Đoàn thanh niên xã xuân giang và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc

Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

LỜI CẢM ƠN
Thời gian học tập tại Học viện Thanh Thiếu Niên Việt Nam trôi qua
thật nhanh thấm thoát đã gần 2 năm học, giờ đây sắp phải xa trường xa thầy
cô xa bạn bè thân yêu, nơi đã chôn dấu biết bao kỷ niệm. Em không thể nào
quên những năm tháng được thầy cô tận tình dẫn dắt, dạy bảo trang bị cho
chúng em những kiến thức vô cùng quý báu để chúng em bước vào đời.
Qua cuốn chuyên đề tốt nghiệp này cho các em được bày tỏ lời cảm ơn
chân thành và sâu sắc nhất tới ban giám độc Học viện, phòng quản lý đào
tạo - tổ chức, các khoa, phòng, thầy giáo chủ nhiệm, các thầy cô giáo bộ
môn. Đặc biệt là sự hướng dẫn tận tình của cô giáo phạm thị Hằng người đã
giúp đỡ trong thời gian em thực hiện chuyên đề này.
Trong thời gian thực tập nghiên cứu tại địa phương em đã nhận được
sự giúp đỡ của các cấp uỷ Đảng , đặc biệt là sự quan tâm giúp đỡ của Ban
chấp hành, Ban thường vụ huyện Đoàn đã cung cấp tài liệu và tạo mọi điều
kiện thuận lợi cho em thực hiện chuyên đề.
Do thời gian không nhiều tài liệu thu thập được ở địa phương còn hạn
chế nên khi thực hiện chuyên đề này em không tránh khỏi những sai sót. Rất
mong nhận được sự đóng góp ý kiến, cũng như sự giúp đỡ của quý thầy cô
giáo để em hoàn thành tốt chuyên đề tốt nghiệp này.
Em xin chân thành cảm ơn!
Học viên : Hoàng văn Tiệp

Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

1

Lớp: K50

Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN........................................................................................................................1

Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

2

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

CÁC DANH TỪ VIẾT TẮT

BTV

BAN THƯỜNG VỤ

BCH

BAN CHẤP HÀNH

ĐVTN

ĐOÀN VIÊN THANH NIÊN

XHCN

XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

TNCS

THANH NIÊN CỘNG SẢN

TDTT

THỂ DỤC THỂ THAO

Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

3

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn chuyên đề.
1.1. Lý do về mặt lý luận.

Điều lệ Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh đã quy định: Thanh
nhiên là những người có độ tuổI từ 15 đến 30 tuổi, đó là những năm tháng
sung sức nhất, đẹp nhất của đời người, là một biểu tượng thể hiện sự trẻ
trung, năng động, sáng tạo. Đó là nguồn động lực mạnh mẽ thúc đẩy sự phát
triển của xã hội. Đảng ta luôn đánh giá đúng vai trò của thanh niên trong sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, từ xa xưa các thế hệ cha ông ta đã biết
huy động sức mạnh văn hoá vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Giữ
gìn bản sắc văn hoá dân tộc và không ngừng phát triển những giá trị cao đẹp
của nền văn hoá đã góp phần vào thành quả đấu tranh dựng nước và giữ
nước của các dân tộc sống trên đất nước Việt Nam.
Nền văn hoá Việt Nam ra đời từ rất sớm cùng với lịch sử mâý nghìn
năm của dân tộc Việt Nam, nền văn hoá lúa nước với nhiều nét độc đáo được
truyền từ đời này sang đời khác. Đó là nền văn hoá quần chúng lao động
hình thành từ lao động sản xuất, từ sinh hoạt cộng đồng, từ xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc.
Trong những thập niên gần đây, quá trình công nghiệp hoá và cuộc cách
mạng khoa học công nghệ đã đưa loài người lên một tầm cao mới, từ xã hội
nông nghiệp cổ truyền chuyển sang xã hội hậu công nghiệp và nền văn minh
tri thức, trình độ dân trí nâng lên rõ rệt. Từ đó nhiệm vụ quan trọng được đặt
ra trong thời kỳ đổi mới là: “Kế thừa và phát huy các giá trị tinh thần, đạo
đức và thẩm mỹ, các di sản văn hoá và nghệ thuật của dân tộc, bảo tồn và tôn
tạo các di tích lịch sử văn hoá, các danh lam thắng cảnh của đất nước”.
Nghị quyết Đại hội Đảng X của Đảng ta đã xác định: “Văn hoá là nền
tảng tinh thần trong xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển
kinh tế văn hoá”.
Nghị quyết trung ương 5 (khoá VIII) của Ban chấp hành Trung ương
Đảng xác định: “Xây dựng và phát triển nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản
sắc văn hoá dân tộc là một bộ phận quan trọng trong sự nghiệp cách mạng xá
hội chủ nghĩa ở nước ta, đòi hỏi phải có ý chí cách mạng, kiên định, trình độ,
trí tuệ và tính tự giác cao vai trò gương mẫu”.

Vì vậy việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc là vấn đề sống
còn, là trách nhiệm nặng nề, một việc hết sức ý nghĩa đối với việc phát triển
của đất nước. Đây là trách nhiệm của các cấp uỷ Đảng, chính quyền, các ban
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

4

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

ngành đoàn thể, quần chúng nhân dân, trong đó lực lượng Đoàn thanh nhiên
cộng sản Hồ Chí Minh là nòng cốt.
1.2. Lý do về mặt thực tiễn
Trong thời ký mở cửa hội nhập quốc tế, với chủ trương của Đảng và
Nhà nước ta là: Muốn làm bạn với tất cả các nước trên cơ sở tôn trọng chủ
quyền dân tộc của nhau, không can thiệp nộ bộ của nhau đã mở ra cho Việt
Nam một luồng sinh khí mới nhưng cũng chính ví thế mà đã có một luồng
văn hoá ngoại lai xâm nhập vào từng ngôi nhà, từng góc phố, từng con người
Việt Nam. Vì thế mà việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc là vấn
đề bức xúc và cần thiết. Nghị quyết Trung ương V khoá VIII Đảng cộng sản
Việt Nam đặt ra mục tiêu: “Xây dựng nền văn hoá đậm đà bản sắc văn hoá
dân tộc”.
Ngày nay trước những biến đổi to lớn của xã hội, nền văn hoá dân tộc
đang bị coi nhẹ, nhất là đối với giới trẻ. Xu hướng ăn, nói, mặc, đi đứng đều
bắt chước văn hoá phương Tây, đồng thời là sự quan tâm chưa thoả đáng của
cấp uỷ Đảng, chính quyền và các tổ chức Đoàn. Vì thế việc giữ gìn và phát

huy bản sắc văn hoá dân tộc là việc làm cần thiết, đòi hỏi các cấp, các ngành
có trách nhiệm tìm tòi, phát huy giữ gìn nét đặc sắc của nền văn hoá dân tộc
Việt Nam phù hợp với xu thế hội nhập và phát triển. Biến những thành tựu
nhân loại đồng thời chống lại những ảnh hưởng tiêu cực của xu hướng toàn
cầu hoá - mặt trái của quá trình “hiện đại hoá”.
Nhiệm vụ giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc không phải của
riêng ai mà là của chung tất cả mọi người. Nước ta nói chung và ở xã Xuân
Giang nói riêng việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc trong thanh
niên là một vấn đề cấp bách, quan trọng phù hợp với yêu cầu của thực tiễn
góp phần giáo dục thế hệ trẻ hình thành con người mới xã hội chủ nghĩa, sẵn
sàng phát huy tối đa vai trò của người chủ vận mệnh đất nước.
Chưa bao giờ những vấn đề văn hoá lại được quan tâm như hiện nay cả
về phương diện lý luận và thực tiễn. Điều đó được quyết định bởi vai trò của
văn hoá đổi mới sự phát triển của một quốc gia. Trước tình hình đó đòi hỏi
phải có hướng tiếp cận phù hợp để tìm hiểu bản chất của văn hoá. Mặc dù có
không ít những công trình nghiên cứu, nhiều phong trào nói về vấn đề này,
tuy nhiên còn mang tính vĩ mô chưa đi sâu nghiên cứu chi tiết vào từng đối
tượng. Vì vậy thông qua chuyên đề này tôi muốn bày tỏ một số ý kiến của
mình góp phần nhỏ bé cho sự phát triển của công tác đoàn và phong trào
thanh thiếu niên nhằm giữ gìn phát huy bản sắc văn hoá dân tộc.
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

5

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

Chính vì những lý do trên tôi chọn đề tài: “Đoàn thanh niên xã Xuân
Giang và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc” làm chuyên đề tốt nghiệp
chương trình trung cấp lý luận chính trị và nghiệp vụ đoàn - hội - đội tại Học
Viện Thanh Thiếu Niên Việt Nam.
2. Mục đích nghiên cứu của chuyên đề.
Nâng cao đẩy mạnh hơn nữa vai trò của đoàn thanh niên để tìm ra các
giải pháp, kiến nghị cần thiết nhằm phát huy vai trò của đoàn thanh niên xã
Xuân Giang với việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu của chuyên đề.
3.1 Khách thể nghiên cứu
Các giải pháp kiến nghị nhằm phát huy hơn nữa vai trò của đoàn TNCS
Hồ Chí Minh xã Xuân Giang với việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá
dân tộc
3.2 Đối tượng nghiên cứu
Độ ngũ cán bộ làm công tác quản lý văn hoá tại địa phương
Các điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội ở địa phương ảnh hưởng đến
việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc .
4. Phạm vi nghiên cứu
Về không gian
Trên địa bàn xã Xuân Giang
Về thời gian
Từ năm 2006 đến nay
5. Phương pháp nghiên cứu
Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Tài liệu, sách báo, nghị quyết,
phương pháp lịch sử, phương pháp chuyên gia.
Nhóm nghiên cứu thực tiễn: Điều tra, phỏng vấn, toạ đàm, hội nghị.
Nhóm phương pháp toán học: Xử lý các số liệu thu được.
6. Bố cục của chuyên đề
Ngoài phần mở đầu và danh mục tài liệu tham khảo chuyên đề được kế

cấu thành ba chương .
Chương 1: Cơ sở lý luận
Chương 2: Đoàn thanh niên xã Xuân Giang với việc giữ gìn và phát huy
bản sắc văn hóa dân tộc
Chương 3: Các giải pháp nhằm nâng cao hơn nữa việc giữ gìn bản sắc
văn hóa dân tộc

Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

6

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ ĐOÀN TNCS HỒ CHÍ MINH
VỚI VIỆC GIỮ GÌN VÀ PHÁT HUY BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC
1.1. Một số khái niệm
1.1.1 Khái niệm về Thanh niên, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh
Điều lệ Đoàn Thang niên cộng sản Hồ Chí Minh đã quy định: Thanh
niên là người có độ tuổi từ 15 đến 30 tuổi, đó là những năm tháng sung sức
nhất đẹp nhất của đời người, là một biểu tượng thể hiện sự trẻ trung, năng
động sáng tạo. Đó là một động lực mạnh mẽ thúc đẩy sự phát triển của xã
hội.
Như đã biết thanh niên chiếm tới 30% trong tổng số dân cư ở Việt
Nam. Điều này khẳng định một cách chắc chắn rằng thanh niên là lực lượng

chính trong mọi hoạt động của Quốc gia.
Về thể chất thì thanh niên là giai đoạn đang phát triển và có nhiều sức
sống, về tính cách thì lứa tuổi này là giai đoạn có nhiều ước mơ hoài bảo và
năng lực sáng tạo đầy cảm quang lãng mạn, về mặt thế hệ thanh niên là một
mắt xích quan trọng trong lô gíc phát triển về mặt sinh học lẫn xã hội. Thanh
niên hiện nay có nhiều yếu tố ưu so với thế hệ trước. Xét về mặt văn hóa
thanh niên có các thành tố đặc biệt: Phong cách sống, diện mạo, đạo đức,
phẩm hạnh cá nhân… đều không giống thế hệ trước. nhu cầu các hoạt động
văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, tình yêu tình bạn khác với thế hệ trung
niên, người già… Xét về thế hệ, thanh niên và các thế hệ đi trước có sự khác
nhau về tuổi tác, tâm lý, hoài bảo, nhu cầu, sở thích và các nhiệm vụ lịch sử.
Đã từng có một nhận định: “Thế hệ trẻ có vai trò lịch sử quan trọng”,
điều này được minh chứng bằng các sự kiện lịch sử trọng đại, vẽ vang của
dân tộc trong mọi thời đại. Trong giữ nước thanh niên là lực lượng chính
cầm súng đánh giặc bảo vệ chủ quyền của đất nước, bảo vệ dân tộc. Trong
dựng nước thanh niên vẫn là xung kích đi đầu trong phát triển kinh tế, ổn
định chính trị xã hội.
Thanh niên là người chủ tương lai của đất nước, nước nhà thịnh hay
suy, yếu hay mạnh đều phụ thuộc phần lớn vào thanh niên, thanh niên là
nguồn hạnh phúc của mổi gia đình và của xã hội. Đa số thanh niên đang tích
cực hiện thực hóa các nghị quyết của Đảng xây dựng nền văn hóa tiên tiến
đậm đà bản sắc dân tộc, vì một đất nước Việt Nam giàu mạnh dân chủ văn

Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

7

Lớp: K50

Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

minh. Thế hệ thanh niên là lực lượng chủ chốt xung phong tình nguyện đi
đầu sáng tạo, thực hiện mục tiêu lý tưởng của Đảng, chính sách pháp luật
của nhà nước. Nhân cách của những con người XHCN trong thanh niên, góp
phần thành công chiến lược kinh tế xã hội, trở thành mục tiêu, là động lực
cho sự phát triển chung của quốc gia, Đảng ta luôn đánh giá đúng vai trò
trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc, đào tạo bồi dưỡng và phát huy
thanh niên là trách của Đảng, Nhà nước, gia đình và toàn xã hội. Nhà nước
có chính sách tạo điều kiện cho thanh niên học tập, lao động, giải trí phát
triển thể lực, trí tuệ, bồi dưỡng về đạo đức truyền thống dân tộc, ý thức công
dân, ý chí vươn lên phấn đấu vươn lên vì mục tiêu dân giàu nước mạnh xã
hội công bằng dân chủ văn minh.
Thanh niên không phân biệt dân tộc, nam nữ, thành phần xã hội, tín
ngưỡng tôn giáo, trình độ văn hóa, nghề nghiệp đều được tôn trọng và bình
đẳng về quyền và nghĩa vụ. Thanh niên luôn tiên phong trong việc giữ gìn và
phát huy những giá trị chuẩn mực của dân tộc, bởi những điều kiện đổi mới
và hội nhập, thanh niên có nhiều điều kiện tiếp cận với các nền văn hóa nhân
loại, có điều kiện để cống hiến và trưởng thành hơn.
Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị-xã hội của Thanh niên
Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo
và rèn luyện. Đoàn bao gồm những thanh niên tiên tiến phấn đấu vì mục tiêu
lý tưởng của đảng là độc lập dân tộc gắn liền với CNXH vì mục tiêu dân
giàu nước mạnh xã hội công bằng dân chủ văn minh. Nghĩa là Đoàn do
Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, mà Đảng là
Đảng chính trị lãnh đạo duy nhất đất nước, Đoàn là một thành viên trong hệ
thống chính trị Việt Nam, Đoàn bao gồm những thanh niên tiên tiến phấn
đấu vì mục tiêu của Đảng, là đội quân xung kích đi đầu thực hiện nhiệm vụ

của Đảng và Nhà nước, đối với xã hôi Đoàn là một tổ chức rộng rãi của
thanh niên (trong tất cả các thành phần, tầng lớp, dân tộc, tôn giáo), Đoàn
tham gia công tác xã hội và các hoạt động xã hội: nhân đạo, từ thiện, phòng
chống ma túy mại dâm, các tệ nạn xã hội khác.
Đoàn gồm những thanh niên gương mẫu trong học tập và công tác, có
đạo đức lối sống, phong cách sống XHCN, lấy lý luận của chủ nghĩa Mác –
Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng cho mọi hành động
của mình, xung kích đi đầu trong mọi hoạt động. Cùng phấn đấu cho một
nền độc lập dân tộc về chủ quyền lãnh thổ, độc lập về kinh tế chính trị.
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

8

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

1.1.2 Khái niệm về văn hoá, văn hoá dân tộc, bản sắc văn hoá dân tộc,
giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc
* Khái niệm về văn hóa:
Thuật ngữ “văn hoá” đã xuất hiện rất lâu trong lịch sử ngôn ngữ của
loài người, cả ở phương Đông và phương Tây.
Phương Đông: Trung Quốc là nước có nền văn hoá phát triển rất sớm,
rực rỡ và vĩ đại trở thành một trong bốn chiếc nôi văn hoá: Ai Cập cổ đại, La
mã, Trung Hoa, Ấn Độ. Từ văn hoá xuất hiện từ đời chu Trung Quốc cách
đây 3000 năm.
Ở phương tây: Thuật ngữ “văn hoá” xuất hiện từ thời cổ Hy Lạp cách

đây 2000 năm..
Từ thế kỷ V đến XIV nhân loại trì trệ trong đêm trường Trung cổ. Đến
thời kỳ phục hưng xuất hiện rất nhiều nhà văn hoá khổng lồ về văn học nghệ
thuật: Sexpia, lêona, đaxnhi..Khai thác nhân văn, họ coi “văn hoá” là năng
lực để con người sáng tạo ra những giá trị.
Vào thế kỷ XIX khoa học văn hoá ra đời. Taylor là người đầu tiên đã
đưa ra định nghĩa “văn hoá” trong tác phẩm văn hoá 1871: “Văn hoá là một
tổng thể phức tạp bao gồm tri thức, tín ngưỡng nghệ thuật, đạo đức, pháp
luật, phong tục và cả những năng lực của thói quen mà con người đạt được
trong xã hội”, “Văn hoá là tất cả những gì do con người sáng tạo ra một cách
có ý thức và vì sự tiến bộ của nhân loại”.
Ngày nay thuật ngữ “văn hoá” còn đang được bổ sung và hoàn thiện,
do lịch loài người luôn vận động phát triển. Theo các nhà nghiên cứu văn
hoá thì hiện nay có khoảng 400 thậm trí hàng ngàn định nghĩa văn hoá theo
các góc độ khác nhau.
Dưới đây là một số định nghĩa về văn hoá
Theo ABRaHam Moles(người pháp): “Văn hoá - đó là chiều hạn trí tuệ
môi trường lãnh đạo do con người xây dựng nên trong tiến trình đời sống xã
hội của mình”.
Vũ Khiêu (Việt Nam) : “Văn hoá thể hiện trình độ vun trồng của con
người trong xã hội. Văn hoá là trạng thái của con người ngày càng tách ra
khỏi giới động vật, ngày càng xoá bỏ đi những đặc tính của động vật để
khẳng định những đặc tính của con người, trong đó giáo dục là cốt lõi và văn
hoá là đặc trưng cơ bản của con người. Văn hoá là tiêu chí quan trọng đánh
giá sự phát triển của xã hội.
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

9

Lớp: K50

Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

Pederico Mayor Tổng giám đốc tổ chức văn hoá giáo dục liên hợp quốc
(UNNESXCO) 1998: “Văn hoá phản ánh và thể hiện một cách tổng quát,
sống động mọi mặt của cuộc sống con người đã diễn ra trong quá khứ cũng
như đang diễn ra trong hiện tại, trải qua bao thế kỷ nó đã cấu thành nên một
hệ thống các giá trị truyền thống, thẩm mỹ và lối sống mà dựa trên đó từng
dân tộc tự khẳng định bản sắc riêng của mình”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa ra khái niệm về văn hoá từ trước cách
mạng tháng 8: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích sống, loài người mới sáng
tạo ra và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức pháp luật, khoa học, tôn
giáo, văn học nghệ thuật... Những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về mặc,
ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo đó là văn hoá”.
Năm 1982 tại Mexico, hội nghị thế giới về các chính sách về văn hoá
đã thông qua định nghĩa nổi tiếng của khái niệm văn hoá, kết hợp văn hoá
với sự phát triển một cách chặt chẽ: “Văn hoá... là một tổng thể những tính
chất tinh thần, vật chất, trí tuệ và cảm xúc đặc biệt đặc trưng cho xã hội hay
một nhóm xã hội. Văn hoá bao gồm không chỉ nghệ thuật và văn học, mà
bao gồm cả phương thức sống các quyền cơ bản của con người, hệ thống giá
trị, các truyền thống và tín ngưỡng”.
Đến đây ta có thể định nghĩa văn hoá như sau: “Văn hoá là hệ thống
hữu cơ các giá trị tinh thần và vật chất do con người sáng tạo, giao lưu, tích
luỹ và phát triển thông qua hoạt động cải biến và ứng xử với thiên nhiên, xã
hội và bản thân mình, được biểu hiện dưới các hình thức ngày càng sâu sắc,
đa dạng, để tôn vinh và phát triển toàn diện con người, nhằm làm cho thế giớ
có tính người...”.

*Khái niệm về văn hóa dân tộc
Hồ Chí Minh – Nhà văn, nhà thơ lớn của dân tộc Việt Nam, một vị lãnh
tụ thiên tài một nhà cách mạng lỗ lạc tài tình người anh hùng giải phóng văn
hóa vĩ đại của nhân loại. Suốt cuộc đời làm cách mạng từ khi ra đi tìm đường
cứu nước cho đến khi còn một lời chúc cuối cùng Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn
luôn quan tâm đến sự nghiệp xây dựng và phát triển văn hoá Việt Nam tiên
tiến đậm đà bản sắc dân tộc, các tư tưởng văn hoá của Hồ Chí Minh là bộ
phận hợp thành triết lý phát triển xã hội của người. Các tư tưởng đó đã từng
phát huy trong tiến trình nhân dân ta xây dựng xã hội mới nền văn hoá mới.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng kiến thiết xã hội phải coi trọng ngang nhau
cả về kinh tế, xã hội và văn hóa không có nghĩa rằng mổi bộ phận đó của xã
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

10

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

hội đó tách rời nhau càng không có nghĩa không có cái nào là cơ sở là cơ
bản, và Người cho rằng “Văn hóa là kiến trúc thượng tầng, những cơ sở hạ
tầng của xã hội có kiến thiết rồi, văn hóa mới kiến thiết được và đủ điều kiện
phát triển”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng “Năm điều lớn xây dựng nền văn hóa
dân tộc, xây dựng tâm lý, tính cách tinh thần tự lực tự cường, xây dựng luôn
lý, biết hy sinh mình làm lợi ích cho quần chúng, xây dựng chính trị dân
quyền xây dựng kinh tế”. Đặt các vấn đề xã hội lên hàng đầu trong tiến trình

xây dựng nền văn hóa Việt Nam mới, Chủ tịch Hồ Chí Minh quan tâm toàn
diện với vai trò sáng tạo lịch sử, sáng tạo văn hóa của nhân dân lao động.
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh nhân dân là người sáng tạo ra toàn bộ lịch sử xã
hội, trong đó có các giá trị văn hóa. Muốn phát triển văn hóa phải quan tâm
đến một động lực to lớn của lịch sử và vai trò sáng tạo của quần chúng nhân
dân. Theo Người: “Trong bầu trời này không có gì quý bằng nhân dân, trong
thế giới này không có gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của nhân dân”. Chủ
tịch Hồ Chí Minh còn nhắc nhở: “Dễ trăm lần không dân cũng chịu khó vạn
lần dân liệu cũng xong” vì thế trong tư tưởng của mình, dù giải quyết bất cứ
vấn đề gì chủ tịch Hồ Chí Mính cũng gắn với sức mạnh đại đoàn kết dân tộc,
của nhân dân. Văn hóa là trình độ của con người, của các quan hệ xã hội, con
người là trung tâm của nền văn hóa. Trong tiến trình xây dựng xã hội mới
người đã đề ra chiến lược: “Vì lợi ích mười năm trồng cây, vì lợi ích trăm
năm trồng người”, trong tư tưởng văn hóa của mình Hồ Chí Minh coi con
người là vốn quý nhất của xã hội và người cho rằng: “muốn xây dựng chủ
nghĩa xã hội trước hết phải có những con người xã hội chủ nghĩa”.
Văn hóa là sản phẩm của quá trình hoạt động tích cực của con người,
cải tạo tự nhiên, xây dựng xã hội. Văn hóa gắn với đất và nước, Hồ Chí
Minh cho rằng: “văn hóa gắn trực tiếp với quá trình cách mạng của nhân dân
ta”. Trong tiến trình đó văn hóa giữ vai trò nền tảng trong đời sống tinh thần
của xã hội, văn hóa gắn liền toàn diện với đời sống dân tộc. Văn hóa Việt
Nam có một sức sống nội sinh to lớn. Người khẳng định: “Chủ nghĩa dân
tộc là một động lực to lớn của dân tộc”.
* Khái niệm bản sắc văn hoá dân tộc
Từ khi xuất hiện loài người, rồi trải qua hàng ngàn năm đấu tranh, hàng
ngàn năm trong những hoàn cảnh lịch sử khác nhau. Nhưng trên bước đường
phát triển của xã hội loài người văn hoá không phải là giá trị bất biến, đông
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

11

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

cứng vì xét đến cùng, cơ sở kinh tế là nhân tố quyết định. Sự biến đổi được
đẩy mạnh hơn do giao lưu văn hoá, ban đầu giữ các tộc người gần gũi nhau,
cùng trình độ, về sau giữa các tộc người hay dân tộc có trình độ khác nhau.
Sự biến đổi của bản sắc văn hoá dân tộc chịu sự chi phối của nhiều nhân tố.
Những nét lạc hậu, lỗi thời sẽ mất đi được thay thế bằng những gì được
khẳng định là hiện đại, là văn minh. Phong cách ăn mặc, để tóc, làm nhà...lâu
nay vẫn được khẳng định là bản sắc dân tộc cần phải giữ gìn, nay bị bỏ để
thay bằng một phong cách mới, gọn gàng hơn theo lối Tây Âu. Nhưng,
người Việt Nam vẫn là người Việt Nam và người ta đã nhìn bản sắc dân tộc
ở khía cạnh khác, trong quan hệ giữa người với người, trong gia đình làng
xóm, trong nghệ thuật sân khấu, trong ý thức cộng đồng...
Trở về với lịch sử xa xưa của chúng ta để hiểu hơn về bản sắc dân tộc
và mối quan hệ giữa dân tộc và giao lưu văn hoá. Dân tộc ta, có một lịch sử
lâu đời. Điều đó có ý nghĩa to lớn trong sự trưởng thành, củng cố và giữ bản
sắc văn hoá dân tộc. Không những thế, trong lịch sử lâu đời đó có cả một
lịch sử đấu tranh kiên cường hàng ngàn năm để không bị sát nhập vào thế
giới Hán hoá cũng như có hàng chục cuộc kháng chiến anh hùng bảo vệ nền
độc lập. Trong sự nghiệp đấu tranh kiên cường đó, vấn đề đặt ra đối với con
người Việt Nam không chỉ là độc lập dân tộc mà còn là bảo vệ bản sắc văn
hoá của mình.
Trong bản sắc văn hoá dân tộc trước hết phải thấy được tinh thần yêu
nước, hạt nhân của tinh thần sáng tạo của dân tộc. Đây là tài sản có giá trị

nhất trong hành trang của người thanh niên Nguyễn Tất Thành lúc xuống tàu
ra đi tìm đường cứu nước năm 1911. Nó là cơ sở xuất phát, là động lực, là
sợi chỉ đỏ xuyên suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của Người. Bằng tình
yêu nước chân chính, nhiều dân tộc trên thế giới như Liên Xô, Trung Quốc,
Triều Tiên... đã chiến thắng kẻ thù xâm lược. Với dân tộc Việt Nam, Hồ Chí
Minh cho rằng: “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là truyền thống
quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần
ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt
qua mọi nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả bè lũ bán nước và cướp
nước”.
Hồ Chí Minh nhận thức sâu sắc chủ nghĩa yêu nước Việt Nam, cũng
như tinh thần yêu nước của nhân dân các dân tộc trên thế giới.

Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

12

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

Cũng như Mác - Ănghen - Lê Nin, Hồ Chí Minh là một nhà Mác-xít
Lê-Nin chân chính. Những con người vĩ đại đó là những nhà cách mạng chân
chính nên họ nhất quán nhấn mạnh và đề cao văn hoá dân tộc.
Di chúc Hồ Chí Minh là kết tinh của bản sắc văn hoá Việt Nam đậm đà
chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa xã hội. Tư tưởng “Không có gì quý hơn
độc lập tự do” - điểm hội tụ, hạt ngọc lung linh toả sáng của tinh thần yêu

nước được Hồ Chí Minh đứng lên chiến đấu và chiến thắng mọi kẻ thù. Hồ
Chí Minh từng nói rằng chiến thắng đế quốc, đó là sự chiến thắng của văn
minh chống tàn bạo. Văn minh ở đây đồng nghĩa với văn hoá mà hạt nhân là
chủ nghĩa yêu nước.
Trong cuộc đấu tranh anh dũng và gian khổ, nhân dân và chiến sĩ đã
xây dựng đời sống văn hoá tinh thần để cổ vũ lòng hăng hái xả thân chiến
đấu vì độc lập tự do của Tổ quốc.
Cùng với lòng yêu nước là lòng nhân ái, nhân nghĩa. “Thương người
như thể thương thân” vốn là một khía cạnh đặc sắc trong bản sắc văn hoá
dân tộc, là một giá trị văn hoá tinh thần lớn của dân tộc.
Chủ tịch Hồ Chí Minh thường nhấn mạnh: Nhân dân ta từ lâu đời đã
sống với nhau có tình nghĩa. Và tình nghĩa ấy được Người cùng với Đảng
cộng sản Việt Nam nâng lên “Cao đẹp hơn, trở thành tình nghĩa đồng bào
đồng chí, tình nghĩa năm châu bốn biển một nhà”.
Để chiến thắng thiên tai dịch hoạ, con người Việt Nam từ rất sớm đã có
một tình cảm tụ nhiên, đó là: “Nhiễu điều phủ lấy giá gương, người trong
một nước phải thương nhau cùng”.
“Người trong một nước”đó là tình cảm cộng đồng của trực quan hệ gia
đình ( nhà )- làng - nước. Hệ thống cơ cấu này là trụ cột làm nên sức sống của
dân tộc, là một sợi dây chuyền trong đó kết tinh những giá tri tư tưởng và tình
cảm, đạo đức và phẩm chất, trí tuệ và tài năng...không có gì phá vỡ nổi.
Ngay từ năm 1947, khi khói lửa của cuộc kháng chiến chống thực dân
Pháp xâm lược, Hồ Chí Minh nói đến “Đời sống mới”của một người, một
nhà, một làng và khắp nước, trong trường học, công sở, xưởng máy. Xoay
quanh hạt nhân của đời sống mới là cần, kiệm, liêm, chính bên cạnh đó là
“thuần phong mĩ tục” của dân tộc ta. Nhiều lần Hồ Chí Minh nhấn mạnh đến
việc “Cần xây dựng và phát triển thuần phong mĩ tục” tức là một trong những
giá trị văn hoá tinh thần truyền thống, biểu hiện mặt nổi của bản sắc văn hoá
dân tộc. Tuy nhiên, trân trọng giữ gìn thuần phong mĩ tục bao giờ cũng đi liền
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

13

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

với phê phán bài trừ đồi phong, bại tục. Chúng ta cần trân trọng các giá trị của
người xưa để lại như: Tương thân, tương ái, tận chung với nước, tận hiếu với
dân...Những cái xấu cái phiền phức cần xoá bỏ như là: tính lười biếng, tham
lam, chủ nghĩa cá nhân, tục cúng cơm, cưới hỏi quá xa xỉ...
Một nét riêng mà thế giới nhận ra ở Việt Nam đó là truyền thống đấu
tranh bất khuất của dân tộc để bảo vệ độc lập dân tộc và góp phần tích cực
cho nền hoà bình thế giới. Sử sách Việt Nam đã ghi nhận những gương mặt
tiêu biểu cho sự đấu tranh giành độc lập dân tộc của Lý Thường Kiệt, Trần
Hưng Đạo, Quang Trung, các bậc hiền tài thi sĩ, đã giày công vun đắp lên
nền văn hoá dân tộc. Chúng ta càng tự hào và vô cùng biết ơn Bác Hồ kính
yêu vị anh hùng dân tộc vĩ đại, nhà văn hoá lớn của thời đại, người cộng sản
mẫu mực, người chiến sĩ quốc tế trong sáng thuỷ chung, tấm gương sáng về
người, về lòng yêu nước thương dân, về tư tưởng, trí tuệ, nhân cách, lối sống
cho các thế hệ Việt Nam.
Những giá trị văn hoá mà cha ông đã để lại cho chúng ta thật to lớn,
chúng ta phải khai thác những giá trị ấy phục vụ cho công cuộc xây dựng và
phát triển đất nước, xây dựng một xã hội công bằng, văn minh, ấm no, tự do
và hạnh phúc.
1.2 Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong giai
đoạn công nghiệp hóa , hiện đại hóa đất nước.

Việt Nam là một nước nằm trong khu vực Đông Nam Á, văn hoá Việt
Nam hình thành trên nền văn hoá Nam - Á và Đông Nam Á (lớp văn hoá thứ
nhất) trải qua nhiều thế kỷ nó đang phát triển trong sự giao lưu mật thiết với
văn hoá khu vực, trước hết là lớp văn hoá Trung Hoa (lớp văn hoá thứ hai).
Từ vài thế kỷ trở lại đây nó đang chuyển đổi dữ dội nhờ sự giao lưu càng
chặt chẽ với nền văn hoá Phương Tây (lớp văn hoá thứ ba). Nhưng du trải
qua ba lần lột xác mạnh mẽ như thế, văn hoá Việt Nam vẫn mang trong
mình những nét đăc sắc văn hoá riêng.
Sống trong một nước nông nghiệp, nhỏ, lạc hậu kéo rài, dù vậy các
dân tộc ở nước ta vân có thể sáng tạo ra văn hoá vật chất, văn hoá xã hội và
văn hoá tinh thần từ trình độ thấp, đơn giản thô sơ tiến lên trình độ cao hơn,
phức tạp hơn, đa rạng hơn, có hiệu quả cao hơn.
Nhưng trình độ lạc hậu của nền nông nghiệp nhỏ, trong đó bên nghề lúa
nước ở vùng thấp, vùng trung du, vùng đồng bằng còn có nghề lúa, nương
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

14

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

lúa, trồng hoa màu..., với kĩ thuật thô sơ, bị kìm hãm bởi chế độ phong kiến
cho nên xã hội nước ta chậm phát triển.
Trong các di sản văn hoá, chủ yếu sống tiềm tàng trong nhân dân, ít có
công trình lớn để lại.
Nền văn hoá Việt Nam vừa là tiếng còi xung trận, vừa gìn giữ các giá trị

truyền thống. Trong những năm tháng kháng chiến ác liệt từ năm 1945 - 1975
mặc dù nhân dân ta phải liên tiếp, Đảng, nhà nước ta do chủ tịch Hồ Chí Minh
đứng đầu đã đề ra chính sách “kháng chiến hoá văn hoá, văn hoá là kháng
chiến”. Các lực lượng văn hoá, văn nghệ đều phải tham gia cứu nước.
Trong cuộc đấu tranh anh dũng và gian khổ nhân dân và chiến sĩ đã xây
dựng đời sống văn hoá tinh thần để cổ vũ lòng hăng hái xả thân chiến đấu vì
độc lập tự do.
Tiêu chuẩn của nền văn hoá không phải là ở quy mô to lớn (tất nhiên có
được công trình đồ sộ từ người xưa để lại, thì càng là niềm tự hào lớn).
Một nền văn hoá thật sự trở thành những giá trị tinh thần ở bài học về
phẩm chất con người ở chủ nghĩa nhân văn truyền lại cho đời sau.
Nền văn hoá nhiều dân tộc của Việt Nam như vườn hoa nhiều hương
sắc, 54 dân tộc cùng chung sống trong một Tổ quốc, chung một lí tưởng độc
lập tự do và XHCN, chung một Đảng lãnh đạo, chung một chế độ quản lí của
chính quyền nhà nước XHCN nhưng mỗi dân tộc vẫn được hiến pháp nhà
nước bảo đảm quyền bình đẳng quyền bảo vệ bản sắc các giá trị văn hóa lưu
truyền được dùng tiếng nói chữ viết riêng...
Sự phát triển không đều về kinh tế xã hội là một trong những nguyên
nhân chính của tình trạng chênh lệch nhau về học vấn, về số lượng trí thức
và công nhân vẫn có thể phát huy các giá trị truyền thống, có thể sáng tạo ra
đời sống văn hoá phù hợp với hoàn cảnh của mình.
Mối quan hệ giao lưu văn hóa trong cả nước càng ngày càng được mở
rộng từ Bắc đến Nam, từ đồng bằng lên miền núi và các dân tộc được tạo
những điều kiện để tiếp xúc với nhau, hiểu nhau trao đổi với nhau, bổ sung
cho nhau.
Tóm lại: Nhận thức đúng về bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam chúng
ta mới có thể hiểu, coi trọng. Từ đó đề ra những chủ trương, biện pháp bảo
vệ, tôn tạo, kế thừa và phát huy đối với nền văn hoá Việt Nam.
* Nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc

Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

15

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

Trong đề cương văn hoá Việt Nam năm 1943, Đảng ta xác định nền
văn hóa mới Việt Nam có ba tính chất: Dân tộc, khoa học và đại chúng.
Đồng thời chỉ rõ: Đó là nền văn hoá có tính chất dân tộc về hình thức và tân
dân chủ về nội dung. Đến Đại hội III năm 1960, đó là nền văn hoá với nội
dung XHCN và tính chất dân tộc. Từ Đại hội VII năm 1991 đến nay Đảng ta
đề xướng: Xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hoá dân tộc.
Nền văn hoá tiên tiến: Là nền văn hoá yêu nước tiến bộ. Yêu nước là
nấc thang giá trị cao nhất của văn hoá Việt Nam. Và đây là chủ nghĩa yêu
nước chân chính, hoàn toàn xa lạ với chủ nghĩa Sôvanh nước lớn hoặc chủ
nghĩa dân tộc hẹp hòi, vị kỷ. Chủ nghĩa yêu nước gắn liền với chủ nghĩa
quốc tế chân chính của giai cấp công nhân.
Chủ nghĩa yêu nứơc là một hệ thống những quan niệm, lý luận về địa vị
và sự tồn tại của đất nước, về độc lập dân tộc và toàn vẹn lãnh thổ về sự đoàn
kết gắn bó và cố kết cộng đồng hướng vào dân và lấy dân làm gốc, về vai trò
của nhân dân...trong đó lý tưởng độc lập dân tộc là sợi chỉ đỏ xuyên suốt.
Ngày nay, chúng ta cần phát huy cao độ chủ nghĩa yêu nước Việt Nam
trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Cần kế thừa và phát triển nội dung chủ
nghĩa yêu nước truyền thống Việt Nam, phù hợp với yêu cầu phát triển mới
của đất nước, của dân tộc. Vì vậy lý tưởng độc lập dân tộc phải gắn liền với

lý tưởng XHCN, và đó chính là nội dung cốt lõi của nền văn hóa yêu nước.
Nền văn hoá tiến bộ: Trước hết là nền văn hoá yêu nước (như đã nói ở
trên). Đó là nền văn hoá chứa đựng những giá trị bền vững và những tinh
hoa văn hoá dân tộc, trong đó những truyền thống tốt đẹp của dân tộc hoà
quyện là một với tinh hoa văn hoá của nhân loại.
Nền văn hoá tiến bộ là một bộ phận văn hoá thúc đẩy lịch sử phát triển
với hệ tư tưởng khoa học và cách mạng dẫn đường. Hệ tư tưởng đó là chủ
nghĩa Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh.
Nền văn hoá tiên tiến là nền văn hoá tôn trọng con người, vì con người,
nâng con người đúng lên vị trí người sáng tạo, người chủ lịch sử. Con người
ở đây trước hết là người lao động. Do đó, nó mang tính nhân văn sâu sắc.
Nền văn hoá tiến bộ là nền văn hoá có khả năng tạo ra được con người
phát triển toàn diện, đời sống tinh thần phong phú, cao đẹp trên đất nước ta,
xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Tính chất tiến bộ của một nền văn hoá bao gồm tính chất tiến bộ của
chế độ xã hội - đó là chế độ xã hội chủ nghĩa.
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

16

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

Nền văn hoá tiến bộ bao hàm cả nghĩa hiện đại trong những hình thức
biểu hiện, trong các phương tiện truyền tải nội dung.
Tóm lại: “Tiên tiến là yêu nước và tiến bộ mà nội dung cốt lõi là lý

tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội theo chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư
tưởng Hồ Chi Minh, nhằm mục tiêu tất cả vì con người, vì hạnh phúc và sự
phát triển phong phú, tự do, toàn diện của con người trong mối quan hệ hài
hoà giữa cá nhân và cộng đồng, giữa xã hội và tự nhiên. Tiên tiến không chỉ
về nội dung tư tưởng mà cả trong hình thức biểu hiện, trong phương tiện
chuyền tải nội dung’’.
* Vai trò của đoàn thanh niên trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc
văn hóa dân tộc hiện nay.
Đảng và nhà nước ta đã khẳng định vai trò làm chủ và tiềm năng to lớn
của thanh niên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
Thanh niên là lực lượng xã hội hùng hậu, có sức khỏe, có trình độ học vấn,
có khả năng thích ứng nhanh với sự phát triển của các ngành khoa học tiên
tiến trên thế giới. Tổ chức đoàn hiện nay có vai trò rất quan trọng trong việc
giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đặc biệt là trong đông đảo đoàn
viên - đối tượng tập hợp và thu hút chính của tổ chức đoàn. Điều đó có nghĩa
tổ chức đoàn có ảnh hưởng rất lớn trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc
văn hóa dân tộc trong thanh niên Việt Nam.
Bản sắc văn hóa dân tộc rất quan trọng trong quá trình phát triền, nói
đến bản sắc văn hóa dân tộc là nói đến những cái riêng, những nét văn hóa
riêng của mỗi dân tộc, chỉ có những nét riêng đó con người mới nhận ra
được tầm quan trọng của việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc
riêng của đất nước mình. Nếu bản sắc văn hóa dân tộc không được đoàn viên
thanh niên tiếp nhận thì việc giữ gìn và phát huy nó sẽ gặp không ít khó khăn
vì thanh niên là lực lượng chính trị xã hội nên tầm ảnh hưởng rất lớn đến
đường lối phát triển của đất nước. Vì vậy vai trò của đoàn thanh niên cộng
sản Hồ Chí Minh về tập hợp và thu hút đoàn viên thanh niên vào các hoạt
động văn hóa là nhiệm vụ quan trọng.
Trong bối cảnh thế giới hiện nay chúng ta thực hiện giữ gìn và phát huy
bản sắc văn hóa dân tộc có nghĩa là bảo vệ chủ nghĩa Mác-Lê Nin và giữ
vững định hướng chủ nghĩa xã hội mà toàn đảng toàn dân đang xây dựng.

Như vậy thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay và mai sau có trách nhiệm nặng nề
nhưng đầy vinh dự khi được Đảng và Bác Hồ giao phó. Đoàn thanh niên
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

17

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

phải là lực lượng đi đầu trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân
tộc, điều này khẳng định vị trí vai trò quan trọng trong đoàn thanh niên và
càng ngày càng thấy đúng đắn trong tầm vĩ mô của Đảng, Bác Hồ.
Vì vậy với thanh niên Việt Nam hiện nay đó là cả một trọng trách nặng
nề mà toàn Đảng toàn dân giao phó để thành công trên mặt trận giao phó để
thành công trên mặt trận văn hóa, của công cuộc xây dựng nước Việt Nam
hưng thịnh.
1.3. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh về giữ gìn và phát huy bản sắc văn
hoá dân tộc trong giai đoạn hiện hay.
Cũng tại hội nghị khoa học - thực tiễn. GS.TS Đỗ Huy có đưa ra một
vấn đề: “Có một văn hoá riêng của thanh niên trong nền văn hoá chung của
dân tộc không”. Theo GS thì vừa có một văn hoá riêng của thanh niên trong
nền văn hoá chung của dân tộc, vừa không có một nền văn hoá riêng của
thanh niên trong văn hoá chung của dân tộc.
Thanh niên là tầng lớp trong xã hội tuổi từ 15 - 30, đây là giai đoạn
phát triển nhân tính trong tiến trình phát triển chung của con người. Về thể
chất, thì đây là giai đoạn đang phát triển và nhiều sức sống. Về mặt tính

cách, lứa tuổi này là giai đoạn có nhiều ước mơ và năng lực sáng tạo đầy
cảm quan lãng mạn. Về mặt thế hệ thì thanh niên là một mắt khâu quan trọng
trong lôgíc phát triển về mặt sinh học lẫn xã hội. Thanh niên hiện nay có
nhiều tố ưu so với thế hệ trước. Xét về mặt văn hoá, thanh niên có các thành
tố đặc biệt. Phong cách sống, diện mạo đạo đức, phẩm hạnh cá nhân...đều
không giống các thế hệ trước. Nhu cầu, các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể
dục, thể thao, tình bạn, tình yêu đều khác thế hệ trung niên, người già...Vì
vậy, cần khẳng định rằng có một nền văn hoá của thanh niên trong mối liên
hệ với các thế hệ trong cộng đồng văn hoá dân tộc. Tuy nhiên, văn hoá của
thanh niên không tác rời văn hoá các thế hệ khác trong công đồng dân tộc,
càng không thể nói rằng nó có mâu thuẫn kịch tính giữa văn hóa thanh niên
và văn hoá các thế hệ đi trước. Bởi vì cơ cấu văn hoá của Việt Nam là chủ
nghĩa yêu nước gắn với các giá trị cộng đồng và một chủ nghĩa nhân văn có
sự phát triển ưu tiên về mặt đạo đức. Xét về mặt thế hệ, thanh niên và các thế
hệ trước, có sự khác nhau về tuổi tác, tâm lí, hoài bão, nhu cầu, sở thích và
các nhiệm vụ lịch sử. Có những lợi ích, những giá trị chuẩn mực hình thành
riêng cho mỗi thế hệ. Nhưng rõ ràng các chuẩn mực văn hoá chung của cả
dân tộc, trình độ của các quan hệ xã hội, các quy luật kế thừa không cho
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

18

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

phép thế hệ thanh niên tách ra khỏi nền văn hoá chung của dân tộc. Thế hệ

thanh niên muốn phát triển chỉ có thể tiếp thu các giá trị mà các thế hệ trước
đạt được, đứng trên vai của các thế hệ trước mà vươn lên. Do vậy văn hoá
thanh niên không thể tách riêng các giá trị chung của văn hoá dân tộc.
Từng có nhận định : “thế hệ trẻ có vai trò lịch sử quan trọng”, điều đó
được chứng minh bằng các sự kiện lịch sử trọng đại, vẻ vang của dân tộc
trong tất cả các thời đại. Trong giữ nước, thanh niên là lực lượng chính cầm
súng đánh giặc, bảo vệ chủ quyền đất nước, bảo vệ dân tộc. Trong dựng
nước, thanh niên vẫn là xung kích đi đầu trong phát triển kinh tế, ổn định
chính trị, tiến bộ xã hội.
Thanh niên là người chủ tương lai của đất nước, là nguồn hạnh phúc
của mỗi gia đình, xã hội. Đa số thanh niên đang tích cực thực hiện hoá các
nghị quyết của Đảng xây dựng nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc,
vì một nước Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, văn minh. Thế hệ thanh niên là
lực lượng chủ chốt xung phong tình nguyện đi đầu sáng tạo, thực hiện mục
tiêu lý tưởng của Đảng, đất nước. Nhân cách của những con người xã hội
chủ nghĩa trong thanh niên, góp phần thành công chiếc lược kinh tế - xã hội,
trở thành mục tiêu, là động lực cho sự phát triển chung của quốc gia.
Xây dựng văn hoá thanh niên là xây dựng nền văn hoá chung của dân tộc.
Thanh niên phải luôn tiên phong trong việc giữ gìn phát huy những giá
trị chuẩn mực của dân tộc. Bởi trong điều kiện đổi mới và hội nhập, thanh
niên có nhiều điều kiện tiếp cận với các nền văn hóa nhân loại, có điều kiện
để cống hiến và trưởng thành hơn.
Vì vậy, với thanh niên Việt Nam hiện nay đó là cả một trọng trách nặng
nề, mà toàn Đảng, toàn dân giao phó để thành công trên mặt trận văn hoá,
của công cuộc xây dựng nước Việt Nam hưng thịnh.
Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên
Việt Nam do Đảng cộng sản Việt Nam và chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập,
lãnh đạo và rèn luyện. Đoàn là tổ chức thanh niên tiên tiến, phấn đấu vì mục
tiêu lý tưởng của Đảng, là tổ chức đại diện và đảm bảo mọi quyền lợi hợp
pháp chính đáng của tuổi trẻ.

Đảng và nhà nước ta đã khẳng định vai trò làm chủ và tiềm năng to lớn
của thanh niên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc XHCN. Thanh
niên là lực lượng xã hội hùng hậu, có sức khoẻ, có trình độ học vấn, có khả

Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

19

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

năng thích ứng nhanh với sự phát triển của các ngành khoa học tiên tiến trên
thế giới.
Tổ chức Đoàn hiện nay có vai trò rất quan trọng trong việc giữ gìn và
phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, đăc biệt là trong đông đảo Đoàn viên, đối
tượng tập hợp và thu hút chính của tổ chức Đoàn. Điều đó có nghĩa tổ chức
Đoàn có ảnh hưởng rất lớn trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc
trong thanh niên Việt Nam.
Thanh niên là lớp trẻ kế tục sự nghiệp của dân tộc trong tương lai và
hiện tại, nếu lớp người đi trước không giáo dục, không truyền lại cho thế hệ
trẻ thì những nét riêng biệt đó sẽ mai một và mất dần. Giữ gìn bản sắc dân
tộc không phải là cái cao xa mà nó ở ngay trong cuộc sống của chúng ta
trong cách ứng sử, đó là chiếc áo dài, chiếc nón bài thơ... truyền thống tôn sư
trọng đạo.
Sức sống của dân tộc khi tuổi trẻ dân tộc ấy biết giữ gìn, biết tôn trọng
và hiểu rõ được cái hay cái đẹp đó.

Bản sắc văn hóa dân tộc rất quan trọng trong quá trình phát triển, nói
đến bản sắc văn hoá dân tộc là nói đến những cái riêng, những nét văn hóa
riêng của mỗi dân tộc, chỉ có những nét riêng đó con người mới nhận ra
được tầm quan trọng của việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc
riêng của đất nước mình.
Nếu bản sắc văn hóa dân tộc không được đoàn viên thanh niên tiếp
nhận thì việc giữ gìn và phát huy sẽ gặp nhiều khó khăn vì thanh niên là lực
lượng chính trị xã hội nên tầm ảnh hưởng rất lớn đến đường lối phát triển
của đất nước. Vì vậy vai trò của Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh về
việc tập hợp và thu hút đoàn viên thanh niên vào các hoạt động văn hoá là
nhiệm vụ rất quan trọng.
Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh phải phối kết hợp với các tổ
chức ban ngành đoàn thể khác để giáo dục lý tưởng cho thanh niên, cùng tạo
điều kiện môi trường thuận lợi nhất cho thanh niên phát triển, giúp cho thanh
niên cống hiến một phần sức lực của mình cho công cuộc phát triển đất
nước. Giáo dục thanh niên Mác - xít vô sản và tư tưởng Hồ Chí Minh, định
hướng cho thanh niên sống và làm việc theo hiến pháp, pháp luật của nhà
nước. Giáo dục những truyền thống tốt đẹp, lòng tự hào, tự tôn dân tộc yêu
quý và giữ gìn các giá trị truyền thống mà các thế hệ trước đã để lại. Biết
nhận thức tình yêu thương quê hương đất nước giống nòi thành những hành
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

20

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

động cụ thể thiết thực để xây dựng nước nhà ngày càng giàu đẹp văn minh
hơn, khẳng định vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.
Trong bối cảnh thế giới hiện nay chúng ta thực hiện giữ gìn và phát huy
bản sắc văn hoá dân tộc cung có nghĩa là bảo vệ chủ nghĩa Mác – Lê Nin và giữ
vững định hướng chủ nghĩa xã hội mà toàn Đảng toàn dân đang xây dựng. Như
vậy thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay và mai sau có trách nhiệm thật nặng nề nhưng
đầy vinh dự khi được Đảng và Bác giao phó, Đoàn thanh niên phải là lực lượng
đi đầu trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, điều nay đã
khẳng định vị trí, vài trò quan trọng trong Đoàn thanh niên và càng ngày càng
thấy đúng đắn trong tầm nhìn vĩ mô của Đảng, Bác Hồ.
Để đáp lại lòng tin của Đảng, của Bác Hồ và nhân dân. Tổ chức Đoàn
cần phải xung kích đi đầu có những chương trình cụ thể, thiết thực để giữ gìn
và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, cần có những biện pháp giáo dục hữu
hiệu để cho Đoàn viên thanh niên nhận thức đầy đủ sâu sắc nhiệm vụ này, từ
đó biến thành tình cảm, hành động và phong trào cách mạng, xây dựng bảo
vệ và phát triển bản sắc văn hoá dân tộc.

Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

21

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

CHƯƠNG 2

THỰC TRẠNG ĐOÀN THANH NIÊN XÃ XUÂN GIANG HUYỆN
QUANG BÌNH THÀNH PHỐ HÀ GIANG VỚI VIỆC GIỮ GÌN VÀ
PHÁT HUY BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC
2.1 Tình hình chung về Xã Xuân Giang huyện Quang Bình thành
phố Hà Giang
2.1.1 Vị trí địa lý, tình hình kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội
xã Xuân Giang
Xã Xuân Giang nằm ở phía đông nam Huyện Quang Bình, phía
đông giáp xã Yên Hà, phía tây giáp xã Nà khương, phía nam giáp xã
Tiên Yên, phía Bắc giáp xã Bằng Lang.Có tổng diện tích tự nhiên là
5.794 ha và 1084 hộ/ 5028 khẩu, có 08 tộc anh em, có 09 thôn bản.
Nhân dân các dân tộc xã Xuân Giang luôn tin tưởng vào chủ trương
đường lối của đảng, chấp hành tốt pháp luật nhà nước , quy ước và
hương ước của địa phương và có truyền thống uống nước nhớ nguồn,
tương thân tương ái và truyền thống cách mạng giúp nhau phát triển
kinh tế xoá đói giảm nghèo vươn lên làm giàu chính đáng, đời sống
văn húa ngày một được nâng lên.
Mang đậm nét của xã miền núi phía đông nam, Xuân Giang có nhiều
dãy núi cao như: dãy núi nà khương, bản lệc, khao vìn..., Nét chung của địa
hình là sự xen kẽ giữa các dãy núi cao và vùng đồi đất có độ cao trung bình
hoặc thấp, giữa các đồi núi và các thung lũng nhỏ đất đai màu mỡ, cùng với
đó là sự phong phú về tài nguyên khoáng sản đã mang lại lợi thế cho xã
Xuân Giang trong việc phát triển kinh tế nông, lâm, công nghiệp. Sản xuất
chính của xã là nông – lâm nghiệp. Ngoài lúa nước nhân dân còn trồng ngô,
sắn, các cây công nghiệp có hiệu quản kinh tế cao như: Lạc, đậu tương, chè,
mía, trồng rừng, chăn nuôi, gia súc, gia cầm… xã có nhiều danh lam thắng
cảnh có tiềm năng du lịch như: thác vang mươi, vàng móc, dốc nà khương.
Trải qua quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước, cải tạo thiên nhiên
nhân dân các dân tộc Xuân Giang đã tạo dựng được những truyền thống tốt
đẹp: Lòng yêu nước nồng nàn, cần cù, sáng tạo trong lao động, dũng cảm

trong chiến đấu, trung thực nhân hậu và có tinh thần đoàn kết cao. Với 7 dân
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

22

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

tộc anh em sinh sống, xã Xuân Giang có đời sống tinh thần phong phú mang
đậm bản sắc văn hoá dân tộc. Vào các ngày lễ, tết đồng bào thường tụ họp
theo làng bản cùng nhau ném còn, hát then, hát cọi…Vào ngày 8 tháng giêng
âm lịch hàng năm hội Lồng tồng ( lễ hội đồng tâm) lại được tổ chức tai xã,
với nhiều loại hình văn hoá thể thao, trò chơi dân gian… đã thực sự trở thành
ngày hội văn hoá của nhân dân trong xã.
Điều kiện kinh tế
Xuân Giang là một xã có tiềm năng và lợi thế để phát triển kinh tế. Từ
khi có sự chỉ đạo và quan tâm của đảng và nhà nước, có chính sách đổi mới,
chiến lược phát triển kinh tế đa dạng, phong phú nhiều thành phần nền cơ
chế thị trường nhất là các chính sách, dự án chương trình 135, xoá đói giảm
nghèo cho vay vốn phát triển trồng trọt và chăn nuôi, dự án 661 trồng rừng
(Thông, vải, bạch đàn,keo…), đạt hiệu quả kinh tế cao , đời sống nhân dân
được nâng cao, cơ sở vật chất được cải thiện. Mỗi hộ gia đình thu nhập cao
có khi đạt tới hàng trăm triệu đồng / năm. Việc xây dựng cơ sở hạ tầng như :
Giao thông, thuỷ lợi, trường học, y tế, các công trình phúc lợi xã hội ngày
càng được triển khai rộng rãi : " Dồn điền đổi thửa" gắn với chuyển đổi cơ
cấu cây trồng vật nuôi, xuất khẩu lao động.

Kinh tế trang trại cũng được đầu tư đúng mức như phát triển nuôi tôm ,
lợn, cua, cá,…
Về văn hoá
Song song với quá trình phát triển kinh tế, lĩnh vực văn hoá xã hội thu
được những kết quả quan trọng
Công tác giáo dục đào tạo trong những năm gần đây công tác giáo
dục và học ở nhà trường luôn duy trì tốt trật tự, kỷ cương, đội ngũ giáo viên,
cán bộ quản lý các ngành học đủ về số lượng cả chất lượng. Giáo dục được
nâng cao, về hướng nghiệp và dạy nghề đã mở các lớp mộc, điện, nghề thủ
công, nghành công nghiệp cơ khí cũng đang được nâng cao…Từng lớp đáp
ứng nhu cầu cho nhân dân, góp phần nâng cao chất lượng và giải quyết việc
làm.
Công tác y tế – dân số – gia đình và trẻ em : Công tác phòng dịch khám
chữa bệnh, chăm sóc sức khoẻ nhân dân được duy trì thường xuyên, các
chương trình mục tiêu quốc gia về phòng chống các dịch bệnh được triển
khai thực hiện tốt. Khám và chữa bệnh cho người nghèo và đồng bào dân tộc
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

23

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

thiểu số mà đặc biệt là trẻ em. Hiện nay 100% trạm y tế đều có y bác sỹ.
Công tác dân số, kế hoạch hoá gia đình luôn được chú trọng, công tác tuyên
truyền, vận động nhân dân thực hiện tốt kế hoạch hoá gia đình, đến nay tỷ lệ

dân số tự nhiên từ 15, 3% xuống 11, 5%. Tỷ lệ đói nghèo giảm xuống 2,8%.
Số hộ dùng nước sạch 97%.
Hiện nay phương tiện phục vụ người dân trí bưu điện văn hoá xã nhà
sách, báo, đài…đã đến với người dân . Đến nay số hộ dùng thông tin đại
chúng 99%.
Công tác chính sách xã hội được đảng và nhà nước quan tâm, giải
quyết triệt để.
Từ cuộc sống lao động được tích luỹ, từ thế hệ này sang thế hệ khác,
đồng bào các dân tộc xã Xuân Giang đã bảo tồn, giữ gìn và phát huy các giá
trị văn hoá nghệ thuật truyền thống trong quá khứ. Đảng bộ và nhân dân xã
Xuân Giang đã tô thắm thêm truyền thống cách mạng vẻ vang của mình. Nét
nổi bật nhất trong truyền thống cách mạng là tính cộng đồng hết sức bền
vững. Những lễ hội truyền thống ném còn, điệu hát Then, múa truyền thống
được duy trì và bảo tồn, ánh sáng văn minh đã về đến tận thôn bản, góp phần
xây dựng xã hội văn minh gia đình hạnh phúc và loại bỏ dần các thủ tục lạc
hậu. Thật tự hào khi Đảng và Nhà nước công nhận xã Xuân Giang là
LLVTND trong thời kì đổi mới. Phát huy truyền thống, được sự quan tâm
của các cấp, bộ, ngành. Đảng bộ và nhân dân xã Xuân Giang đang tiếp tục
vươn lên khắc phục mọi khó khăn, thực hiện thắng lợi đường lối đổi mới của
đất nước và xây dựng quê hương ngày một giàu đẹp, vững mạnh trên mọi
lĩnh vực của xã hội. Trên cơ sở đó nghị quyết 03 NQ/QB về tiếp tục đẩy
mạnh cuộc vận động " Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa tại địa
phương " UBND xã Xuân Giang xây dựng đề án và thành lập, củng cố và
kiện toàn trên toàn xã.
Về xã hội.
Hệ thống trường học được củng cố và phát triển ở tất cả các bậc học,
năm học 2006 đến nay toàn xã có 11 trường học với 45.051 học sinh, giáo
dục ở tất cả các bậc học, triển khai tốt việc giảng dạy, thay sách giáo khoa,
chất lượng giáo dục toàn diện ở các bậc học có chuyển biến, tỷ lệ học sinh
lên lớp đạt 99,5%.

Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

24

Lớp: K50


Chuyên đề tốt nghiệp

Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

Đẩy mạnh công tác xã hội hoá giáo dục, tăng cường xây dựng cơ sở vật
chất cho nhà trường bằng các nguồn vốn khác gắn với việc thực hiện xây
dựng các trường chuẩn.
Mạng lưới y tế được củng cố các trạm y tế cơ sở đáp ứng được yêu cầu
khám chữa bệnh của người nhân dân.
Thực hiện tốt công tác dân số kế hoạch hoá gia đình, tỷ lệ gia tăng dân
số tự nhiên giảm từ 1,5% năm 2006 xuống còn 1,08% năm 2007.
2.1.2 Thực trạng Đoàn thanh niên xã Xuân Giang huyện Quang
Bình thành phố Hà Giang với việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn
hóa dân tộc.
Xuân Giang là một xã gồm 7 dân tộc anh em cùng sinh sống như: Kinh,
Tày, Nùng, la chí, khơ me, mông, mường. mỗi dân tộc đều có bản sắc riêng
của mình, tất cả đã những bản sắc đó cùng với các di sản văn hóa, các
truyền thống của quê hương đã hình thành nên cho Xuân Giang một nền văn
hóa vừa hiện đại lại vừa cổ điển, tức là nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc
dân tộc.
Trong mọi thời đại, mọi xã hội, nếu không dựa vào các di sản văn hóa,
các truyền thống văn hóa tiên tiến thì không thể phát triển được, mà nó còn

làm cho xã hội đó hỗn độn,khủng hoảng, vì di sản văn hóa có chứa đựng đầy
đủ những kinh nghiệm, tinh hoa, tri thức và những truyền thống văn hóa của
dân tộc, đó là những thước đo của xã hội, là chuẩn mực xã hội tuy nhiên
trong thời kỳ hiện nay dưới sự tác động của nền kinh tế thị trường, sự ảnh
hưởng của nền văn hóa ngoại lai. Tuy nhiên trong giai đoạn hiện nay, dưới
tác động của nền kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế, đã ảnh
hưởng trực tiếp khi nền văn hóa Việt Nam, trong đó có xã Xuân Giang. Hiện
nay vấn đề văn hóa giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc xã Xuân
Giang có những điểm mạnh sau:
Xuân Giang là địa bản có nhiều dân tộc anh em cùng sinh sống, chính
điều đó đã làm cho xã Xuân Giang có được cái bản sắc riêng của mình. Bản
sắc đó thể hiện sự phản ánh và biểu hiện văn hóa truyền thống dân tộc,
những giàn chiêng quý, những quả còn, quả pao xanh đỏ, những đôi kà kheo
và những con quay của hội hè xưa đã đi vào làng người: “Đánh chiêng lành
lên dể trai làng ra chào ruộng tung còn lên để trai làng ra chào Mừng... trao
quả còn nắm tay người ở lại, trai làng mang tiếng chiêng đi...” đã được
Học Viên: Hoàng Văn Tiệp

25

Lớp: K50