Vai trò của tiếng trong thơ ca (chương trình cũ)

CHÀO MỪNG

QUÝ THẦY CÔ
đến dự giờ
LỚP 11 TOÁN


PHÂN MÔN TIẾNG VIỆT

Vai trò của “tiếng”
trong thơ ca
GV biên soạn: VÕ PHÚC CHÂU


Kiểm tra bài cũ
1. Đơn vò cơ bản của tiếng Việt là “tiếng”.
Về mặt ngữ âm, “tiếng” được gọi là gì ?
Tiếng là một âm tiết.
2. Xét về cấu tạo âm tiết tiếng Việt, có hai đặc
điểm nào đáng lưu ý?
- Âm tiết nào cũng mang thanh điệu
+ Thanh bằng : ngang, huyền,
+ Thanh trắc : hỏi, ngã, sắc, nặng

- Mỗi âm tiết thường gồm hai phần: âm đầu
và vần


BÀI HỌC
1. “Tiếng” trong truyền thống thơ ca
“Tiếng” là cái cầu nối gắn thơ với ca:

+ thơ có thể ca
+ ca có thể dùng thơ làm lời
 khái niệm thơ ca


KHẢO SÁT
1. Cho biết số tiếng trong mỗi dòng thơ, từ đó suy ra thể
thơ:
Trường hợp 1:

“Cây đa cũ, bến đò xưa
” Bộ hành có nghóa, nắng mưa cũng chờ” (Ca dao)
 dòng trên 6 tiếng, dòng dưới 8 tiếng  thể thơ lục bát
Trường hợp 2:

“Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực tàu, giấy đỏ
Bên phố đông người qua” (Thơ Vũ Đình Liên)
 mỗi dòng đều có 5 tiếng  thể thơ ngũ ngôn


1. “Tiếng” trong truyền thống thơ ca

2. “Tiếng” là căn cứ để lập ra các thể
thơ

- Người ta thường lấy số tiếng trong mỗi câu thơ
(kết hợp số câu/bài) để xác đònh thể thơ. Ta gọi đó
là lượng thơ.

- Một số thể thơ thường gặp: Lục bát, Song
thất lục bát, Ngũ ngôn, Thất ngôn tứ tuyệt , Thất
ngôn bát cú, Tự do, …


1. “Tiếng” trong truyền thống thơ ca
2. “Tiếng” là căn cứ để lập ra các thể thơ

3. “Tiếng” là căn cứ để ngắt nhòp trong mỗi câu thơ
Ngắt nhòp không chỉ để hiểu thơ mà còn để đọc thơ
a. Nói đến nhòp thơ do “tiếng” tạo nên là nói đến tiết
tấu của thơ. Khi ngắt nhòp, ta tạo nên bước thơ.
b. Nhìn chung, ta thường gặp nhòp chẵn (hai âm
tiết), nhòp lẻ (ba âm tiết) và sự phối hợp giữa hai loại
nhòp đó.


THỰC HÀNH

Thử ngắt nhòp cho mỗi dòng thơ dưới đâ
“Non cao tuổi vẫn chưa già
Non thời nhớ nước, nước mà quên non”
(Thơ Tản Đà)

Đáp án
“Non cao tuổi / vẫn chưa già
 nhòp lẻ 3/3
Non thời /nhớ nước /nước mà / quên non”
 nhòp chẳn 2/2/2/2

1. “Tiếng” trong truyền thống thơ ca
2. “Tiếng” là căn cứ để lập ra các thể thơ

3. “Tiếng” là căn cứ để ngắt nhòp trong mỗi câu
thơ
a. bước thơ
b. tiết tấu

c. Bước thơ còn tuân theo luật phối thanh (bằng,
trắc), tạo nên tính du dương, trầm bổng của lời thơ

Ví dụ:

Trăm năm /trong cõi /người ta

2B
4T
6B
Chữ Tài /chữ mệnh /khéo là /ghét nhau
2B
4T
6B
8B


1. “Tiếng” trong truyền thống thơ ca
2. “Tiếng” là căn cứ để lập ra các thể thơ

3. “Tiếng” là căn cứ để ngắt nhòp trong mỗi câu thơ

a. bước thơ

b. tiết tấu
c. luật phối thanh

d. Tiết tấu thơ còn được tạo nên bởi :

+ phép điệp (điệp âm, điệp thanh, điệp từ, điệp dòng,
điệp đoạn)
 tạo nên tính dìu dặt của tiết tấu
+ phép đối (bằng trắc, các vế câu,…)
 tạo nên tính hài hòa của tiết tấu


1. “Tiếng” trong truyền thống thơ ca
2. “Tiếng” là căn cứ để lập ra các thể thơ
3. “Tiếng” là căn cứ để ngắt nhòp trong mỗi câu thơ

4. “Thanh” của mỗi “tiếng” là căn cứ để xác đònh luật bằng
trắc


Thực hành bài tập trong Sách giáo khoa