Giải pháp quản lý nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường tại các làng nghề huyện thạch thất

L IC M

N

Tác gi xin trân tr ng bày t l i c m n sâu s c đ n PGS.TSKH Nguy n
Trung D ng - chuyên ngành Qu n lý tài nguyên thiên nhiên và môi tr
viên khoa Kinh t và Qu n lý đã đ nh h

ng – gi ng

ng, ch b o trong quá trình h c t p và

nghiên c u đ tài.
Tác gi xin trân tr ng c m n các th y cô trong khoa Kinh t và Qu n lý
cùng t t c các th y cô giáo tr

ng

i h c Th y l i đã giúp đ trong quá trình h c

t p, quá trình hoàn thành lu n v n này.
Xin trân tr ng c m n các Phòng, ban – UBND huy n Th ch Th t, các c
quan ban ngành, đ a ph

ng có liên quan đã t o đi u ki n giúp đ tác gi trong quá

trình nghiên c u và th c hi n đ tài.
Cu i cùng, v i lòng bi t n sâu s c g i t i gia đình và b n bè đã đ ng viên
giúp đ v v t ch t và tinh th n đ tác gi hoàn thành ch

ng trình h c t p c ng

nh đ tài nghiên c u này.
M t l n n a tác gi xin chân thành c m n!
Hà N i, ngày tháng

n m 2014

Tác gi lu n v n

Th Thu Trang


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan lu n v n là k t qu nghiên c u c a riêng tôi, không sao
chép c a ai. N i dung lu n v n có tham kh o và s d ng các tài li u, thông tin đ
đ ng t i trên các tác ph m, t p chí theo danh m c tài li u c a lu n v n.
Tác gi lu n v n

Th Thu Trang

c


M

U

1. S c n thi t c a đ tài nghiên c u
Làng ngh có ý ngh a l n thúc đ y phát tri n kinh t - xã h i

nông thôn.

Ho t đ ng làng ngh thu hút nhi u thành ph n kinh t tham gia, gi i quy t vi c làm
cho h n 11 tri u lao đ ng (chi m 30% l c l

ng lao đ ng nông thôn). Kim ng ch

xu t kh u t l nh v c làng ngh n m 2008 đ t 8500 tri u USD. C ng nh s phát
tri n các làng ngh , b m t nông thôn đã đ

c đ i m i, c s h t ng t i nhi u làng

ngh đã phát tri n khá h n so v i các làng thu n nông.
Ho t đ ng làng ngh đóng vai trò r t quan tr ng đ i v i v n đ xóa đói gi m
nghèo, góp ph n nâng cao ch t l

ng cu c s ng cho ng

i lao đ ng. T i các làng

ngh , trung bình m i c s doanh nghi p chuyên làm ngh t o vi c làm n đ nh cho
27 lao đ ng th

ng xuyên và 8-10 lao đ ng th i v .

c bi t,

làng ngh d t, thêu

ren, mây tre đan thì m i c s có th thu hút 200-250 lao đ ng. M c thu nh p c a

ng

i lao đ ng

các làng ngh cao g p t 3-4 l n so v i thu nh p c a ng

đ ng thu n nông (Nghiên c u c a T ng c c môi tr

i lao

ng, 2010).

Vi c duy trì và m r ng ho t đ ng làng ngh đã đem l i nhi u l i ích, góp
ph n thúc đ y phát tri n kinh t - xã h i các đ a ph

ng. Tuy nhiên, s phát tri n

này c ng mang l i nhi u b t c p, đ c bi t v v n đ môi tr

ng và xã h i.

K t qu kh o sát 52 làng ngh đi n hình trong c n
cho th y, có đ n 46% làng ngh có môi tr

cc a

tài KC 08.09

ng b ô nhi m n ng, 27% ô nhi m v a

và 27% ô nhi m nh . Ho t đ ng làng ngh gây tác đ ng đ n c môi tr
khí, n

c, đ t và con ng
Ô nhi m môi tr

ng không

i [6].
ng làng ngh gây tác đ ng x u t i s c kh e c ng đ ng

trong chính làng ngh và các khu v c lân c n, làm t ng chi phí khám ch a b nh cho
c ng đ ng c ng nh chi phí đ x lý, c i thi n môi tr
và tai n n th

ng. T l ng

i m c b nh

ng tích t i các làng ngh cao còn là gánh n ng đ i v i toàn xã h i.

Ngoài ra, còn xu t hi n s mâu thu n gi a các nhóm dân c trong c ng đ ng làng
ngh .

ó là nh ng thái đ b t bình đ i v i ng

i gây ô nhi m, và có khi là tr ng

ph t nhau b ng v l c. M t khác, trong khi các c ng đ ng làm ngh thu đ

cl i


nhu n t ho t đ ng s n xu t c a mình thì các c ng đ ng lân c n n ng su t cây tr ng
gi m, v t nuôi ch t và m t đ t s n xu t nông nghi p c ng gây xung đ t không nh .
Huy n Th ch Th t g m 22 xã và 01 th tr n. H th ng giao thông chính có
qu c l 32 (phía B c), qu c l 21 (phía Tây), đ

ng cao t c Láng - Hoà L c (phía

Nam), t nh l 419, 420 ch y qua huy n đã t o ra m ng l

i giao thông thu n l i cho

s phát tri n kinh t xã h i c a huy n. Huy n có 10 làng ngh đ

c công nh n làng

ngh truy n th ng. Các làng ngh truy n th ng nh : C kim khí Phùng Xá; Mây tre
đan Bình Phú; M c, May H u B ng; M c Chàng S n ngày càng phát tri n m nh,
khai thác t t nh ng ti m n ng, l i th c a làng t o nên nh p đ s n xu t sôi đ ng và
có xu h

ng phát tri n. Hi n nay giá tr s n xu t Công nghi p – ti u th công

nghi p (TTCN) c a 10 làng ngh chi m trên 70% giá tr s n xu t Công nghi p TTCN c a huy n. Các làng ngh s n xu t ra các s n ph m đa d ng v m u mã, m t
hàng, ph c v nhu c u trong n
đ ng trong và ngoài đ a ph
1.700.000 đ ng/1ng

c và xu t kh u đã thu hút đ

c trên 20.000 lao

ng tham gia v i m c thu nh p bình quân t 1.100.000-

i/1 tháng.

S phát tri n c a các làng ngh đã góp ph n làm phát tri n kinh t đ a
ph

ng, nâng cao thu nh p và gi i quy t vi c làm cho ng

i dân Th ch Th t. Tuy

nhiên, bên c nh s phát tri n đó là v n đ b c xúc v môi tr

ng. Làng ngh Phùng

Xá, v i các công đo n m , cán phôi thép làm cho ngu n n

c th i ô nhi m n ng,

cùng v i không khí c ng ch a đ y b i đ c và nh h

ng c a ti ng n, rung do ho t

đ ng c a máy búa, máy d p, lò cán thép. B u không khí t i các làng ngh m c,
c ng r t ng t ng t b i mùi dung môi s n và các hóa ch t t o màu cho s n ph m,
làm gi m trí l c, th l c và gây ra nhi u b nh liên quan đ n đ

đ

ng ru t... cho ng

ng hô h p, da li u,

i tr c ti p s n xu t c ng nh c dân trong khu v c. T i các

làng ngh c a huy n, s c giàu c a c i thì có nh ng môi tr
đi vì t b ô nhi m: ô nhi m t ngu n n

ng s ng n i đây nghèo

c, đ n không khí cùng không gian s ng.

Xu t phát t th c tr ng ô nhi m môi tr

ng

các làng ngh c a huy n

Th ch Th t, c n thi t tìm gi i pháp nh m gi m thi u ô nhi m môi tr

ng, tác gi


ti n hành nghiên c u đ tài “Gi i pháp qu n lý nh m gi m thi u ô nhi m môi
tr

ng t i các làng ngh huy n Th ch Th t”.

2. M c đích nghiên c u
M c đích c a đ tài là nghiên c u c s khoa h c và th c ti n đ xu t m t s
gi i pháp qu n lý nh m gi m thi u ô nhi m môi tr

ng t i các làng ngh huy n

Th ch Th t.
M c tiêu nghiên c u:
-

H th ng các c s lý lu n và th c ti n v qu n lý gi m thi u ô nhi m môi
tr

-

ng làng ngh .

Tìm hi u th c tr ng ô nhi m môi tr

ng và qu n lý ô nhi m môi tr

ng t i các

xu t m t s gi i pháp qu n lý nh m gi m thi u ô nhi m môi tr

ng t i các

làng ngh huy n Th ch Th t.
-

làng ngh huy n Th ch Th t.
3. Ph
-

Ph

ng pháp nghiên c u
ng pháp thu th p thông tin

+ Thu th p thông tin th c p: Các v n b n pháp lu t, quy chu n, tiêu chu n c a
Nhà n

c, các v n b n c a thành ph Hà N i, c a UBND huy n Th ch Th t v

v n đ ô nhi m môi tr

ng, làng ngh , v qu n lý ô nhi m môi tr

ng làng

ngh . Các thông tin và s li u v tình hình kinh t , xã h i, th c tr ng s n xu t
c a các làng ngh , hi n tr ng môi tr

ng, công tác qu n lý môi tr

ng.

+ Thu th p thông tin s c p: Thông qua đi u tra, ph ng v n các cán b , h dân,
chuyên gia, th o lu n nhóm.

-

Ph

ng pháp phân tích, t ng h p thông tin, d li u

+ Ph
Ph

ng pháp th ng kê mô t
ng pháp nghiên c u các hi n t

thông qua các s li u thu th p đ

c. Ph

ng kinh t xã h i b ng vi c mô t
ng pháp này dùng đ phân tích tình

hình kinh t xã h i trên đ a bàn nghiên c u và th c tr ng v ô nhi m do phát
tri n làng ngh gây ra.
+ Ph

ng pháp phân tích so sánh


Ph

ng pháp này đ

dùng đ so sánh hi n t
ho c cùng m t hi n t
Ph

c s d ng trong vi c t p h p x lý s li u, tài li u,
ng này v i hi n t

ng

ng khác trong cùng m t th i đi m

các th i đi m khác nhau.

ng pháp này đ so sánh các v n đ v môi tr

ng

các làng ngh v i

các vùng khác t đó tìm ra nguyên nhân gây nên ô nhi m môi tr

ng

các làng

ngh .
-

Ph

4.
4.1.

ng pháp kh o sát th c đ a: ph

it
it

ng pháp quan sát th c đ a

ng và ph m vi nghiên c u
ng nghiên c u

Công tác qu n lý gi m thi u ô nhi m môi tr

ng t i các làng ngh thu c

huy n Th ch Th t.
4.2. Ph m vi nghiên c u
a. N i dung
T p trung nghiên c u th c tr ng ô nhi m môi tr
vi c gi m thi u ô nhi m môi tr

ng và gi i pháp qu n lý

ng làng ngh .

b. Không gian
T i m t s làng ngh thu c huy n Th ch Th t.
c. Th i gian

tài d a trên s li u thu th p đ

c trong m t s n m g n đây và đ xu t

gi i pháp đ n n m 2020.
5. N i dung c a lu n v n
Ch

ng 1: C s lý lu n và th c ti n v qu n lý ô nhi m môi tr

Ch

ng 2: Th c tr ng ô nhi m môi tr

ng làng

ngh
ng và qu n lý ô nhi m môi tr

ng

t i các làng ngh huy n Th ch Th t
Ch
tr

ng 3:

xu t m t s gi i pháp qu n lý nh m gi m thi u ô nhi m môi

ng làng ngh huy n Th ch Th t

6. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a đ tài
6.1. Ý ngh a khoa h c


V m t c s lý lu n, lu n v n góp ph n làm rõ các c s lý lu n và th c ti n
v qu n lý gi m thi u ô nhi m môi tr

ng làng ngh

6.2. Ý ngh a th c ti n
xu t m t s gi i pháp qu n lý nh m gi m thi u ô nhi m môi tr
làng ngh huy n Th ch Th t

ng

các


DANH M C HÌNH
Hình 1.1. S đ đánh giá m c đ ô nhi m t i các làng ngh Error! Bookmark not
defined.
Hình 1.2. Kim ng ch xu t kh u t các s n ph m làng ngh Vi t Nam ............ Error!
Bookmark not defined.
Hình 1.3. Mô hình phát tri n b n v ng ..................... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.1. B n đ huy n Th ch Th t ......................... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.2. T tr ng giá tr s n xu t c a các làng ngh Error!

Bookmark

not

defined.
Hình 2.3. Quy trình s n xu t đ m c và các v n đ ô nhi m phát sinh ............ Error!
Bookmark not defined.
Hình 2.4. Quy trình công ngh gia công c khí và các v n đ ô nhi m phát sinh
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.5. o n kênh

g n c m CN Bình Phú trên tr c đ

ng 419 ................ Error!

Bookmark not defined.
Hình 2.6. N

c ao g n DNTN C

ng Thành trên tr c đ

ng 419Error! Bookmark

not defined.
Hình 2.7. Rác th i gây ô nhi m t i đ

ng liên xã H

ng ng i – Canh N u .... Error!

Bookmark not defined.

Hình 2.8. S đ t ch c các c quan qu n lý môi tr

ngError!

Bookmark

not

defined.
Hình 3.1. Mô hình x lý b i cho máy c a và chà g Error! Bookmark not defined.
Hình 3.2. Quy trình x lý n

c th i b ng công ngh na nô s t hóa tr 0 .......... Error!

Bookmark not defined.
Hình 3.3. Hi u qu x lý n
Bookmark not defined.

c th i b ng công ngh na nô s t hóa tr 0 ........... Error!


DANH M C B NG
B ng 2.1. C c u s d ng đ t t i huy n Th ch Th t n m 2013Error!

Bookmark

not defined.
B ng 2.2. Giá tr s n xu t c a huy n Th ch Th t qua các n mError!

Bookmark

not defined.
B ng 2.3. Giá tr s n xu t ngành công nghi p .......... Error! Bookmark not defined.
B ng 2.4. Dân s huy n Th ch Th t trong nh ng n m g n đâyError!

Bookmark

not defined.
B ng 2.5. M t s ch tiêu c b n giáo d c ph thông n m 2012Error!

Bookmark

not defined.
B ng 2.6. Th ng kê 10 làng ngh truy n th ng ...... Error! Bookmark not defined.
B ng 2.7. Quy mô và c c u s n xu t c a các làng ngh truy n th ng n m 2013
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
B ng 2.8. Các c m công nghi p làng ngh huy n Th ch Th tError! Bookmark not
defined.
B ng 2.9. Các ch tiêu phân tích m u đ t và m t s ch tiêu phân tích vi l
(mg/kg) môi tr

ng

ng đ t t i huy n Th ch Th t .......... Error! Bookmark not defined.


B ng 2.10. K t qu phân tích m t s ch tiêu n

c m tError!

Bookmark

not

defined.
B ng 2.11. K t qu phân tích n

c ng m – môi tr

ng và 1 s ch tiêu vi l

ng

................................................................................... Error! Bookmark not defined.
B ng 2.12. K t qu phân tích m t s ch tiêu c a các m u n

c th i khu công

nghi p làng ngh ....................................................... Error! Bookmark not defined.
B ng 2.13. Ch t l

ng môi tr

ng không khí t i huy n Th ch Th t ............... Error!

Bookmark not defined.
B ng 2.14. Hi n tr ng d ch v thu gom rác th i t i m t s xã trên đ a bàn huy n
Th ch Th t................................................................. Error! Bookmark not defined.
B ng 2.15. M c thu phí v sinh đ i v i ch t th i r n công nghi p thông th

ng trên

đ a bàn huy n Th ch Th t ......................................... Error! Bookmark not defined.
B ng 3.1. Gi i pháp k thu t công ngh h n ch ô nhi m môi tr

ng không khí cho

làng ngh m c. .......................................................... Error! Bookmark not defined.
B ng 3.2. B ng thông s kh o sát t i m t s công trình x lý n
Bookmark not defined.

DANH M C CÁC CH

VI T T T

BVMT

B o v môi tr

ng

CTR

Ch t th i r n

CNH-H H

Công nghi p hóa-hi n đ i hóa

CN –TTCN

Công nghi p – ti u th công nghi p

CTCP

Công ty c ph n

c th i ......... Error!


GDP

T ng s n ph m n i đ a

GPMB

Gi i phóng m t b ng

H ND

H i đ ng nhân dân

HTX

H p tác xã

JICA

C quan h p tác qu c t Nh t B n

MT

Môi tr

N -CP

Ngh đ nh Chính Ph

NXB

Nhà xu t b n

PGS.TS

Phó Giáo s , Ti n s

PGS.TSKH

Phó Giáo s , Ti n s khoa h c

QCXDVN

Quy chu n xây d ng Vi t Nam

Q -BXD

Quy t đ nh B Xây d ng

Q -TTg

Quy t đ nh Th t

TNHH

Trách nhi m h u h n

TP

Thành ph

UBND
3R

ng

ng

y ban nhân dân
Gi m thi u, tái ch , tái s d ng

M CL C
CH
TR

NG 1. C S LÝ LU N VÀ TH C TI N V QU N LÝ Ô NHI M MÔI
NG LÀNG NGH .......................................... Error! Bookmark not defined.

1.1. T ng quan v làng ngh ................................. Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Phân lo i và vai trò c a làng ngh .......... Error! Bookmark not defined.
a. Khái ni m làng ngh .................................. Error! Bookmark not defined.

b. Phân lo i làng ngh ................................... Error! Bookmark not defined.


c. Vai trò c a làng ngh trong phát tri n kinh t xã h iError!

Bookmark

not defined.
d.

c đi m s n xu t kinh doanh c a làng ngh Error!

Bookmark

not

defined.
1.1.2. Ô nhi m môi tr

ng làng ngh ............... Error! Bookmark not defined.

a. Khái ni m v môi tr

ng, ô nhi m môi tr

ngError!

Bookmark

not

defined.
b. Ô nhi m môi tr

ng làng ngh ................. Error! Bookmark not defined.

1.2. Qu n lý ô nhi m môi tr
1.2.1. Quan đi m c a

ng làng ngh ......... Error! Bookmark not defined.
ng và Nhà n

c v b o v môi tr

ng làng ngh

........................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Qu n lý môi tr

ng và các công c qu n lý môi tr

ng ................ Error!

Bookmark not defined.
1.2.2.1. Qu n lý môi tr

ng .......................... Error! Bookmark not defined.

1.2.2.2. Các công c qu n lý môi tr

ng ...... Error! Bookmark not defined.

1.2.3. C s pháp lý v qu n lý môi tr

ng làng ngh Error! Bookmark not

defined.
1.2.4. Quy ho ch không gian s n xu t làng ngh Error!

Bookmark

not

defined.
1.3. Các y u t

nh h

thi u ô nhi m môi tr
1.3.1. Con ng

ng đ n vi c th c hi n các gi i pháp qu n lý nh m gi m
ng làng ngh ..................... Error! Bookmark not defined.

i ................................................ Error! Bookmark not defined.

1.3.2. Chính sách pháp lu t c a Nhà n

c ........ Error! Bookmark not defined.

1.3.3. Khoa h c công ngh ................................ Error! Bookmark not defined.
1.4. C s th c ti n v qu n lý môi tr

ng làng ngh Error!

Bookmark

not

defined.
1.4.1. Kinh nghi m c a m t s n

c trên th gi i trong qu n lý môi tr

ng

làng ngh ........................................................... Error! Bookmark not defined.
1.4.1.1. Trung Qu c ...................................... Error! Bookmark not defined.


1.4.1.2. Nh t B n........................................... Error! Bookmark not defined.
1.4.2. Kinh nghi m v qu n lý gi m thi u ô nhi m môi tr

ng làng ngh

Vi t Nam. .......................................................... Error! Bookmark not defined.
1.4.2.1. Kinh nghi m x lý ô nhi m môi tr
ch kim lo i màu

ng khí th i t i các làng ngh tái

B c Ninh ........................ Error! Bookmark not defined.

1.4.2.2. Kinh nghi m t mô hình qu n lý ch t th i t i làng ngh tái ch
nhôm Bình Yên, Nam

nh .......................... Error! Bookmark not defined.

1.5. Nh ng nghiên c u có liên quan đ n đ tài ..... Error! Bookmark not defined.
K t lu n ch

ng 1 ................................................. Error! Bookmark not defined.

CH NG 2. TH C TR NG Ô NHI M MÔI TR NG VÀ QU N LÝ Ô
NHI M MÔI TR
NG T I CÁC LÀNG NGH HUY N TH CH TH T Error!
Bookmark not defined.
2.1.

c đi m đ a bàn nghiên c u ......................... Error! Bookmark not defined.

2.1.1. i u ki n t nhiên ................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1.1 V trí đ a lý lãnh th và s phân chia hành chínhError!

Bookmark

not defined.
2.1.1.2

i u ki n t

nhiên và tài nguyên thiên nhiên huy n Th ch Th t

....................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. i u ki n kinh t - xã h i ........................ Error! Bookmark not defined.
2.1.2.1. Tình hình phát tri n kinh t .............. Error! Bookmark not defined.
2.1.2.2.

c đi m v n hóa xã h i .................. Error! Bookmark not defined.

2.1.3. K t c u c s h t ng k thu t ................ Error! Bookmark not defined.
2.1.3.1. H th ng giao thông ......................... Error! Bookmark not defined.
2.1.3.2. H th ng th y l i.............................. Error! Bookmark not defined.
2.1.3.3. H th ng đi n ................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.3.4. B u chính vi n thông ....................... Error! Bookmark not defined.
2.2. Th c tr ng s n xu t và ô nhi m môi tr

ng t i các làng ngh huy n Th ch

Th t........................................................................ Error! Bookmark not defined.


2.2.1. Th c tr ng s n xu t

làng ngh huy n Th ch Th tError!

Bookmark

not defined.
2.2.1.1. S l

ng, quy mô và hình th c t ch c s n xu t kinh doanh c a các

làng ngh ....................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1.2. Các ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a các làng ngh ............ Error!
Bookmark not defined.
2.2.2. Th c tr ng v ô nhi m môi tr

ng làng ngh

huy n Th ch Th t Error!

Bookmark not defined.
2.2.2.1. Hi n tr ng môi tr

ng đ t ................ Error! Bookmark not defined.

2.2.2.2. Hi n tr ng môi tr

ng n

2.2.2.3. Hi n tr ng môi tr

ng không khí..... Error! Bookmark not defined.

c ............. Error! Bookmark not defined.

2.2.2.4. Hi n tr ng rác th i, ch t th i r n và v sinh môi tr

ng .......... Error!

Bookmark not defined.
2.3. Th c tr ng công tác qu n lý môi tr

ng làng ngh

huy n Th ch Th t

............................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.1. H th ng t ch c và c ch qu n lý ........ Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Chính sách qu n lý .................................. Error! Bookmark not defined.
2.3.3. Công tác quy ho ch ................................. Error! Bookmark not defined.
2.3.4. Công tác ki m soát ô nhi m .................... Error! Bookmark not defined.
2.3.5. Tình hình thu, chi trong công tác b o v môi tr

ngError!

Bookmark

not defined.
2.3.6. Công tác tuyên truy n giáo d c nâng cao nh n th c v b o v môi
tr

ng ................................................................ Error! Bookmark not defined.

2.3.7. K t qu c a vi c qu n lý gi m thi u ô nhi m môi tr

ng làng ngh

........................................................................... Error! Bookmark not defined.

2.3.7.1. Các k t qu đ t đ

c ........................ Error! Bookmark not defined.

2.3.7.2. Nh ng t n t i, nguyên nhân ............. Error! Bookmark not defined.
K t lu n ch

ng 2 ................................................. Error! Bookmark not defined.


CH NG 3.
XU T M T S GI I PHÁP QU N LÝ NH M GI M THI U
Ô NHI M MÔI TR
NG LÀNG NGH HUY N TH CH TH T ............. Error!
Bookmark not defined.
3.1. C n c đ xu t gi i pháp qu n lý nh m gi m thi u ô nhi m môi tr

ng làng

ngh huy n Th ch Th t ......................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1.

nh h

ng phát tri n kinh t - xã h i c a huy n Th ch Th t. ...... Error!

Bookmark not defined.
3.1.2. Quan đi m phát tri n làng ngh c a huy n Th ch Th t ................. Error!
Bookmark not defined.
3.1.3. C n c vào th c tr ng nghiên c u .......... Error! Bookmark not defined.

3.2.

xu t m t s gi i pháp qu n lý nh m gi m thi u ô nhi m môi tr

ng làng

ngh huy n Th ch Th t ......................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Quy ho ch làng ngh ............................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2. T ng c

ng n ng l c cho c quan qu n lý môi tr

ngError! Bookmark

not defined.
3.3.3. S d ng công c kinh t trong qu n lý môi tr

ngError!

Bookmark

not defined.
3.3.4. T ng c

ng công tác tuyên truy n giáo d cError!

Bookmark

not

defined.
3.3.5. Gi i pháp k thu t ................................... Error! Bookmark not defined.
a.

i v i ô nhi m không khí làng ngh m cError!

Bookmark

not

defined.
b.

i v i ô nhi m n

K t lu n ch

c th i ........................ Error! Bookmark not defined.

ng 3 ................................................. Error! Bookmark not defined.

K T LU N VÀ KI N NGH ................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LI U THAM KH O ......................................... Error! Bookmark not defined.



1

CH

NG 1. C

S

LÝ LU N VÀ TH C TI N V QU N LÝ Ô NHI M
MÔI TR

NG LÀNG NGH

1.1. T ng quan v làng ngh
1.1.1. Phân lo i và vai trò c a làng ngh
a. Khái ni m làng ngh
T xa x a, ng

i nông dân Vi t Nam đã bi t s d ng th i gian nông nhàn đ

s n xu t nh ng s n ph m th công, phi nông nghi p ph c v cho nhu c u đ i s ng
nh : các công c lao đ ng nông nghi p, gi y, l a, v i, th c ph m qua ch bi n …
Các ngh này đ

c l u truy n và m r ng qua nhi u th h , d n đ n nhi u h dân

có th cùng s n xu t m t lo i s n ph m. Bên c nh nh ng ng

i chuyên làm ngh ,

đa ph n lao đ ng v a s n xu t nông nghi p, v a làm ngh , ho c làm thuê (ngh
ph ). Nh ng do nhu c u trao đ i hàng hoá, các ngh mang tính ch t chuyên môn
sâu h n, đ

c c i ti n k thu t h n và th

ng đ

c gi i h n trong quy mô nh

(làng), d n d n tách h n nông nghi p đ chuy n sang ngh th công. Nh v y, làng
ngh đã xu t hi n.
Có th hi u “làng ngh là làng nông thôn Vi t Nam có ngành ngh ti u th
công nghi p, phi nông nghi p chi m u th v s lao đ ng và thu nh p so v i ngh
nông”.
Theo thông t s 116/2006/TT-BNN ngày 18/12/2006 c a B NN&PTNT
h

ng d n th c hi n n i dung c a ngh đ nh s 66/2006/N -CP ngày 07/07/2006

c a Chính ph v phát tri n ngành ngh nông thôn thì khái ni m làng ngh : “ là
m t ho c nhi u c m dân c c p thôn, p, b n, làng, buôn, phum, sóc ho c các đi m
dân c t

ng t trên đ a bàn m t xã, th tr n, có các ho t đ ng ngành ngh nông

thôn, s n xu t ra m t ho c nhi u lo i s n ph m khác nhau” và ngh truy n th ng,
làng ngh , làng ngh truy n th ng đ

c công nh n d a trên các tiêu chí nh sau:

 Tiêu chí công nh n ngh truy n th ng:
-

Ngh đã xu t hi n t i đ a ph

ng t trên 50 n m tính đ n th i đi m đ ngh

công nh n;
-

Ngh t o ra nh ng s n ph m mang b n s c v n hoá dân t c;


2

-

Ngh g n v i tên tu i c a m t hay nhi u ngh nhân ho c tên tu i c a làng ngh .

 Tiêu chí công nh n làng ngh :
-

Có t i thi u 30% t ng s h trên đ a bàn tham gia các ho t đ ng ngành ngh
nông thôn;

-

Ho t đ ng s n xu t kinh doanh n đ nh t i thi u 2 n m tính đ n th i đi m đ
ngh công nh n;

-

Ch p hành t t chính sách, pháp lu t c a Nhà n

c.

 Tiêu chí công nh n làng ngh truy n th ng:
Làng ngh truy n th ng ph i đ t tiêu chí làng ngh và có ít nh t m t ngh
truy n th ng theo quy đ nh t i thông t s 116/2006/TT-BNN ngày 18/12/2006 c a
B NN&PTNT.

i v i nh ng làng ch a đ t tiêu chu n a, b c a tiêu chí công nh n

làng ngh t i đi m 2, nh ng c ng có ít nh t m t ngh truy n th ng đ
theo quy đ nh c a thông t này thì c ng đ

c công nh n

c công nh n là làng ngh truy n th ng.

Làng ngh không ch là trung tâm s n xu t s n ph m th công mà còn là đi m
v n hoá c a khu v c, c a vùng. Làng ngh là n i h i t nh ng ng

i th th công

có tay ngh cao mà tên tu i đã g n li n v i s n ph m trong làng. Ngoài ra, làng
ngh c ng chính là đi m t p k t nguyên v t li u, là n i t p trung nh ng tinh hoa
trong k thu t s n xu t s n ph m c a làng. Trong vài n m g n đây, làng ngh đang
thay đ i nhanh chóng theo n n kinh t thì tr
công ph c v tiêu dùng trong n

ng, các ho t đ ng s n xu t ti u th

c và xu t kh u đ

c t o đi u ki n phát tri n. Quá

trình công nghi p hoá cùng v i vi c áp d ng các chính sách khuy n khích phát tri n
ngành ngh nông thôn, thúc đ y s n xu t t i các làng ngh đã làm t ng m c thu
nh p bình quan c a ng

i dân nông thôn, các công ngh m i đang ngày càng đ

c

áp d ng ph bi n. Các làng ngh m i và các c m công nghi p không ng ng đ

c

khuy n khích phát tri n nh m đ t đ
nh p n đ nh

c s t ng tr

ng, t o công n vi c làm và thu

khu v c nông thôn. Các làng ngh m i đ

c hi u là các làng ngh

không ph i làng ngh truy n th ng. Nh ng làng ngh này đ

c hình thành trong

th i gian g n đây, ch y u xu t phát t :
-

Vi c t ch c gia công cho các xí nghi p l n, các t ch c kinh doanh nh p kh u;


3

-

Vi c h c t p kinh nghiêm c a vài h gia đình nh y bén th tr

ng và có đi u

ki n đ u t s n xu t ho c c a các làng ngh lân c n;
-

T hình thành do nhu c u m i c a th tr

ng tiêu th s n ph m và thi tr

ng

nguyên li u s n có.
-

Các làng ngh truy n th ng đóng vai trò quan tr ng đ i v i s phát tri n kinh t
xã h i c a Vi t Nam, đ c bi t là khu v c kinh t nông thôn:

-

S n xu t ti u th công nghi p t n d ng ngu n nguyên li u phong phú v i giá
thành r . Các ngh truy n th ng ch y u s d ng các nguyên li u s n có trong
n

c, v n là các tài nguyên thiên nhiên đi n hình c a mi n nhi t đ i: tre, g ,

n a, t t m, các v t li u xây d ng, các s n ph m c a nông nghi p (lúa g o, hoa
qu , ngô,…)
-

M t khác, s n ph m t các làng ngh không ch đáp ng các th tr
n

c v i m c đ nhu c u khác nhau mà còn xu t sang các th tr

ng trong

ng n

cb n

v i nhi u m t hàng phong phú, có giá tr cao. Trong đó, đi n hình nh t là các
m t hàng th công m ngh . Giá tr hàng hoá t các làng ngh hàng n m đóng
góp cho n n kinh t qu c dân t 40 – 50 ngàn t đ ng. Góp ph n vào chuy n
d ch c c u kinh t thúc đ y nhanh quá trình công nghi p hoá - hi n đ i hoá
nông thôn.
c bi t, phát tri n các ngành ngh truy n th ng đang góp ph n gi i quy t công

-

n vi c làm cho h n 11 tri u lao đ ng chuyên mà hàng ngàn lao đ ng nông nhàn
nông thôn, góp ph n nâng cao thu nh p cho ng
-

H n n a, nhi u làng ngh hi n nay có xu h
các d ch v du l ch.

ây là h

i dân.

ng phát tri n theo h

ng ph c v

ng đi m i nh ng phù h p v i th i đ i và mang

l i hi u qu kinh t cao, đ ng th i có th gi m thi u tình tr ng ô nhi m môi
tr

ng, nâng cao đ i s ng v v t ch t và tinh th n cho ng

i dân, ph c v m c

tiêu phát tri n b n v ng.
b. Phân lo i làng ngh
D a trên các tiêu chí khác nhau, có th phân lo i làng ngh theo m t s d ng
nh sau:

4

 Phân lo i theo s l
-

ng làng ngh :

Làng ngh m t ngh : là nh ng làng ngoài ngh nông ra, ch có thêm m t
ngh th công duy nh t;

-

Làng nhi u ngh : là nh ng làng ngoài ngh nông ra còn có thêm m t s ho c
nhi u ngh khác.

 Phân lo i theo tính ch t ngh :
-

Làng ngh truy n th ng: là nh ng làng ngh xu t hi n lâu đ i trong l ch s
và còn t n t i đ n ngày nay;

-

Làng ngh m i: là nh ng làng ngh xu t hi n do s phát tri n lan t a c a các
làng ngh truy n th ng ho c du nh p t các đ a ph
ngh m i đ

c hình thành do ch tr

đi h c ngh

n i khác r i v d y cho dân đ a ph

ng

i dân đ a ph

ng khác. M t s làng

ng c a m t s đ a ph

ng cho ng

i

ng nh m t o vi c làm cho

ng mình.

 Theo ngành s n xu t, lo i hình s n ph m.
 Theo quy mô s n xu t, theo quy trình công ngh .
 Theo ngu n th i và m c đ ô nhi m: Theo cách phân lo i này ta có làng ngh ô
nhi m n ng, làng ngh ô nhi m trung bình và làng ngh ô nhi m nh . C n c đ
xác đ nh m c đ ô nhi m c a làng ngh có th minh ho

hình 1.1

5

Các s li u đ c
tr ng môi tr

ng

trong dòng th i

Có

Có ch t th i nguy h i
v

t quá quy đ nh

Không
Ô nhi m n ng
Có

Có ít nh t m t thông s
môi tr

ng đ c tr ng cho

làng ngh cao h n 5 l n

Có
Có ít nh t m t thông s
môi tr

Ô nhi m trung bình

ng đ c tr ng cho

làng ngh t 2 đ n 5 l n

Có
Có ít nh t m t thông s
môi tr

ng đ c tr ng cho

Ô nhi m nh

làng ngh nh h n 2 l n

Không
Không ô nhi m

Hình 1.1. S đ đánh giá m c đ ô nhi m t i các làng ngh
 Theo m c đ s d ng nguyên/nhiên li u.
 Theo th tr

ng tiêu th s n ph m, ti m n ng t n t i và phát tri n

M i cách phân lo i nêu trên có nh ng đ c thù riêng và tu theo m c đích mà có


6

th l a ch n cách phân lo i phù h p. Trên c s ti p c n v n đ môi tr

ng làng

ngh , cách phân lo i theo ngành s n xu t và lo i hình s n ph m là phù h p h n c ,
vì th c t cho th y m i ngành ngh , m i s n ph m đ u có nh ng yêu c u khác nhau
v nguyên nhiên li u, quy trình s n xu t khác nhau, ngu n và d ng ch t th i khác
nhau, và vì v y có nh ng tác đ ng khác nhau đ i v i môi tr
D a trên các y u t t

ng.

ng đ ng v ngành s n xu t, s n ph m, th tr

v t li u và tiêu th s n ph m có th chia ho t đ ng làng ngh

n

ng nguyên
c ta thành 6

nhóm ngành chính, m i ngành chính có nhi u ngành nh . M i nhóm ngành làng
ngh có các đ c đi m khác nhau v ho t đ ng s n xu t s gây nh h
t i môi tr

ng khác nhau

ng.

Nhóm 1. Làng ngh ch bi n l

ng th c, th c ph m, ch n nuôi và gi t m

Nhóm 2. Làng ngh d t nhu m,

m t , thu c da

Nhóm 3. Làng ngh s n xu t v t li u xây d ng và khai thác đá
Nhóm 4. Làng ngh tái ch ph li u
Nhóm 5. Làng ngh th công m ngh
Nhóm 6. Các nhóm ngành khác: bao g m các làng ngh ch t o nông c thô s
nh cày b a, cu c x ng, li m hái, m c gia d ng, đóng thuy n, làm qu t gi y, dây
th ng, đan vó, đan l

i, làm l

i câu,…

c. Vai trò c a làng ngh trong phát tri n kinh t xã h i
 Gi i quy t vi c làm cho ng

i lao đ ng nông thôn

Theo th ng kê, 75% dân s n

c ta s ng

nông thôn và 61% l c l

đ ng ho t đ ng trong l nh v c nông nghi p. S chuy n d ch theo h

ng lao

ng CNH-H H

nông nghi p, nông thôn kéo theo s gia t ng lao đ ng d th a khu v c nông thôn
ngày m t t ng do s thu h p d n di n tích đ t cho s n xu t nông nghi p và s gi i
phóng s c lao đ ng do c gi i hoá và áp d ng các công ngh tiên ti n vào s n xu t
nông nghi p. M t khác, đ c đi m c a s n xu t nông nghi p là mang tính th i v
t o ra m t l c l

ng l n lao đ ng không có vi c làm trong th i k nông nhàn. Vì

v y gi i quy t vi c làm cho h là m t v n đ c p bách. S phát tri n các làng ngh
đã gi i quy t đ

c v n đ này. Tr

c h t, các làng ngh phát tri n đã t o ra kh i


7

l

ng l n công vi c, công vi c này l i không đòi h i lao đ ng đ

c đào t o bài b n,

có trình đ cao vì v y lao đ ng nông thôn có th đáp ng. Th hai, thu nh p c a lao
đ ng làng ngh cao h n 3 – 4 l n so v i s n xu t nông nghi p đ n thu n. Th ba,
s phát tri n làng ngh kéo theo s phát tri n c a các ngành ngh , d ch v khác có
liên quan nh v n chuy n, cung c p nguyên v t li u,… t đó t o thêm nhi u vi c
làm n a. Do v y s phát tri n b n v ng làng ngh giúp gi i quy t vi c làm t i ch
cho lao đ ng nông thôn.
 T ng giá tr t ng s n ph m hàng hoá cho n n kinh t , thúc đ y t ng tr

ng kinh

t nhanh và b n v ng.
Kh i l

ng s n ph m s n xu t ra t i các làng ngh không ch đáp ng đ

c u tiêu dùng t i ch , trong n

c nhu

c mà còn mang l i giá tr xu t kh u cao, đ c bi t là

các s n ph m th công m ngh . Xu t kh u s n ph m làng ngh đóng vai trò quan
tr ng trong vi c đóng góp giá tr gia t ng cho n n kinh t m i đ a ph
c n

c nói chung, các s n ph m làng ngh Vi t Nam có m t

gi i, trong đó có các th tr

ng nói riêng,

nhi u n

c trên th

ng l n nh Hoa K , EU, và Nh t B n thu v hàng tr m

tri u đô la m i n m (giai đo n tr

c n m 2010). Ta có th th y t c đ gia t ng

nhanh chóng c a giá tr kim ng ch xu t kh u s n ph m làng ngh trong c n
hi n thông qua bi u đ sau:
Hình 1.2. Kim ng ch xu t kh u t các s n ph m làng ngh Vi t Nam
Tri u USD

900

2008: 850

800

2007: 760

700

2006: 640

600
500

400
2000: 300
300
200
100 1991: 6,8
0
1990

1995

2000

2005

(Ngu n: B NN &PTNT, 2008)

N m

2010

c th


8

V i t c đ t ng nhanh nh v y, đóng góp c a các s n ph m t làng ngh trong
t ng kim ng ch xu t kh u c a c n
kh u c a c n

c c ng khá cao: n m 2007 kim ng ch xu t

c đ t 35 t USD thì trong đó giá tr xu t kh u hàng th công m

ngh c a các làng ngh nh g m s , mây tre đan chi m 714 tri u USD. Nh v y s
phát tri n c a các làng ngh góp ph n t o nên s t ng tr
n

ng và phát tri n c a đ t

c.

 Góp ph n chuy n d ch c c u kinh t nông thôn theo h

ng CNH – H H

V i s phát tri n m nh m c a các làng ngh th i gian qua đã t o ra c c u kinh
t m i, h p lý, hi n đ i

khu v c nông thôn, đi u này đ

c th hi n

nh ng m t

sau:
- Làng ngh phát tri n đã t o ra vi c làm cho l

ng l n lao đ ng d th a

nông

thôn (bao g m lao đ ng ho t đ ng s n xu t nông nghi p trong th i k nông nhàn;
lao đ ng không có vi c do thu h p di n tích đ t dành cho nông nghi p và do c gi i
hoá trong s n xu t nông nghi p) và thu hút thêm m t l

ng lao đ ng hi n đang ho t

đ ng s n xu t nông nghi p do thu nh p t ho t đ ng s n xu t CN – TTCN cao h n
nhi u so v i thu nh p t s n xu t nông nghi p đ n thu n. Nh v y nó làm thay đ i
c c u lao đ ng t i các làng ngh .
- Ho t đ ng s n xu t làng ngh phát tri n đã đóng góp tích c c vào vi c t ng t
tr ng c a giá tr CN –TTCN, t đó thu h p d n t tr ng nông nghi p trong c c u
đóng góp vào t ng giá tr s n xu t c a toàn đ a ph
h p v i xu h

ng. S d ch chuy n này phù

ng phát tri n chung c a th gi i.

Trong xu th h i nh p và m c a nh hi n nay, làng ngh truy n th ng đang d n
l y l i v trí quan tr ng c a mình trong đ i s ng kinh t -v n hoá - xã h i. Nh ng
làng ngh này nh m t hình nh mang đ m b n s c dân t c, kh ng đ nh nét đ c đáo
riêng không th thay th đ
ng

c, là m t cách gi i thi u sinh đ ng v

i c a m i vùng, mi n, đ a ph

đ tn

c, con

ng. Vì v y s phát tri n c a làng ngh g n li n

v i s phát tri n du l ch. L i ích mang l i t ho t đ ng du l ch làng ngh không ch
th hi n

con s t ng tr

ng l i nhu n kinh t mà còn th hi n

s phát tri n kéo

theo c a các d ch v khác. T đó thúc đ y s phát tri n c a các ngành d ch v , t ng


9

t tr ng ngành d ch v d n đ n c c u ngành ngh
theo h

khu v c nông thôn đã thay đ i

ng CNH – H H.

 T ng thu nh p, nâng cao m c s ng dân c và xây d ng nông thôn m i hi n đ i
v n minh, thu h p kho ng cách gi a thành th và nông thôn.
Th c t đã cho th y s phát tri n làng ngh mang l i thu nh p cao h n cho
ng

i lao đ ng, thu nh p c a ng

i lao đ ng

làng ngh cao h n g p 3 – 4 l n so

v i s n xu t nông nghi p đ n thu n, t l h nghèo
chi m 3.7% trong khi m c bình quân c a c n
làng ngh là đi u ki n đ xoá đói gi m nghèo
Khi thu nh p c a ng
ngày càng đ

khu v c có làng ngh ch

c là 10.4%. Vì v y s phát tri n

khu v c nông thôn.

i dân t ng lên đ i s ng v t ch t và tinh th n c a h c ng

c c i thi n. Nhu c u tiêu dùng các s n ph m và d ch v t t h n t ng

lên, t đó thúc đ y các ngành s n xu t hàng hoá và d ch v này phát tri n.

đáp

ng các nhu c u này thì đòi h i ph i phát tri n c s h t ng nông thôn nh giao
thông v n t i, thông tin liên l c, m ng l

i đi n, n

c,… đ ph c v nhu c u sinh

ho t c a dân c và ph c v phát tri n s n xu t. Trình đ dân trí c a ng

i dân đ

c

nâng cao, các phong t c t p quán l c h u, không phù h p d n b xoá b , đ i s ng
c a dân c nông thôn ngày m t v n minh h n. M t khác, phát tri n làng ngh m t
cách b n v ng thì v n đ b o v môi tr
đ

ch

ng r t đ

c chú tr ng, do v y ng

i dân

ng nh ng đi u ki n s ng t t h n, làm nên m t nông thôn m i hi n đ i, v n

minh và thu h p d n kho ng cách v i thành th .
 B o t n và phát huy các giá tr truy n th ng c a dân t c
Vi t Nam là qu c gia có b dày truy n th ng l ch s , là m t đ t n
làng ngh truy n th ng đ c đáo.

c có nhi u

i m đ c tr ng c a làng ngh Vi t Nam chính là

có s g n bó, t n t i song song v i l ch s dân t c, nh ng s n ph m làng ngh đ
làm ra d

c

i bàn tay tài hoa c a nh ng ngh nhân, mang nh ng nét đ c tr ng riêng

và có th th y trong đó c m t chi u dài l ch s v n hoá b n lâu. Vi c đem s n
ph m làng ngh t i v i các n

c trên th gi i và phát tri n du l ch làng ngh là m t

cách đ gìn gi và b o t n nh ng giá tr v n hoá c a dân t c, làm cho ng
Nam hi u v đ t n

i Vi t

c mình h n và đ ng th i gi i thi u v i b n bè th gi i v đ t