t c các b nh nhân n m ph i, tr c khi i u tr c n c n
c vào: K t qu kháng sinh
ch n lo i thu c có tác d ng t t
nh t; Th tr ng c a ng i b nh, vì h u h t các lo i thu c kháng n m


u r t c v i gan và th n, n u th tr ng ng i b nh quá g y y u thì
không th ch n Amphotericin B vì thu c này r t c và hay có tác
d ng ph .
1.5.2 Phòng b nh n m ph i
Vi c phòng các b nh n m ph i c n tuân th nguyên t c sau:
- C t t m t trong các m t xích d ch t h c c a b nh: i u
tr tri t , ti t c n các ca b nh n m ph i. Tránh l m d ng kháng
sinh, l m d ng Corticoid. Kh c ph c các y u t b t l i không cho
n m phát tri n.
- Ngoài các bi n pháp v y t n u trên, c n ph i h p ng b
các bi n pháp v xã h i h c nh : Giáo d c s c kh e, cung c p các
ki n th c c n thi t c b n v b nh n m ph i k c ph ng pháp
phòng b nh ch
ng c a ng i dân. Nâng cao n ng l c phát hi n
b nh cho các c s y t . Nghiên c u sâu v các lo i thu c kháng n m
có hi u qu và hi u l c i u tr cao, ít c cho ng i s d ng.
CH
NG II:
IT
NG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U
2.1. i t ng, a i m, th i gian nghiên c u
2.1.1.
i t ng nghiên c u: B nh nhân HIV/AIDS ang
i u tr t i B nh vi n H u ngh a khoa t nh Ngh An. B nh nhân
i u tr lao ph i, xét nghi m BK (-) ang i u tr t i B nh vi n Lao
và các b nh ph i t nh Ngh An. B nh nhân có k t qu nuôi c y n m
trong môi tr ng Sabouraud (+). Các m u b nh ph m n m ph i (+)
b ng ph ng pháp nuôi c y n m trong môi tr ng Sabouraud.
2.1.1.1 Tiêu chu n ch n m u
- Tiêu chu n ch n m u b nh nhân HIV/AIDS: B nh
nhân có tên trong danh sách i u tr HIV/AIDS t i B nh vi n H u
ngh a khoa t nh Ngh An. Có y
các tiêu chu n ch n oán
c a m t b nh nhân HIV/AIDS , c th : V i b nh nhân nhi m HIV
ng i l n trên c s xét nghi m kháng th kháng HIV: M t ng i
c xác nh là nhi m HIV khi có m u huy t thanh d ng tính c
ba l n xét nghi m kháng th kháng HIV b ng ba lo i sinh ph m khác
nhau v i nguyên lý ph n ng và ph ng pháp chu n b kháng
nguyên khác nhau (theo quy nh c a B Y t ). Thông th ng nhi m
HIV d a vào các tiêu chu n ch n oán lâm sàng và c n lâm sàng.
- Tiêu chu n ch n b nh nhân i u tr lao ph i có BK (-) t i
B nh vi n Lao và các b nh ph i t nh Ngh An: B nh nhân có các
tri u ch ng lâm sàng lao ph i i n hình nh : Ho, s t nh , s t v

chi u, g y y u sút cân. ã lo i tr các c n nguyên nhi m khu n khác
nh : Ph c u khu n, viêm ph i mãn tính, viêm ph i thùy Xét
nghi m BK (-), hi n ang i u tr b ng phác ch ng lao.
- Tiêu chu n ch n oán b nh nhân nhi m n m ph i
Hi n nay, vi c xét nghi m ch n oán nhi m n m có r t nhi u

k thu t nh ng k thu t nuôi c y trong môi tr ng Sabouraud (+) v n
là tiêu chu n vàng. Vì v y, trong tài c ng s d ng k thu t này.
M t b nh nhân
c ch n oán n m ph i khi có
các i u
ki n sau: Có y
tiêu chu n ch n oán là b nh nhân HIV/AIDS,
b nh nhân lao ph i có BK (-). Nuôi c y n m trong môi tr ng
Sauboraud ch n l c, v i b nh ph m là d ch r a ph qu n mà (+).
2.1.1.3 Tiêu chu n lo i tr :
i v i b nh nhân tham gia nghiên c u: B nh nhân
không t nguy n tham gia nghiên c u; Ng i m c b nh tâm th n,
ng i có c
a d ng, b nh lý v tim m ch; Không ch n nh ng
b nh nhân quá y u (HIV/AIDS giai o n cu i cùng tiên l ng x u,
không
s c kh e n i soi l y d ch r a ph qu n, b nh nhân lao ph i
có BK (-) ã suy hô h p và tiên l ng x u n tính m ng) không th
l y d ch r a ph qu n
c; Không ch n nh ng b nh nhân lao ph i
mà tr c ó có BK (+) ã
c i u tr phác
ch ng lao m t th i
gian d n n BK (-).
- V i các m u n m nuôi c y trong môi tr ng Saboraud:
Lo i tr các m u n m t p nhi m n m trong không khí trong quá trình
v n chuy n, b o qu n m u.
2.1.2. a i m nghiên c u
- Ch n b nh nhân t i B nh vi n H u ngh a khoa t nh
Ngh An, B nh vi n Lao và Các b nh ph i t nh Ngh An.

- Nuôi c y n m: T i Labo vi sinh B nh vi n H u ngh a
khoa t nh Ngh An, là Labo t tiêu chu n an toàn sinh h c c p II.
- Th c hi n k thu t PCR và gi i trình t gen nh danh
loài n m: T i Labo công ngh cao Vi n Công ngh sinh h c, Vi n
Hàn lâm Khoa h c Vi t Nam.
2.1.3. Th i gian nghiên c u
Nghiên c u
c th c hi n trong 2 n m, t 2013 2014.
2.2. Ph ng pháp nghiên c u
Nghiên c u
c thi t k b ng 2 ph ng pháp: Nghiên c u
mô t có phân tích và nghiên c u th nghi m lâm sàng (th nghi m
phác
i u tr n m ph i
i t ng nhi m n m ph i).


2.2.1. Ph ng pháp nghiên c u mô t có phân tích
C m u t i thi u cho i u tra c t ngang m t t l nhi m n m ph i
i t ng HIV/AIDS và i t ng i u tr lao ph i có BK (-) [7].
n= Z

2

1

/2

p (1

p )
d

2

Trong ó:
n: C m u t i thi u; P: T l nhi m n m ph i c tính c a
qu n th , ch n p = 0,20 (theo Bùi Th Tám 1999, t l nhi m n m
ph i
i t ng HIV/AIDS và b nh nhân lao có BK (-) dao ng
20,0%); Z1- /2: H s tin c y, ng v i
tin c y 95% thì Z1- /2 = 1,96;
d: Sai s tuy t i mong mu n c a p, ch n d = (0,05) 5%.
V i các giá tr ã ch n, c m u tính toán cho m t nhóm i
t ng nghiên c u là 245, làm tròn 250, g m 250 b nh nhân
HIV/AIDS và 250 BN lao ph i có BK (-), t ng s 500 b nh nhân cho
c hai nhóm i t ng. Trong th c t ã th c hi n
c 501 m u
nghiên c u.
Cách ch n m u
Ch n s b nh nhân có
các tiêu chu n ch n oán, sao
cho
c m u nghiên c u: 250 b nh nhân HIV/AIDS, 250 ng i
lao ph i có BK (-).
2.2.2. Ph ng pháp nghiên c u can thi p th nghi m lâm
sàng không i ch ng
- C m u nghiên c u : Toàn b s b nh nhân trong m u
nghiên c u mô t c t ngang, n u có nhi m n m ph i u
c ch n vào

m u nghiên c u th nghi m lâm sàng.
- Phác
i u tr n m ph i:
+ Phác
s d ng thu c Fluconazol: Áp d ng cho t t c
các b nh nhân nhi m n m ph i. Li u s d ng Fluconazol, li u 150
mg/24 ngày x 14 ngày. Thu c do Công ty Standa VN J,V, Co, Utd
s n xu t. S lô 050213; Ngày s n xu t: 150213; H n s d ng:
150516. B o qu n n i khô ráo, trong kho ng 8 -24ºC
- Phác
s d ng thu c Amphotericin B: Áp d ng cho
b nh nhân tái nhi m và b nh nhân i u tr phác
1 th t b i:
Amphotericin B, li u 0,7 mg/kg/24 gi x 14 ngày. Thu c do Công ty
Cipla Ltd, India s n xu t. S lô V30030. Ngày s n xu t: 01/2013;
H n s d ng: 12/2015. B o qu n n i khô ráo, trong kho ng 8 -24ºC

- V t li u nghiên c u: D ng c khám n i khoa, kính hi n
vi, lam kính, la men, máy n i soi l y d ch r a ph qu n, kính hi n
vi, t l nh, t m. Máy PCR (GeneAmp PCR system 9700 AB Applied Biosystem, M ), máy ly tâm l nh Mikro 22R (Hettech,
c), máy soi và ch p gel Dolphin Doc (Wealtec, M ), b i n
di, ng ng d ch r a ph qu n dung tích 30 ml B kít tách ADN
t ng s (QIAGEN, M ), gel agarose, dung d ch TBE 0.5%, dung
d ch Enzyme gi i h n MSP I (Fermentas). Dung d ch NaCL 8
và
các hóa ch t c n thi t khác. Thu c i u tr Fluconazol, Amphotericin
B; H s b nh án c a b nh nhân t i các b nh vi n; Labo vi sinh m
b o là labo an toàn sinh h c c p II.
2.3. Các k thu t
c s d ng trong nghiên c u

2.3.1 K thu t khám sàng l c b nh nhân
i v i b nh nhân HIV/AIDS, c n c k t qu khám lâm sàng
ánh giá tình tr ng nhi m trùng c h i các c quan ph t ng. B t
bu c ph i có k t qu 3 l n xét nghi m máu, nh l ng t bào TCD4
m b o ch c ch n là b nh nhân HIV/AIDS, có trong danh sách
i u tr HIV/AIDS b ng ARV. i v i b nh nhân lao ph i có BK (-),
c n có y
tiêu chu n ch n oán lao ph i, nh ng BK (-). ã lo i
tr h t các nguyên nhân khác gây b nh ph i. C n k t h p v i khai
thác b nh s .
2.3.2 K thu t nuôi c y n m trong môi tr ng Sabouraud
- K thu t l y d ch r a ph qu n; K thu t nuôi c y n m
trong môi tr ng Saboraud; K thu t PCR-RFLP v i gen m i là
ITS1-ITS4 và enzyem phân c t h n ch MSP I và gi i trình t gen
nh danh loài n m.
- D ng c : Máy PCR (GeneAmp PCR system 9700 AB Applied Biosystem, M ), các máy móc thi t b v t t c n thi t khác.
C p m i s d ng là IT1 và ITS4 ã
c ch n t ng ng v i t ng
loài n m
2.3.3 Ti n hành k thu t PCR
Theo quy trình c ak thu t PCR
2.3.4 Gi i trình t và x lí s li u
S n ph m PCR sau khi ki m tra
c tinh s ch b ng ph ng pháp
thôi gel (DNA elution) s d ng b kit AccuPrep Gel Purification Kit
(Bioneer, Hàn Qu c). N u m u có 2 b ng DNA s n ph m PCR thì ti n
hành thôi gel m i m t b ng DNA riêng r và thu t ng b ng gi i trình t .
S n ph m PCR sau khi tinh s ch
c gi i trình t tr c ti p, s d ng m i

ITS1. Trình t các chu i nucleotide
c x lý b ng các ph n m m chuyên
bi t, g m SeqEd1.03, AsemblyLIGNv1.9c và h ch ng trình
MacVector8.2 (Accelrys Inc) trên máy tính Macintosh. So sánh i chi u và
x lý s li u các chu i thu nh n và Ngân hàng gen (Genbank) b ng ch ng
trình GENEDOC2.7. Trình t nucleotide vùng ITS c a các ch ng n m
Candida spp
c so sánh thành ph n nucleotide, xác nh loài b ng cách
truy c p Ngân hàng gen (BLAST: và
xem xét m i quan h ph h ngu n g c, s d ng ch ng trình MEGA5.0
ph ng pháp k t n i li n k NJ (Neighbor-JoiningNJ) v i h s tin t ng
1000 bootstrap (Tamura et al., 2011)..
2.4 i u tr n m ph i
T t c các b nh nhân
c ch n oán nhi m n m ph i u
c i u tr b ng phác
phù h p do B Y t ban hành. c th :
Phác
s d ng Fluconazol li u 150 mg/24 gi x 14 ngày. Phác
s d ng Amphotericin B: Áp d ng cho b nh nhân tái nhi m và b nh
nhân i u tr phác Fluconazol th t b i:
2.5. Các ch s ánh giá
2.5.1. ánh giá tình tr ng nhi m n m ph i
- T l nhi m n m ph i chung; T l nhi m các nhóm b nh
nhân HIV/AIDS, b nh nhân i u tr lao ph i có BK (-); T l nhi m
b nh nhân giai o n HIV, giai o n AIDS; T l nhi m theo gi i;
Theo nhóm tu i; Theo ngh nghi p; T l nhi m t ng loài n m ph i.
- Sau khi ánh giá tình tr ng nhi m n m ph i có phân tích
ánh giá s t ng quan gi a các y u t nguy c (YTNC) có liên quan

trên v i tình tr ng n m ph i, thông qua l p b ng 2x2
tính toán t
su t chênh OR, v i OR = a.d/b.c, OR 2, p < 0,05 s k t h p có ý
ngh a th ng kê gi a YTNC nhi m n m ph i và và tình tr ng nhi m
n m ph i .
2.5.2. Các ch s v hi u qu i u tr và tình tr ng tái nhi m
n m ph i
PV% =

p1

p2
p1

x 100(%). Trong ó : PV (Preventive value

- PV) Hi u qu i u tr ; pt: T l nhi m n m tr c i u tr ; p2: T l
nhi m n m sau i u tr 15 ngày.
- Các ch s ánh giá tình tr ng tái nhi m n m ph i: ánh
giá hi u qu i u tr sau s d ng phác
15 ngày, ánh giá tình tr ng
tái nhi m n m ph i sau 3, 12 tháng i u tr .

2.6. Ph

ng pháp x lý và phân tích s li u
S li u nh l ng thu th p
c nh p b ng ph n m m
EPIDATA, phân tích b ng ph n m m Stata 8.0.
2.7. o c nghiên c u

Tuân th nghiêm ng t các quy nh trong nghiên c u y
sinh, nh : Nói rõ m c ích nghiên c u cho ng i b nh. Ch
c
nghiên c u ng i t nguy n. Gi bí m t v tình tr ng s c kh e c a
ng i b nh. i u tr tri t
cho các i t ng tham gia.
tài
c
thông qua H i ng Y c c a các b nh vi n tri n khai nghiên c u.
Ch ng 3:
K T QU NGHIÊN C U
3.1. Th c tr ng nhi m n m ph i b nh nhân HIV/AIDS, b nh
nhân lao ph i có BK (-) t i B nh vi n t nh Ngh An (2013 -2014)
3.1.1 Th c tr ng nhi m n m ph i b nh nhân HIV/AIDS
88,9%

11,1%

11,1%

Có khu n l c
Không có khu n l c

Hình 3.1 T l m u n m (+) nuôi c y
trong môi tr ng Sabouraud b nh nhân HIV/AIDS
Nh n xét:
T l m u nuôi c y có k t qu (+) (có khu n l c) là 11,1%
(t c là t l nhi m n m ph i là 11,1%).
B ng 3.3 T l nhi m n m ph i theo gi i b nh nhân HIV/AID
Tình tr ng nhi m n m ph i

Gi i
S m u nuôi c y
S m u (+)
T l (%)
Nam
187
20
10,7
N
64
08
12.5
Chung
251
28
11,1
Giá tr p
> 0,05
Nh n xét:
Không có khác bi t v t l nhi m n m ph i gi a nam và n
b nh nhân HIV/AIDS (10,7% so v i 12,5%, p > 0,05).
- T l nhi m theo ngh nghi p


B ng 3.4 T l nhi m n m ph i theo ngh nghi p b nh nhân HIV/AIDS

Nh n xét:
S n ph m PCR thu
c t p trung vào lo i có kích th c
kho ng 300 bp. Nh v y, c p m i ITS1-ITS4 ã cho k t qu s n

ph m PCR thu
c t DNA t ng s tách chi t t các m u n m trong
nghiên c u này là phù h p.
- K t qu gi i trình t và phân tích chu i gen ITS c a các
loài n m gây nhi m
Danh sách m u, k t qu PCR, chu i gen gi i trình t , k t qu
truy c p Ngân hàng gen và xác nh k t qu cu i cùng xác nh loài,
c th ng kê trình bày B ng 3.7, Hình 3.3.
- Th ng kê t l , thành ph n loài n m ph i

Tình tr ng nhi m n m ph i
S m u nuôi c y S m u (+)
T
10
01
241
27
251
28
> 0,05

Nh nghi p

l (%)
Làm nông nghi p
10,0
Cán b
11,2
Chung
11,1

Giá tr p
Nh n xét:
Không có khác bi t t l nhi m b nh nhân là cán b v i
b nh nhân làm nông nghi p, v i (10,0% so v i 11,2%, p > 0,05).
- T l nhi m n m ph i các b nh nhân giai o n nhi m
HIV và giai o n AIDS
B ng 3.5 T l nhi m n m ph i các b nh
nhân giai o n nhi m HIV và giai o n AIDS
Nhóm giai o n nhi m HIV
Nhóm giai o n AIDS
S m u
S
T l
S m u
S
T l
Giá tr p
nuôi c y (+)
(%)
nuôi c y
(+)
(%)
180
03
1,8
71
25
35,2
< 0,01
Nh n xét:

Có s khác bi t v t l nhi m n m ph i gi a 2 nhóm nhi m HIV
và nhóm giai o n AIDS (1,8% so v i 35,2%, p < 0,01).
- K t qu tách chi t DNA t ng s t các m u n m nghiên
c u: T 28 m u n m, DNA t ng s c a t t c các m u ã
c tách
chi t theo ph ng pháp ã mô t , k t qu cho th y có hi n th v t sáng
trên th ch agarose 1% nhu m ethidium bromide, ch ng t trong m u
tách chi t có DNA thu nh n t h gen c a m u n m nuôi c y. M u
nghiên c u và DNA t ng s c a các m u nghiên c u
c kí hi u nh
li t kê B ng 3.7
- K t qu th c hi n PCR thu o n DNA c a vùng gen ITS
M
M

H 5 -0 2

H 5 -0 3

H 5 -0 4

71,4%
28,6%

M TL4 H1-01 H2-02 H3-01 H4-01 H5-01 H6-01

2 kb

2 kb

0,54kb

0 ,5 4 k b

2 kb
~300bp

~ 300b p

0,54kb

Hình 3.2. K t qu i n di s n ph m PCR vùng gen ITS t
các m u n m nghiên c u, thu nh n b ng c p m i ITS1-ITS4

nh

c tên loài

S chu i b r i ho c không
có s n ph m

H 6 -0 2 H 2 -0 4 K T

H1-02 H1-04 H1-05 H2-01 H2-03 H2-04 H3-02 H3-03 H3-04 H4-02 H4-03 H4-05

S xác

~300bp

Hình 3.3 T l m u n m có k t qu xác nh tên loài

Nh n xét: T l m u n m cho k t qu xác nh tên loài sau
khi gi i trình t gen và phân tích ph h là 71,4% (20/28 m u). K t
qu c th c a t ng m u nh B ng 3.7
B ng 3.7 T l , thành ph n loài n m ph i b nh nhân HIV/AIDS
Tên gi ng, loài
S
T l
l ng
(%)
Penicillium spp
07
25,0
Nigrospora spp
04
14,3
Aspergillus spp (02 A. fumigatus, 01 A. cristatus)
03
10,7
Cladosporium spp (01Cladosporium
02
7,2
sphaerospermum, 01 Cladosporium halotolerans)
Candida glabrata
01
3,56
Fusarium solani
01
3,56
Scopulariopsis brevicaulis
01

3,56
Arthrinium arundinis
01
3,56
Chu i b r i, không xác nh
07
25,0
Không có s n ph m
01
3,56
T ng
28
100


Nh n xét:
Trong t ng s 20/28 m u ã giám nh loài, ch y u t p
trung là: Penicillium oxalicum (07 m u); Aspergillus fumigatus (02
m u); S còn l i
c giám nh thu c v các loài khác nhau.
- K t qu phân tích ph h các loài n m phân l p t i Vi t
Nam d a trên chu i gen ITS
H 1 -0 5 -A -fu m i
87
98

64

78

100

49

H 3 -0 4 -A -fu m i
A -fu m i-F J 7 9 1 1 4 3
9 9 F u s a r-s o la n i-K C 9 1 7 3 6 7
H 2 -0 2 -F -s o la n i
H 4 -0 5 -P -o x a l
H 4 -0 2 -P -o x a l
H 6 -0 1 b -P -o x a l
99
H 6 -0 1 -P -o x a l
H 6 -0 2 b -P -o x a l
H 6 -0 2 -P -o x a l
P -o x a l-K P 1 3 2 4 9 3
H 6 -0 3 -P -o x a l
100
H 2 -0 1 -A -c ris
A -c ris t-K M 3 8 8 8 5 4

100
H 3 -0 1 -S -b re v i
S c o p -b re v i-K P 1 3 2 7 3 8
A rt-s a c c h -K F 1 4 4 9 1 9
A rt-p h a e o -K J 1 5 2 1 7 5
100
A rt-a ru n -K F 1 4 4 9 1 9
H 1 -0 1 -A -a ru n
87

N ig ro s p o ra L H 2 5 2 -H Q 8 3 2 8 2 8
H 1 -0 2 -N ig ro s p o ra
H 3 -0 3 -2 4 8 b p
H 5 -0 2 -N ig ro s p o ra
H 5 -0 1 -N ig ro s p o ra
89
H 1 -0 4 -C la -h a lo to le r
100
C la d o -s p J A 2 -K F 4 1 7 5 7 8
90
K T -C la -s p h a e ro
C la d o -s p h a e -J X 9 6 6 5 7 9
T L 4 -C -g la b ra ta
69

83
57
56
100

75

0.02

Hình 3.4 K t qu phân tích ph h các loài n m
i t ng
HIV/AIDS
Nh n xét:
Hình 3.4 trình bày cây ph h bi u th m i quan h gi a các
loài n m gây nhi m cho th y: Các ch ng n m phân l p và phân tích

trong nghiên c u này, tùy theo m c
khác nhau v m t phân lo i
mà có nh ng s s p x p khác nhau trong cây ph h , cho phép s b
k t lu n chúng thu c v 10 loài n m khác nhau, trong ó có m t s
ch ng thu c v các chi Aspergillus spp; Fusarium spp; Arthrinium
spp; Penicillium spp; Candida spp là các loài n m gây b nh nguy
hi m trên ng i và th ng xu t hi n cùng v i s suy gi m mi n d ch
do virus HIV (Yew và CS 2014).
3.1.3 Th c tr ng nhi m n m ph i b nh nhân lao ph i BK (-)
- T l nhi m n m ph i b ng ph ng pháp nuôi c y trong
môi c y n m trong môi tr ng Sabouraud: Vi c theo dõi, ghi chép
c i m khu n l c n m m c
c ti n hành liên t c 27 ngày, m i

ngày c và ghi k t qu 1 l n, t ng h p k t qu t ng h p nh Hình
3.5 sau:
80,8%

19,2%
Có khu n l c
Không có khu n l c

19,2%
Hình 3.5. T l m u nuôi c y n m có khu n l c (k t qu +)
Nh n xét: T l m u nuôi c y n m trong môi tr ng
Sabouraud có khu n l c m c là 19,2% (48/250).
- T l nhi m n m theo nhóm tu i
B ng 3.10 T l nhi m n m ph i theo nhóm tu i
Tình tr ng nhi m n m ph i
Nhóm tu i

S m u nuôi c y
S m u (+)
T l (%)
< 60
135
21
15,6
60
115
27
23,5
Chung
250
48
19,2
Giá tr p
< 0,05
Nh n xét: T l nhi m n m ph i nhóm < 60 tu i th p h n
nhóm tu i 60, (15,6% so v i 23,5% p < 0,05).
- T l nhi m theo ngh nghi p
B ng 3.11 T l nhi m n m ph i theo ngh nghi p
Ngh nghi p
Tình tr ng nhi m n m ph i
S m u nuôi
S m u (+)
T l (%)
cy
Nông, lâm
205
41

20,0
nghi p
Cán b
45
07
15,6
Chung
250
48
19,2
Giá tr p
> 0,05
Nh n xét: T l nhi m n m ph i
i t ng là cán b th p
h n
i t ng làm nông, lâm nghi p (15,6% so v i 20,0%, p >
0,05).
- T l nhi m n m theo gi i


Nh n xét: Các m u xét nghi m cho k t qu rõ nét.
- i n di trên gel acrylamid 8%

B ng 3.12 T l nhi m n m ph i theo gi i
Tình tr ng nhi m n m ph i
S m u nuôi c y
S m u (+)
T l (%)
Nam
150

30
20,0
N
100
18
18,0
Chung
250
48
19,2
Giá tr p
> 0,05
Nh n xét: Không có s khác bi t v t l nhi m n m ph i
b nh nhân nam và n (20,0% so v i 18,0%, p > 0,05).
- M t s y u t liên quan n tình tr ng n m ph i: B ng
cách tính toán OR, k t qu Có liên quan gi a ti p xúc tr c ti p v i
gia c m và ti n s i u tr lao ph i v i nhi m n m ph i v i (OR =
2,24, p < 0,05), (OR = 1,97, p < 0,05).
- T l , thành ph n loài n m ph i qua xét nghi m b ng k
thu t PCR RFLP
Gi i

005 008 010 016 018 020 020 024 025 026 027 030

104 105 108 125 127 128 137 139 140 142 146 147

bp
10000
1000
500

250

bp
10000
1000
500
250

Hình 3.6 K t qu Tách chi t DNA genome
c a các m u ã
c nuôi c y trong môi tr ng Sabouraud
Nh n xét: DNA h gen c a các dòng t bào u ã tách
chi t, th hi n là các
ng ch y u có m t b ng DNA kích th c
l n, rõ nét.
- K t qu xét nghi m PCR b ng m i ITS1 và ITS4
bp
10000
1000
500
250

Hình 3.7 Hình nh i n di trên gel th ch b ng m i ITS1 và ITS4

Hình 3.8 Hình nh i n di trên gel acrylamid 8%
Nh n xét:
Các m u u thu
c s n ph m PCR là các b ng DNA rõ
nét, i u này ch ng t DNA genome có ch t l ng t t, m i và
ch ng trình ch y PCR là phù h p. T t c các s n ph m PCR này

u
c c t ki m tra b ng Enzyme c t h n ch MSP I
xem xét
chúng thu c loài n m Candida nào?
B ng 3.15 T l , thành ph n loài n m ph i
sau khi phân c t b ng Enzyme MSP I l n 1
Tên loài
S l ng
T l (%)
C. albican
15
31,91
C. tropical
05
10,64
Lên b ng không c t
04
8,51
Không xác nh
22
46,81
Không lên b ng
02
2,13
T ng
48
100
Nh n xét: T l C. albican 31,94%, C. tropical 10,64%, còn
l i không lên b ng ho c lên b ng không c t, không xác nh.
- K t qu so sánh gi i trình t gen v i gen m u Candida spp

Ch ng 18 454
ATCCGCAAAATAAAAGAAGAAGAAAAGGGTAACCAAGTCGTTAAATTTCCGTTTCCC
GGTAGGAGAGGAAAGAATTCAAACAACCTAGCGTATTGTCAACACCAACCC GGGGGTTTGAGGG
AGAAATGACGCTCTTTCAGGCCTGCCCTTTGGAATACCAAAAGGCGCAATGTGCGTTCCAAGATT
TATGATTCACGAATATCTGCGATTCATATTACTATCGCATTTCGCTGCGTTCTTCATCATGCGAGAA
CCAAGAAATCCGTTGTTGAAAATTTTGACTATTGTAATAATAAATCAAGTTTGACTGGAAATAAA
AAGTTTGGTTTTTTATAACCTCTGGCGGAGGATTGCTCCCGCCACCAAAAAAATTTGTTCCATAAA
AAACACCTGTGGTGCCATTAAACAAATCATAATGATCCTTCCGCAGTTCCCTACCGAAGGTTGTTG
TTTT
Ch ng 20 - 485
TTGAATTTGAGGTCAAACTTTGAGATATACTGGGGAGTCGCCGCGGAGGGAAAGAATGGTAGACA
AGCATTGCTCAGCGATCCC GGGGGGGAAAAATACCGTCTTTCAGCAAACCCAAGTCGTATTGCTC
AACACCAAACCCAGCGGTTTGAGGGATTTTGACCCTCAAACAGGCATGCCCTCGGGAATACCAGA


GGGCGCAATGTGCGTTCAAAGATTCGATGATTCACGAATATTGCAATTCATATTACGTATCGCATT
TCGCTGCGTTCTTCATCGATGCAAGAACCAAAAGATCCGTTGTTGAAAGTTTTGACTATTAAGTAA
TAATCTGGTGTGACAAGTTGATAAAAAATTGGTTGTAAGTTTAGACCTCTGGCGGCAGGCTGGGC
CCACCGCCAAAGCAAGTTTGTTTCAAAGAAAAACACATGTGGTGCAATTAAGCAAATCAGTAATG
ATCCTTCCGCAGGTTCACCTACGGAAG.
Ch ng 27- 498
GATCATCGACGTCGCAGAGAGAATAAAAGCCTATCCATTAGTTTATACCTGCTTTCTTTCAAGG
AAAGAAACCAGCGTATCGCTCAACACCAAACCCGAAGGTTTGAGGGAGAAATGACGCTCAAAC
AGGCATGCCTTTTCCCAATACCAAAGGGCGCAATGTGCGTTCAAAGATTCGATGATTCACGAAT
ATCTGCAATTCATATTACTTATCGCATTTCGCTGCGTTCTTCATCGATGCGAGAACCAAGAGATC
CGTTGTTGAAAGTTTTGACTATTAGTTAATCAAGTTGACAATTAAATAAAAATTTGGTTGAGTTT
AATCTCTGGCAGGCCGTGGGCCCACCAAAGCAAAGTTTTCAAAAAAAAGAAAAACACATGTGT
AGAAAGAAAAGGGTCGCAGTTAAGCGCCCTTTCCCCTATTCC GGAAATGACCCTCCCCAGGGT
TCACCTACGAAGGGTTCGGTTTTGGGGGAGGGGGCGCGGGCTTTTGATGT
Ch ng 50 - 517

ATTTCACGGGTAGTCCTACCTGATTTGAGGTCAAAGTTTGAAGATATACGTGGTGGACGTCGGC
CGCAAGGAAAGTTTTTGGTTAGACCTAAGCCATTGTTCCGCGATCCCGCCTTAACACTACCGTCT
TTCAAGCAAACCCAAGTCGTATTGCTCAACACCAAACCCAGCGGTTTGAGGGAGAAACGACCC
TCAAACAGGCATGCCCTCC GGAATACCAGAGGGCGCAATGTGCGTTCAAAGATTCGATGATTC
ACGAATATCTGCAATTCATATTACGTATCGCATTTCGCTGCGTTCTTCATCGATGCGAGAACCAA
GAGATCCGTTGTTGAAAGTTTTGACTATTAAGTAATAATCTGGTGTGACAAGTTAATAAAAAAT
TGGTTGTAAGTTTAGACCTCTGGCGGCAGGCTGGGCCCACCGCCAAAGCAAGTTTGTTTCAAAG
AAAAACACATGTGGTGCAATTAAGCAAATCAGTAATGATCCTTCCGCAGGTTCACCTACGGAAG
GATTTTTTTTTTTTT

Nh n xét:
i v i m u 48 chúng tôi v n tìm th y trình t
dành cho v trí c t c a enzyme c t h n ch MSP I là CC GG. Nh ng
th c t thì s n ph m PCR l i không b c t b i Enzyme này m c dù
s n ph m PCR ã
c làm s ch tr c khi c t. i u này có th d do
trình t dành cho i m c t c a MSP I có th b methyl hóa ho c b
t bi n nh , kh ng nh i u này c n có nghiên c u sâu h n.
- K t qu so sánh gi i trình t gen v i gen m u Aspergillus spp
T ng s có 28/48 m u lên b ng không c t và không xác nh,
ã
c ti n hành ch y PCR l n th 2 v i gen m i ITS1- ITS4 c a
Aspergillus spp và phân c t b ng Enzyme MSP I k t qu nh sau:
B ng 3.16 T l , thành ph n loài n m ph i
sau khi phân c t b ng Enzyme MSP I l n 2
Tên loài
S l ng
T l (%)
Aspergillus spp
0

0,0
Lên b ng không c t
04
14,3
Không xác nh
22
78,6
Không lên b ng
02
7,1
T ng
28
100,0
Nh n xét: Trong t ng s 28 m u không có m u nào lên b ng
và b phân c t b i enzyme MSP I. Nh v y không có m u nào nhi m
Aspergillus spp.

3.2 Hi u qu i u tr
c hi u
3.2.1 Hi u qu i u tr n m ph i b ng Fluconazol
B ng 3.17 Hi u qu sau 15 ngày i u tr b ng
Fluconazol b nh nhân HIV/AIDS và b nh nhân lao BK (-)
Tình tr ng b nh n m ph i tr c và sau
Gía tr p
i u tr 15 ngày b ng Fluconazol
Nhóm i t ng
Tr c
Sau i u
Hi u qu
i u tr

tr
(%)
HIV/AIDS
28
09
67,9
< 0,01
Lao ph i có BK (-)
45
00
100,0
< 0,01
Chung
73
09
87,67
< 0,01
Giá tr p
< 0,01
Nh n xét:
nhóm b nh nhân HIV/AIDS t l kh i b nh là 19/28, hi u
qu i u tr là 67,9%. Nhóm b nh nhân lao ph i có BK (-), t l kh i
b nh r t cao 45/45, hi u qu i u tr 100,0%. Hi u qu i u tr b ng
Fluconazol chung cho c hai nhóm HIV/AIDS và nhóm lao ph i có
BK (-) là 87,67%. Có s khác bi t v t l kh i gi hai nhóm i
t ng lao ph i có BK (-) và HIV/AIDS (100,0% so v i 67,9% v i p
< 0,01).
- Tình tr ng tái nhi m n m ph i sau 3, 12 tháng i u tr
b ng Fluconazol b nh nhân lao ph i có BK (-)
B ng 3.18 Tình tr ng tái nhi m n m ph i sau 3, 12 tháng

i u tr b ng Fluconazol b nh nhân lao ph i có BK (-)
Th i gian sau i u tr
Sau i
Sau i
Sau i
Giá tr

Tình tr ng tái nhi m n m ph i b nh nhân
lao ph i có BK (-)
S nhi m
0
0
0

T l (%)
0,0 (0/45)
0,0 (0/45)
0,0 (0/45)

u tr 15 ngày
u tr 3 tháng
u tr 12 tháng
p
> 0,05
Nh n xét:
Sau i u tr 3, 12 tháng không có b nh nhân nào tái nhi m
n m ph i (0/45), v i các t l tái nhi m tái nhi m là 0,0% và 0,0%.


3.2.2 Hi u qu i u tr n m ph i b ng Amphotericin B

Sau i u tr 15 ngày b ng Fluconazol, có 09 b nh nhân th t
b i i u tr ,
c chuy n sang i u tr b ng phác
s d ng thu c
Amphotericin B. S b nh nhân này hoàn toàn là b nh nhân HIV/AIDS,
không có b nh nhân nào là lao ph i có BK (-). Hi u qu i u tr b ng
Amphotericin B t i B ng 3.19 nh sau:
B ng 3.19 Hi u qu i u tr n m ph i sau 15 ngày
b ng Amphotericin B. b nh nhân HIV/AIDS
Th i gian sau i u
Tình tr ng n m ph i
Hi u qu i u
tr
tr PV (%)
S nhi m (n= 09)
T l (%)
Tr c i u tr
09
100 (09/09)
0,0
Sau i u tr 15 ngày
02
22,2 (02/09)
87,8
Giá tr p
< 0,01
Nh n xét:
Sau 15 ngày i u tr phác
2
nhóm b nh nhân

HIV/AIDS, có 07/09 b nh nhân kh i b nh, hi u qu i u tr là
87,8%.
B ng 3.20 T l tái nhi m n m ph i sau 3, 12 tháng
i u tr b ng Amphotericin B b nh nhân HIV/AIDS
Tình tr ng tái nhi m n m ph i
Th i gian sau i u
tr
S b nh nhân (n = 09)
T l nhi m (%)
Sau i
Sau i
Sau i
Giá tr

u tr 15 ngày
02/09
22,2
u tr 3 tháng
09/09
100,0
u tr 12 tháng
09/09
100,0
p
< 0,01
Nh n xét:
T l tái nhi m n m ph i b nh nhân HIV/AIDS sau 3, 12
tháng i u tr b ng Amphotericin B u là 100% (09/09).
Ch ng 4:
BÀN LU N

4.1. Th c tr ng nhi m n m ph i
b nh nhân HIV/AIDS t i
B nh vi n H u ngh a khoa, b nh nhân lao ph i có BK (-) t i
B nh vi n Lao và Các b nh ph i t nh Ngh An (2013 -2014).
4.1.1 Th c tr ng nhi m n m ph i b nh nhân HIV/AIDS
t i B nh vi n H u ngh a khoa t nh Ngh An 2013 2014

B ng 3.4 cho th y: T l m u nuôi c y n m có k t qu (+)
(có khu n l c) là 11,1%, trong ó, t l nhi m nhóm b nh nhân ã
giai o n AIDS r t cao là 35,2% (25/71), nhóm b nh nhân giai
o n nhi m HIV là 1,8% (03/180). K t qu nghiên c u c a này c ng
t ng t nh nghiên c u c a m t s tác gi trong và ngoài n c nh :
Tr n Ph M nh Siêu và CS (2013), Pauline Jolly và CS (2013), và m t
s nhà khoa h c khác ã phát hi n có m i liên quan gi a t c
phát
tri n HIV/AIDS v i m c
nhi m n m. Không có s khác bi t v t
l nhi m n m ph i gi a ng i là cán b và ng i làm nông nghi p
(10,0% so v i 11,2%, p > 0,05), i u này kh ng nh HIV/AIDS g p
m i i t ng, m i thành ph n c a xã h i n u có ti p xúc v i các
y u t nguy c và b ph i nhi m v i y u t nguy c .
K t qu t i B ng 3.3, ph n ánh: Không có s khác bi t v t
l nhi m n m ph i gi a nam và n
b nh nhân HIV/AIDS, v i các
t l (10,7% so v i 12,5%, p > 0,05). K t qu này ph n ánh m t th c
t là: Nguy c nhi m n m ph i nam và n là nh nhau; Nhi m n m
ph i không ph thu c vào gi i tính; Nhi m n m ph i có th g p t t
c b nh nhân HIV/AIDS n u có ti p xúc v i m m b nh n m ph i và
khi tình tr ng mi n d ch ã suy x p.
K t qu xét nghi m PCR:

T ng s 27/28 m u có s n ph m PCR,
c thu b ng
ph ng pháp thôi gel (elution), m t s thu b ng ph ng pháp tinh
s ch (purification) s d ng các b sinh ph m c a Bioneer (Hàn
Qu c). T t c s n ph m PCR
c gi i trình t tr c ti p; Sau khi
phân tích, thu
c 20 chu i nucleotide có ch t l ng t t, s d ng
truy c p Ngân hàng gen và phân tích giám nh loài.
K t qu gi i trình t và phân tích chu i gen ITS c a các loài
n m b nh ph m: Có 28 m u
c tách chi t DNA t ng s , th c hi n
PCR và k t qu có 01 m u âm tính không cho s n ph m, 27 m u có
s n ph m PCR,
c thu b ng ph ng pháp thôi gel (elution), m t
s thu b ng ph ng pháp tinh s ch (purification) s d ng các b sinh
ph m c a Bioneer (Hàn Qu c).
T t c s n ph m PCR
c gi i trình t tr c ti p; sau khi
phân tích, thu
c 20 chu i nucleotide có ch t l ng t t, s d ng
truy c p Ngân hàng gen (genbank) và phân tích giám nh loài.
K t qu truy c p Ngân hàng gen và xác nh loài b ng
ph ng pháp so sánh chu i gen cho th y, trong s 20 chu i gen phân
tích, ã xác nh
c m t s loài B ng (3.5), bao g m: Arthrinium


arundinis 1 m u (H1-01); Cladosporium halotolerans 1 m u (H104); Aspergillus fumigatus 2 m u (H1-05; H3-04); Aspergillus
cristatus 1 m u (H2-01); Fusarium solani 1 m u (H2-02);

Scopulariopsis brevicaulis 1 m u (H3-01); Penicillium oxalicum
(H4-02; H4-05; H6-01; H6-01b; H6-02; H6-02b; H6-03) 7 m u;
Cladosporium sphaerospermum 1 m u; Candida glabrata 1 m u;
Nigrospora spp 4 m u.

h

- Th ng kê k t qu gi i trình t gen, phân tích, so sánh ph

Sau khi có k t qu gi i trình t gen chúng tôi so sánh v i
ngân hàng gen c a các ch ng gen m u c a th gi i, ông Nam
Á k t qu th ng kê B ng (3.6), (3.7) nh sau:
Trong t ng s 20/28 m u ã giám nh loài, k t qu cho th y:
Penicillium oxalicum (07 m u); Aspergillus fumigatus (02 m u); S
còn l i
c giám nh thu c v các loài khác nhau, trong ó:
Arthrinium
arundinis;
Cladosporium
halotolerans;
Aspergillus cristatus; Fusarium solani; Scopulariopsis brevicaulis;
Cladosporium sphaerospermum; Candida glabrata và Nigrospora
spp (04 m u).
Nh v y, k t qu xác nh loài cho th y n m gây b nh ph i
các b nh nhân HIV/AIDS trong nghiên c u này có thành ph n loài
h t s c a d ng. Trong 20 m u phân tích có n 10 loài gây nhi m
c phát hi n, c bi t là trong s m u nghiên c u có m t s loài
nguy hi m thu c chi Aspergillus spp ( ó là: Aspergilus. fumigatus)
và n m Candida glabrata, Candida alcicans ây là các loài n m gây
nhi m c h i r t nguy hi m các b nh nhân suy gi m mi n d ch.

4.1.2 Th c tr ng nhi m n m ph i b nh nhân i u tr lao
có BK (-) t i B nh vi n Lao và Các b nh ph i t nh Ngh An
K t qu nghiên c u c a
tài t i Hình 3.5 và B ng 3.9 cho
th y: Trong t ng s 250 m u nuôi c y có 48 m u (+), t l m u nuôi
c y có khu n l c m c là 48/250 (19,2%). a s các khu n l c n m có
màu tr ng và tr ng ngà, m t s ít có màu nâu, m n nh nhung, các
khu n l c có hình tròn, ho c b u d c, kích th c trung bình 2,5 mm
(t 1- 4 mm).
K t qu nghiên c u t i Hình 3.5, cho th y: T l nhi m n m
ph i chung
i t ng ang i u tr lao có BK (-) là 19,2%,
K t qu nghiên c u t i B ng 3.1 và B ng 3.10 c ng cho th y:
Tu i trung bình ng i lao ph i có BK (-) là 56,1 ± 7,2 tu i, t l

nhi m ng i < 60 th p h n l a tu i 60, s khác bi t này có ý ngh a
th ng kê, v i các t l t ng ng 15,6% so v i 23,5% v i p < 0,05.
i u này hoàn toàn phù h p v i th c t t i Ngh An c ng
nh
n c ta, k t qu này có th do m t s các y u t nh sau:
- các b nh nhân m c các b nh ph i mãn tính th ng có
tính ch t tích l y theo th i gian ti p xúc v i các y u t nguy c . B nh
ch bùng phát khi tình tr ng mi n d ch c a c th gi m sút. Tu i càng
cao thì tình tr ng mi n d ch càng gi m sút.
- B nh n m ph i c ng th ng g p b nh nhân sau i u tr
các b nh lao ph i nh t là lao hang. Sau i u tr lao ph i thì tình tr ng
s c kh e và mi n d ch c a ng i b nh c ng gi m sút và làm thay i
gi i ph u c quan hô h p, các t n th ng lao t o thành các hang
thông v i ph qu n, m m b nh có trong khí hít th r dàng xâm nh p
và c trú phát tri n ký sinh trong các hang lao c

ph i.
- T l nhi m n m ph i ng i cao tu i ph bi n h n
ng i tr tu i. Ng i cao tu i th ng m c các b nh x ng kh p,
nguyên nhân chính là t i các tuy n y t c s th ng l m d ng các
thu c ch ng viêm, gi m au dài ngày nh : Corticoide...d n n suy
gi m mi n d ch. K t qu này c ng phù h p v i nhi u nghiên c u
trong và ngoài n c nh : Nghiên c u c a V
và CS (2010), ã
nghiên c u c i m lâm sàng, X-quang và i u tr ngo i khoa b nh u
n m ph i t i B nh vi n Lao và b nh ph i Trung ng t 2005 -2009,
Wei X và CS (2015), nghiên c u tình tr ng nhi m n m
ng hô h p
nh ng ng i s d ng thu c c ch mi n d ch dài ngày. Argunov
D.A. và CS (2015), ng i ghép t ng có nguy c nhi m n m r t cao,
nh t là nh ng ng i ghép ph i.
K t qu t i Hình 3.5, B ng 3.10 cho th y t l nhi m n m
ph i (t l m u có khu n l c (+) khi nuôi c y trong môi tr ng
Sabouraud là 19,2% (48/250). K t qu này cho chúng ta nh n nh: T
l nhi m n m ph i b nh nhân lao có BK (-) t i B nh vi n Lao và
các b nh ph i t nh Ngh An t ng i cao, trong khi k thu t xét
nghi m phát hi n n m ch a
c chú tr ng. M t t l l n b nh nhân
nhi m n m ph i v n ph i i u tr b ng phác
ch ng lao ã gây r t
nhi u t n h i v s c kh e và th i gian cho ng i b nh.
- K t qu t i B ng 3.10, cho th y: T l nhi m nam cao h n
n , tuy nhiên không có s khác bi t 20% so v i 18% (1,1/1) v i p >
0,05. K t qu nghiên c u c a tài này khác v i k t qu và nh n nh
c a các tác gi trong và ngoài n c nh : Nghiên c u c a Thái H u

D ng và CS (2011), nghiên c u ch n oán và i u tr viêm thanh qu n
do n m b ng k thu t PCR t i B nh vi n Tai m i h ng TP H Chí
Minh 2009 -2010: T l b nh nhân nam/n 2,3/1 trong khi c a chúng
tôi là (1,1/1), V
và CS (2010), ã nghiên c u c i m lâm sàng,
X-quang và i u tr ngo i khoa b nh u n m ph i t i B nh vi n Lao và
b nh ph i Trung ng t 2005 -2009, k t qu cho th y: T l m c
nam/n là 77/23 (3,5/1) trong khi c a chúng tôi là (1,1/1).
4.1.3.3 T l nhi m n m ph i theo ngh nghi p
Ngh nghi p c ng là y u t nh h ng r t l n n tình tr ng
nhi m n m ph i. K t qu nghiên c u c a chúng tôi t i B ng 3.11, cho
th y: T l nhi m n m ph i
i t ng là cán b th p h n
i t ng
làm nông, lâm nghi p, tuy nhiên s khác bi t ch a có ý ngh a th ng kê,
v i các k t qu 15,6% so v i 20,0%, v i p > 0,05. K t qu này c ng phù
h p v i nh n nh c a các tác gi trong và ngoài n c và v i y v n, u
có chung nh n nh t l nhi m n m ph i nông dân cao h n cán b
nh nghiên c u c a:
- Thái H u D ng và CS (2011), nghiên c u ch n oán và
i u tr viêm thanh qu n do n m b ng k thu t PCR t i B nh vi n
Tai m i h ng TP H Chí Minh 2009 -2010, k t qu cho th y: Nông
dân có t l m c cao nh t, chi m 38,7% s b nh nhân.
- Liên quan gi a tình tr ng nhi m n m ph i và m t s y u
t nguy c
K t qu t i B ng 3.13 cho th y: Có liên quan giwuax tình
tr ng nhi m n m ph i và ch n nuôi gia c m, ti n s s d ng
Corticoid kéo dài: v i (OR = 2,24, p<0,05) và (OR = 1,97, p<0,05).
K t qu trên ây hoàn toàn phù h p v i nghiên c u c a

nhi u tác gi trong và ngoài n c nh : Thái H u D ng (2011), ã
xác nh
c các y u t nguy c nhi m n m thanh qu n là hút thu c
lá, s d ng kháng sinh, corticoide. Wei X và CS (2015), nghiên c u
ng i s d ng các thu c c ch mi n d ch dài ngày, nh t là s
d ng Corticoide ã làm t ng kh n ng nhi m n m Aspergillus
fumigatus
ng hô h p h n nh ng ng i không s d ng.
- T l thành ph n loài n m ph i b nh nhân lao ph i có BK (-)
K t qu t i B ng 3.14 và B ng 3.15 cho th y: T l , thành
ph n loài n m ph i sau khi phân c t b ng Enzyme MSP I là Candida
albican chi m 31,91%, Candida tropical 10,64%, còn l i không lên
b ng, lên b ng không c t ho c không xác nh. M t i m c n l u ý
trong nghiên c u này là i v i m u 48 chúng tôi v n tìm th y trình

t dành cho v trí c t c a Enzyme c t h n ch MSP I là CC GG.
Nh ng th c t thì s n ph m PCR l i không b c t b i Enzyme này
m c dù s n ph m PCR ã
c làm s ch tr c khi c t. i u này có
th gi i thích nh sau: Do trình t dành cho i m c t c a Enzyme
MSP I b methyl hóa. Do các b nh nhân ã có th i gian dài s d ng
các thu c ch ng lao d n n hi n t ng ph n ng c a n m là thay
i 1 v trí nucleotid trên gen nh m kháng l i thu c i u tr . Vì v y,
khi gi i trình t v trí CC GG là v trí bám m i không th b t c p.
K t qu này cho ta xác nh b nh nhân i u tr lao ph i có
BK (-) t i B nh vi n Lao và B nh ph i ngh An ch nhi m Candida
albicans và Candida tropicalis
kh ng nh rõ i u này c n có
nghiên c u thêm, v i c m u l n h n nhi u b nh vi n lao và các
b nh ph i khác.

4.2 Hi u qu i u tr n m ph i
b nh nhân HIV/AIDS, 100% là nhi m n m lan t a, không
có tr ng h p nào u n m, vì v y ch nh i u tr n i khoa là 100%.
C ng áp 2 phác
i u tr nh trên.
K t qu t i B ng 3.17 cho th y: Hi u qu sau 15 ngày i u
tr tích c c n m ph i
i t ng HIV/AIDS t ng i cao 67,9%
(19/28), t l nhi m n m ph i gi m t 11,1% xu ng còn 3,58%.
- M t khác, trong s các b nh nhân kh i b nh s b nh nhân
ch a chuy n sang giai o n AIDS là 100%. i u này, có th gi i
thích v i các nguyên nhân nh sau:
- B nh n m ph i b nh nhân HIV/AIDS là b nh nhi m
trùng c h i, khi c th ã suy gi m mi n d ch m c
n ng và suy
gi m mi n d ch có tính ch t h th ng, m t
t bào mi n d ch u
dòng lympho TCD3, TCD4 suy gi m d n và r i lo n h th ng mi n
d ch. S l ng t bào lympho TCD3 và TCD4 < 200 nm² h u qu là
không còn kh n ng huy ng các hình th c mi n d ch khu trú bao
vây viêm nhi m, vì v y không có u n m ph i là hoàn toàn h p lý.
- b nh nhân i u tr lao ph i có BK (-), giai o n nhi m
HIV thì h th ng mi n d ch t bào, nh t là m t
t bào mi n d ch u
dòng lympho TCD3, TCD4 không b t n th ng, kh n ng áp ng
mi n d ch t t h n, do c th ki m soát
c h th ng mi n d ch t bào
và mi n d ch d ch th , vì v y áp ng t t h n v i thu c i u tr .
- Hi u qu sau 15 ngày i u tr b ng Amphotericin B: Sau
i u tr 15 ngày i u tr b ng Amphotericin B, có 09 b nh nhân ph i

s d ng phác
i u tr b ng Amphotericin B, k t qu : 07 b nh nhân
kh i b nh, 02 b nh nhân không kh i b nh, hi u qu i u tr là 87,8%.
- Tình tr ng tái nhi m n m ph i sau 3, 12 tháng i u tr
phác
Amphotericin B
th i i m sau 3, 12 tháng i u tr b ng Amphotericin B
c a 9 b nh nhân tái nhi m n m ph i nhi m HIV/AIDS, thì c 09/09
b nh nhân tái phát nhi m n m ph i (B ng 3.20), t c là t l tái nhi m
n m ph i l i tr v nh khi ch a i u tr b ng Amphotericin B là
100,0% và 100,0%.
K t qu t i B ng 3.18, cho th y: T l tái nhi m sau 3, 12
tháng là 0,0% và 0,0%, t c là t l kh i b nh v n là 100,0% và
100,0%, các tri u ch ng lâm sàng và xét nghi m u (-). Nh v y
100% s b nh nhân i u tr n i khoa 45/45 ã kh i b nh hoàn toàn.
K T LU N
1. Th c tr ng nhi m n m ph i b nh nhân HIV/AIDS, b nh nhân
i u tr lao ph i có BK (-)
1.1 Th c tr ng nhi m n m ph i b nh nhân HIV/AIDS
T l nhi m n m chung b nh nhân HIV/AIDS là 11,1%
(28/251), trong ó, t l nhi m n m b nh nhân giai o n AIDS r t cao
35,2% (25/71). T l , thành ph n loài b ng k thu t PCR và gi i trình t
gen: Penicillium spp chi m t l cao nh t 25% (7/28 m u), 100% là
Penicillium oxalicum (7/7), ti p n là Nigrospora spp 14,3% (04/28),
Aspergillus spp 10,7% (03 m u), 7 loài khác chi m t l th p.
1.2 Th c tr ng nhi m n m ph i b nh nhân lao ph i có BK (-)
T l nhi m n m ph i b nh nhân lao ph i có BK (-) là
11,1%. nhóm ng i < 60 tng i 60. T l , thành ph n loài n m

ph i b ng k thu t PCR và gi i trình t gen là C. albican chi m
31,91% (15/48), C. tropical 10,64% (5/48).
2. Hi u qu bi n pháp can thi p i u tr
c hi u
- Hi u qu i u tr n m ph i và tình tr ng tái nhi m b nh
nhân HIV/AIDS: Hi u qu
i u tr n m ph i b ng phác
Fluconazol 150mg/ngày x 14 ngày
i t ng HIV/AIDS là 67,9%
(19/28). Hi u qu i u tr b ng Amphotericin B li u 0,7mg/kg/24 gi
x 14 ngày b nh nhân HIV/AIDS là 87,8% (7/9). T l tái nhi m n m
ph i sau 3, 12 tháng là 100,0% (09/09).
- Hi u qu i u tr và tình tr ng tái nhi m n m ph i
b nh nhân lao có BK (-) t i B nh vi n Lao và Các b nh ph i

Ngh An: T l kh i b nh (xét nghi m n m âm tính) b ng phác
1
sau 15 ngày i u tr là 100% (45/45 b nh nhân). T l tái nhi m sau
3, 12 tháng i u tr là 0,0% (0/45).
KI N NGH
1.
a k thu t nuôi c y n m trong môi tr ng Sabouraud
ch n l c tr thành m t xét nghi m b t bu c, th ng quy cho t t c
b nh nhân n khám và i u tr b nh lao ph i có BK (-).
2.
i v i b nh nhân HIV k t h p i u tr ARV y
và
i u tr d phòng nhi m n m ph i theo phác
phù h p theo quy
nh c a B Y t nh m h n ch

n m c t i a b nh n m ph i phát
tri n, kéo dài th i gian s ng, nâng cao tu i th cho ng i b nh.


TÍNH KHOA H C, TÍNH M I C A

TÀI

tài ã phát hi n s a d ng v loài n m gây b nh 10
loài b nh nhân HIV/AIDS, trong ó loài Penicillium spp
chi m t l cao nh t 25% (7/28 m u) và 2 loài n m ph i b nh
nhân lao ph i có BK (-) là C. albican chi m 31,91% (15/48), C.
tropical 10,64% (5/48).

DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH KHOA H C
à CÔNG B
1

2

Qu Anh Trâm, Cao Bá L i (2015), ng d ng k thu t RFLPPCR và gi i trình t gen nh danh loài n m ph i b nh
nhân lao BK (-) t i B nh vi n lao và Các b nh ph i t nh
Ngh An, T p chí Phòng ch ng b nh S t rét và các b nh ký
sinh trùng, Vi n S t rét Ký sinh trùng Côn trùng Trung
ng, S 4, Tr.80-93.
Qu Anh Trâm, Cao Bá L i, Lê Thanh Hòa (2015),
nh danh
các loài n m ký sinh gây b nh trên ng i suy gi m mi n d ch
b ng ph ng pháp sinh h c phân t và phân tích ph h ,
T p chí Y h c Th c hành, B Y t , S .5, T p.(2), Tr.76-80.