Phương pháp định loại nấm sợi

Phương pháp định loại nấm sợi

Phương pháp định loại nấm
sợi
Bởi:
Nguyễn Lân Dũng

PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH LOẠI NẤM SỢI
Yêu cầu:
- Có được các chủng nấm sợi thật thuần khiết (không được lẫn tạp nấm hoặc các vi
sinh vật khác).
- Các chủng cần định loại phải được nuôi cấy trên các môi trường, nhiệt độ, thời
gian nuôi cấy theo đúng quy định của các khoá phân loại đối vối từng chi nấm mốc.
Quy trình định loại một chủng nấm sợi:
Quan sát đặc điểm phân loại của chủng nấm sợi cần định loại.
Quan sát đặc điểm khuẩn lạc trên thạch

- Hình dáng
- Kích thước (đường kính, chiều dày)
- Dạng mặt (nhung mượt, mịn, len xốp, dạng hạt, lồi lõm, có khía hay không…)
- Màu sắc khuẩn lạc mặt trên và mặt dưới
- Dạng mép khuẩn lạc (mỏng, dày, phẳng, nhăn nheo…)
- Giọt tiết nếu có (nhiều, ít, màu sắc)
- Mùi khuẩn lạc (có, không mùi)
- Sắc tố hoà tan (màu của môi trường xung quanh khuẩn lạc) nếu có.

1/3


Phương pháp định loại nấm sợi

- Các cấu trúc khác: bó sợi, bó giá (Synnematous or sporodochial conidiomata) các
cấu trúc mang bào tử trần (Fruit body - conidiomata) như đĩa giá (acervuli) hoặc túi giá
(Pycnidia), đệm nấm (Stroma), hạch nấm (sclerotia) vv..
Quan sát các đặc điểm vi học

- Sợi nấm: (hyphae) có vách ngăn, không có vách ngăn, có mấu.
- Bào tử trần(conidia): kiểu phát sinh bào tử trần (ở nấm bất toàn), hình dạng, kích
thước, màu sắc, bề mặt (nhẵn, có gai, gồ ghề) cách sắp xếp đơn độc chuỗi gốc non
(basipetal) chuỗi gốc già (acropetal) khối cầu vv…
- Bộ máy mang bào tử (spore apparatus): nang bào tử và nang bào tử nhỏ (nếu có)
(Sporangia & Sporangiola) hình dáng, kích thước, màu sắc, bề mặt của nang, cuống
nang, không hoặc có nhánh (nhánh mọc vòng, mọc cách, hợp trục vv…); bào tử nang (
hình dạng, kích thước, bề mặt, …) ở nấm tiếp hợp.
- Bộ máy mang bào tử trần (conidiogenous apparatus): giá bào tử trần
(conidiophore) - kích thước, đường kính, chiều dài, bề mặt (nhẵn, có gai, có nốt sần,
vv…) màu sắc, có vách ngang hoặc không, có hoặc không có cấu trúc đặc biệt như
tế bào chân (foot cell) sợi cứng (setae) tăng trưởng ở gốc hoặc ở ngọn có hoặc không
có dạng hình thái đặc biệt như bó giá, đệm giá. Các nhánh (của bào tử trần) số lượng
nhánh, kích thước bề mặt, màu sắc, cách sắp xếp (đối xứng, không đối xứng sát nhau
hoặc tẽ rộng, vị trí dọc giá bào tử trần hoặc tập trung ở ngọn giá)vv…
- Tế bào sinh bào tử trần (conidiogenous cell)
Kiểu tế bào sinh bào tử trần (thể bình, dạng có khuyên ở đỉnh, dạng sinh bào tử trần
đồng thời, như dạng (dạng bình- phialo type; dạng phân đốt, Annello type). Dạng sinh
bào tử trần không đồng thời (Aleurio- type), bào tử đính kiểu nảy chồi (Blasto - type),
dạng sinh bào tử trần qua lỗ để lại sẹo (Poro - type) vv.. hình dạng, kích thước, màu sắc,
cách sắp xếp (đơn dộc hoặc thành cụm, thành vòng), vị trí (trên sợi nấm, dọc theo giá
bào tử trần, các nhánh hoặc ở đính giá) vv…
- Thể quả túi (ascocarp) như cleistothecium, cần khảo sát vị trí, số lượng, hình
dạng, kích thước, màu sắc, bề mặt của thể quả, quan sát túi bào tử (ascus) bào tử túi
(ascospore) về hình dạng, kích thước bề mặt.

Tiến hành định loại
Căn cứ vào kết quả quan sát đầy đủ, chính xác các đặc điểm của khuẩn lạc và các đặc
điểm vi học tiến hành xác định tên loài (hoặc thứ nếu có) chủng nấm mốc như sau:

2/3


Phương pháp định loại nấm sợi

- Dùng khoá phân loại của các nhóm phân loại bậc cao (ngành, ngành phụ, lớp, bộ,
họ, chi) để xác định lần lượt xem những nấm mốc thuộc chi nấm mốc nào. Tiếp theo
dùng khoá phân loại của chi đó để xác định đến loài (thứ) bằng cách so sánh tất cả các
đặc điểm đã quan sát được của chủng nấm mốc đó với các đặc điểm tương ứng của loài
nào đó trong khoá phân loại. Nếu các đặc điểm so sánh phù hợp với đặc điểm của loài
mô tả trong khoá, ta xác định được tên loài của chủng nấm mốc cần định loại.
- Nếu có chủng nấm mẫu của loài (hoặc thứ) vừa xác định thì tiến hành so sánh các
đặc điểm hình thái khuẩn lạc, đặc điểm vi học của chủng mẫu với các đặc điểm tương
ứng của chủng cần định loại. Nếu các đặc điểm của 2 chủng phù hợp với nhau thì có thể
khẳng định chắc chắn loài (hoặc thứ) của chủng nấm mốc cần định loại.
- Nếu có chủng nấm mẫu của loài (hoặc thứ) vừa xác định thì tiến hành so sánh các đặc
điểm hình thái khuẩn lạc, đặc điểm vi học của chủng mẫu với các đặc điểm tương ứng
của chủng cần định loại. Nếu các đặc điểm của 2 chủng phù hợp với nhau thì có thể
khẳng định chắc chắn loài (hoặc thứ) của chủng nấm mốc cần định loại.

3/3