Đề xuất một số giải pháp quản lý môi trường nhằm đảm bảo phát triển bền vững khu vực vịnh hạ long

L I CAM OAN

Tôi xin cam đoan: Lu n v n “
tr

xu t m t s gi i pháp qu n lý môi

ng nh m đ m b o phát tri n b n v ng khu v c V nh H Long” là

công trình nghiên c u c a tôi, các s li u trong lu n v n đ

c s d ng trung

th c, k t qu nghiên c u trong lu n v n này ch a t ng đ

c công b t i b t

k công trình nào khác.
Hà N i, ngày

tháng 11 n m 2014

Tác gi lu n v n

Nguy n Thu Trang


L IC M

N

V i tình c m trân tr ng nh t, tác gi Lu n v n xin bày t s c m n
chân thành t i th y giáo TS. Tr n Qu c H ng đã h

ng d n t n tình và giúp

đ tác gi trong quá trình th c hi n lu n v n.
Tác gi xin bày t lòng bi t n đ n Ban Giám hi u nhà tr

ng, Khoa

Kinh t và Qu n lý cùng các Gi ng viên đã nhi t tình gi ng d y, truy n đ t
ki n th c trong quá trình tác gi theo h c t i tr
b , nhân viên Tr

ng

ng. Xin c m n toàn th cán

i h c Thu l i đã t o đi u ki n thu n l i cho tác gi

trong th i gian h c t p, nghiên c u nh m hoàn thành ch
C m n gia đình, đ ng nghi p và nh ng ng

ng trình Cao h c.

i b n đã cùng đ ng hành,

h tr , giúp đ tác gi trong su t quá trình h c t p và hoàn thi n b n lu n v n
này.
Cu i cùng, xin đ

kính mong nh n đ

c c m n các th y, các cô trong H i đ ng b o v và

c s quan tâm, nh n xét c a các th y, cô đ tác gi có

đi u ki n hoàn thi n t t h n nh ng n i dung c a lu n v n nh m đ t đ

c tính

hi u qu , h u ích khi áp d ng vào trong th c ti n.
Xin trân tr ng c m n!
Hà N i, ngày

tháng 11 n m 2014

Tác gi lu n v n

Nguy n Thu Trang


M CL C
CH

NG 1: M T S

TR

NG

M B O PHÁT TRI N B N V NG....................................... 1

1.1. Môi tr

ng và phát tri n du l ch b n v ng ................................................ 1

1.1.1. Môi tr

C

S

LÝ LU N C

B N V QU N LÝ MÔI

ng và phát tri n b n v ng ......................................................... 1

1.1.2. Phát tri n du l ch b n v ng ..................................................................... 4
1.1.3. Các ch tiêu đánh giá phát tri n du l ch b n v ng................................. 11
1.2. Qu n lý môi tr

ng .................................................................................. 15

1.2.1. Khái ni m v qu n lý môi tr

ng ......................................................... 15

1.2.2. Vai trò, ý ngh a và s c n thi t c a qu n lý môi tr
1.2.3. Y u t

nh h

ng đ n công tác qu n lý môi tr

1.2.4. N i dung c a công tác qu n lý v môi tr
1.2.5. Các công c qu n lý môi tr

ng....................... 16

ng............................. 18

ng ...................................... 19

ng ........................................................... 19

1.3. Các công trình nghiên c u có liên quan................................................... 22
CH

NG 2. PHÂN TÍCH TH C TR NG MÔI TR

MÔI TR

NG VÀ QU N LÝ

NG KHU V C V NH H LONG.............................................. 24

2.1. Nh ng v n đ c b n v khu v c V nh H Long có liên quan đ n môi
tr

ng khu v c ................................................................................................ 24

2.1.1. i u ki n t nhiên ................................................................................. 24
2.1.2. Các ngu n tài nguyên thiên nhiên và các h sinh thái đ c tr ng khác . 29
2.2. Th c tr ng môi tr

ng khu v c v nh H Long........................................ 33

2.2.1. Hi n tr ng các ngu n gây ô nhi m môi tr
2.2.2. Các nguyên nhân chính nh h

ng .................................... 33

ng đ n môi tr

ng khu v c v nh H Long40

2.2.3. S c n thi t ph i đ t v n đ qu n lý môi tr ng khu v c V nh H Long.. 46
2.3. Th c tr ng qu n lý môi tr

ng V nh H Long ........................................ 51

2.3.1. Th c tr ng công tác l p k ho ch gìn gi , b o t n, khai thác và phát
tri n ti m n ng kinh t c a môi tr

ng khu v c V nh H Long..................... 51


2.3.2. Th c tr ng công tác t ch c ho t đ ng gìn gi , b o t n, khai thác và
phát tri n ti m n ng kinh t c a môi tr

ng khu v c V nh H Long............. 54

2.3.3. ánh giá hi u qu công tác qu n lý môi tr
CH

NG 3: M T S

TR

NG

GI I PHÁP C

ng V nh H Long........... 56

B N V

QU N LÝ MÔI

M B O PHÁT TRI N B N V NG KHU V C V NH H

LONG.............................................................................................................. 65
3.1

nh h

c a môi tr

ng phát tri n ho t đ ng b o t n, gìn gi và khai thác ti m n ng

ng V nh H Long đ n n m 2020 ................................................ 65

3.1.1. Các quan đi m....................................................................................... 65
3.1.2. M c tiêu qu n lý môi tr

ng khu v c v nh H Long ........................... 66

3.1.3. Các ch tiêu ch y u b o v môi tr

ng đ n n m 2020........................ 68

3.2. Nguyên t c đ xu t các gi i pháp trong qu n lý môi tr

ng ................... 69

3.3. Kinh nghi m qu c t trong công tác qu n lý b o v môi tr
3.4.

xu t m t s gi i pháp qu n lý v môi tr

ng ............ 69

ng đ m b o phát tri n b n

v ng khu v c V nh H Long........................................................................... 76
3.4.1. Các gi i pháp qu n lý môi tr

ng cho ho t đ ng khai thác than t i khu

v c H Long.................................................................................................... 76

3.4.2. Các gi i pháp qu n lý môi tr

ng đ i v i các ho t đ ng phát tri n du

l ch ................................................................................................................... 79
3.4.3. Qu n lý môi tr

ng đ i các ho t đ ng kinh t xã h i khác.................. 83

K T LU N ..................................................................................................... 86
TÀI LI U THAM KH O............................................................................... 88


DANH M C VI T T T
Ngh a đ y đ

Ch vi t t t
BOD

Nhu c u Oxy hoá sinh h c

COD

Nhu c u Oxy hoá hoá h c

CTR

Ch t th i r n

CN

Công nghi p

H ND

H i đ ng nhân dân

ISO 14000

H th ng qu n lý môi tr

IUCN

T ch c b o t n thiên nhiên qu c t

KTQD

Kinh t qu c dân

JICA

C quan h p tác Qu c t Nh t B n

ng

KHCN và MT Khoa h c Công ngh và Môi tr

ng

NN&PTNT

Nông nghi p và Phát tri n nông thôn

NSIS

H th ng Ch tiêu Th ng kê Qu c gia

N-T

Ni-t t ng s

Pb

Chì

P-T

Ph t-pho t ng s

QCVN

Quy chu n Vi t Nam

TSS

T ng ch t r n l l ng

UBND

U Ban nhân dân

UNESCO

T ch c Giáo d c, Khoa h c và V n hóa c a Liên H p Qu c


DANH M C CÁC B NG, BI U
B ng 2.1 : Tình hình thu gom ch t th i r n sinh ho t t i các thành ph trên đ a
bàn t nh Qu ng Ninh ....................................................................................... 37 
B ng 2 2 : T i l

ng ch t th i r n CN phát sinh qua các n m trên đ a bàn t nh

Qu ng Ninh ..................................................................................................... 38 
B ng 2.3. : T i l

ng m t s ch t ô nhi m phát sinh t ho t đ ng công nghi p

khu v c V nh H Long ( t n / n m) ............................................................... 42 
B ng 2.4 : T i l

ng các ch t gây ô nhi m phát sinh t ho t đ ng ngành than

khu v c V nh H Long và d báo đ n n m 2020( t n/n m) .......................... 43 
B ng 2 .5 : T i l

ng các ch t gây ô nhi m phát sinh t ho t đ ng tàu thuy n

ph c v du l ch trong khu v c V nh H Long ( t n/n m)............................... 45 
B ng 2.6 : L

ng n

c th i x ra t các tàu và đ o ....................................... 46 


PH N M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Trong nh ng n m g n đây do s phát tri n không cân đ i gi a các
ngành và các khu v c kinh t , đã và đang làm cho môi tr

ng khu v c b

xu ng c p nhanh chóng đ ng th i ch u áp l c đang t ng lên c a c ng đ ng
đ a ph

ng đòi h i ph i có m t môi tr

ng s ch và b n v ng.

Do đó, trong v n đ qu n lý môi tr

ng cho khu v c V nh H Long v a

là đòi h i c p thi t cho vi c b o v di s n thiên nhiên , v a có ý ngh a r t quan
tr ng trong vi c b o v tài nguyên môi tr

ng ph c v chi n l

c phát tri n

kinh t xã h i b n v ng c a khu v c c ng nh góp ph n nâng cao nh n th c
c a c ng đ ng và n ng l c qu n lý b o v môi tr

ng c a các c quan liên

quan.
Vì v y v i mong mu n góp ph n nh bé trong công tác qu n lý môi
tr

ng đ phát tri n khu v c V nh H Long tôi đã ch n đ tài nghiên

c u: “

xu t m t s gi i pháp qu n lý môi tr

ng nh m đ m b o phát

tri n b n v ng khu v c V nh H Long”.
2.M c tiêu c a đ tài
M c tiêu chung : Làm rõ th c tr ng và di n bi n môi tr

ng t i khu v c

V nh H Long.
M c tiêu c th :
ánh giá đúng th c tr ng và di n bi n môi tr

ng t i khu v c V nh H

Long.
Xác đ nh đ
tr

ng.

c các nguyên nhân và đ xu t các gi i pháp qu n lý môi


3. Ph

ng pháp nghiên c u
Ph

ng pháp đánh giá nhanh;

Ph

ng pháp nghiên c u kh o sát th c đ a;

Ph

ng pháp chuyên gia;

Ph

ng pháp thu th p tài li u;

Ph

ng pháp phân tích d li u;

Ph

ng pháp so sánh.

4. Ph m vi nghiên c u
D a trên các tài li u thu th p đ
vi c qu n lý môi tr

c, đ a ra đánh giá chung v th c tr ng

ng t i H Long, nh ng tác đ ng c a môi tr

ng t i khu

v c V nh H Long t n m 2009 đ n n m 2013 nh m đ a ra nh ng gi i pháp
đ y m nh phát tri n b n v ng khu v c V nh H Long đ n n m 2020.
5. D ki n k t qu đ t đ

c

H th ng nh ng c s lý lu n v môi tr
quan h gi a môi tr

ng, qu n lý môi tr

ng và phát tri n b n v ng, nh ng y u t

hi u qu c a công tác qu n lý môi tr

nh h

ng, m i
ng đ n

ng.

Nghiên c u và đánh giá th c tr ng công tác qu n lý môi tr

ng khu v c

V nh H Long trong th i gian qua, t đó đánh giá nh ng k t qu đ t đ
phát huy và nh ng m t còn t n t i c n đ

cc n

c kh c ph c nh m đ m b o phát

tri n b n v ng khu v c V nh H Long.
Nghiên c u, đ xu t m t s gi i pháp nh m t ng c
môi tr

ng công tác qu n lý

ng khu v c V nh H Long nói riêng t nh Qu ng Ninh nói chung

nh m đ m b o phát tri n b n v ng.
6. N i dung c a lu n v n
Ngoài nh ng n i dung quy đ nh c a m t b n lu n v n th c s nh : ph n
m đ u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o…Ph n chính c a lu n v n bao


g m 3 ch
Ch

ng:

ng 1: M t s c s lý lu n c b n v qu n lý môi tr

ng đ m b o phát

tri n b n v ng.
Ch

ng 2: Phân tích th c tr ng môi tr

ng và qu n lý môi tr

ng khu v c

V nh H Long.
Ch

ng 3: M t s gi i pháp c b n v qu n lý môi tr
b n v ng khu v c V nh H Long.

ng đ m b o phát tri n


1

CH

NG 1: M T S
TR

1.1. Môi tr

NG

C

S

LÝ LU N C

B N V QU N LÝ MÔI

M B O PHÁT TRI N B N V NG

ng và phát tri n du l ch b n v ng

1.1.1. Môi tr
1.1.1.1.Môi tr

ng và phát tri n b n v ng

ng

Trong “lu t b o v môi tr

ng” đã đ

c Qu c h i n

c CHXHCN Vi t

Nam khoá IX, k h p th IV thông qua ngày 27/12/1993 có đ nh ngh a khái
ni m môi tr

ng nh sau: “Môi tr

ng bao g m các y u t t nhiên và y u t

v t ch t nhân t o, quan h m t thi t v i nhau, bao quanh con ng
h

ng t i đ i s ng, s n xu t, s t n t i, phát tri n c a con ng

i, có nh
i và thiên

nhiên”.
* B n ch t h th ng c a môi tr
D
c nđ

ng:

i ánh sáng c a khoa h c công ngh -k thu t hi n đ i, môi tr

c hi u nh là m t h th ng. Nói cách khác, môi tr

ng

ng mang đ y đ

nh ng đ c tr ng c a h th ng.
Nh ng đ c tr ng c b n c a h th ng môi tr

ng:

Tính c c u (c u trúc) ph c t p: C c u c a h môi tr
hi n ch

y u

ng đ

c th

c c u ch c n ng và c c u b c thang. Dù theo ch c n ng hay

theo b c thang, các ph n t c c u c a h môi tru ng th òng xuyên tác đ ng
l n nhau, quy đ nh và ph thu c l n nhau.
Tính đ ng: H môi tr

ng không ph i là m t h t nh mà nó luôn

luôn thay đ i trong c u trúc c a nó, trong quan h t

ng tác gi a các ph n t

c c u và trong t ng ph n t c c u. B t k m t s thay đ i nào c a h đ u
làm cho nó l ch kh i tr ng thái cân b ng tr
l i th cân b ng m i.
h môi tr

c đó và h l i có xu h

ng l p

ó là b n ch t c a quá trình v n đ ng và phát tri n c a

ng. Vì th cân b ng đ ng là m t đ c tính c b n c a môi tr

v i t cách là m t h th ng.

ng


2

Tính m : Môi tr

ng dù v i quy mô l n, nh nh th nào c ng đ u

là m t h th ng m . Các dòng v t ch t, n ng l

ng và thông tin liên t c

“ch y” trong không gian và th i gian. Vì th , các v n đ v môi tr
tính vùng, tính toàn c u, tính lâu dài và c n đ

ng mang

c gi i quy t b ng n l c c a

toàn th c ng đ ng, b ng s h p tác gi a các qu c gia, các khu v c trên th
gi i v i m t t m nhìn xa, trông r ng vì l i ích c a th h hôm nay và th h
mai sau.
Kh n ng t t ch c và t đi u ch nh:
môi tr

c tính c b n này c a h

ng quy đ nh tính ch t, m c đ , ph m vi can thi p c a con ng

i đ ng

ng gi i quy t c b n lâu dài cho các v n đ môi tr

ng c p

th i t o m h

bách hi n nay (t o kh n ng t ph c h i c a các tài nguyên sinh v t đã suy

ki t, xây d ng các h ch a và các vành đai cây xanh, môi tr

ng thu và h i

s n…)
* Phân lo i môi tr

ng: Tu theo m c đích nghiên c u và s d ng, t n t i

nhi u cách phân lo i môi tr

ng. V đ i th có th phân lo i môi tr

ng theo

các d u hi u đ c tr ng sau:
Theo ch c n ng (thành ph n)
Theo quy mô
Theo m c đ can thi p c a con ngu i
Theo m c đích nghiên c u và s d ng
1.1.1.2. Phát tri n b n v ng
“Phát tri n b n v ng” là m t s phát tri n lành m nh, trong đó s phát
tri n c a cá nhân này không làm thi t h i đ n l i ích c a cá nhân khác, s
phát tri n c a cá nhân không làn thi t h i đ n l i ích c a c ng đ ng, s phát
tri n c a c ng đ ng ng
ng

i này không làm thi t h i đ n l i ích c a c ng đ ng

i khác, s phát tri n c a th h hôm nay không xâm ph m đ n l i ích c a

các th h mai sau và s phát tri n c a loài ng

i không đe do s s ng còn


3

ho c làm suy gi m n i sinh s ng c a các loài khác trên hành tinh (các loài
c ng sinh).
“Phát tri n b n v ng” là m t bài toán c c khó, không ph i lúc nào c ng
có th gi i quy t m t cách t i u đ
đ ng tr

c, b i vì trong th c t , ng

i ta th

ng

c m t s l a ch n không d dàng, ho c cái này ho c cái kia. Song

xu t phát t m t cái nhìn t ng th , m t chi n l

c phát tri n có tính toán đ y

đ các nhân t , các khía c nh, t kinh t đ n phi kinh t và m t kh n ng d
ng lai có tính hi n th c thì phát tri n b n v ng v n đ

báo t

m t ph

c đánh giá là

ng pháp phát tri n lành m nh và có giá tr nh t.

1.1.1.3. M i quan h gi a môi tr
B o v môi tr

ng và phát tri n b n v ng

ng là m t yêu c u c a quá trình phát tri n b n v ng.

Tuy v y gi a v n đ môi tr

ng v i m c tiêu t ng tr

ng kinh t thì n y sinh

các mâu thu n v i nhau. Vì v y trong quá trình phát tri n, n y sinh ra hai
khuynh h

ng:

Th nh t: Quan đi m hy sinh môi tr
tr

ng kinh t nhanh.

các n

c đang ph i đ i đ u v i nghèo đói, l c h u,

kinh t ch m phát tri n thì khuynh h
đ

ng “phát tri n v i b t c giá nào” v n

c tôn sùng trên th c t . Nh ng ng

kém phát tri n c a n

ng b suy thoái làm cho c s c a phát

tri n b thu h p; tài nguyên c a môi tr

ng b gi m sút v s l

ng và ch t

ng, trong đi u ki n dân s ngày càng t ng lên, chính là nguyên nhân gây

nên s nghèo khó, cùng c c c a con ng
Th
tr

i quá s t ru t v i tình tr ng l c h u,

ng l p lu n r ng: “c phát tri n kinh t đã

c mình th

r i s tính sau” . K t qu là môi tr

l

ng và các y u t khác đ t ng

hai: Ng

i.

c l i v i khuynh h

ng b ng không ho c âm” đ

“ch ngh a b o v ” ch tr

ng trên là khuynh h

ng “t ng

b o v các ngu n tài nguyên h u h n ho c

ng không can thi p vào các ngu n tài nguyên

sinh h c đ b o v chúng hay “ch ngh a b o t n” ch tr

ng không đ ng

4

ch m vào thiên nhiên, nh t là t i các đ a bàn ch a đ
đ y đ . T t c nh ng khuynh h
bi t là đ i v i các n

c đi u tra nghiên c u

ng quan đi m trên đ u là không t

ng đ c

c đang phát tri n, n i mà tài nguyên thiên nhiên là

ngu n v n c a m i ho t đ ng phát tri n.
Nh v y, phát tri n và môi tr

ng không ph i là hai v luôn luôn đ i

kháng và mâu thu n l n nhau theo ki u lo i tr , có cái này thì không có cái
kia. Do đó không th ch p nh n cách đ t v n đ “phát tri n hay môi tr
mà ph i đ t v n đ “phát tri n và môi tr

ng”

ng” ngh a là ph i l a ch n và coi

tr ng c hai, không hy sinh cái này vì cái kia.
Phát tri n và môi tr

xuyên, ph

ng có m i quan h t ong tác r t ch t ch , th

thu c và quy đ nh l n nhau. Phát tri n và môi tr

ng

ng bi u hi n

m i quan h đa d ng, đa chi u gi a con ng

i và thiên nhiên. Cách m ng

khoa h c và k thu t thúc đ y m i quan h t

ng tác đó. Xã h i c n h

t i m i s phát tri n b n v ng trên c s b o v môi tr

ng

ng l y con ng

i

làm trung tâm.
1.1.2. Phát tri n du l ch b n v ng
1.1.2.1. Khái ni m
Du l ch là m t trong nh ng ngành l n nh t trên toàn c u, có th tr

phát tri n nhanh t p trung vào các môi tr

ng

ng còn hoang s nh các vùng

bi n và các Khu b o t n bi n . Khu b o t n bi n đang ngày càng thu hút s
quan tâm c a các du khách n

c ngoài c ng nh đ a ph

mang nh ng l i ích đ n cho các c ng đ ng đ a ph

ng. Du l ch có th

ng và các Khu b o t n

bi n thông qua vi c t o ra các l i t c và tuy n d ng. Tuy nhiên, Du l ch c ng
có th

đe do

đ n ngu n l i c a Khu b o t n bi n b ng cách hu ho i các

sinh c nh s ng, xáo tr n đ i s ng hoang dã, tác đ ng đ n ch t l

ng n

c và

đe do c ng đ ng đ a ph

ng do vi c phát tri n quá m c, đông đúc và phá v

các giá tr v n hoá đ a ph

ng. Thêm vào đó, du l ch đ i chúng th

ng có th


5

không mang nh ng l i ích cho c ng đ ng đ a ph

ng khi nh ng l i t c du

l ch b “rò r ” đ n các nhà đi u hành bên ngoài. Và k t qu là du l ch có th
phá hu r t nhi u ngu n l i mà nó ph thu c vào. Ng
v ng đ

c l i, du l ch b n

c l p k ho ch m t cách c n tr ng đ mang nh ng l i ích đ n cho

c ng đ ng đ a ph

ng, tôn tr ng v n hoá đ a ph

nhiên, ngu n l i tr c ti p đ

ng, b o t n ngu n l i t

c mang đ n cho c ng đ ng đ a ph

b o t n bi n và giáo d c c du khách và c dân đ a ph

ng và Khu

ng v t m quan

tr ng c a b o t n. V y du l ch b n v ng là gì ?
Du l ch b n v ng là vi c di chuy n và tham quan đ n các vùng t
nhiên m t cách có trách nhi m v i môi tr

ng đ t n h

ng và đánh giá cao

t nhiên (và t t c nh ng đ c đi m v n hoá kèm theo, có th là trong quá kh
và c hi n t i) theo cách khuy n cáo v b o t n, có tác đ ng th p t du khách
và mang l i nh ng l i ích cho s tham gia ch đ ng v kinh t -xã h i c a
c ng đ ng đ a ph

ng.

Du l ch tr thành m t ho t đ ng kinh t quan tr ng

bên trong và xung

quanh các Khu b o t n bi n và các vùng b o v khác trên toàn th gi i. Các
ch

ng trình du l ch b n v ng đ

c l p k ho ch t t s cung c p nh ng c

h i cho du khách tìm hi u v các vùng t nhiên, c ng đ ng đ a ph

ng và

h c thêm v t m quan tr ng c a công tác b o t n bi n và v n hoá đ a ph

ng.

H n th n a, các ho t đ ng du l ch b n v ng có th t o ra nh ng thu nh p cho
các c ng đ ng đ a ph

ng và các Khu b o t n bi n . Du l ch b n v ng có

nh ng h a h n riêng nh là m t c ch c n thi t cho c ng đ ng đ a ph
đ

ch

ng l i t các ngu n l i đa d ng sinh h c và môi tr

ng

ng trong Khu

b o t n bi n , vì th h có th thích thú h n trong vi c b o t n nh ng ngu n
l i này.
1.1.2.2. Các hình th c du l ch b n v ng
1- Du l ch xanh


6

Du l ch xanh là lo i hình du l ch d a vào t nhiên và v n hóa, có giáo
d c môi tr

ng, đóng góp cho n l c b o t n và phát tri n b n v ng, có s

tham gia tích c c c a c ng đ ng đ a ph

ng.

Trong nh ng n m qua, du l ch xanh đã và đang phát tri n nhanh chóng
nhi u n

c trên th gi i và ngày càng thu hút đ

các t ng l p xã h i, đ c bi t đ i v i nh ng ng

c s quan tâm r ng rãi c a
i có nhu c u tham quan du

l ch và ngh ng i. Ngoài ý ngh a góp ph n b o t n t nhiên, b o v đa d ng
sinh h c và v n hóa c ng đ ng, s phát tri n du l ch xanh đã và đang mang l i

nh ng ngu n l i kinh t to l n, t o c h i t ng thêm vi c làm và nâng cao thu
nh p cho đ t n
dân

c c ng nh c ng đ ng ng

i dân đ a ph

ng, nh t là ng

i

các vùng sâu, vùng xa – n i có các khu b o t n t nhiên và các c nh

quan h p d n. Ngoài ra, du l ch xanh còn góp ph n vào vi c nâng cao dân trí
và s c kh e c ng đ ng thông qua các ho t đ ng giáo d c môi tr
l ch s và ngh ng i gi i trí. Chính vì v y,

nhi u n

c trên th gi i và khu

v c, bên c nh các l i ích v kinh t , du l ch xanh còn đ
pháp r t có hi u qu đ b o v môi tr

ng, v n hóa

c xem nh m t gi i

ng sinh thái thông qua quá trình làm

gi m s c ép khai thác ngu n l i t nhiên ph c v nhu c u c a khách du l ch,
c a ng

i dân đ a ph

ng khi tham gia vào các ho t đ ng du l ch.

2- Du l ch sinh thái
Ngày nay s hi u bi t v du l ch sinh thái đã ph n nào đ

c c i thi n,

th c s đã có m t th i gian dài du l ch sinh thái là ch đ nóng c a các h i
th o v chi n l

c và chính sách b o t n và phát tri n các vùng sinh thái quan

tr ng c a các qu c gia và th gi i. Th c s đã có nhi u nhà khoa h c danh
ti ng tiên phong nghiên c u l nh v c này, đi n hình nh :
Hector Ceballos-Lascurain- m t nhà nghiên c u tiên phong v du l ch
sinh thái, đ nh ngh a du l ch sinh thái l n đ u tiên vào n m 1987 nh sau: "Du
l ch sinh thái là du l ch đ n nh ng khu v c t nhiên ít b ô nhi m ho c ít b


7

xáo tr n v i nh ng m c tiêu đ c bi t: nghiên c u, trân tr ng và th

ng ngo n

phong c nh và gi i đ ng-th c v t hoang dã, c ng nh nh ng bi u th v n hoá
(c quá kh và hi n t i) đ

c khám phá trong nh ng khu v c này" trích trong

bài gi ng Du l ch sinh thái c a Nguy n Th S n.
Vi t Nam vào n m 1999 trong khuôn kh h i th o xây d ng chi n
l

c qu c gia v phát tri n du l ch sinh thái đã đ a ra đ nh ngh a nh sau:

“Du l ch sinh thái là hình th c du l ch thiên nhiên có m c đ giáo d c cao v
sinh thái và môi tr

ng có tác đ ng tích c c đ n vi c b o v môi tr

ng và

v n hóa, đ m b o mang l i các l i ích v tài chính cho c ng đ ng đ a ph

ng

và có đóng góp cho các n l c b o t n”.
Trong lu t du l ch n m 2005, có m t đ nh ngh a khá ng n g n “Du l ch
sinh thái là hình th c du l ch d a vào thiên nhiên, g n v i b n s c v n hoá đ a
ng v i s tham gia c a c ng đ ng nh m phát tri n b n v ng”. Theo quy

ph

ch qu n lý các ho t đ ng du l ch sinh thái t i các V

n Qu c gia, khu b o

t n thiên nhiên, do b Nông nghi p và PTNT ban hành n m 2007, thì Du l ch
Sinh thái đ

c hi u là “Du l ch sinh thái: Là hình th c du l ch d a vào thiên

nhiên, g n v i b n s c v n hoá đ a ph
đ a ph

c

ng v i s tham gia c a c ng đ ng dân

ng nh m phát tri n b n v ng”.

Theo Hi p h i Du l ch Sinh Thái (The Internatonal Ecotourism society)
thì “Du l ch Sinh Thái là du l ch có trách nhi m v i các khu thiên nhiên là
n i b o t n môi tr

ng và c i thi n phúc l i cho nhân dân đ a ph

ng”.

Qua tìm hi u m t s các khái ni m trên có th th y r ng các khu b o t n
và V

n Qu c gia là n i phù h p nh t, b i đây chính là n i có nhi u y u t

h p d n khách du l ch sinh thái.
Hi n nay Du l ch sinh thái đang đóng m t vai trò quan tr ng trong nhi u
d án b o t n thiên nhiên và phát tri n c nh quan, các m c tiêu c a Du l ch
sinh thái có liên quan đ n các khu b o t n thiên nhiên là:


8

S t

ng thích v m t sinh thái và v n hóa c a phát tri n du l ch là

m t đi u ki n quan tr ng.
Phát tri n Du l ch ph i h tr tài chính cho công tác b o t n
b o t n thiên nhiên và V

các khu

n Qu c gia.
i dân đ a ph

T o thu nh p cho ng

ng.

Góp ph n quan tr ng nh m thuy t ph c m i ng

i ch p nh n b o t n

thiên nhiên là m t k t qu gián ti p c a các tác đ ng kinh t .
Du l ch sinh thái là cách t t nh t nh m giúp c c ng đ ng đ a ph
các khu b o t n thiên nhiên và V

n Qu c gia.

ng và

ó c ng là m t h p ph n lý

c phát tri n b n v ng trong đó tài nguyên thiên nhiên

t

ng c a chi n l

đ

c s d ng nh m t y u t thu hút khách du l ch mà không gây tác h i t i

thiên nhiên c a khu v c. Là m t công c quan tr ng trong qu n lý các khu
b o t n thiên nhiên và V
ph i đ m b o đ

n Qu c gia. Tuy v y phát tri n Du l ch sinh thái

c phát tri n phù h p v i hoàn c nh c th .

3- Du l ch có trách nhi m
Du l ch có trách nhi m là m t cách ti p c n qu n lý du l ch, nh m t i đa

hóa l i ích kinh t , xã h i, môi tr

ng và gi m thi u chi phí t i các đi m đ n.

B n ch t c a lo i hình du l ch này ch a đ ng nh ng đ c tr ng c a phát tri n
du l ch b n v ng, tuy nhiên nó mang tính ph quát, đ nh h
chí đi u ch nh t t c các lo i hình du l ch khác nh m h

ng cao h n, th m

ng đ n m c tiêu phát

tri n hài hòa ngành du l ch, đem l i bình đ ng cho t t c ch th tham gia vào
quá trình phát tri n du l ch; đ ng th i góp ph n đáng k trong vi c h tr t o
d ng m t môi tr

ng lành m nh.

Tr i qua quá trình phát tri n, các qu c gia đ u b t đ u h

ng đ n s phát

tri n b n v ng, trong đó có phát tri n du l ch b n v ng Khái ni m du l ch b n
v ng ra đ i t n m 1992, tuy nhiên đ i t
th nào v n là v n đ luôn đ

c đ t ra. Tr

ng và ph

ng pháp th c hi n nh

c nhu c u th c t đó, khái ni m


9

du l ch có trách nhi m đ
th c s h

c đ a ra n m 2002 th hi n cách th c ti n hành đ

ng t i phát tri n du l ch b n v ng.

Du l ch có trách nhi m đ m b o tính toàn v n môi tr
b ng xã h i, t ng c
đ a ph

ng, t o s công

ng lao đ ng, phát huy các giá tr và tôn tr ng v n hóa

ng, t o ra nh ng s n ph m du l ch có ch t l

ng, hàm l

ng v n hóa

và giá tr đ o đ c cùng giá tr tr i nghi m cao h n.
Du l ch có trách nhi m đ

tiêu c c v kinh t , môi tr
nâng cao phúc l i cho ng

c hi u là vi c h n ch t i đa các tác đ ng

ng và xã h i; t o ra l i ích kinh t l n h n và
i dân đ a ph

ng, c i thi n đi u ki n làm vi c và

tham gia vào ho t đ ng du l ch; khuy n khích ng
vào các quy t đ nh có nh h

i dân đ a ph

ng tham gia

ng đ n cu c s ng c a h ; đóng góp tích c c

vào vi c b o t n các di s n thiên nhiên và v n hóa nh m duy trì m t th gi i
đa d ng; cung c p nh ng tr i nghi m thú v cho du khách thông qua m i liên
k t gi a khách du l ch và ng
v n hóa, xã h i và môi tr

i dân đ a ph

ng t i đ a ph

ng, t o hi u bi t v các v n đ
ng; t o c h i cho nh ng ng

khuy t t t và có hoàn c nh khó kh n; tôn tr ng v n hóa đ a ph
khích s tôn tr ng l n nhau gi a khách du l ch và ng

i

ng, khuy n

i dân đ a ph

ng; t o

d ng ni m tin, lòng t hào dân t c cho c ng đ ng.
1.1.2.3. H

ng t i phát tri n du l ch b n v ng

Du l ch là m t trong nh ng công ngh t o nhi u l i t c nh t cho đ t
n

c. Du l ch có th đóng m t vai trò quan tr ng trong vi c giúp chúng ta đ t

các M c Tiêu Phát tri n Thiên niên k (Millennium Development Goals) mà
Liên H p Qu c đã đ ra t n m 2000, đ c bi t là các m c tiêu xóa đói gi m
nghèo, bình đ ng gi i tính, b n v ng môi tr

ng và liên doanh qu c t đ

phát tri n. Chính vì v y mà du l ch b n v ng (sustainable tourism) là m t
ph n quan tr ng c a phát tri n b n v ng (sustainable development) c a Liên

10

H p Qu c và c a
(Ch

nh h

ng Chi n l

c phát tri n b n v ng

ng trình Ngh s 21 c a B K ho ch và

u t ).

Phát tri n du l ch b n v ng giúp b o v môi tr
tr

ng s ng. Vì b o v môi

ng s ng không ch đ n gi n là b o v các loài đ ng th c v t quý hi m s ng

trong môi tr
đ

Vi t Nam

ch

ng đó, mà nh có vi c b o v môi tr

ng l i t đó: Không b nhi m đ c ngu n n

b o s hài hòa v môi tr
c ng là giúp cho môi tr

ng s ng mà con ng
c, không khí và đ t.

i
m

ng sinh s ng cho các loài đ ng th c v t trong vùng
iđ

ng s ng c a con ng

c đ m b o.

Phát tri n du l ch b n v ng còn giúp phát tri n kinh t , ví d , t vi c
khai thác các đ c s n v n hóa c a vùng, ng

i dân trong vùng có th nâng cao

đ i s ng nh khách du l ch đ n th m quan, s d ng nh ng d ch v du l ch và
s n ph m đ c tr ng c a vùng mi n, c a vùng. Phát tri n du l ch b n v ng
c ng giúp ng

i làm du l ch, c quan đ a ph

ch c du l ch đ

ch

ng l i, và ng

ng, chính quy n và ng

i dân đ a ph

it

ng có công n vi c làm.

Phát tri n du l ch b n v ng còn đ m b o các v n đ v xã h i, nh vi c
gi m b t các t n n xã h i b ng vi c cung c p công n vi c làm cho ng
dân trong vùng.

i

m t cái nhìn sâu và xa h n, du l ch b n v ng giúp khai

thác ngu n tài nguyên m t cách có ý th c và khoa h c, đ m bào cho các
ngu n tài nguyên này sinh sôi và phát tri n đ th h sau, th h t
th đ

ng lai có

c ti p n i và t n d ng.
Phát tri n du l ch b n v ng là m t ch đ đ

c th o lu n r t nhi u

các h i ngh và di n đàn l n nh trên toàn th gi i. M c đích chính c a phát
tri n b n v ng là đ 3 tr c t c a du l ch b n v ng - Môi tr
h i và Kinh t - đ
V môi tr

ng, V n hóa xã

c phát tri n m t cách đ ng đ u và hài hòa.
ng: S d ng t t nh t các tài nguyên môi tr

ng đóng vai

trò ch y u trong phát tri n du l ch, duy trì quá trình sinh thái thi t y u, và
giúp duy trì di s n thiên nhiên và đa d ng sinh h c t nhiên.


11

V v n hoá, xã h i: Tôn tr ng tính trung th c v v n hóa, xã h i c a
các c ng đ ng đ a ph
th ng đã đ

ng, b o t n di s n v n hóa và các giá tr truy n

c xây d ng và đang s ng đ ng, và đóng góp vào s hi u bi t và

chia s liên v n hóa.
V kinh t : B o đ m s ho t đ ng kinh t t n t i lâu dài, cung c p
nh ng l i ích kinh t xã h i t i t t c nh ng ng

ng l i và đ

ih

c phân b

m t cách công b ng, bao g m c nh ng ngh nghi p và c h i thu l i nhu n
n đ nh và các d ch v xã h i cho các c ng đ ng đ a ph

ng, và đóng góp

vào vi c xóa đói gi m nghèo.
1.1.3. Các ch tiêu đánh giá phát tri n du l ch b n v ng
ánh giá s b n v ng c a ho t đ ng du l ch d a vào b tiêu chu n du
l ch b n v ng c a IUCN bao g m : Qu n lý hi u qu và b n v ng. Gia t ng
l i ích kinh t xã h i và gi m thi u tác đ ng tiêu c c. Gia t ng l i ích v i các
di s n v n hoá và gi m nh các tác đ ng tiêu c c. Gia t ng l i ích môi tr

ng

và gi m nh tác đ ng tiêu c c.
1.1.3.1. Qu n lý hi u qu và b n v ng
Qu n lý hi u qu và b n v ng
C n th c thi m t h th ng qu n lý b n v ng, phù h p v i quy mô và th c
l c c a mình đ bao quát các v n đ v môi tr

l

ng, v n hóa xã h i, ch t

ng, s c kh e và an toàn.
Tuân th các đi u lu t và quy đ nh có liên quan trong khu v c và qu c t .
T t c nhân viên đ

tr

c đào t o đ nh k v vai trò c a h trong qu n lý môi

ng, v n hóa xã h i, s c kh e và các thói quen an toàn.
C n đánh giá s hài lòng c a khách hàng đ có các bi n pháp đi u ch nh

phù h p.
Qu ng cáo đúng s th t và không h a h n nh ng đi u không có trong
ch

ng trình kinh doanh.


12

Thi t k và thi công c s h t ng:
+ Ch p hành nh ng quy đ nh v b o t n di s n t i đ a ph

ng.

+ Tôn tr ng nh ng di s n thiên nhiên và v n hóa đ a ph

ng trong

công tác thi t k , đánh giá tác đ ng, quy n s h u đ t đai và l i nhu n thu
đ

c.
+ Áp d ng các ph

ph

ng pháp xây d ng b n v ng thích h p t i đ a

ng.
+ áp ng yêu c u c a các cá nhân có nhu c u đ c bi t.
Cung c p thông tin cho khách hàng v môi tr

đ a ph

ng xung quanh, v n hóa

ng và di s n v n hóa, đ ng th i gi i thích cho khách hàng v nh ng

hành vi thích h p khi tham quan các khu v c t nhiên, các n n v n hóa và các
đ a đi m di s n v n hóa.
1.1.3.2. Gia t ng l i ích kinh t xã h i và gi m thi u tác đ ng tiêu c c đ n
c ng đ ng đ a ph

ng

Tích c c ng h các sáng ki n phát tri n c s h t ng xã h i và phát tri n
c ng đ ng nh xây d ng công trình giáo d c, y t và h th ng thoát n
S d ng lao đ ng đ a ph

c.

ng, có th t ch c đào t o n u c n thi t, k c

đ i v i v trí qu n lý.
Các d ch v và hàng hóa đ a ph
rãi

ng nên đ

c doanh nghi p bày bán r ng

b t k n i nào có th .
Cung c p ph

ng ti n cho các doanh nghi p nh t i đ a ph

ng đ phát

tri n và kinh doanh các s n ph m b n v ng d a trên đ c thù v thiên nhiên,
l ch s và v n hóa đ a ph

ng (bao g m th c n, n

c u ng, s n ph m th

công, ngh thu t bi u di n và các m t hàng nông s n).
Thi t l p m t h th ng quy đ nh cho các ho t đ ng t i c ng đ ng b n đ a
hay đ a ph

ng, v i s đ ng ý và h p tác c a c ng đ ng.


13

Thi hành chính sách ch ng bóc l t th

ng m i, đ c bi t đ i v i tr em và

thanh thi u niên, bao g m c hành vi bóc l t tình d c.
i x công b ng trong vi c ti p nh n các lao đ ng ph n và ng
t c thi u s , k c

i dân

v trí qu n lý, đ ng th i h n ch lao đ ng tr em.

Tuân th lu t pháp qu c t và qu c gia v b o v nhân công và chi tr
l

ng đ y đ .
Các ho t đ ng c a công ty không đ

c b n nh n

c, n ng l

c gây nguy hi m cho ngu n d tr

ng hay h th ng thoát n

c c a c ng đ ng lân c n.

1.1.3.3. Gia t ng l i ích đ i v i các di s n v n hóa và gi m nh các tác đ ng
tiêu c c
Tuân th các h

ng d n và quy đ nh v hành vi ng x khi tham quan các

đi m v n hóa hay l ch s , nh m gi m nh các tác đ ng t du khách.
t o tác kh o c hay l ch s không đ
tr khi đ

c phép mua bán hay tr ng bày,

c pháp lu t cho phép.

Có trách nhi m đóng góp cho công tác b o t n di tích l ch s , v n hóa,
kh o c và các tài s n có ý ngh a quan tr ng v tinh th n, tuy t đ i không c n
tr vi c ti p xúc c a c dân đ a ph

ng.

Tôn tr ng quy n s h u trí tu c a c ng đ ng đ a ph
ngh thu t, ki n trúc hay các di s n v n hóa c a đ a ph

ng khi s d ng

ng trong ho t đ ng

kinh doanh, thi t k , trang trí, m th c.
1.1.3.4. Gia t ng l i ích môi tr

ng và gi m nh tác đ ng tiêu c c

*B o v tài nguyên thiên nhiên:
+

u tiên buôn bán nh ng s n ph m thân thi n môi tr

ng nh v t li u

xây d ng, th c n và hàng tiêu dùng.
+ Cân nh c khi buôn bán các s n ph m tiêu dùng khó phân h y và c n
tìm cách h n ch s d ng các s n ph m này.


14

+ Tính toán m c tiêu th n ng l

ng c ng nh các tài nguyên khác, c n

cân nh c gi m thi u m c tiêu dùng c ng nh khuy n khích s d ng n ng
l

ng tái sinh.
+ Ki m soát m c tiêu dùng n

ch l

ng n

c s ch, ngu n n

c và có bi n pháp h n

c s d ng.

* Gi m ô nhi m:
+ Ki m soát l

ng khí th i nhà kính và thay m i các dây chuy n s n

xu t nh m h n ch hi u ng nhà kính, h
+N

c th i, bao g m n

ng đ n cân b ng khí h u.

c th i sinh ho t ph i đ

c x lý tri t đ và tái

s d ng.

+ Th c thi k ho ch x lý ch t th i r n v i m c tiêu h n ch ch t th i
không th tái s d ng hay tái ch .
+ H n ch s d ng các hóa ch t đ c h i nh thu c tr sâu, s n, thu c
t y, thay th b ng các s n ph m không đ c h i, qu n lý ch t ch các hóa ch t
đ

cs

d ng.

+ Áp d ng các quy đ nh gi m thi u ô nhi m ti ng n, ánh sáng, n

c

th i, ch t gây xói mòn, h p ch t gây suy gi m t ng ozon và ch t làm ô nhi m
không khí, đ t.
*B o t n đa d ng sinh h c, h sinh thái và c nh quan t nhiên:
+ Các loài sinh v t hoang dã khai thác t t nhiên đ c tiêu dùng, tr ng bày
hay mua bán ph i tuân theo quy đ nh nh m đ m b o vi c s d ng là b n v ng.
+ Không đ

c b t gi các loài sinh v t hoang dã, tr khi đó là ho t

đ ng đi u hòa sinh thái. T t c nh ng sinh v t s ng ch đ
nh ng t ch c có đ

th m quy n và đi u ki n nuôi d

c b t gi b i

ng, ch m sóc chúng.

+ Vi c kinh doanh có s d ng các loài sinh v t b n đ a cho trang trí và
tôn t o c nh quan c n áp d ng các bi n pháp ng n ng a các loài sinh v t
ngo i lai xâm l n.


15

+

óng góp ng h cho ho t đ ng b o t n đa d ng sinh h c, bao g m

vi c h tr cho các khu b o t n thiên nhiên và các khu v c có giá tr đa d ng
sinh h c cao.
+ Các ho t đ ng t

ng tác v i môi tr

ng không đ

c có b t k tác h i

nào đ i v i kh n ng t n t i c a qu n xã sinh v t, c n h n ch , ph c h i m i
tác đ ng tiêu c c lên h sinh thái c ng nh có m t kho n phí đóng góp cho
ho t đ ng b o t n.
1.2. Qu n lý môi tr

ng

1.2.1. Khái ni m v qu n lý môi tr

ng

Hi n nay ch a có m t khái ni m th ng nh t v qu n lý môi tr
Theo m t s tác gi , thu t ng v qu n lý môi tr
dung chính: qu n lý Nhà n

c v môi tr

nghi p, khu v c dân c v môi tr
ch y u là t ng c
tr

ng.

ng bao g m hai n i

ng và qu n lý c a các doanh

ng. Trong đó n i dung th hai có m c tiêu

ng hi u qu c a h th ng s n xu t ( h th ng qu n lý môi

ng theo ISO 14000 ) và b o v s c kho c a ng

s ng trong khu v c ch u nh h

i lao đ ng và dân c

ng c a s n xu t.

Phân tích m t s khái ni m có th th y qu n lý môi tr

ng là t ng h p

các bi n pháp thích h p, tác đ ng và đi u ch nh các ho t đ ng c a con ng
v i m c đích chính là gi hài hoà m i quan h gi a môi tr
gi a nhu c u c a con ng

i và ch t l

ng môi tr

i,

ng và phát tri n,

ng, gi a hi n t i và kh

n ng ch u đ ng c a trái đ t - “phát tri n b n v ng”.
Nh v y, “Qu n lý môi tr
b o v môi tr

ng là m t l nh v c qu n lý xã h i, nh m

ng và các thành ph n c a môi tr

ng, ph c v s nghi p phát

tri n b n v ng và s d ng h p lý tài nguyên thiên nhiên và xã h i”.
Qu n lý môi tr

ng đ

c th c hi n b ng t ng h p các bi n pháp : lu t

pháp, chính sách, kinh t , k thu t, công ngh , v n hoá, xã h i, giáo d c…


16

Các bi n pháp này có th đan xen, ph i h p, tích h p v i nhau tu theo đi u
ki n c th c a v n đ đ t ra.
ng đ

Vi c th c hi n qu n lý m i tr

c th c hi n

m i quy mô: toàn

c u, khu v c, qu c gia, t nh, huy n, c s s n xu t, h gia đình,…
1.2.2. Vai trò, ý ngh a và s c n thi t c a qu n lý môi tr
1.2.2.1.Vai trò c a qu n lý môi tr
Qu n lý môi tr
t ng c

ng

ng

ng có vai trò vô cùng quan tr ng trong vi c góp ph n

ng hi u l c, hi u qu qu n lý Nhà n

c v tài nguyên và môi tr

ng

n đ nh kinh t v mô, b o đ m an sinh xã h i, th c hi n các m c tiêu phát
tri n b n v ng c a đ t n

c.

Th c hi n vi c qu n lý môi tr
ngu n tài nguyên c a đ t n

ng nh m qu n lý ch t ch đ

c các

c ch t và khai thác m t cách có hi u qu nh t

các ngu n tài nguyên c a đ t n

c trong đó đ m b o hi u qu , ti t ki m, đáp

ng nhu c u phát tri n b n v ng kinh t - xã h i, b o đ m an ninh, qu c
phòng, b o v môi tr

ng sinh thái.

1.2.2.2.Ý ngh a c a qu n lý môi tr
Công tác qu n lý môi tr
tính chi n l

ng

ng giúp cho vi c x lý nh ng v n đ mang

c v bi n đ i khí h u; đ xu t chính sách, gi i pháp trong gi i

quy t các v n đ nóng đ

c k p th i. Th c hi n t t vi c ch n ch nh công tác

c p phép tài nguyên khoáng s n; b o v , chia s ngu n n
nguyên n
theo h

c, khoáng s n đ

c qu n lý, khai thác, s d ng ti t ki m, hi u qu

ng b n v ng.
Th c hi n đ

c vi c qu n lý môi tr

nhi u v vi c, c s gây ô nhi m môi tr
môi tr

c liên qu c gia; tài

ng đ ng th i th c hi n t t đ

các tác đ ng môi tr

ng s phát hi n và x lý k p th i
ng nghiêm tr ng; các đi m nóng v

c công tác th m đ nh, đánh giá đ

ng và các v n đ v bi n đ i khí h u.

c