skkn biện pháp bồi dưỡng học sinh giỏi vật lý đạt hiệu quả

-1-

A. PHẦN MỞ ĐẦU
I - LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI :
Một trong những chủ trương lớn của Đảng và nhà nước ta đối với giáo
dục trong thời kỳ đổi mới là: Nâng cao nguồn nhân lực và bồi dưỡng nhân
tài cho đất nước. Muốn làm được việc này thật không dễ. Nó đòi hỏi một sự
nỗ lực và sáng tạo không biết mệt mỏi của những người làm công tác giáo dục
nói chung và toàn thể đội ngũ giáo viên chúng ta nói riêng. Để thực hiện tốt
chủ trương của Đảng và nhà nước, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về học tập
và rèn luyện của học sinh , nhiều năm qua bản thân luôn phấn đấu không
ngừng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh . Trong đó
công tác nâng cao chất lượng học sinh giỏi rất được nhà trường chú trọng,
nhằm tạo ra nguồn nhân tài trong tương lai cho đất nước thì ngay từ khi các
em còn ngồi trên ghế nhà trường chúng ta cần phải theo dõi, phát hiện và tiến
hành bồi dưỡng các em nhằm giúp các em phát huy hết khả năng tư duy sáng
tạo của mình.
II – MỤC ĐÍCH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
1/ Mục đích : Là một giáo viên phụ trách giảng dạy môn vật lý Trường
Trung học cơ sở. Bản thân tôi đã trải qua hơn 10 năm giảng dạy môn học này.
Song song với công tác giảng dạy trên lớp theo chuyên môn thì cũng gần
chừng ấy năm tôi tham gia công tác bồi dưỡng học sinh giỏi của trường. Có
được một số thành công nhất định trong lĩnh vực này, do vậy nay tôi xin chia
sẽ những “Kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi đạt hiệu qua”của mình
trong công tác này cho bạn bè đồng nghiệp tham khảo cũng như chia sẻ thêm
cho tôi những kinh nghiệm về công tác này nhằm cùng nhau đưa phong trào
bồi dưỡng học sinh giỏi của địa phương mình tiến thêm những bước mới .
2/ Phương pháp : Qua quá trình giảng dạy, kiểm tra phát hiện , tiếp
xúc trực tiếp, ..
III - GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI:
- Học sinh trường THCS Phương Trà- Cao Lãnh- Đồng Tháp

- Sách giáo khoa vật lý lớp 6,7,8,9
- Sách giáo viên vật lý lớp 6,7,8,9
- Các loại sách nâng cao vật lý dành cho các khối lớp ở bậc THCS.
Biện pháp bồi dưỡng học sinh giỏi vật lý đạt hiệu quả


-2-

IV - KẾ HOẠCH THỰC HIỆN
Từ thực tiễn bồi dưỡng học sinh giỏi vật lý bản thân đã thực hiện đề tài
từ tháng 9 năm học 2011- 2012 đến nay

B - NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
I/ - CƠ SỞ LÍ LUẬN
Theo sự chỉ đạo của cán bộ ngành , của trường và để đáp ứng nhu cầu
học tập của học sinh. Bản thân luôn coi công tác bồi dưỡng học sinh giỏi là
công tác mũi nhọn và trọng tâm, Ban Giám Hiệu trường luôn tạo mọi điều
kiện để giáo viên đảm nhận nhiệm vụ bồi dưỡng học sinh giỏi với chất lượng
ngày càng cao.
II/ - CƠ SỞ THỰC TIỂN
Trường Phương trà thuộc xã vùng sâu của huyện kinh tế còn khó khăn,
phương tiện giao thông không thuận lợi nhưng nhiều học sinh luôn được khao
khát được thi đạt vào các trường chuyên, lớp chọn….. để thể hiện hết năng lực
học tập của mình. Để đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh và nhằm nâng cao
chất lượng giáo dục, việc bồi dưỡng học sinh giỏi là yếu tố quan trọng giúp
nâng cao chất lượng giáo dục mũi nhọn của trường.
III - THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG MÂU THUẨN
1/ Thực trạng
Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi của trường THCS Phương Trà trong
suốt thời gian qua được sự quan tâm sâu sát của các cấp uỷ đảng, chính

quyền, Phòng Giáo Dục huyện Cao Lãnh, Ban Giám Hiệu Trường THCS
Phương Trà cùng với sự đồng thuận của ác bậc cha mẹ học sinh và lòng nhiệt
tính say mê khoa học của thầy và trò
Ban giám Hiệu trường đã đưa ra kế hoạch từ rất sớm ( đầu năm học)
nên giáo viên và học sinh có đủ thời gian để rèn luyện và bồi dưỡng
Bản thân luôn trao dồi kiến thức để nâng cao trình độ chuyên môn.
2/ Khó khăn
Tư liệu bồi dưỡng do ngành cung cấp còn ít. Phần lớn giáo viên dạy bồi
dưỡng đều phải tự soạn, tự tìm mua và tự nghiên cứu tài liệu.
Hoàn cảnh gia đình học sinh còn khó khăn, nhà xa nên việc đi lại ảnh
hưởng đến thời gian học.
Biện pháp bồi dưỡng học sinh giỏi vật lý đạt hiệu quả


-3-

Đối với những học sinh có học lực giỏi thì cha mẹ học sinh thường định
hướng và quan tâm đầu tư cho con em học môn toán
Học sinh thường không yên tâm khi được chọn vào lớp bồi dưỡng HSG
vì phải mất nhiều thời gian ảnh hưởng đến sức khoẻ và kết quả học tập chung.
IV –CÁC BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ :
1. Phát hiện:
Vật lý là một môn học mà đến tận lớp 6 mới được đưa vào giảng dạy
do đó ngay từ khi các em bắt đầu làm quen với môn học, thi tôi đã sớm quan
sát về việc học tập của các em. Phát hiện xem khả năng hoà nhập vào một
môn học mới này của các em ở mức độ nào: nhanh hay chậm cũng như quan
sát xem các em có năng khiếu về môn học này hay không. Trong việc phát
hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi thì năng khiếu và sự nhạy bén là một phẩm
chất không thể thiếu được. Tiếp đến tôi quan sát xem ở các em có sự hứng
thú cao khi học tập môn học này không? Như các bạn đều biết khi chúng ta

thích một việc gì đó thì chúng ta thường đạt được kết quả cao khi tiến hành
công việc đó.
Cần có kế hoạch tuyển chọn học sinh ngay từ lớp 7.Giáo viên dạy lớp
cần dạy chắc cơ bản sau tăng dần tốc độ để đến lớp 8 học sinh có thể tham gia
đội tuyển.
Phân loại học sinh : giáo viên phải có phương pháp bồi dưỡng
thích hợp với từng đối tượng.
Một điều không thể thiếu được khi chúng ta phát hiện học sinh giỏi bộ
môn vật lý đó là tính cần cù siêng năng nhạy bén của học sinh. Học vật lí nói
chung đòi hỏi người học phải thực sự cần cù vì khối lượng kiến thức mà chủ
yếu là số lượng bài tập nhiều khiến các em phải thừơng xuyên học và làm bài
tập cũng như phải ôn tập lại các nội dung đã được học trước đó. Hơn nữa
càng thực hành thì các em càng khắc sâu được kiến thức.
Khi chúng ta tuyển chọn các em học sinh ở các bộ môn tự nhiên như:
Toán, Vật Lý, Hoá học…. ngoài sự sáng tạo ở mức độ cao, môn vật lý nói
riêng cũng đòi hỏi các em cần có sự sáng tạo. Có sáng tạo thì việc vận dụng
các kiến thức vào các kỹ năng mới nhanh và có hiệu quả được.
Những em học sinh hợp đủ các phẩm chất trên thì chúng ta có thể tuyển
chọn vào đội tuyển học sinh giỏi của trường.
2. Bồi dưỡng :
Nếu ở lớp 7 chúng ta chỉ phát hiện và ghi tên các em vào danh sách đội
tuyển thì ngay từ khi chúng ta tiến hành giảng dạy chương trình lớp 8 chúng
Biện pháp bồi dưỡng học sinh giỏi vật lý đạt hiệu quả


-4-

ta phải tiến hành bồi dưỡng các em. Như chúng ta đã biết, chương trình vật lý
6,7,8,9 có mối liên hệ chặt chẽ. Có nghĩa là những nội dung kiến thức vật lí
được học ở lớp dưới sẽ được ôn tập và mở rộng ở chương trình lớp trên do đó

việc quyết định chọn lớp 8 là thời điểm bắt đầu ôn tập là phù hợp. Lúc này
các em đã có được vốn kiến thức cơ bản về cấu trúc do vậy việc đưa ra các
bài tập nâng cao cho các em thực hành cũng dễ dàng hơn.
Chương trình lớp 8 khả năng vận dụng công thức để giải bài tập rất
nhiều .Lúc này phần nào chúng ta có thể kiểm tra toàn diện về trình độ của
học sinh thì ngoài việc tiếp tục ôn tập củng cố kiến thức cho các em, hoàn
thành những kiến thức về lý thuyết ở chương trình THCS vào cuối năm học
chúng ta phải tiến hành cho các em thi để lựa chọn ra những em học sinh nổi
trội nhất để đưa vào đội tuyển chính thức của trường chuẩn bị cho kỳ thi vào
cuối năm lớp 8.
Qua lớp 9 khi chúng ta có được danh sách chính thức các em chuẩn bị
tham gia các kỳ thi cấp tỉnh thì chúng ta tiến hành ôn tập các em ở mức độ cao
hơn. Lúc này khi các em hầu như đã nắm hết các kiến thức về lý thuyết và
bài tập thì chúng ta đi sâu vào hơn vào bài tập nâng cao.
3/ Phương pháp bồi dưỡng:
Qua nhiều năm giảng dạy bản thân tôi đã rút ra được một số kinh
nghiệm mà theo tôi nghĩ nó có hiệu quả trong quá trình phát hiện và bồi
dưỡng học sinh giỏi như sau:
a/.Xác định tư tưởng cho học sinh:
Việc tham gia ôn thi học sinh giỏi khiến học sinh phải bỏ ra rất nhiều
thời gian cho môn học này do đó it nhiều sẽ ảnh hưởng đến các môn học khác.
Đã không ít học sinh có ý định bỏ cuộc giữa chừng khi các em đang tham gia
ôn tập. Để các em có thái độ tích cực ngoài giờ học tôi thường tâm sự phân
tích cho các em hiểu về lợi ích sau này của việc ôn thi học sinh giỏi chứ
không đơn thuần là ôn tập để thi là xong. Môn vật lý sẽ còn theo các em rất
lâu trong quả trình học tập cũng như lợi ích của nó trong công việc trong
tương lai của các em sau này. Từ đó các em thấy được tầm quan trọng của
môn học và có thái độ tích cực hơn trong khi ôn tập. Ngoài ra để tạo điều kiện
cho các em tham gia các môn học khác được tốt tôi thừơng bố trí thời gian
học tập , ôn tập phù hợp cho các em trách sự qúa tải về thời gian cũng như

việc nhồi nhét kiến thức. Do vậy như đã nói ở trên , việc tiến hành ôn tập, bồi
dưỡng được tôi tiến hành ngay từ đầu năm học lớp 8.

Biện pháp bồi dưỡng học sinh giỏi vật lý đạt hiệu quả


-5-

Sau khi lập đội tuyển một thời gian phải có kế hoạch bồi dưỡng mũi
nhọn, nâng mặt bằng chung của đội tuyển
b/. Thực hành giải bài tập là bước quan trọng nhất của mọi sự thành
công:
Nói về việc học vật lí thì thực hành giải bài tập làm nên sự hoàn hảo. do
vậy trong quá trình ôn tập tôi dành rất nhiều thời gian cho các em thực hành.
Có những bài tập có thể cho các em làm đi làm lại một vài lần vì với số lượng
kiến thức khổng lồ các em sẽ không thể khắc sâu nếu các em chỉ được giải
một lần. Với điều kiện ở xa trung tâm việc phô tô tài liệu thường mất nhiều
thời gian và tiền bạc do vậy rất it khi tôi phô tô tài liệu cho các em mà chọn
phương pháp đọc chép các đề bài của các bài tập cho các em . Tưởng chừng
việc này sẽ gây nên sự tốn kém về thời gian của cả thầy và trò nhưng thực
chất việc này lại giúp học sinh và giáo viên tạo nên sự gắn bó thân thiện nhằm
góp thêm động lực cho các em yêu thích môn học. Đó cũng là cách để giúp
các em học tập. Với thời gian trên lớp trái buổi hạn hẹp không đủ để các em
thực hành được nhiều bài tập do vậy tôi thường giao bài tập để các em làm tại
nhà.
Ra đề kiểm tra thường xuyên hàng tuần để học sinh rèn kĩ năng làm
bài,rèn khả năng chịu áp lực thi cử, giáo viên chấm, chữa bài rút kinh nghiệm
cho học sinh, có khuyến khích, động viên những học sinh có kết quả làm bài
cao nhất.
c/. Sách là công cụ ôn tập quan trọng:

Việc ôn tập bồi dưỡng học sinh giỏi đòi hỏi cần phải cho học sinh thực
hành làm thật nhiều các dạng bài tập nâng cao khác nhau do vậy bản thân tôi
đã sưu tầm rất nhiều loại sách nâng cao qua từng năm học. Qua nhiều năm
sưu tầm, lựa chọn và tìm mua những sách dùng để ôn tập và nâng cao cho mỗi
khối lớp. Toàn bộ nguồn kinh phí này do giáo viên tự mua.
Hướng dẫn học sinh tự học,tự đọc: dựa vào những mặt mạnh của từng
học sinh có thể giao chuyên đề cho từng học sinh làm sau đó trao đổi với các
bạn khác trong đội.
Mỗi học sinh cần có sổ tay ghi chép toàn bộ các kiến thức, công thức
vật lí và những công thức môn toán liên quan của tấc cả các khối 6,7,8,9 để
làm tư liệu khi giải bài tập.
d/. Áp dụng công nghệ thông tin:
Các loại sách hiện có của tôi nhiều lúc cũng không đủ để khắc phục
tình trạng này vài năm gần đây sẵn có mạng Internet tại nhà tôi thường cho
Biện pháp bồi dưỡng học sinh giỏi vật lý đạt hiệu quả


-6-

các em lên mạng để làm quen với các đề thi cũng như các dạng bài tập nâng
cao. Điều này cũng giúp các em thực hành giải bài tập được nhiều hơn do
không phải mất thời gian chép đề và cũng gây nhiều hứng thú để các em học
tập.
e/. Lớp học trái buổi:
Việc bồi dưỡng học sinh giỏi của tôi chủ yếu được tiến hành trái buổi
học chính khóa của học sinh. Trong quá trình bồi dưỡng tôi thường rất nghiêm
túc thực hiện đúng giờ và hạn chế tối đa thời gian vắng để học sinh có ý thức
kĩ luật, tinh thần thái độ nghiêm túc trong việc học , để các em có sự cố gắng
trong học tập. Ngoài thời gian làm bài tập có những lúc tôi kiểm tra về lý
thuyết , có những lúc tôi kiểm tra những bài tập được làm và sửa vào buổi học

trước, hoặc cho học sinh làm quen và giải các đề thi cấp huyện, cấp tỉnh của
các năm học trước.
Dạy bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lý có thể rất cực vì tốn nhiều
công sức và thời gian vì giáo viên cần nghiên cứu kĩ các bài tập nâng cao,
nhưng cũng có một số bài tập khó hiểu thì giáo viên cần phải chứng minh lại
bằng thí nghiệm cho học sinh hiều thì mới đem lại cho học sinh sự hứng thú,
tích cực thuyết phục hơn các môn học khác từ đó giúp các em ham thích học
bồi dưỡng vật lí.
f/. Thái độ trong công tác:
Mặc dù công tác ôn thi học sinh giỏi là một việc rất vất vả. Nó chiếm
rất nhiều thời gian, công sức và tiền bạc. Hơn nữa kinh phí cho công tác này
còn nhiều hạn hẹp, hầu như không có hoặc nếu có thì chỉ để động viên tinh
thần của giáo viên Nhưng không vì thế mà bản tôi nhụt ý chí ,với lòng quyết
tâm và sự tận tuỵ với công việc hầu như năm nào tôi cũng tham gia công tác
này và làm việc hết mình không phân biệt thời gian qui định.
Phải tạo niềm tin trong học sinh .Gây hứng thú cho các em với môn thi
và có quyết tâm vào đội tuyển. Động viên các em trong đội tuyển, tạo điều
kiện tốt nhất cho các em yên tâm tập trung vào môn chuyên như: đảm bảo
chương trình các môn khác, nhất là các môn thi tuyển vào lớp 10
Giáo dục cho các em biết nâng cao ý thức trách nhiệm, nghĩa vụ đối với
trường và xã hội, giáo dục các em có khát vọng và quyết tâm đồng thời ý thức
được quyền lợi với bản thân,với gia đình để đạt được kết quả cao vì tôi
thường quan niệm rằng: Sự thành công của học sinh qua các kì thi cũng chính
là sự thành công của bản thân tôi trong sự nghiệp giáo dục
V – HIỆU QUẢ ÁP DỤNG :
Biện pháp bồi dưỡng học sinh giỏi vật lý đạt hiệu quả


-7-

Nhờ liên tục đổi mới phương pháp và cách thức ôn tập học sinh và đúc
rút được những kinh nghiệm nhất định trong việc bồi dưỡng do vậy trong
những năm học vừa qua tôi đã thu được những kết quả sau:
1/ Về kiến thức
Trang bị cho học sinh một lượng kiến thức vững chắc để có đủ bản lĩnh
bước vào các trường chuyên, lớp chọn ở vùng thành thị hoặc vào lớp 10
2/ Về chất lượng
Có thể khẳng định rằng dạy bồi dưỡng học sinh giỏi là một chương
trình mang tính thiết thực và hiệu quả cao điều đó được chứng minh qua thực
tế bằng chất lượng học tập của các em, trong những năm qua Trường Phương
Trà có nhiều học sinh tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi đạt giải cấp huyện ,
cấp tinh và thi đạt vào các lớp chuyên Lý Trường THPT Thành Phố Cao
Lãnh.
*Bảng thống kê kết quả học sinh đạt giải cấp huyện, cấp tỉnh qua từng
năm học:
Năm học
2006-2007
2007-2008
2008-2009
2009-2010
2010-2011
2011-2012

Giải cấp huyện
2
1
1
1
2
2

Giải cấp tỉnh
1
1
1
1

C- KẾT LUẬN:
I/ Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI ĐỐI VỚI CÔNG TÁC
Thực tế cho thấy việc phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi là công việc
đầy khó khăn đối với giáo viên các bộ môn nói chung và bộ môn vật lí mà tôi
đang đảm nhận nói riêng, nó đòi hỏi rất cao ở người giáo viên. Với lòng yêu
nghề, mến trẻ thì có lẽ bất kỳ giáo viên nào cũng có thể vượt qua khó khăn,
gian khổ để công việc phát hiện và đào tạo nhân tài cho đất nước ngày càng
có những bước tiến vượt bậc.

Biện pháp bồi dưỡng học sinh giỏi vật lý đạt hiệu quả


-8-

II/ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG
Qua nhiều năm thực hiện các biện pháp trên đã đạt được một số kết quả
khả quan, từ những kinh nghiêm trên có thể vận dụng thực tế vào tất cả các
môn học cấp THCS của trường THCS
III / BÀI HỌC KINH NGHIỆM, HƯỚNG PHÁT TRIỂN
1/ Một số bài học kinh nghiệm
- Giáo viên cần chuẩn bị trước nội dung bài tập các dạng từ cơ bản đến
nâng cao có đáp án cụ thể .
- Nội dung bài tập phải cô đọng, rõ ràng, chính xác.

- Cần xây dựng ngân hàng đề đủ các phần cơ, nhiệt, điện, quang để làm
tư liệu lưu lại cho các khoá học sau.
- Để đạt được kết quả như trên bản thân luôn không ngừng học tập, trao
đổi kinh nghiệm, luôn lắng nghe, rút kinh nghiệm từ sự thất bại , không nản
lòng, sẳn sàng chia sẽ những kinh nghiệm vốn có giúp đỡ đồng nghiệp bằng
tất cả khả năng.
2/ Hướng phát triển
Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ mà bản thân tôi đã đúc rút được
trong quá trình phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi ở bộ môn vật lí trong
những năm qua. Tôi rất mong nhận được sự giúp đỡ chân thành của các quý
thầy cô, của đồng nghiệp để chúng ta đi đến mục đích chung cuối cùng là: góp
phần đào tạo ra cho xã hội những con người vừa hồng vừa chuyên đáp ứng
nhu cầu “công nghiệp hoá –hiện đại hoá” đất nước .
VI / ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHI
1/ Đề xuất
Qua nhiều năm thực hiện những giải pháp như trên. Có thể đây chỉ là
những giải pháp cần nhưng chưa đủ nhưng rất mong sự quan tâm của ngành
và các trường bạn trao đổi chia sẽ giúp tôi ngày càng tiến bộ hơn nữa trong
công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, góp phần vào phát triển giáo dục của huyện
nhà
2/ Kiến nghị
Để thu hút học sinh vào các đội tuyển học sinh giỏi tôi xin đề nghị
khuyến khích cho học sinh lớp 9 đạt giải trong kì thi học sinh giỏi cấp huyện
được tuyển thẳng vào trường THPT . Có như vậy mới tạo nên không khí phấn

Biện pháp bồi dưỡng học sinh giỏi vật lý đạt hiệu quả


-9-

khởi để học sinh có động cơ và quyết tâm cao trong học tập . Từ đó các em sẽ
học tập hăng say hơn và gắn bó hơn với đội tuyển.
Cần có chế độ bồi dưỡng cho giáo viên nhằm góp phần tạo thêm động
lực tích cực của giáo viên.

Phương Trà, ngày tháng năm
Người viết

Thái Thị Thuý Hương

MỤC LỤC
A. Phần mở đầu
Biện pháp bồi dưỡng học sinh giỏi vật lý đạt hiệu quả


- 10 I. Lý do chọn đề tài
II. Mục đích và phương pháp nghiên cứu
III. Giới hạn của đề tài
IV. Kế hoạch thực hiện

trang1
trang1
trang1
trang2

B. Phần nội dung
I. Cơ sở lý luận
II. Cơ sở thực tiễn
III. Thực trạng và những mâu thuẫn
IV. Các biện pháp giải quyết vấn đề

V. Hiệu quả áp dụng

trang2
trang2
trang2
trang3
trang7

C. Kết luận
I. Ý nghĩa của đề tài đối với công tác
II. Khả năng áp dụng
III. Bài học kinh nghiệm, hướng phát triển
IV. Đề xuất, kiến nghị

trang7
trang8
trang8
trang8

Biện pháp bồi dưỡng học sinh giỏi vật lý đạt hiệu quả