Biện pháp GDHN cho học sinh THPT của Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp tỉnh Kiên Giang

MỤC LỤC
Contents
MỤC LỤC........................................................................................................................................................1
Contents............................................................................................................................................................1
MỞ ĐẦU..........................................................................................................................................................3
1. Lý do chọn đề tài: ....................................................................................................................................3
2. Mục đích nghiên cứu:...............................................................................................................................5
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu:........................................................................................................5
4. Giả thuyết khoa học:.................................................................................................................................5
5. Nhiệm vụ nghiên cứu:..............................................................................................................................5
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu:.............................................................................................................5
7. Phương pháp nghiên cứu: ........................................................................................................................6
CHƯƠNG 1......................................................................................................................................................7
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG............................................................................................................................................................7
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu:..........................................................................................................7
1.1.1. Trên thế giới:..................................................................................................................................7
1.1.2. Ở Việt Nam:.................................................................................................................................12
1.2. Những khái niệm cơ bản của đề tài:....................................................................................................15
1.2.1. Khái niệm biện pháp:...................................................................................................................15
1.2.2. Khái niệm hướng nghiệp:.............................................................................................................16
1.2.3. Khái niệm GDHN:........................................................................................................................18
1.2.4. Khái niệm nghề nghiệp và dạy nghề:...........................................................................................19
1.2.5. Mối quan hệ giữa GDHN và dạy nghề:........................................................................................21
1.2.6. Hướng nghiệp và vấn đề phân luồng HS THPT:.........................................................................22
1.2.7. Khái niệm biện pháp GDHN cho HS THPT:...............................................................................24
1.3. Một số đặc điểm tâm sinh lý của học sinh THPT:..............................................................................24
1.3.1. HS Trung học phổ thông:.............................................................................................................24
1.3.2. HS THPT của Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp:......................................................................25
1.4. Những cơ sở chung của công tác GDHN cho HS THPT:...................................................................26
1.5. Vị trí, vai trò và chức năng của Trung tâm KTTH - HN: ...................................................................29

1.5.1. Vị trí:............................................................................................................................................30
1.5.2. Vai trò:..........................................................................................................................................30
1.5.3. Chức năng:...................................................................................................................................30
Kết luận chương 1..................................................................................................................................32
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG VỀ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG CỦA TRUNG TÂM KTTH - HƯỚNG NGHIỆP TỈNH KIÊN GIANG........................................33
2.1. Vài nét về KT - XH - GD của tỉnh Kiên Giang:..................................................................................33
2.1.1. Về kinh tế:....................................................................................................................................34
2.1.2. Về XH:........................................................................................................................................36
2.1.3. Về GD và ĐT:..............................................................................................................................39
2.2. Vài nét về Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp tỉnh Kiên Giang:.........................................................41
2.2.1. Sơ lược về quá trình hình thành và phát triển:.............................................................................41
2.2.2. Ngành nghề đào tạo, số lượng HS:...............................................................................................43
2.2.3. Trình độ cán bộ, giáo viên:..........................................................................................................43
2.3. Thực trạng GDHN cho HS THPT của Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp tỉnh Kiên Giang:.............43
2.3.1. Sơ lược về đối tượng khảo sát: ....................................................................................................44
2.3.2. Thực trạng về những mong muốn của HS khi học xong THPT:..................................................46
2.3.3. Thực trạng về những nguồn thông tin giúp HS chọn nghề:.........................................................47
2.3.4. Thực trạng về nhận thức nghề nghiệp của HS THPT:.................................................................52
2.3.5. Thực trạng về nhận thức thị trường lao động của HS THPT:.....................................................55
1


2.3.6. Thực trạng việc học nghề phổ thông của HS THPT tại Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp tỉnh
Kiên Giang:............................................................................................................................................63
2.4. Thực trạng về biện pháp GDHN cho HS THPT của Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp tỉnh Kiên
Giang:.........................................................................................................................................................64
2.5. Những nguyên nhân ảnh hưởng đến thực trạng trên:..........................................................................68
CHƯƠNG 3....................................................................................................................................................72

CÁC BIỆN PHÁP GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP .....................................................................................72
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ...........................................................................................72
CỦA TRUNG TÂM KTTH - HƯỚNG NGHIỆP TỈNH KIÊN GIANG.......................................................72
3.1. Những nguyên tắc xây dựng biện pháp GDHN cho HS THPT của Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp
tỉnh Kiên Giang:.........................................................................................................................................72
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống:..............................................................................................72
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn:..............................................................................................72
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa:................................................................................................72
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi:.................................................................................................72
3.2. Đề xuất các biện pháp GDHN cho HS THPT của Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp tỉnh Kiên
Giang:.........................................................................................................................................................73
3.2.1. Biện pháp bồi dưỡng phẩm chất, năng lực, nhận thức, phong cách, lối làm việc của CBQL và
giáo viên Trung tâm:..............................................................................................................................75
3.2.2. Biện pháp huy động mọi nguồn lực, các lực lượng làm thay đổi nhận thức đối với XH về tầm
quan trọng của việc GDHN cho HS THPT:...........................................................................................78
3.2.3. Biện pháp tạo cơ hội cho HS THPT của Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp Kiên Giang được
học tập phù hợp với năng lực bản thân, sở thích cá nhân và đáp ứng yêu cầu XH bằng phân luồng hợp
lý trong GD:............................................................................................................................................83
3.2.4. Biện pháp xây dựng CSVC, đầu tư trang thiết bị một cách đồng bộ đáp ứng công tác GDHN:. 87
3.2.5. Biện pháp thành lập Phòng Tư vấn GDHN của Trung tâm:........................................................89
3.2.6. Biện pháp điều chỉnh mục tiêu, chương trình, nội dung, thời gian, phương pháp và hình thức tổ
chức GDHN cho phù hợp với tình hình mới:.........................................................................................90
3.3. Khảo nghiệm các biện pháp đã đề ra:..................................................................................................98
3.3.1. Mục đích khảo nghiệm:................................................................................................................98
3.3.2. Đối tượng tham gia khảo nghiệm:................................................................................................98
3.3.3. Quá trình khảo nghiệm:................................................................................................................99
3.3.4. Kết quả khảo nghiệm:...................................................................................................................99
3.4. Mối quan hệ của các biện pháp và điều kiện thực hiện:....................................................................100
3.4.1. Mối quan hệ của các biện pháp:.................................................................................................100
3.4.2. Điều kiện thực hiện:...................................................................................................................100

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ..............................................................................................................102
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................................................106

2


MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài:
Thập niên đầu của thế kỷ XXI đã đi qua, thế giới đầy biến động với nhiều sự kiện còn
để lại dấu ấn địa - chính trị và KT - XH. Một thập niên đầu tiên với nhiều thành tựu và
không ít biến động, làm biến đổi nhanh chóng, sâu sắc đời sống vật chất và tinh thần của
XH. Hòa cùng dòng chảy của thế giới, Việt Nam đang nỗ lực thực hiện sự nghiệp CNH,
HĐH đất nước. Phấn đấu đến năm 2020 trở thành một nước công nghiệp, để làm được việc
này thì vai trò của GD nói chung và GDHN nói riêng lại càng có tính quyết định. GDHN
phải đi trước một bước, thực hiện thành công các mục tiêu của chiến lược phát triển KT XH đất nước.
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X, đã xác định “GD và ĐT cùng với khoa
học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực thúc đẩy công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đất nước”. Để thực hiện được đòi hỏi phải có một nguồn nhân lực có chất
lượng cao, có tư duy sáng tạo, năng động, biết tự học, tự nghiên cứu, năng lực thực hành
giỏi, có tác phong công nghiệp hiện đại và quan trọng là phải có đạo đức nghề nghiệp. Tuy
nhiên, trong XH lâu nay vẫn tồn tại cách nghĩ, chỉ vào ĐH mới có danh tiếng. Trong khi
nhu cầu nguồn nhân lực không chỉ cần đến “thầy” mà còn rất cần cả “thợ”. Hơn 20 năm
qua, hệ thống GD nước ta phát triển mạnh và đạt được những thành tựu ở tất cả các cấp
học, từ mầm non đến ĐH. Nhưng việc giúp HS có những hiểu biết về nghề nghiệp để định
hướng phát triển, lựa chọn ngành nghề phù hợp với sở thích cá nhân cũng như năng lực bản
thân và nhu cầu XH thì còn khá nhiều bất cập và hạn chế.
Hàng năm, cuộc đua tranh vào lớp 10 và tuyển sinh vào ĐH, CĐ ngày càng trở nên
căng thẳng, gay gắt bởi luôn trong tình trạng cung lớn hơn cầu quá nhiều. Trong khi đó, hệ
TCCN, TCN, những nơi đào tạo ra người “thợ” thì luôn ở trong tình trạng ế ẩm. Nguyên

nhân này là do hiệu quả phân luồng HS tốt nghiệp THCS và THPT còn rất hạn chế. Từ khi
ngành GD và ĐT bắt đầu thực hiện “Hai không”, số HS trượt tốt nghiệp THPT, THPT hệ
GDTX mỗi năm chiếm khoảng 1/3 tổng số HS dự thi. Con số HS trượt tốt nghiệp không chỉ
phản ánh chất lượng GD mà đó còn là thông số quan trọng thể hiện sự khiếm khuyết trong
công tác GDHN, phân luồng HS sau khi tốt nghiệp THCS. Nếu làm tốt công tác phân luồng
thì hàng trăm nghìn HS đã không phí thời gian và công sức học 3 năm THPT để cuối cùng
không tốt nghiệp. Nếu số HS này không được đào tạo nghề, cứ thế mà đi thẳng ra thị trường
lao động thì không chỉ là một sự lãng phí về vốn con người, mà có thể còn tạo thêm gánh
3


nặng cho XH trong hiện tại và tương lai. Nếu được định hướng đúng, chọn một con đường
học hành phù hợp hơn với năng lực bản thân, các HS này có thể đã có một ngã rẽ phù hợp
hơn với năng lực học tập, với hoàn cảnh bản thân để vẫn đến đích là có trình độ văn hóa bậc
trung học, đồng thời lại học được một nghề để tạo lập tương lai nhờ học TCCN, học Nghề.
Chừng nào công tác GDHN chưa được làm tốt, tình trạng ấy còn tái diễn và “bức
tranh” nguồn nhân lực Việt Nam vẫn còn những mảng tối, sẽ có những sản phẩm chất
lượng kém, trình độ, năng lực không tương xứng với bằng cấp. Còn về lâu dài, ở tầm vĩ mô,
không phân luồng được sẽ làm mất cân đối cơ cấu đào tạo, dẫn đến mất cân đối nguồn nhân
lực, cơ cấu trình độ lao động. Phân luồng HS sau THCS và THPT vào học Nghề và TCCN
là một vấn đề quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả của hệ thống GD và ĐT của Việt
Nam. Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân khẳng định: “Hướng nghiệp giáo dục nghề
nghiệp có vai trò quan trọng, xuất phát từ nhu cầu xã hội và năng lực của người học”.
Thế kỷ XXI, thế kỷ của nền văn minh công nghệ, của kinh tế tri thức và xu thế toàn
cầu hóa. Do đó GDHN phải tạo cho con người có ý thức tự lập, tự mưu sinh, năng động
sáng tạo, tinh thần khám phá, thích ứng với mọi sự biến đổi của điều kiện hoàn cảnh sống
và làm việc là xu thế phát triển của thế giới nói chung và nước ta nói riêng. Báo cáo của Hội
đồng quốc tế về GD cho thế kỷ XXI đã chỉ rõ: “Giáo dục có sứ mạng giúp con người,
không trừ một ai được phát huy tất cả mọi tiềm năng và tất cả mọi tiềm lực sáng tạo. Thế
kỷ XXI đòi hỏi mỗi người một năng lực tự chủ và xét đoán cao hơn, gắn bó với sự tăng

cường trách nhiệm cá nhân. Một trong những mục tiêu của nền giáo dục các nước phát
triển là bồi dưỡng cho con người có tinh thần khai phá, năng lực tự mưu sinh để trở thành
con người tự lực, thích ứng với sự biến đổi của xã hội”. Vì vậy việc GDHN cho thế hệ trẻ
là vấn đề quan trọng, có ý nghĩa XH sâu sắc.
Sự nghiệp CNH, HĐH đất nước đang đòi hỏi nhiều năng lực “chất xám” của mọi
người, nhất là thế hệ trẻ. Tăng cường nguồn lực “chất xám” trong việc phát triển KT - XH
đất nước cần phải phát huy tính tích cực cá nhân làm chủ kiến thức khoa học và công nghệ
hiện đại, có tư duy sáng tạo, có năng lực thực hành giỏi, có tác phong công nghiệp. Vì vậy
xây dựng các giải pháp GDHN nhằm định hướng, phân luồng sau cấp học phổ thông là yêu
cầu cấp thiết trong giai đoạn hiện nay.

4


Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi mạnh dạn tìm hiểu, nghiên cứu đề tài “Biện
pháp GDHN cho học sinh THPT của Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp tỉnh Kiên
Giang”.
2. Mục đích nghiên cứu:
Nghiên cứu lý luận và thực trạng vấn đề GDHN của Trung tâm KTTH - Hướng
nghiệp tỉnh Kiên Giang nhằm nâng cao chất lượng GDHN cho HS THPT tại tỉnh Kiên
Giang đáp ứng nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực có tay nghề góp phần phục vụ việc phát
triển KT - XH ở tỉnh Kiên Giang nói riêng và cả nước nói chung.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu:
3.1. Khách thể nghiên cứu:
GDHN cho HS THPT ở Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp.
3.2. Đối tượng nghiên cứu:
Biện pháp GDHN cho HS THPT của Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp tỉnh Kiên
Giang.
4. Giả thuyết khoa học:
Bằng lý luận và thực tiễn GD, chúng tôi cho rằng GDHN của Trung tâm KTTH Hướng nghiệp tỉnh Kiên Giang đã có những ưu điểm nhất định nhưng cũng còn những hạn

chế. Nếu đề xuất được những biện pháp có tính khoa học GDHN phù hợp cho HS THPT thì
sẽ đáp ứng tốt hơn nhu cầu nguồn nhân lực tại địa phương tỉnh Kiên Giang.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Đề tài thực hiện ba nhiệm vụ cơ bản sau:
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về biện pháp GDHN cho HS THPT của Trung tâm
KTTH - Hướng nghiệp.
5.2. Phát hiện thực trạng về GDHN cũng như biện pháp GDHN cho HS THPT của
Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp tỉnh Kiên Giang.
5.3. Đề xuất những biện pháp GDHN cho HS THPT của Trung tâm KTTH - Hướng
nghiệp tỉnh Kiên Giang.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu:
Vì điều kiện và khả năng có hạn nên đề tài chỉ tập trung nghiên cứu:
- Biện pháp GDHN cho HS THPT.
- Đề tài chỉ nghiên cứu khoảng 500 HS THPT đang học tại Trung tâm KTTH Hướng nghiệp tỉnh Kiên Giang.
5


7. Phương pháp nghiên cứu:
Để nghiên cứu đề tài, chúng tôi sử dụng đồng bộ các nhóm phương pháp nghiên cứu
sau:
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận:
Chúng tôi sử dụng các phương pháp này nhằm mục đích khái quát, hệ thống hóa lý
luận để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
7.2.1. Phương pháp quan sát: Chúng tôi quan sát các hoạt động của Trung tâm
KTTH - Hướng nghiệp để thu thập tài liệu.
7.2.2. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Phương pháp này nhằm tổng kết những
kinh nghiệm đã đạt được về lĩnh vực này trong những năm qua, nhất là trong những năm
gần đây để rút ra những kết luận và thực tiễn cho đề tài.
7.2.3. Phương pháp điều tra bằng An - Két: Chúng tôi đã dùng những câu hỏi mở và

câu hỏi kín đối với các đối tượng: CBQL, giáo viên, HS, cha mẹ HS về những vấn đề liên
quan đến đề tài này.
7.2.4. Phương pháp chuyên gia: Với phương pháp này, chúng tôi sẽ kiểm định lại
những kết luận mà chúng tôi rút ra được ở đề tài này. Nhất là những biện pháp GDHN.
Ngoài hai nhóm phương pháp trên, chúng tôi sẽ sử dụng phương pháp thống kê toán
học để xử lý số liệu của đề tài.
Các phương pháp trên được nghiên cứu trong sự phối hợp chặt chẽ với nhau.

6


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu:
Công tác GDHN hay hướng nghiệp để định hướng phân luồng HS sau THPT không
phải là một vấn đề mới mẻ gì, mà đã được thế giới khẳng định là một việc rất cần thiết
nhằm để có được nguồn nhân lực dồi dào, nếu phân bổ, sử dụng hợp lý thì hiệu quả về kinh
tế và ý nghĩa về XH là vô cùng to lớn. Đã có nhiều quốc gia như Liên xô (củ) và nay là Liên
Bang Nga, Pháp, Trung Quốc, Mỹ, Đức, Anh, Malayxia, Nhật Bản, Ba Lan, Úc và nhiều
quốc gia khác đã thực hiện khá thành công đối với công tác này.
1.1.1. Trên thế giới:

Công tác GDHN ở các nước trên thế giới đã ra đời từ rất sớm. Cùng với sự phát triển
nhanh, đa dạng của hệ thống những ngành nghề thì nhiều công trình nghiên cứu khoa học
của các nhà khoa học, các nhà GD đã tập trung nhiều vào lĩnh vực GD KTTH và GDHN.
Quá trình GD và ĐT thế hệ trẻ thành lực lượng lao động kỹ thuật là quá trình liên tục với
nhiều thành tố của kiến thức, kỹ năng và thái độ từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp,
hướng tới hình thành và phát triển nhân cách toàn diện và hài hòa.
Quan điểm chọn nghề là một trong những biểu hiện quan trọng phản ánh nhân cách

của mỗi người, là một trong những quyết định xu hướng phát triển của người đó trong
tương lai. Quyền tự do chon nghề và việc lựa chọn ngành nghề là một việc rất quan trọng
trong cuộc sống con người. Do vậy việc lựa chọn nghề cần đắn đo suy nghĩ và đó là trách
nhiệm đầu tiên của thanh niên khi bước vào đời.
Những mặt tích cực của công tác GDHN của các nước đạt được đó là:
* Liên Xô (củ) và nay là Liên bang Nga:
Những năm 1918 - 1919, Lê nin đã yêu cầu phải cho HS phổ thông làm quen với
khoa học kỹ thuật, với cơ sở của nền sản xuất hiện đại. Sau này N.K. Crupxkaia, nhà GD
học lỗi lạc đã làm sáng tỏ và cụ thể hóa những luận điểm của Lê nin vào thực tiễn cuộc
sống con người. Năm 1929, bà đã chỉ rõ trong bài viết “chọn nghề” về ý nghĩa, tầm quan
trọng và sự cần thiết của công tác hướng nghiệp nhằm giúp cho thanh niên chọn nghề được
chính xác.
Khi nghiên cứu về lĩnh vực này, các nhà khoa học tiêu biểu ở Liên Xô (củ) như V.A.
Brôđin, R.N. Cônhiađêra, E.A. Climov, N.K. Crupxkaria, A.F. Gôlômxtôc, K.K. Platônôp
7


và nhiều tác giả khác đã xây dựng thành công hệ thống lý thuyết về GDHN. Đó là những
công trình nghiên cứu về nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức hướng nghiệp thông
qua con đường dạy học các môn khoa học cơ bản.
Các nhà GD Liên bang Nga vẫn kế thừa và tiếp tục phát triển trong điều kiện hiện đại
mặt lý luận về vai trò và ý nghĩa của GD tổng hợp quán triệt vào dạy học các môn khoa học
của trường phổ thông, đồng thời giảng dạy môn công nghệ học và GD lao động. Từ năm
1993, Bộ GD Liên bang Nga đã giữ lại nội dung chương trình GD lao động và hướng
nghiệp tại trường phổ thông, trong đó tăng cường phân hóa GD lao động cũng như GD
KTTH tại bậc THPT nhằm mục tiêu hướng nghiệp cho HS lớn bước vào học trường nghề
và cuộc sống. Đại diện các nhà GD Liên bang Nga, ông B.T. Likhatrov, ủy viên Đoàn Chủ
tịch, Viện sĩ Viện Hàn lâm Liên bang Nga cho rằng trong những tiêu chí đánh giá chất
lượng HS thì “sự thành đạt nắm vững nghề đã chọn là giá trị cao nhất” [3, tr.41-42].
* Cộng hòa Pháp:

Nền GD Pháp rất quan tâm đến GDHN. Năm 1975, nước Pháp đã tiến hành cải cách
GD để hiện đại hóa nền GD nhằm vào các hướng: tăng cường GD tự nhiên và toán học
trong đó tăng kiến thức thực hành đối với khoa học tự nhiên, đưa GD kỹ thuật vào để đảm
bảo sự liên hệ giữa trường học và đời sống, đồng thời vẫn giữ vững ý nghĩa của các môn
XH và nhân văn.
Cải cách GD Pháp đặc biệt chú trọng đến giảng dạy lao động và nghề nghiệp cho HS.
Để phát triển nhân cách toàn diện cho HS, nhà trường Pháp đặt GD lao động, thủ công và
nghề nghiệp bình đẳng với các loại hình hoạt động khác của nhà trường, đào tạo “tiền nghề
nghiệp” là cơ sở của việc học tập liên tục về sau và chuẩn bị cho HS bước vào cuộc sống
lao động. Nhà trường Pháp hiện nay đã giảm bớt tính hàn lâm trong việc cung cấp các kiến
thức khoa học, tăng cường tỉ trọng kiến thức có ý nghĩa thực dụng và ý nghĩa hướng nghiệp
để giúp cho HS trung học chuẩn bị đi vào đào tạo và cuộc sống nghề nghiệp [3, tr.42-43].
* Cộng hòa Liên bang Đức:
Hệ thống GD phổ thông của Cộng hòa Liên bang Đức quán triệt nguyên tắc hướng
nghiệp để chuẩn bị cho HS đi vào trường đào tạo nghề tùy theo trình độ học tập của mỗi
em. Trẻ được phân loại ngay từ bậc tiểu học. Sau lớp 5, căn cứ vào thành tích học tập của
từng em, trường phân loại HS thành hai loại: loại chỉ học hết lớp 10 rối đi học công nhân
lành nghề tại các trung tâm dạy nghề và học hết trung học (lớp 12).
8


Đến đây lại phân loại lần nữa, chỉ cho những HS học lực khá lên lớp 13 thi lấy bằng
tú tài toàn phần và vào học các trường ĐH, số còn lại sẽ vào học các cơ sở dạy nghề trung
cấp. Sự phân loại sơ bộ được tiến hành từ khi hết tiểu học nhưng sẽ phúc tra và đưa ra quyết
định chính xác vào sau lớp 9. Tới lớp 10, ngay từ học kỳ I, GVCN liên hệ với nhiều cơ sở
hướng nghiệp, những trường day nghề của các công ty tư nhân và nhà nước để bố trí HS
đến đó tìm hiểu nghề nghiệp mình muốn học, chế độ được hưởng khi học như trợ cấp, bao
gồm tiền ăn, ở, đảm bảo nhu cầu tối thiểu theo mức sống ở Đức. Những HS có nhu cầu hay
năng lực học lên ĐH buộc phải có học lực khá và từ lớp 11 được học tại trường phổ thông
hệ học lên ĐH.

Nhà nước không để thanh niên dù là người thuộc quốc tịch nước ngoài đang cư trú
hợp pháp trên nước Đức bị thất học phổ thông và mù nghề. Luôn tạo điều kiện cho HS có
thể học nghề ngay khi đang học phổ thông, cung cấp hệ thống và kiến thức khoa học gắn
với hướng đào tạo nghề một cách linh hoạt, giảm bớt tính hàn lâm của bậc học trung học
hoàn chỉnh [3, tr.43].
* Vương quốc Anh:
HS của chương trình giai đoạn từ 11 đến 14 tuổi và giai đoạn từ 14 đến 16 tuổi có thể
được chọn nghề nghiệp của mình và hoàn thành chương trình hướng nghiệp này họ sẽ nhận
được một chứng chỉ để làm cơ sở cho việc nhận bằng quốc gia… Mục đích của GD phổ
thông là nhằm trang bị cho HS vốn kiến thức tiếp thu chương trình đào tạo và GD ĐH ở
những giai đoạn sau. Tất cả các HS 16 tuổi đều phải có hai tuần thử việc tại các công ty địa
phương như là một phần đào tạo hướng nghiệp chung [29, tr.287].
* Cộng hòa nhân dân Trung Quốc:
GD nghề nghiệp không những là trụ cột quan trọng của việc XH hóa sản xuất và hiện
đại hóa phát triển, mà là khâu quan trọng thúc đẩy trình độ lực lượng sản xuất không ngừng
nâng cao. Trước sự phát triển của khoa học kỹ thuật và sự thay thế ngành nghề nhanh
chóng, GD nghề nghiệp phải không ngừng thay đổi và điều chỉnh nội dung, phương pháp,
phương tiện GD để thích ứng với yêu cầu của sự tiến bộ và sự điều chỉnh ngành nghề. Sự
phát triển của GD nghề nghiệp trong giai đoạn chiến lược này sẽ quá độ từ GD nghề nghiệp
sơ cấp, trung cấp là chủ yếu sang GD nghề nghiệp cao cấp là chính, từ GD mang tính đặc
thù sang GD chung, từ GD cụ thể sang GD thông dụng [29, tr.317].

9


* Hợp chủng quốc Hoa Kỳ:
Bước vào thế kỷ XXI, Hoa Kỳ đang có nhiều nỗ lực để nâng cao hơn nữa về chất
lượng GD, nhất là GD nghề nghiệp. Tăng cường kết quả học tập của HS nhằm đảm bảo
cung cấp một lượng lao động có trình độ, có khả năng cạnh tranh và quan trọng là thích ứng
được trong điều kiện nền kinh tế có xu hướng toàn cầu. Đã có nhiều hướng giải quyết, có

nhiều nội dung được tăng cường với các chiến lược quan trọng, trong đó có tăng cường mối
liên hệ giữa trường trung học với doanh nghiệp, nhà SXKD theo hướng chuyển dần thành
trường đào tạo nghề chuyên nghiệp. Một phần của chiến lược này là tạo cơ hội cho HS
được tham gia làm việc bán thời gian tại xí nghiệp. [29, tr.356].
Đây là một hình thức GDHN trong trường phổ thông là “học đi đôi với hành, học gắn
liền với lao động sản xuất”.
* Malayxia:
GD THPT của Malayxia phân ra nhiều ban, đó là các ban văn chương, ban khoa học,
ban kỹ thuật và dạy nghề. HS sẽ chọn học các ban khác nhau căn cứ vào kết quả thi hết lớp
9. Trong khuôn khổ chương trình tích hợp, ngoài các môn chính ra, HS lớp 10 và 11 ở các
trường THPT được phép chọn học các môn tự chọn trong các nhóm môn học khác nhau. Kỳ
thi tú tài của Malayxia được tổ chức khi HS học xong chương trình lớp 11. Những HS thi
trược kỳ thi này có thể gia nhập thị trường lao động [29, tr.405].
* Chuẩn bị nguồn nhân lực và tinh thần hướng nghiệp ở Nhật Bản:
Hệ thống GD THPT của Nhật Bản xây dựng chương trình theo ba loại gồm chương
trình phổ thông, chương trình dạy nghề và chương trình phối hợp toàn diện. Năm thứ nhất
của trường THPT được dành cho GD phổ thông. Năm thứ hai chương trình được chia thành
dự bị ĐH và dạy nghề. Năm thứ ba chương trình sẽ dành cho HS sẽ lên học ĐH lại được
chia thành khoa học XH và nhân văn, khoa học và công nghệ. Khi đủ 15 tuổi, HS nhập học
THPT sẽ quyết định học theo chương trình phổ thông, dạy nghề hay chương trình phối hợp
toàn diện. Ngay ở lớp học đầu tiên của bậc THPT, nền GD Nhật Bản đã quan tâm đến công
tác hướng nghiệp cho HS. Tùy theo chương trình mà có môn học đặc thù để giúp HS định
hướng vào nghề nghiệp trong tương lai, tăng cường năng lực thực tiễn của cá nhân HS, cần
thiết cho vai trò của người lao động [29, tr.453].
* Ba Lan:

10


Trong báo cáo về chiến lược hiện đại hóa “con đường đến 2010” của Ủy ban dự báo

“Ba Lan trong thế kỷ XXI” thuộc Chủ tịch đoàn Viện Hàn lâm Ba Lan có đoạn viết “Ưu
tiên cao nhất cho 15 năm tới là sử dụng tiềm lực trí tuệ Ba Lan và nguồn nhân lực để rút
ngắn và hiện đại hóa quá trình xã hội - kinh tế. Chúng ta theo đuổi chiến lược đưa GD trong
năm 2010 đạt được những tiêu chuẩn GD châu Âu”. Nhà nước Ba Lan chủ trương chế độ
GD bắt buộc 9 năm gồm GD tích hợp lớp 1-3, GD theo khối IV đến VI và tiếp đó là hệ
thống GD 4 năm phân hóa theo hai hướng: hàn lâm và nghề nghiệp hướng vào lĩnh vực xã
hội - kinh tế, văn hóa - nghệ thuật nhằm đào tạo nghề phân hóa rộng. Đảm bảo nhanh chóng
trình độ lành nghề cho người lao động và đào tạo cán bộ. Đảm bảo mục tiêu con người phát
triển toàn diện về mọi mặt trí tuệ, nghề nghiệp - xã hội, thể chất của HS.
Nguyên tắc GD thông qua lao động được thực hiện thông qua quá trình lao động, GD
KTTH tiếp nhận tri thức và kỹ năng phù hợp với các giai đoạn và hình thức học tập, công
tác hướng học và hướng nghiệp [3, tr.44].
* GDHN, lập nghiệp ở Úc:
Mục đích GDHN, lập nghiệp ở trường học Úc nhằm phát triển những kỹ năng, kiến
thức và thái độ thông qua một chương trình học tập được kế hoạch hóa. Việc GD này giúp
cho HS biết ra những quyết định về việc lựa chọn có tính hướng nghiệp, lập nghiệp trong và
sau khi học ở trường và tham gia có hiệu quả vào đời sống lao động. GDHN, lập nghiệp yêu
cầu HS phải hiểu biết những yếu tố nói trên và phát triển năng lực chuẩn bị, biết lập và thực
hiện những quyết định hướng nghiệp, lập nghiệp cho bản thân. Nó phản ánh những khả
năng, lợi ích và giá trị cá nhân liên quan đến việc lực chọn thích hợp.
Nhiệm vụ của GDHN, lập nghiệp có 4 nhiệm vụ cơ bản và chúng có mối quan hệ mật
thiết với nhau đó là học về bản thân trong mối quan hệ với lao động; Học về thế giới nghề
nghiệp; Học về lập kế hoạch và ra quyết định hướng nghiệp, lập nghiệp; Phát triển khả năng
triển khai các quyết định về hướng nghiệp và tiến hành thay đổi công việc.
HS phải đối mặt với nhiều sự dịch chuyển trong suốt thời gian học ở trường, kể cả
dịch chuyển từ năm học này sang năm học khác, từ trường này sang trường khác, từ thầy
này sang thầy khác… Do đó đòi hỏi HS phải có kỹ năng quản lý những dịch chuyển này vì
nó là những kỹ năng có thể áp dụng cho những dịch chuyển sau nhà trường [3, tr.44-45].
Qua tìm hiểu công tác GDHN của một số quốc gia trên thế giới, chúng tôi nhận thấy
rằng:

11


Xu thế hiện tại của GD phổ thông và GD nói chung trên thế giới là coi dạy nghề bao
gồm cả GD tiền nghề nghiệp ở trường phổ thông, với tính chất đặc biệt quan trọng, dù là
cách diễn đạt khác nhau nhưng tựu chung đều thống nhất với nhau ở chỗ GD lao động gắn
liền với GD công nghệ GDHN theo tinh thần mà người Nga gọi là GD KTTH. Đây là nền
tảng để các nước có công tác hướng nghiệp phát triển sau tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện.
Thông qua công tác GDHN nhằm tăng cường năng lực thực tiễn, sự thích ứng của cá
nhân HS, hình thành những kỹ năng đa dạng, phong phú. Đây là vấn đề rất cần thiết cho vai
trò của người lao động sau này. Mặc khác, công tác GDHN sẽ góp phần rất lớn trong việc
phân luồng HS sau THPT, việc dạy kỹ thuật và đào tạo nghề nhằm đào tạo ra những kỹ
thuật viên trung cấp, những người thợ lành nghề ở các nước đang phát triển có ý nghĩa hết
sức quan trọng. GD trung học là giai đoạn mà thế hệ trẻ sẽ lựa chọn cho mình con đường
bước vào cuộc sống lao động thật sự. Hướng nghiệp sẽ tạo điều kiện cho HS lựa chọn một
trong nhiều con đường khác nhau.
1.1.2. Ở Việt Nam:

1.1.2.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước đối với Công tác GDHN:
Hướng nghiệp là một hoạt động GD trong nhà trường phổ thông nhằm giúp HS có
những hiểu biết thông thường về hướng nghiệp để có thể định hướng phát triển, lựa chọn
nghề nghiệp phù hợp với hứng thú cá nhân, năng lực bản thân và nhu cầu XH. Trên cơ sở
đó, các em tiếp tục rèn luyện để có thể phát triển hoạt động nghề nghiệp trong tương lai.
THPT là cấp học cuối cùng của hệ thống GD phổ thông, là giai đoạn chuẩn bị tích
cực, trực tiếp cho thế hệ trẻ đi vào cuộc sống lao động sản xuất và cuộc sống XH, làm nghĩa
vụ công dân, đồng thời cũng là giai đoạn chuẩn bị cho một bộ phận thanh niên HS học tiếp
lên bậc cao hơn. GDHN là một bộ phận quan trọng của nền GD phổ thông, chiếm một vị trí
đặc biệt quan trọng đó là thực hiện nhiệm vụ bồi dưỡng, hướng dẫn HS chọn hướng đi,
chọn nghề phù hợp với thể lực, năng khiếu, sở thích của cá nhân và nhu cầu của XH.
Muốn có được một đội ngũ lao động kỹ thuật, đồng bộ về ngành nghề, phù hợp với

yêu cầu phân công lao động XH thì chúng ta phải hướng nghiệp cho HS trong nhà trường
phổ thông. Bởi vì hướng nghiệp là các hoạt động giúp HS điều chỉnh, chọn lựa và phát triển
chuyên môn nghề nghiệp phù hợp nhất với sở thích và khả năng của cá nhân, đồng thời thỏa
mãn nhu cầu nhân lực có tay nghề cao, phù hợp cho tất cả các lĩnh vực nghề nghiệp (thị
trường lao động) ở cấp độ địa phương và quốc gia. Hướng nghiệp là hoạt động GD, nhằm
12


mục đích GD và ĐT thế hệ trẻ thành những người lao động thật sự có ích và phù hợp với
các ngành nghề, với quy mô phát triển KT - XH của địa phương, của vùng và của đất nước.
Nhận thức rõ tầm quan trọng và ý nghĩa to lớn của công tác GDHN trong trường phổ
thông và sử dụng hợp lý HS ra trường. Tại Việt Nam, công tác GDHN đã được Đảng và
Nhà nước quan tâm và chỉ đạo thực hiện từ rất sớm. Ngày 19/03/1981, Hội đồng Chính phủ
đã ra quyết định số 126/CP về công tác hướng nghiệp trong trường phổ thông và việc sử
dụng HS các cấp tốt nghiệp ra trường. Đây là quyết định đầu tiên và đã định hướng con
đường GDHN cho HS trong trường phổ thông, mở ra bước phát triển mới cho nền GD phổ
thông nước nhà. Quyết định này bao gồm các nhiệm vụ:
- GD thái độ lao động và ý thức đúng đắn với nghề nghiệp.
- Tổ chức cho HS thực tập và làm quen với một số nghề.
- Tìm hiểu năng khiếu, khuynh hướng nghề nghiệp của từng HS để khuyến khích,
hướng dẫn, bồi dưỡng khả năng chọn nghề phù hợp nhất với yêu cầu phát triển KT - XH
đồng thời thích hợp với năng lực cá nhân.
- Động viên, hướng dẫn HS đi vào những nghề, những nơi đang cần lao động trẻ tuổi
có văn hóa.
Ngày 27/04/1982, Chính phủ ra Thông tư 48/TT hướng dẫn xây dựng các Trung tâm
KTTH - Hướng nghiệp. Từ đó đến nay, các Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp, các trường
phổ thông đã cố gắng đảm bảo công tác GD lao động - KTTH - Hướng nghiệp, gắn công tác
GD và ĐT với các mục tiêu KT - XH của địa phương.
Nghị quyết hội nghị lần thứ 2 Ban chấp hành Trung ương khóa VIII nói rõ: “Mở
rộng và nâng cao chất lượng dạy Kỹ thuật - Tổng hợp - Hướng nghiệp… ở trường trung

học” [10, tr.35]. Đại hội đại biểu Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ IX lại tiếp tục khẳng
định mục tiêu: “Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường
gắn liền với xã hội. Coi trọng công tác hướng nghiệp và phân luồng học sinh trung học,
chuẩn bị cho thanh niên, thiếu niên đi vào lao động nghề nghiệp phù hợp với sự chuyển
dịch cơ cấu kinh tế trong cả nước và từng địa phương” [11, tr.109].
Mục tiêu phát triển cấp THPT của chiến lược phát triển GD 2001 - 2010 khẳng định:
“Thực hiện chương trình phân ban hợp lý nhằm đảm bảo cho học sinh có học vấn phổ
thông, cơ bản theo một chuẩn thống nhất, đồng thời tạo điều kiện cho sự phát huy năng lực
của mỗi học sinh, giúp học sinh có sự hiểu biết về kỹ thuật, chú trọng hướng nghiệp, để tạo
13


điều kiện thuận lợi cho việc phân luồng sau trung học phổ thông, để học sinh vào đời hoặc
chọn ngành nghề học tiếp sau khi tốt nghiệp” [2, tr.12].
Trên cơ sở quán triệt các quan điểm cơ bản về GD của Nghị quyết Đại hội Đảng lần
thứ IX, Nghị quyết 40/2000/QH10 ngày 09/12/2000 của Quốc hội và Chỉ thị 14/2001 CTTTg ngày 11/06/2001 của Thủ tướng Chính phủ về đổi mới chương trình GD phổ thông
nhằm nâng cao chất lượng GD toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân
lực phục vụ CNH, HĐH đất nước. Ngày 19/11/2002, Bộ trưởng Bộ GD và ĐT đã ký quyết
định số 47/QĐ-BGD&ĐT về việc ban hành chương trình khung GD phổ thông trong đó có
hoạt động GDHN từ lớp 9-12. Trên tinh thần Nghị quyết 40 của Quốc hội và Chỉ thị 14 của
Thủ tướng Chính phủ, Bộ GD và ĐT đã ban hành Chỉ thị 33/2003/CT-BGD&ĐT ngày
23/07/2003 về việc tăng cường GDHN cho HS phổ thông. Bộ trưởng chỉ thị các Sở GD và
ĐT, các trường phổ thông, các Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp và các cơ quan thuộc Bộ
GD và ĐT thực hiện tốt 6 yêu cầu nhằm tăng cường GDHN, góp phần tích cực và có hiệu
quả vào việc phân luồng HS, chuẩn bị cho HS đi vào cuộc sống lao động hoặc được tiếp tục
đào tạo phù hợp với năng lực bản thân và nhu cầu XH.
Luật GD Việt Nam 2005, điểm 4, điều 27 quy định mục tiêu của GD phổ thông là
“GD THPT nhằm giúp HS củng cố và phát triển những kết quả của GD THCS, hoàn thiện
học vấn phổ thông và có những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có
điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lực chọn hướng phát triển, tiếp tục học ĐH, CĐ,

trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động” [22, tr.21-22].
Tuy nhiên trong nhiều năm qua, ở trường phổ thông chúng ta chỉ chú trọng nhiều vào
việc nâng cao chất lượng dạy học các môn văn hóa. Việc GDHN, dạy HS kiến thức, kỹ
năng thực hành, kỹ năng sống và làm việc luôn bị xem nhẹ. Để khắc phục vấn đề này, Đại
hội đại biểu Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ X cũng chỉ rõ: “Hoàn chỉnh và ổn định lâu
dài hệ thống GD quốc dân; chú trọng phân luồng đào tạo sau trung học cơ sở; bảo đảm
liên thông giữa các cấp đào tạo” [12, tr.207]. Văn kiện Đại hội X của Đảng cũng đã nhấn
mạnh đến việc phát triển nhanh nguồn nhân lực chất lượng cao, nhanh chóng xây dựng cơ
cấu nguồn nhân lực hợp lý về ngành nghề, trình độ về đào tạo, dân tộc, vùng miền.
Sau gần 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội X, trong Dự thảo các Văn kiện trình Đại
hội XI của Đảng, phần dự thảo Báo cáo chính trị tại Đại hội XI của Đảng có nhận xét về
GD và ĐT là “Chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa tăng số lượng, quy mô với nâng cao
14


chất lượng GD, đào tạo, giữa dạy chữ và dạy người; chưa đáp ứng được yêu cầu của sự
nghiệp CNH, HĐH” [58, tr.47] và trong Phương hướng phát triển đất nước 5 năm tới (2011
- 2015) đối với GD và ĐT là đổi mới và phát triển toàn diện, mạnh mẽ GD, đào tạo: “Thực
hiện đồng bộ các giải pháp phát triển và nâng cao chất lượng GD, đào tạo. Đổi mới
chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; nâng cao chất lượng
GD toàn diện, đặc biệt coi trọng GD lý tưởng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ
năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm XH. Đề cao trách nhiệm của
gia đình và XH phối hợp chặt chẽ với nhà trường trong GD thế hệ trẻ” [14, tr.58].
Trước sự thay đổi nhanh chóng do ảnh hưởng của sự tác động toàn cầu hóa và hội
nhập quốc tế. Trong Chiến lược phát triển KT - XH 2001 - 2020 cũng đã đề cập đến việc
nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đổi mới toàn diện và phát triển nhanh GD và ĐT:
“Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, (…). Đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng
yêu cầu phát triển của các lĩnh vực ngành nghề. Thực hiện liên kết chặt chẽ giữa các cơ sở
sử dụng lao động, cơ sở đào tạo và Nhà nước để phát triển nguồn nhân lực theo nhu cầu
XH. (…). Phát triển GD phải thực sự là quốc sách hàng đầu. Tập trung nâng cao chất

lượng GD, coi trọng GD đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, khả năng
lập nghiệp. (…). Phát triển mạnh và nâng cao chất lượng dạy nghề và GD chuyên
nghiệp”[14, tr.34].
1.1.2.2. Những công trình nghiên cứu về GDHN:
Vấn đề GDHN, chọn nghề của HS THPT hay hướng nghiệp để định hướng phân
luồng HS sau trung học không phải là một vấn đề mới mẻ gì. Tuy nhiên vấn đề này vẫn
chưa được giải quyết hiệu quả. Đây thật sự là một vấn đề nóng bỏng, nó đã được các nhà
khoa học GD, các nhà nghiên cứu quan tâm và đề cập ở nhiều khía cạnh, góc độ khác nhau.
Có nhiều đề tài nghiên cứu, báo cáo khoa học, tài liệu, nhiều tác giả đã viết về GDHN như
Phạm Tất Dong, Đặng Danh Ánh, Phạm Minh Hạc.
1.2. Những khái niệm cơ bản của đề tài:
1.2.1. Khái niệm biện pháp:

Theo Từ điển Tiếng Việt: Biện pháp là cách làm, cách giải quyết những vấn đề,
những công việc cụ thể trong những điều kiện cụ thể nhằm đạt được mục tiêu [20, tr.62].

15


1.2.2. Khái niệm hướng nghiệp:

Hướng nghiệp cho HS THPT là bước khởi đầu quan trọng của quá trình phát triển
nguồn nhân lực, nên có nhiều lĩnh vực khoa học đề cập đến vấn đề này. Tuy nhiên, từ giữa
thế kỷ XIX đến nay khái niệm hướng nghiệp được hiểu theo nhiều góc độ khác nhau.
Trên bình diện cá nhân, hướng nghiệp là hệ thống những hoạt động dựa trên cơ sở
tâm lý học, sinh lý học, GD học và nhiều khoa học khác nhằm giúp cho HS chọn một trong
nhiều lĩnh vực nghề nghiệp phù hợp với nhu cầu XH, phù hợp với năng lực, sự học tập, tính
cách và hoàn cảnh của bản thân HS. Từ đó HS sẽ định hướng, phát triển đến đỉnh cao của
nghề nghiệp mà mình đã chọn để tạo lập được cuộc sống tốt đẹp trong tương lai và toàn
tâm, toàn ý cống hiến tài năng, trí tuệ của mình cho XH.

Trên bình diện XH, hướng nghiệp có thể hiểu như là một hệ thống tác động của XH
về GD học, y học, XH học, kinh tế học,… nhằm giúp cho thế hệ trẻ chọn được nghề vừa
phù hợp hứng thú, năng lực, nguyện vọng, sở trường của cá nhân, vừa đáp ứng được nhu
cầu nhân lực của các lĩnh vực sản xuất trong nền kinh tế quốc dân.
Trên bình diện trường phổ thông, hướng nghiệp là một hình thức hoạt động dạy của
thầy và hoạt động học của trò. Với tư cách là hoạt động dạy của thầy, hướng nghiệp được
coi nhu là công việc của tập thể giáo viên, tập thể sư phạm, có mục đích GD HS trong việc
chọn nghề, giúp các em tự quyết định nghề nghiệp tương lai trên cơ sở phân tích khoa học
về năng lực, hứng thú của bản thân và nhu cầu nhân lực của các ngành sản xuất trong XH.
Trên bình diện vĩ mô, hướng nghiệp nhằm góp phần phân luồng HS trong các cấp
học và phân bổ lực lượng lao động XH một cách hợp lý, đồng thời sử dụng nguồn nhân lực
đã qua đào tạo này một cách thật sự hiệu quả sẽ đáp ứng việc phát triển KT - XH của địa
phương cũng như quá trình CNH, HĐH đất nước. Đó là thế mạnh, là vốn quý, là tài nguyên
không bao giờ cạn của một địa phương, một quốc gia nếu quan tâm và thực hiện tốt công
tác hướng nghiệp.
Theo Từ điển Tiếng Việt, hướng nghiệp được hiểu là “thi hành những biện pháp
nhằm đảm bảo sự phân bố tối ưu (có chú ý tới năng khiếu, năng lực, thể lực) nhân dân theo
ngành và loại lao động” hoặc được hiểu với nghĩa “giúp đỡ lựa chọn hợp lý ngành nghề”
[20, tr.458].

16


Đối với những nhà tâm lý học cho rằng, hướng nghiệp là “hệ thống các biện pháp
tâm lý, sư phạm và y học giúp thế hệ trẻ chọn nghề phù hợp với nhu cầu XH và năng lực cá
nhân” [21, tr.17].
Đối với những nhà GD học cho rằng, hướng nghiệp là “một hoạt động của tập thể sư
phạm nhằm giúp HS chọn nghề một cách hợp lý, phù hợp với hứng thú, nguyện vọng, năng
lực của cá nhân và yêu cầu của XH” [46, tr.60].
Hướng nghiệp được coi là một bộ phận cấu thành của quá trình GD, học tập trong

nhà trường và trong môi trường hoạt động nghề nghiệp. Vì đây là một hoạt động của các tập
thể sư phạm, của các cán bộ, công chức trong cơ quan, công ty, nhà máy, xí nghiệp khác
nhau, được tiến hành với mục đích giúp cho HS chọn nghề đúng đắn, phù hợp với năng lực,
hứng thú, và các yếu tố tâm sinh lý khác nhau của cá nhân, đồng thời phù hợp với nhu cầu
phát triển KT - XH.
Đối với những nhà quản lý nhà nước, các luật gia, hướng nghiệp được hiểu là “các
biệp pháp y học, GD học và tổ chức pháp quyền nhằm xác định cho mỗi công dân có nghề,
có nơi làm việc” [21, tr.23].
Về phương diện kinh tế, hướng nghiệp là “mối quan hệ kinh tế giúp cho mỗi thành
viên trong XH phát triển năng lực lao động và đưa họ vào lĩnh vực hoạt động cụ thể, phù
hợp với việc phân bổ lực lượng lao động XH” [21, tr.26].
Dưới góc độ khoa học lao động, hướng nghiệp là “hình thức giám định lao động có
tính chất chuẩn đoán. Đó là quá trình xác lập sự phù hợp nghề của từng người cụ thể trên cơ
sở xác định sự tương ứng giữa những đặc điểm tâm sinh lý của họ với những yêu cầu của
một nghề nào đó đối với người lao động”.
Qua các khái niệm trên chúng ta hiểu hướng nghiệp là toàn bộ những tác động để
giúp con người định hướng đến một nghề hay một số nghề nhất định đảm bảo được sự phù
hợp giữa khả năng, nhu cầu của cá nhân với yêu cầu của XH. Có thể nói rằng, hướng
nghiệp là công việc mà toàn XH có trách nhiệm tham gia. HS cần được hướng nghiệp liên
tục và thường xuyên bằng nhiều hình thức, nhiều con đường. Lao động nghề nghiệp là
quyền lợi của mỗi con người trong XH, chỉ có lao động mới có nghề nghiệp. Do đó, hướng
nghiệp cũng là quyền lợi của HS. Chúng ta phải hướng dẫn HS chọn nghề theo hứng thú, sở
thích và giúp HS nhận thức sâu sắc nghĩa vụ lao động, nhu cầu nhân lực mà XH đặt ra.
Hướng nghiệp phải là công việc được XH quan tâm đặc biệt. Không nên để HS chọn nghề
17


một cách tự phát, cũng không nên để cho số phận nghề nghiệp của các em phụ thuộc vào
những gì hết sức ngẫu nhiên. Hướng nghiệp là quá trình dẫn dắt thế hệ trẻ đi vào thế giới
nghề nghiệp, giúp cho họ phát huy được hết năng lực lao động trong thế giới đó và có được

cuộc sống thỏa mãn với lao động nghề nghiệp. Như vậy hướng nghiệp tốt có tác dụng rất
quan trọng đến việc góp phần tăng năng suất lao động của toàn XH.
Vì vậy theo chúng tôi, khái niệm về hướng nghiệp được hiểu như sau:
Hướng nghiệp là hệ thống các biện pháp GD của gia đình, nhà trường và XH dựa
trên cơ sở tâm lý học, sinh lý học, XH học, y học và nhiều khoa học khác để giúp thế hệ trẻ
chọn được nghề vừa đáp ứng được nhu cầu của XH, vừa phù hợp với nguyện vọng, năng
lực, tính cách và thể chất của cá nhân HS, nhằm mục đích phân bổ và sử dụng lực lượng
lao động một cách hợp lý và có hiệu quả nhất.
1.2.3. Khái niệm GDHN:

GDHN có vai trò quan trọng trong việc giúp HS nắm được những kiến thức cơ bản
về nghề nghiệp và phát huy được tính chủ động, sự tự tin khi lựa chọn nghề nghiệp cho
tương lai, giúp các em linh hoạt và năng động trước sự phức tạp của nền kinh tế thị trường.
GDHN phải đem lại cho HS kinh nghiệm tìm hiểu thông tin nghề nghiệp, củng cố các quan
điểm lao động, thái độ sẵn sàng đi vào cuộc sống, định hướng giá trị nghề nghiệp, hình
thành ở các em động cơ đúng đắn trong tìm hiểu và lựa chọn nghề nghiệp.
Theo Phạm Viết Vượng: “GDHN là những tác động định hướng nghề nghiệp cho HS
nhằm giúp các em lựa chọn một nghề phù hợp với năng lực, sở trường, nguyện vọng của cá
nhân và phù hợp với yêu cầu về nhân lực của thị trường lao động” [39, tr.226].
Theo Phùng Đình Mẫn: “GDHN là một hoạt động chuẩn bị cho HS đi vào lao động
nghề nghiệp, thông qua các buổi hoạt động GDHN, HS thấy được những phẩm chất tâm lý
nghề nghiệp cần hình thành, từ đó các em có kế hoạch phấn đấu, tu dưỡng để có được
những phẩm chất nhân cách của người lao động trong nghề mà mình yêu thích” [40, tr.25].
Theo những nhà khoa học GD: “GDHN là một hệ thống các biện pháp GD của nhà
trường, gia đình và XH nhằm chuẩn bị cho thế hệ trẻ về tư tưởng, tâm lý, tri thức, kỹ năng,
để họ sẵn sàng đi vào ngành nghề, lao động sản xuất, bảo vệ tổ quốc” [45, tr.23].
GDHN có ba nhiệm vụ là định hướng nghề nghiệp, tư vấn chọn nghề và tuyển chọn
nghề. Ba nhiệm vụ của công tác hướng nghiệp trong trường phổ thông có mối quan hệ gắn
18

bó hữu cơ với nhau. GDHN là một quá trình liên tục giúp đỡ mọi người suốt cả cuộc đời để
họ thực hiện được dự án cá nhân cũng như nghề nghiệp của mình bằng cách xác định những
mong muốn và năng lực của mình thông qua thông tin và tư vấn về thực tế thế giới công
việc, sự phát triển của nghề nghiệp, thị trường lao động, thực tiễn kinh tế và nhu cầu trong
đào tạo. Trong nhà trường phổ thông, thực chất công tác GDHN cho HS là quá trình GD
nhằm điều chỉnh động cơ hứng thú nghề nghiệp của các em nhằm giải quyết mối quan hệ
giữa cá nhân với XH, giữa cá nhân với nghề, GD sự lựa chọn nghề nghiệp một cách có ý
thức nhằm đảm bảo cho con người hạnh phúc trong lao động nghề nghiệp và đạt năng suất
cao. Bên cạnh đó GDHN phải giúp HS có được hướng giải quyết vấn đề và đối mặt với
những ước mơ không thực hiện được.
Vì vậy theo chúng tôi, khái niệm về GDHN được hiểu như sau:
GDHN là công việc điều chỉnh động cơ chọn nghề của HS, điều chỉnh hứng thú nghề
nghiệp của các em theo xu thế phân công lao động XH.
1.2.4. Khái niệm nghề nghiệp và dạy nghề:

1.2.4.1. Nghề nghiệp:
Nghề nghiệp là một lĩnh vực hoạt động lao động (trí óc hoặc chân tay) mà trong đó,
nhờ được đào tạo mà con người có được những tri thức, những kỹ năng, kỹ xảo để làm ra
để làm ra các loại sản phẩm (vật chất hoặc tinh thần) đáp ứng được những nhu cầu của XH.
Nghề nghiệp là một hoạt động đặc thù của con người, được hình thành và phát triển
cùng với sự phát triển, sự tiến bộ của XH loài người. Nghề nghiệp xuất hiện từ khi bắt đầu
có sự phân công lao động XH, đó chính là sự phân hóa chất lượng hoạt động lao động trong
quá trình phát triển XH. Sự phân hóa này dẫn đến sự tách biệt khác nhau của hoạt động lao
động. Nghề nghiệp trong XH không phải là một cái gì đó cố định, cứng nhắc. Nghề nghiệp
cũng giống như một cơ thể sống. Có sinh thành, phát triển, tiêu vong.
Ở Việt Nam, trong những năm gần đây, do sự chuyển biến của nền kinh tế từ kế
hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường nên đã dẫn đến nhiều biến đổi sâu sắc trong cơ
cấu nghề nghiệp của XH. Trong nền kinh tế thị trường, nhất là nền kinh tế tri thức trong
tương lai, sức lao động cũng là một thứ hàng hóa. Giá trị của hàng hóa sức lao động tùy

thuộc nhiều vào trình độ, tay nghề và khả năng về mọi mặt của người lao động. XH đón
nhận thứ hàng hóa này như thế nào là tùy thuộc vào “hàm lượng chất xám” và “chất lượng

19


sức lao động” quyết định. Sự phân công công tác sẽ mất dần trong quá trình vận hành của
nền kinh tế thị trường.
Nghề nghiệp theo chữ la tinh Professio có nghĩa là công việc chuyên môn được hình
thành một cách chính thống, là dạng lao động đòi hỏi một trình độ học vấn nào đó, là cơ sở
hoạt động cơ bản giúp con người tồn tại.
Theo tác giả E.A. Climov thì: “nghề nghiệp là một lĩnh vực sử dụng sức lao động vật
chất và tinh thần của con người một cách có giới hạn, cần thiết cho XH (do sự phân công
lao động XH mà có), nó tạo cho con người khả năng sử dụng lao động của mình để thu lấy
những phương tiện cần thiết cho việc tồn tại và phát triển” [7, tr.10].
Theo từ điển Tiếng Việt thì: “Nghề là công việc chuyên làm theo sự phân công lao
động của XH” hay “giỏi, thành thạo trong một việc làm nào đó” [20, tr.654].
Qua các khái niệm trên, chúng ta có thể hiểu nghề nghiệp như là một dạng lao động
vừa mang tính XH (sự phân công của XH), vừa mang tính cá nhân (nhu cầu của bản thân),
trong đó con người với tư cách là chủ thể hoạt động đòi hỏi để thỏa mãn những nhu cầu
nhất định của XH và của cá nhân. Vì vậy, nói đến nghề nghiệp trước hết phải nói đến những
yêu cầu khách quan do XH đặt ra. Bất cứ nghề nghiệp nào cũng hàm chứa trong nó một hệ
thống giá trị bao gồm tri thức, kỹ năng, kỹ xảo nghề nghiệp.
Tóm lại, theo chúng tôi nghề nghiệp là một dạng lao động đòi hỏi ở con người một
quá trình đào tạo chuyên biệt để có những kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo chuyên môn nhất
định. Nhờ quá trình hoạt động nghề nghiệp, con người có thể tạo ra sản phẩm thỏa mãn
những nhu cầu của cá nhân và XH.
1.2.4.2. Dạy nghề:
Là một quá trình đào tạo chuyên biệt nhằm giúp học viên đạt được những kiến thức,
kỹ năng, kỹ xảo chuyên môn nhất định. Thông qua hoạt động học nghề, con người có thể

tạo ra được sản phẩm thỏa mãn những nhu cầu đòi hỏi của cá nhân và XH. Góp phần phát
triển KT - XH của địa phương, của vùng và của đất nước.
Luật GD 2005, Điều 33 quy định mục tiêu của GD nghề nghiệp:
Mục tiêu của GD nghề nghiệp là đào tạo người lao động có kiến thức, kỹ năng nghề
nghiệp ở các trình độ khác nhau, có đạo đức, lương tâm nghề nghiệp, có sức khỏe nhằm tạo
điều kiện cho người lao động có khả năng tìm việc làm, tự tạo việc làm hoặc tiếp tục học

20


tập nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, đáp ứng yêu cầu phát triển KT - XH, củng cố
quốc phòng, an ninh.
Trung cấp chuyên nghiệp nhằm đào tạo người lao động có kiến thức, kỹ năng thực
hành cơ bản của một nghề, có khả năng làm việc độc lập và có tính sáng tạo, ứng dụng công
nghệ vào công việc.
Dạy nghề nhằm đào tạo nhân lực kỹ thuật trực tiếp trong sản xuất, dịch vụ có năng
lực thực hành nghề tương xứng với trình độ đào tạo [22, tr.25-26].
Luật GD 2005, Điều 33 quy định:
1. Cơ sở GD nghề nghiệp bao gồm:
a) Trường Trung cấp chuyên nghiệp;
b) Trường CĐ nghề, trường TCN, trung tâm dạy nghề, lớp dạy nghề (sau đây gọi
chung là cơ sở dạy nghề).
2. Cơ sở dạy nghề có thể được tổ chức độc lập hoặc gắn với cơ sở sản xuất, kinh
doanh, dịch vụ, cơ sở GD khác [22, tr.28].
1.2.5. Mối quan hệ giữa GDHN và dạy nghề:

Thế giới nghề nghiệp hiện nay rất đa dạng và phong phú, có thể nói rằng GDHN và
dạy nghề có mối quan hệ mật thiết với nhau. Đây là công việc, hai hoạt động thống nhất với
nhau. GDHN được tiến hành trước, dạy nghề là bước tiếp theo, bước triển khai kết quả của
GDHN. GDHN không gắn với dạy nghề là GDHN không có đích. Dạy nghề không có liên

hệ mật thiết với GDHN là dạy nghề thiếu những tiền đề cần thiết.
GDHN mang tính chất tiền nghề nghiệp, giúp HS tiếp cận, làm quen với một số
ngành nghề chủ yếu của địa phương, đất nước. Kích thích HS tìm hiểu nghề, hiểu rỏ tầm
quan trọng của nghề trong phương hướng phát triển và yêu cầu sử dụng nhân lực trong nghề
đó. Qua GDHN sẽ trang bị cho HS những kiến thức, kỹ năng lao động cần thiết và làm quen
với hoạt động nghề nghiệp. Qua đó chuẩn bị tích cực cho HS hướng đi và sự chọn lựa nghề
nghiệp để bước vào cuộc sống sau khi tốt nghiệp.
Còn dạy nghề là trang bị kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp rộng và chuyên sâu cho HS
theo một quy trình đào tạo chặt chẽ. Có nhiệm vụ hình thành tay nghề cho HS, phát triển
mạnh mẽ những tri thức, kỹ năng lao động theo một nghề nào đó. Luật GD Việt Nam 2005,

21


Điều 33 quy định “Dạy nghề nhằm đảm bảo nhân lực kỹ thuật trực tiếp trong sản xuất, dịch
vụ có năng lực thực hành nghề tương xứng với trình độ đào tạo” [22, tr.26].
Trong môi trường việc làm thay đổi ngày càng nhanh chóng, công tác GDHN mà
thực chất là chỉ dẫn và tư vấn GD về nghề nghiệp là hết sức quan trọng và phải là một bộ
phận cấu thành của tất cả các chương trình GD nghề nghiệp bởi nó góp phần nâng cao tính
tương thích và hiệu quả của đào tạo. Vì lẽ đó cần phải hiểu và đánh giá đúng các năng lực
của người được đào tạo và phải giúp họ khám phá các lựa chọn nghề nghiệp.
Đối với HS THPT, sự tích hợp các môn học về nghề nghiệp vào chương trình phổ
thông phải được đi kèm bởi các chỉ dẫn giúp khuyến khích HS có thái độ tích cực đối với
công việc. Chỉ dẫn và tư vấn nghề nghiệp là khâu chính trong những khâu của quá trình
GDHN, do đó chỉ dẫn và tư vấn nghề nghiệp cần phải theo sát các yêu cầu của thị trường
lao động nhằm xây dựng và phát triển các kế hoạch nghề nghiệp sao cho phù hợp nhất với
bản thân. Vì vậy trong quá trình thực hiện cần phải xác định việc phát triển nghề nghiệp là
một quá trình mang tính hệ thống trong đó các cá nhân hình thành và phát triển ý thức nghề
nghiệp, khả năng có việc làm và sự trưởng thành.
GDHN và cao hơn là dạy nghề cho HS với mục đích phải tạo cho người học năng lực

hội nhập và phát triển trong thị trường lao động sau khi tốt nghiệp. Để làm được điều đó
cần phải phát triển GDHN, Dạy nghề theo hướng liên thông kết hợp với TCN, Trung cấp
chuyên nghiệp… từ đó tạo nguồn nhân lực dồi dào, có chất lượng cao phù hợp với sự phân
bổ lao động của nền kinh tế.
1.2.6. Hướng nghiệp và vấn đề phân luồng HS THPT:

Khái niệm phân luồng là một khái niệm rộng nhằm phân chia nhánh chuẩn bị cho
nguồn nhân lực quốc gia.
Hướng nghiệp cho thế hệ trẻ nói chung và cho HS THPT nói riêng là bước khởi đầu
quan trọng của quá trình phân luồng HS sau THPT, từ đó có nguồn để phát triển nhân lực.
Nếu nguồn nhân lực đã được định hướng này được sử dụng một cách hiệu quả sẽ phục vụ
phát triển KT - XH của địa phương, của vùng, của đất nước và hơn thế nữa, đây sẽ là động
lực to lớn thúc đẩy công tác hướng nghiệp, phân luồng được thành công trong giai đoạn
hiện nay và trong tương lai.
Định hướng nghề nghiệp cho HS là một nhiệm vụ rất quan trọng của công tác
GDHN. Nếu được thực hiện một cách nghiêm túc, khoa học, chính xác sẽ đem lại lợi ích
22


cho XH cũng như bản thân HS và gia đình các em. Làm tốt công tác hướng nghiệp cho HS,
phân luồng cho HS từ sớm sẽ tránh được tình trạng HS hạn chế về học lực càng học lên cao
càng đuối sức từ đó vẫn đến chán nản, bỏ học.
GD nghề phổ thông là một hoạt động mang tính chất GDHN cho HS phổ thông,
thông qua hoạt động dạy nghề phổ thông. Dạy nghề phổ thông hiện nay chủ yếu được tổ
chức tại các Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp với mục tiêu chuẩn bị cho HS một số kỹ
năng lao động về một số lĩnh vực nghề phổ biến, cần thiết và phù hợp với lứa tuổi HS
THPT để khi ra trường nếu không tiếp tục học lên thì có thể tham gia vào lao động sản xuất
tại gia đình, cộng đồng hoặc các doanh nghiệp được thuận lợi.
Trong quá trình GDHN, HS được tạo điều kiện tìm hiểu các lĩnh vực nghề nghiệp
phổ biến trong XH để giúp cho việc định hướng nghề nghiệp, từ đó giúp các em thấy được

sự phù hợp của năng lực bản thân với yêu cầu ở những nghề cụ thể. Hoạt động GD nghề
phổ thông tạo cơ hội cho HS được học tập, thử thách trong điều kiện của một nghề để làm
cho quá trình tìm hiểu nghề có hiệu quả tích cực, mặt khác còn góp phần hình thành ở HS
những phẩm chất của người lao động có kế hoạch, có kỷ luật, có kỹ thuật, có tác phong
hành nghề và ý thức an toàn, vệ sinh môi trường. Từ đó hình thành động cơ, thái độ lựa
chọn nghề, hướng đi sau khi ra trường góp phần phân luồng HS sau THPT.
Hướng nghiệp và phân luồng HS có mối quan hệ mật thiết với nhau, tác động qua lại
lẫn nhau, nhưng đó là hai mặt của một quá trình thống nhất vì chúng có cùng tác động lên
một đối tượng là HS nhằm mục đích là làm cho cơ cấu đào tạo, cơ cấu nguồn nhân lực phù
hợp với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong CNH. Ở đây hướng nghiệp mà khâu chủ yếu là
tư vấn nghề có vai trò điều chỉnh, uốn nắn động cơ chọn nghề của HS sao cho ăn khớp với
nhu cầu nhân lực của các thành phần kinh tế, ăn khớp với các hướng phân luồng đã được
Nhà nước định ra ở từng giai đoạn phát triển kinh tế. Hướng nghiệp và phân luồng HS
chính là cầu nối giữa GD phổ thông và GD nghề nghiệp với GD ĐH và việc làm. Nói cách
khác, hướng nghiệp và phân luồng HS là cầu nối giữa người học với thị trường đào tạo và
thị trường lao động. Nếu làm tốt công tác hướng nghiệp và phân luồng HS ta sẽ có cơ cấu
đào tạo cân đối, dẫn tới cơ cấu nguồn nhân lực hợp lý đủ các cấp trình độ, nền kinh tế sẽ
phát triển nhanh.

23


Những nguyên lý GD “Học đi đôi với hành, GD kết hợp với lao động sản xuất, nhà
trường gắn với XH” tuy rất giản dị này và đã có từ những năm 1960 - 1970 nhưng đến nay
nó vẫn còn nguyên giá trị.
Người phương Tây có câu “Bạn sẽ không bao giờ đến đích nếu không biết đích đến
là gì”. Định hướng nghề nghiệp là điều tối cần thiết, cần được bắt đầu từ sớm. Từ định
hướng, HS sẽ giải đáp được lo lắng cho bài toán nên học ngành nào, học nghề gì, học ở
trình độ nào, thị trường nào, ra làm công việc gì sẽ phù hợp và có cơ hội phát triển nhất.
Chúng ta đang tiến hành sự nghiệp CNH, HĐH đất nước bằng nhiều con đường

nhưng chắc chắn một điều là đường nào cũng cần có một nguồn nhân lực có chất lượng.
Điều này là một nhân tố quyết định cho việc có rút ngắn được quá trình phát triển hay
không và điều đó đòi hỏi rất lớn ở quá trình GDHN và việc phân luồng HS THPT.
1.2.7. Khái niệm biện pháp GDHN cho HS THPT:

Có thể nói, hoạt động GDHN ở trường phổ thông mang tính chất GD tiền nghề
nghiệp, chuẩn bị tâm thế nghề nghiệp cho HS. GDHN nhằm trang bị cho HS những kiến
thức, kỹ năng lao động cơ bản, giúp HS làm quen với lao động và rèn luyện một số phẩm
chất đạo đức nghề nghiệp, khả năng thích ứng linh hoạt với thị trường lao động. Đó là cơ sở
rất quan trọng để HS tiếp tục học nghề hoặc vào đời.
GDHN cho HS THPT nhằm cung cấp kiến thức và kỹ năng cần thiết của một nghề,
làm cho HS hiểu vận dụng hợp lý.
Vì vậy, theo chúng tôi khái niệm về biện pháp GDHN cho HS THPT được hiểu là:
GDHN cho HS THPT là một hệ thống những biện pháp GD của gia đình, nhà trường và
XH. Trong đó nhà trường đóng vai trò chủ đạo nhằm hướng dẫn và chuẩn bị cho thế hệ trẻ
về tư tưởng, tâm lý, ý thức, kỹ năng để họ có thể đi vào lao động ở các ngành nghề, tại
những nơi XH đang cần phát triển đồng thời lại phù hợp với hứng thú, năng lực cá nhân.
1.3. Một số đặc điểm tâm sinh lý của học sinh THPT:
1.3.1. HS Trung học phổ thông:

HS THPT đang học nghề phổ thông tại Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp Kiên
Giang là những HS có độ tuổi từ 15 đến 18 tuổi, một lứa tuổi ngây thơ, hồn nhiên với nhiều
ước mơ, hoài bão, luôn khát khao vươn tới và luôn muốn tự khẳng định giá trị bản thân
mình. Tuổi bắt đầu bước vào ngưỡng cửa của cuộc đời, của cuộc sống đầy hấp dẫn, lý thú
nhưng cũng đầy bí ẩn, thử thách. Chọn nghề là công việc hệ trọng của con người và của cả
đời người, người ta thường bảo, chọn nghề là chọn cuộc đời, chọn số phận. Do đó, việc lựa
24


chọn nghề nghiệp đã trở thành mối quan tâm sâu sắc, thường xuyên ngư trị trong hoạt động

và suy nghĩ của HS, nhất là các em HS lớp 12. Bởi vì xác định và chọn được đúng nghề
nghiệp phù hợp với năng lực của bản thân và yêu cầu của XH là việc các em đã định đoạt
tương lai và vạch ra hướng đi cho mình.
Vì lẽ đó, sau khi tốt nghiệp THPT, tuyệt đại đa số HS chỉ muốn thi vào các trường
ĐH, coi con đường đi học ĐH là hướng duy nhất có tương lai để lập thân, lập nghiệp mà
không nghĩ đến trình độ, khả năng, điều kiện về mọi mặt của bản thân và gia đình. HS cũng
không chú ý đến điều kiện và yêu cầu phát triển KT - XH của địa phương, của vùng và của
đất nước.
Mặc khác, HS cũng chưa tự đánh giá được đúng phẩm chất và năng lực, những đặc
điểm về tâm sinh lý, những điểm mạnh điểm yếu của bản thân, hoàn cảnh gia đình cũng
như đặc điểm KT - XH của địa phương nơi mình sinh sống. Do đó phần lớn HS chọn nghề
chỉ theo một suy nghĩ duy nhất là dựa vào ý thích cá nhân, hoàn toàn theo cảm tính và chủ
quan. Vì vậy, không ít HS biết rằng đi thi cũng ít khả năng đỗ, song cũng cứ đi thi xem sao,
đi thi theo phong trào, đi thi vì một chút sỹ diện cá nhân và gia đình, đi thi vì để được đi
đây, đi đó, ra tỉnh, lên thành phố…
Bên cạnh đó, việc định hướng nghề và chọn nghề của HS THPT trong nhiều năm qua
chưa được quan tâm đúng mức dẫn đến tình trạng HS hiểu biết về nghề nghiệp rất phiến
diện và sơ sài. Đa số HS rất bỡ ngỡ, lúng túng trong việc định hướng và chọn nghề, thiếu sự
hiểu biết về thế giới nghề nghiệp. Đa số cha mẹ HS và HS trong quá trình tham gia học
nghề phổ thông (Trung tâm KTTH - HN) gần như có chung một quan điểm là học hướng
nghiệp để được cộng điểm ưu tiên trong kỳ thi tốt nghiệp chứ không phải học để giúp các
em tìm hiểu, định hướng nghề nghiệp trong tương lai khi tốt nghiệp.
1.3.2. HS THPT của Trung tâm KTTH - Hướng nghiệp:

HS THPT hệ GDTX đang học tại Trung tâm đa số là HS thi rớt kỳ thi tuyển sinh vào
lớp 10 và không đạt điều kiện tuyển sinh của trường THPT, trên địa bàn Thành phố Rạch
Giá và các huyện, thị của tỉnh Kiên Giang. Phần khác là các HS không đủ điều kiện lên lớp
11, 12 ở trường THPT. Do đó, xuất phát điểm về trình độ đầu vào của HS Trung tâm nhìn
chung là thấp.
Về tâm sinh lý của HS THPT hệ GDTX đang học tại Trung tâm cũng không khác gì

HS THPT của những trường phổ thông. Tuy nhiên, sau một thời gian theo học tại Trung
25