SKKN KINH NGHIỆM ôn tập, bồi DƯỠNG học SINH GIỎI văn HAY CHỮ tốt

Sáng kiến kinh nghiệm

KINH NGHIỆM ƠN TẬP, BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI
"VĂN HAY CHỮ TỐT"
1. Sự cần thiết, mục đích của việc thực hiện sáng kiến:
Đối với người giáo viên, được dạy đúng phân mơn mình u thích
được ấp ủ từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường là niềm vui lớn. Song nhiệm
vụ khơng kém phần quan trọng của giáo viên dạy văn ở trường THCS là rèn
luyện kỹ năng viết văn cho học sinh. Vì thế việc bồi dưỡng học sinh giỏi
mơn Ngữ văn trong trường là việc làm cần thiết, góp phần nâng cao trình độ
chun mơn nghiệp vụ cho giáo viên. Trước thực trạng học sinh chú trọng
vào các mơn học tự nhiên: Tốn, Lí, Hóa, ... Báo "Sài gòn Giải phóng" mở
ra cuộc thi "Văn hay chữ tốt" cho khối học sinh THCS thu hút nhiều học
sinh tham gia, mơn Văn được nhiều học sinh u thích hơn. Là giáo viên dạy
mơn Ngữ văn, được sự phân cơng của Ban Giám Hiệu trường bồi dưỡng cho
học sinh giỏi văn, tơi ln trăn trở làm thế nào để cơng tác bồi dưỡng học
sinh dự thi "Văn hay chữ tốt" đạt được kết quả cao? Vì vậy, tơi đã chọn đề tài
để nghiên cứu, để có những phương pháp mới trong việc ơn luyện cho học
sinh nhằm đạt kết quả tốt hơn. Tơi mạnh dạn đưa ra để anh chị em đồng
nghiệp tham khảo, hi vọng rằng với kinh nghiệm nhỏ này có ích cho những
đồng nghiệp, những người say mê với nghề, quan tâm đến chất lượng mũi
nhọn của trường nơi mình cơng tác.
2. Phạm vi triển khai thực hiện:
Trong chương trình ơn tập cho học sinh khối 8, 9 Ban tổ chức u cầu học
sinh viết bài văn Nghị luận về vấn đề xã hội. Sách Ngữ văn 9 có đề cập đến
nội dung Nghị luận xã hội. Kiểu bài Nghị luận xã hội đòi hỏi người viết có
nhận thức sâu sắc các vấn đề trong xã hội. Kinh nghiệm này được áp dụng
trong phạm vi:
- Ơn tập, bồi dưỡng học sinh giỏi văn.
Dương Bé Trâm

Trường THCS Quách Văn Phẩm


- Ơn tập, bồi dưỡng học sinh giỏi thi "Văn hay chữ tốt".
- Ơn tập củng cố kiến thức cho học sinh thi vào lớp 10 (nếu có).
Dù áp dụng ở phạm vi nào đi nữa thì Bồi dưỡng học sinh giỏi là một việc
làm cần thiết đối với tất cả các khối lớp trong nhà trường THCS , ở đây tơi
chỉ nghiên cứu trong phạm vi hẹp. Đó là bàn về một số biện pháp, hình thức
bồi dưỡng học sinh giỏi khối 8, 9 ở trường THCS Qch Văn Phẩm dự thi
“Văn hay chữ tốt”.
3. Mơ tả sáng kiến:
Nghị luận xã hội thường là những vấn đề rất rộng của đời sống, các em
học sinh lại thiếu hiểu biết về các vấn đề xã hội, nên khơng có vốn từ để viết.
Từ bàn bạc những sự việc hiện tượng đời sống đến những vấn đề chính trị,
chính sách, những vấn đề đạo đức lối sống đến những vấn đề có tầm chiến
lược, những vấn đề tư tưởng triết lí. Những câu danh ngơn, định nghĩa, khái
niệm, ... nên chúng thường rất trừu tượng, các em sẽ gặp khó khăn khi phải
hiểu, phải lý giải được ý nghĩa của nó.
Bài văn nghị luận xã hội cần ở các em sự linh hoạt trong nhận thức vấn
đề, từ nhận thức đi đến trình bày cái hiểu là cả một q trình, để áp dụng và
diễn đạt những cái mình hiểu đâu phải chuyện dễ dàng gì với nhiều em. Để
hiểu hết những vấn đề trên học sinh phải tìm tòi học hỏi, nhận thức sâu sắc
vấn đề xã hội mới có ý tưởng làm bài. Sau nhiều năm nhận ơn tập cho đội
tuyển của trường tơi chú trọng cơng tác chọn và ơn tập cho đội tuyển dự thi.
Để có đội tuyển dự thi, Trường tơi thường tổ chức thi học sinh giỏi
từ khối 8. Qua bài thi của các em tơi chọn lựa đội tuyển dự thi, nếu để đầu
năm học chọn thì khơng có thời gian ơn tập cho các em được nhiều. Hằng
năm thi "Văn hay chữ tốt" thường tổ chức trong tháng 10, nên việc chọn đội
tuyển là rất cần thiết.
* Tiêu chí chọn đội tuyển như sau:

Dương Bé Trâm

Trường THCS Quách Văn Phẩm


- Chữ đẹp: Chữ như thế nào mới đẹp? Tơi chọn những học sinh với kiểu chữ
truyền thống: Sáng tạo trong cách viết hoa; độ cao của các chữ h, g, k, b, l,...
phải đúng ơ li (2,5); độ cao chữ t (1,5 ơ li); chữ d, p (cao 2 ơ li); ... Bỏ dấu
đúng âm chính; chữ viết thể hiện được nét thanh, nét đậm phù hợp.
- Văn hay: Văn viết như thế nào mới hay? Đây là một tiêu chí mà tơi cho là
quan trọng nhất. Văn hay là phải chuyển tải cảm xúc của người viết đến
người đọc một cách thuyết phục. Luận điểm chính xác, trình bày mạch lạc
các vấn đề. Lý lẽ và dẫn chứng xác đáng, thuyết phục. Tuy nhiên để đạt tiêu
chí này ngồi năng khiếu viết văn còn phải hiểu biết các vấn đề xã hội sâu
sắc.
* Một số biện pháp bồi dưỡng:
Được sự phân cơng của Ban Giám Hiệu Trường ơn tập cho đội
tuyển tơi thấy khó khăn lớn nhất là tài liệu, sách tham khảo của trường còn ít.
Vì vậy mà các giáo viên phải tìm hiểu, nghiên cứu, tìm ra những phương
pháp cho phù hợp từng kiểu bài. Qua nghiên cứu, tìm tòi, tơi mạnh dạn đưa ra
những biện pháp bồi dưỡng như sau:
a. Tổ chức kiểm tra năng lực, năng khiếu của học sinh:
Từ kết quả thi học sinh giỏi vòng trường ở lớp 8, tơi chọn học sinh có
năng lực diễn đạt, năng lực cảm nhận, năng lực sáng tạo, ... để có kế hoạch
bồi dưỡng. Thời gian: Từ tuần 2 đầu năm học. Mỗi tuần 2 đến 3 buổi.
b. Xây dựng chủ đề về các vấn đề xã hội:
Vấn đề xã hội rất rộng lớn, tơi phân chia theo từng đề tài. Mỗi đề tài
tơi chọn lựa đều mang tính thời sự, cấp bách, cần thiết về đời sống, về
đạo đức qua các phương tiện thơng tin đại chúng. Cập nhật được thơng tin

mới có ý nghĩa, tơi sẽ ơn tập cho học sinh.
Ví dụ : Một số đề tài tiêu biểu
- Đề tài Mơi trường (Ơ nhiễm mơi trường, Bảo vệ mơi trường)
- Đề tài: Q hương, đất nước, con người Việt nam.
Dương Bé Trâm

Trường THCS Quách Văn Phẩm


- Đề tài gia đình.
- Các vấn đề đạo đức: Trung thực, hiếu thảo, ý nghĩa tình u thương (qua
các câu chuyện trong Q tặng cuộc sống).
- Đề tài học tập: Tự học, sự cần thiết của sách, ...
- Sưu tầm đề thi vòng huyện, vòng tỉnh, vòng khu vực những năm trước.
c. Hướng dẫn học sinh phương pháp, kỹ năng làm bài.
Sau khi cung cấp những kiến thức, đề tài về văn nghị luận về các vấn
đề xã hội, tơi hướng dẫn học sinh kỹ năng phương pháp làm bài. Tơi tổ chức
cho các em thực hiện 4 bước theo bài:“Cách làm bài nghị luận về một sự
việc, hiện tượng đời sống” và“Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư
tưởng, đạo lí” sau đó tơi chọn phạm vi đề tài theo u cầu của Ban tổ
chức (Viết bài văn nghị luận xã hội) để ơn tập cho học sinh vào những
buổi ơn tập trung. Phần lí thuyết tơi chỉ dành 1, 2 buổi cho học sinh nắm
chắc như sau:
Bước 1: Tìm hiểu đề, tìm ý
Thực chất đây là bước phân tích đề, u cầu học sinh đọc đề, xác định vấn
đề cần nghị luận để hình thành được các thao tác lập luận.
Bước 2: Lập dàn bài
Lập dàn bài để lựa chọn, sắp xếp ý thành một hệ thống chặt chẽ và bao qt
được nội dung cơ bản nhờ đó mà tránh tình trạng lạc đề hoặc lặp ý, người
viết sẽ phân phối thời gian hợp lý hơn khi viết bài.

A. Mở bài:
+ Dẫn dắt vào đề: Trực tiếp, gián tiếp, so sánh, tương phản, từ chung đến
riêng, từ khái qt đến cụ thể, …
+ Nêu vấn đề: Trích dẫn vấn đề cần nghị luận.
B. Thân bài:
Kiểu bài Nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống.
+ Luận điểm 1: Giải thích các từ ngữ liên quan (Vấn đề nghị luận)
Dương Bé Trâm

Trường THCS Quách Văn Phẩm


+ Luận điểm 2: Thực trạng, tìm hiểu ngun nhân.
+ Luận điểm 3: Tác hại
+ Luận điểm 4: Biện pháp khắc phục.
+ Luận điểm 5: Liên hệ bản thân.
Kiểu bài Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí ”
+ Luận điểm 1: Giải thích từ khó, nghĩa đen, nghĩa bóng của vấn đề cần nghị
luận.
+ Luận điểm 2, 3,…Xác định luận cứ, lập luận dẫn dắt, đưa dẫn chứng, phân
tích dẫn chứng, ...
+ Luận điểm 4: bàn luận mở rộng vấn đề, đưa ra ý kiến nhận xét, đúng sai,
lợi hại của vấn đề, khẳng định vấn đề đúng, bác bỏ vấn đề sai,…
C. Kết bài:
Nêu lên suy nghĩ, quan điểm khái qt của mình về vấn đề cần nghị luận,
rút ra bài học cho bản thân.
Bước 3: Viết bài
Ơn tập kiến thức về đoạn văn, cách trình bày đoạn văn, câu chủ đề, câu
mở đoạn, câu phát triển đoạn, câu kết đoạn văn. Từ những kiến thức khái
qt trên, tơi hướng dẫn các em cách viết từng đoạn văn trong bài nghị luận.

Bước 4: Đọc và sửa chữa
- Tự đọc văn bạn để sửa văn mình.
- Phát hiện lỗi và sửa lỗi dùng từ, đặt câu diễn đạt.
Ví dụ: Cho đề bài dạng mở: Mơi trường và cuộc sống.
Học sinh lập dàn bài, sau đó viết bài.
Mở bài:
- Dẫn dắt vào đề: Đất nước ta phát triển theo con đường cơng nghiệp hóa,
hiện đại hóa, nhiều cơng trình, phương tiện có động cơ ra đời đáp ứng nhu
cầu của cuộc sống. Hiện tượng ơ nhiễm mơi trường ngày càng trầm trọng
hơn...
Dương Bé Trâm

Trường THCS Quách Văn Phẩm


- Nêu vấn đề: Mơi trường vơ cùng quan trọng, ảnh hưởng lớn đến sự sinh tồn
của mọi người và vạn vật trên trái đất.
Thân bài:
Luận điểm 1: Giải thích mơi trường là gì? (Mơi trường là nghững điều kiện
tự nhiên như đất, đá, khí hậu,... Mơi trường nhân tạo: nhà cửa, đường, các
cơng trình cơng cộng, ... ). Tầm quan trọng của mơi trường trong cuộc sống
của con người? (Mơi trường có tầm quan trọng trong cuộc sống của con
người và mọi sinh vật trên trái đất, ...).
Luận điểm 2: Tại sao mơi trường rất cần cho sự sống của mọi sinh vật trên
trái đất? (Mơi trường cho ta khơng khí để hơ hấp, cho ta đất để đi đứng làm
nhà, xây dựng trường học, ...)
Luận điểm 3: Thực trạng, ngun nhân.
Mơi trường đang bị ơ nhiễm trầm trọng do nhiều ngun nhân:
- Ý thức con người (ngun nhân quan trọng, tác nhân trực tiếp làm mơi
trường bị ơ nhiễm).

- Sự phát triển các khu cơng nghiệp (chất thải chưa qua xử lí trực tiếp thải ra
mơi trường).
- Nhiều nơi ở nơng thơn khơng có hố rác tập trung, sơng, suối ao, hồ, ... trở
thành nơi chứa rác,...
- Lực lượng làm cơng tác mơi trường còn mỏng, ...
Luận điểm 4: Tác hại của ơ nhiễm mơi trường.
- Mơi trường bị ơ nhiễm sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người
(bệnh về đường hơ hấp, viêm mũi, viêm họng, ung thư, tử vong, ...).
- Ơ nhiễm mơi trường làm khí hậu nóng lên, băng tan, nước dâng, bão, lũ,
sóng thần,... cướp đi sinh mạng của nhiều người.
- Mơi trường bị ơ nhiễm ảnh hưởng vẻ mĩ quan đơ thị, khơng thu hút khách
du lịch, ảnh hưởng nền kinh tế đất nước, ...
Luận điểm 5: Giải pháp:
Dương Bé Trâm

Trường THCS Quách Văn Phẩm


- Bản thân mỗi người nâng cao ý thức bảo vệ mơi trường khơng vứt rác bừa
bãi, trồng cây, khơi phục các cánh rừng đầu nguồn,...
- Các ngành các cấp tun truyền cho mọi người biết lợi ích của mơi trường
để có ý thức bảo vệ. Xây dựng nhà máy xử lí rác hợp vệ sinh từ thành thị đến
nơng thơn.
- Các nhà máy, xí nghiệp cần có hệ thống xử lí chất thải để khơng làm cho
mơi trường ơ nhiễm, ...
Luận điểm 6: Liên hệ bản thân:
- Là học sinh, em ý thức được tầm quan trọng của mơi trường nên ln giữ vệ
sinh trường lớp, khơng vứt rác bừa bãi, nhặt rác ở sân trường, nơi cơng cộng.
- Tun truyền vận động mọi người quanh em giữ vệ sinh mơi trường, tham
gia các phong trào “Xây dựng trường học thân thiện”, thân thiện với mơi

trường tự nhiên.
- Bảo vệ mơi trường là bảo vệ cuộc sống chúng ta.
Kết bài: - Khẳng định tầm quan trọng của mơi trường trong cuộc sống mọi
người (Mơi trường trong lành, mơi trường tốt sẽ cho con người có cuộc sống
tốt, ...).
- Lời khun, lời kêu gọi, ...
Sau khi các em lập được dàn bài tơi cho học sinh viết bài văn hồn chỉnh.
Quy định thời gian khoảng 120 phút cho mỗi đề làm tại lớp (phải thực hiện
hai tiêu chí: Văn hay, chữ tốt).
Ơng bà ta từng nói: “Nét chữ, nết người” nên để đạt được tiêu chí “Chữ
tốt”, chọn bút để có nét chữ đẹp là hết sức cần thiết. Trên thị trường hiện nay
có nhiều loại bút để luyện nét chữ đẹp, nhưng với học sinh THCS khơng thể
luyện như học sinh tiểu học, tơi chọn bút mực nước với ba màu: xanh, tím,
đen. Từng nét chữ viết của học sinh phù hợp màu mực, thể hiện độ cao, độ
nghiêng, nét thanh đậm hợp mắt người chấm bài. Cơng việc này tơi đã cho
các em chuẩn bị ngay từ đầu năm, luyện viết trên các quyển tập 5 ơ li ở nhà.
Dương Bé Trâm

Trường THCS Quách Văn Phẩm


Qua mỗi bài viết học sinh khơng chỉ luyện chữ cho đẹp mà còn phải chú
trọng luyện viết văn. Bởi có nét chữ đẹp (điểm tối đa 6/20) còn văn hay
(Điểm tối đa 14/20).
Khi ơn tập tơi chú trọng luyện cách viết văn nhiều hơn. Làm sao các
em biết dùng từ ngữ hay, diễn đạt trong sáng, lập luận làm sáng tỏ chủ đề,
khơng mắc lỗi cách dùng từ, đặt câu, diễn đạt thì cơ hội đạt giải sẽ nhiều
hơn. Sau mỗi bài viết tơi thường cho học sinh đọc bài viết của nhau (Đọc văn
bạn, sửa văn mình). Sau đó tơi chấm bài, sửa chữa lỗi dùng từ, đặt câu, lỗi
diễn đạt, khơi gợi ý tưởng trên từng bài viết cho các em. Đoạn văn nào luận

điểm chưa phù hợp, tơi hướng dẫn học sinh viết câu chứa luận điểm, sau đó
các em phân tích, chứng minh làm sáng tỏ vấn đề. Tơi hướng dẫn các em biết
chủ động mở rộng và thu hẹp về dung lượng bài viết theo giới hạn khác nhau
mà bài viết vẫn giàu cảm xúc và thể hiện bật nổi tư tưởng, chủ đề. Đây là
hình thức quan trọng và phải tiến hành thường xun bởi học sinh càng làm
quen với nhiều dạng đề, càng viết nhiều thì sẽ thành thói quen, có nhiều kinh
nghiệm. Mỗi lần tiếp cận với bài viết của mỗi em tơi rút ra được những
khuyết điểm của từng em mà có cách hướng dẫn phù hợp từng đối tượng.
Sau khi trả bài viết, mỗi em thấy khuyết điểm trong bài của mình mà sửa
chữa sai sót. Đó là vấn đề trọng tâm mà mỗi giáo viên khi ơn tập cho học
sinh giỏi cần nắm bắt kịp thời để ơn tập đạt kết quả cao hơn.
Sau khi ơn tập cho học sinh tất cả các chủ đề, tơi cùng Tổ chun mơn
dưới sự chỉ đạo của Ban giám hiệu trường tổ chức cho thi tuyển lần hai, đề
bài do tổ trưởng Tổ chun mơn ra, sau đó tổ chức chấm điểm, xếp loại giải,
đủ số lượng Phòng giáo dục u cầu, thành lập đội tuyển dự thi vòng huyện.
Vậy là trước khi thi vòng huyện học sinh đã nắm chắc phương pháp làm bài,
cách viết hoa, viết chữ đẹp, kinh nghiệm phân phối thời gian cho bài thi hợp
lí là u cầu tất yếu của học sinh dự thi.
4. Kết quả, hiệu quả mang lại:
Dương Bé Trâm

Trường THCS Quách Văn Phẩm


Sau khi áp dụng sáng kiến Kinh nghiệm ơn tập, bồi dưỡng học sinh
giỏi “Văn hay chư tốt” mà tơi đã thực hiện ở trường THCS Qch Văn
Phẩm, tơi thu được kết quả tốt.
- Năm 2010- 2011 Trường có 4 học sinh dự thi cả 4 em đạt giải (1 giải nhất,
3 giải khuyến khích) Vòng huyện. Một em được chọn thi tỉnh nhưng chưa
đạt.

- Năm 2011-2012 Trường có 3 học sinh dự thi cả 3 em đạt giải (1 giải nhất,
1 giải nhì, 1 giải ba) vòng huyện. Cả 3 em được chọn thi “Văn hay chữ
tốt” vòng tỉnh (Đạt 3 giải khuyến khích cấp tỉnh).
- Năm 2012-2013 tơi tiếp tục chọn biện pháp bồi dưỡng này để ơn tập đội
tuyển thi “Văn hay chữ tốt” vòng huyện (Có 3 em dự thi, đạt 2 giải ba, 1
giải khuyến khích), có 2 em được chọn thi “Văn hay chữ tốt” vòng tỉnh
(Đạt 2 giải khuyến khích cấp tỉnh). Kết quả thi vòng tỉnh đạt 2 giải dù chỉ
là khuyến khích nhưng giúp tơi có thêm nghị lực để áp dụng sáng kiến này
vào những năm sau.
5. Đánh giá về phạm vi ảnh hưởng của sáng kiến:
Các biện pháp ơn tập, bồi dưỡng học sinh giỏi dự thi “Văn hay chữ tốt”
trong đề tài phù hợp với các giờ dạy ơn tập cho đội tuyển học sinh giỏi,
Chun đề tự chọn Ngữ văn, thực hành làm văn nghị luận ở các khối lớp 7, 8,
9. ...
6. Kiến nghị đề xuất:
Các trường học nên tổ chức câu lạc bộ dành cho những học sinh u thích
văn chương để các em có dịp trao đổi, bày tỏ những thắc mắc mà bản thân
các em chưa có lời giải đáp thì chắc chắn kĩ năng viết, nói của các em sẽ
nhuần nhuyễn hơn, lưu lốt hơn.
Những cách thức, phạm vi áp dụng kinh nghiệm trên nhằm mục đích
nâng cao chất lượng bài viết để góp phần cho chất lượng mũi nhọn của
trường đạt kết quả sẽ mãi là vấn đề suy nghĩ, trăn trở của từng giáo viên. Tơi
Dương Bé Trâm

Trường THCS Quách Văn Phẩm


hy vọng các anh chị đồng nghiệp cùng cảm thơng, chia sẻ nhằm nâng cao
chất lượng bài làm của các em, góp phần nâng cao chất lượng mơn Ngữ Văn
của huyện nhà, tỉnh nhà.

Ý kiến xác nhận
của thủ trưởng đơn vị

Ngày 4 tháng 3 năm 2013
Người viết sáng kiến

Dương Bé Trâm

Dương Bé Trâm

Trường THCS Quách Văn Phẩm