Vận dụng chuẩn mực kế toán số 14 doanh thu và thu nhập khác trong kế toán thu nhập lãi cho vay của các tổ chức tín dụng

~

...
,

,,'

I

"N

,

I

,,'I

,

:n"""~~G
.
I

'RONGKETOANTHUNHAPlAI
CHOVAY CUACACTOCH~CTIN DUNG
.
.
/

ong cUQC doi moi qLifm Iy
kinh. te cua nuoc ta trong

nhOng nam qua da thu
dl1c;Jc
nhOng ket qua dang khfch

[

1$,

t<;1O
dieu ki~n d~ dat nUochQi

nh~pvoi nen kinh te khu Vljc cOng
nhvquoc te. Vai tu cach la mQtbQ
ph~n cau thanh cua h~ thong
congCl,Jquan Iy kinh te tai chfnh,
h$thong ke toan Vi~t Nam da doi
moi kha sau sik nham gap phan
thuc d~y nhanh qua'trlnh d6i mai
nay. Tren thljC te, nh~n thuc ve
vai tro cua ke toan trong nen kinh
teth! truang da thay doL Thong tin
ke toan cung cap can dap ung
dVc;Jc
nhu cau ra cac quyet djnh
kinh te cua nhieu doi tUc;Jngkhac
nhau trong nen kinh te. Slj hlnh
thanh h~ thong' chu~n mljc ke
toan Vi~t Nam da gap phan quan
: trQngtrong vi~c dap ung nhu cau
nay, giup cho ke toan Vi~t Nam

tUng buoc hQi nh~p voi ke toan
cac nUoc trong khu vljC va quoc
te, gap phan tich cljc t<;1O
ra moi
trvang

dau tu thu~n lc;Ji a Vi~t

..-T~ ClI1NGANDANG- s6 4 NAM
2004

ThS. Nguy~~ Th! Thu m~n * .' dl,Jng cho ~c to chuc, ca nhan
yay ngtm hi;ln nham dap ung nhu
Nam. Den ngay 31/12/2002, BQ cau san xuat, kinh doanh, djch Vl,J
Hti chinh da chfnh thuc ban hanh
dai song va cho yay trung, dai h<;1n
10 chu~n mljc ke toan Vi~t Nam
nham thljC hi~n cac dlj an pMt
dau tien (VKV)., Cac chu~n mljc
tri~n san xuat, kinh doanh, dich Vl,J
ke toan Vi~t Nam da ban hanh va
dai song". DOi;ln02, CKV 14 quy
cong bo dUc;Jc
ap dl,Jngdoi vai tat
d!nh "Tien lai la so tien thu dUc;Jc
ca cac doanh nghi~p thuQc cac
phat sinh tU vi~c cho ngUai khac
nganh, cac thanh phan kinh te
su dl,Jng tien, ca~ khoan tuong
trong ca nUack~ tU ngay cong bo.

duong tien ho~c cac khoan con nc;J
Tuy nhien, h~ thong chu~n mljc
doanh nghi~p". Nhu V~y, doanh
chi thljc slj phat huy dUc;Jc
vai tro
thu (hay thu nh~p) tU hOi;ltdQngtin
cua mlnh khi cac doanh nghi~p
dl,Jng cua cac t6 chuc tin dl,Jng
v~n dl,Jngtot cac chu~n mljc trong
hoan toan phu hc;Jpvoi thu~t ngO
"Tien lai" cua chu~n mljc nay. VI
cong tac ke toan. Bai viet nay chi
v~y, vi~c v~n dl,JngVKV 14 trong
ban den ~~c v~n dl,Jng Chu~n
mljc so 14 (VKV 14) ve " Doanh vi~c nh~n biet, hi;lChtoan va trlnh
thu va thu nh~p khac" vao hi;lCh bay doanh thu tien lai cho yay cua
cac t6 chuc tin dl,Jngla hoan toan
toan ke toan thu lai cho yay cua
phu hc;Jp.
cac to chuc tin dl,Jng
t'hri' Dha;: V~D dl!D' chuaD
Truoc het, can thay rang thu
mife VaD Xlie "!Dh dDanh thu tillR
nh~p lai cho yay cua cac to chuc
tin dl,Jng cOng thuQc doi tUc;Jng liii ehD va, va nh~D biB; ,iaD d!eh
huang dan h<;1chtoan cua CKV
Ve vi~c xac dinh doanh thu
14. Th~t v~y, thee Dieu 50, Lu~t
tien lai, CKV 14 quy dinh "doanh
cac To chuc tin dl,Jng"T6 chuc tin ,thu dUc;Jc

xac djnh theo gia tri hc;Jp
.
Iy cua cac khoan da thu ho~c se
thu duc;Jc"(doi;ln 05) va "tien lai
dUc;Jc
ghi nh~n tren cOso tha( gian
va lai suat thljC te tUng ky" (do<;1n
25). Trong do, lai suat th(rc te la !Yo
I~ lai dung d~ quy d6i cac khoan
tien nh~n dUc;Jctrong tuong lai
trong suot thai gian cho ben khac
su dl,Jngtai san ve gia tri ghi nh~n
ban dau t<;1i
thai di~m chuy~n giao
tai san cho ben su dl,Jng(do<;1n
26). Tren thljc te, vi~c nh~n biet
giao djch het suc quan trQng, lam
cO so cho vi~c xU Iy va hi;lchtoan.
Yi~c nh~n biet sai giao dich do
khong tuan theo slj huong dan
chung cua chu~n mljc se dan den

.DQi hQc Ngan hOng Tp.HoChi Minh
57


.OO~f11IH~~I9III~~
VOl NGAN HANG

vi$c trinh bay .cacchi tieu tren bao

cao ke toan tai chfnh khac nhau
giO'acac ky hay giO'acac to chuc
tin dl,mg.

to chuc tin dl,lng luon " ban ch!u"
oho khach hang, luon thu tien sau.

Tren thljC te, vi$c tinh thu tien
lfii cho yay cua cac t6 chuc tin
dl,lng c6 nhieu cach khac nhau,
Theo CKV 14 (doq,n 24),
nhl1:tinh thu lai thee djnh ky; tinh
doanh thu phat sinh tU tien Iai chi
dl1<;icghi nh$n khi thoa man.dong thu Iai trl10cva tinh thu lai sau. Du
ap dl,lng cac~ nao thl cac to chuc
thai 2 dieu ki$n sau:
tin dl,lng v§.n phai dam bao cong
(1) C6 kha nang thu dl1<;icl<;ii bo chi tieu doanh thu tien Iai tren
ich kinh t8 tU giao dich' d6.
bao cao ke toan la phu h<;Jpvoi
(2) Doanh thu dl1<;iC
xac djnh
Chuan m'l!c nay va Chuan mqc
tl1dngdoi chac chan.
chung (VKV 01). Theo VKV 01,
doanh thu tien lai cOng can tuan
Xuat pMt tU ngyen tac hoan
tra trong cac hO<;ltdQng tin dl,lng, thee nguyen tac "Cd sa don tich"
da quy dinh t<;lidO<;ln03 cua chuan
ngl1(jicho yay khi chuyen giao tai

mljc nay. Theo nguyen tac nay,
san cho ngl1ai di yay thl tin rang
doanh thu phai dl1<;Jcghi so ke
ngl1ai di yay 58 hoan tra mQt so
toan VaG thai diem phat sinh,
tien Ion hdn so tien cho yay ban
dau (n<;igoc). s6 tien chenh I$ch khong can cu VaGthai diem thljc
d6 chinhla l<;Jifchkinhte phatsinh .te thu tien hay tl1dngdl1dngtien.
tU hOq,tdQng cho yay cua cac to
chuc tin dl,lng g6p phan lam tang
von chu sa hO'u(ma khong phai
do chu sa hO'ug6p them yon) va
dl1<;JC
gQi la tien lai. Trong quy
trlnh nghi$p Vl,ltin dl,lngcua cac to
chuc tin dl,lng, khi 2 ben ky h<;Jp
dong tin dl,lng cOng la thai diem
quan trQng xac dinh nghi$p Vl,l
cho yay 58 dl1<;Jc
thljC hi$n voi cac
thoa thu$n ve so tien cho yay, thai
h<;ln,lai suat cOng nhl1 ngay hi$u
hfc cua h<;Jp
dong. Tuy nhiE'm,thai
diem de doanh thu dl1<;Jc
xac dinh
tl1dng doi chac chan la khi to chuc
tin dl,mg giai ngan cho khach
hang, VI chi khi d6 moi du cd sa
de xac dinh so tien thljC te cho

yay, thai h<;lnthljC te cho vay va lai
suat thljC te cho yay. Nhl1v$y, t<;li
thai diem giai ngan c6 the thay
giao dich da thoa man ca 2 dieu
ki$n neu trong dO<;ln24 cua CKV
14. Hay n6i cach khac, d6 la thai
diem xem nhl1 cac to chuc tin
dl,lng da cung cap dich Vl,l tai
chfnh cho kMch hang. Tuy nhien,
a day c6 slj khac bi$t voi cac san
pham, dich Vl,l cua cac doanh
nghi$p khac a cha, khi cac doanh

. nghi$p cung cap SEW ph§m, dlch
Vl,l cho khach hang thi c6 the thu
dl1<;Jctien ngay hay chl1a thu dl1<;ic

tien (tra ch$m). Trong khi d6, cac
53

Ngoai ra, dO<;ln29 cua VKV 14
quy d!nh rang, doanh thu tien lai
dl1<;Jc
dam bao ghi nh$n khi cac to
chuc tin dl,lng nh$n dl1<;Jc
l<;Jiich
kinh te tU giao dich. Nhl1v$y, khi
khong the thu hoi mQt khoan ma
trl10c d6 da ghi VaGdoanh thu thl
khoan c6 kha nang khong the thu

hoi dl1<;Jc
ho~c khong chac chan
thu hoi dl1<;iCd6 phai dl1<;Jch<;lch

toan VaGchi phi phat sinh trong
ky, khong ghi giam doanh thu.
Do d6, thu nh$p tien lai can
dl1<;Jcghi nh$n va cong bo tren
bao cao tai chinh khi cac to chuc
tin dl,lng giai ngan cho khach
hang va phu h<;Jpvoi ky ke toan
chu khong phl,l thuQc VaGky hr,m
cho vay. Trong ky ke toan, neu
mQtkhoan da ghi nh$n doanh thu,
nhl1ng khong thu dl1<;icthi can
phan bi$t thanh 2 tlnh huong sau:
Tinh hu6ng thO nh,ft: Tien lai
khong thu dl1<;Jc
do khach hang tra
n<;Jyay trl10c thai h<;lnquy dinh.
Khi d6, doanh thu trong ky chi trnh
theo ky hq,ncho yay thljc te, va so
tien Iai chenh I$ch do slj thay doi
ky h<;lnnay dl1<;Jcxem nhl1 "Doanh
l<;1j" (do khach hang
kh6ng sa dl,lf)g tai san cua to chuc
tin dl,lng het thai h<;1nnhl1 thoa
thu$n ban dau). ThljC chat VaG
thai diem kMch hang tra n<;J,phan

thu b! tra

doanh thu tien Iai thap hem so voi I
thoa thu$n ban dau khong phai do
ngan hang khong thu dl1<;iCma do
khofm thu do chac chan se khof\g
dl1<;iCthljC hi$n. Hay n6i cach
khac, so tien thoai thu nay 58 lam
giam doanh thu.
Tlnh huang thO hai: Tien lai
khong thu dl1<;iCdo khach hang
khOng tra n<;i. Khi d6, xem nhV
kh6ng the thu dl1<;iCmQt khoan da
ghi nh$n doanh thu va kh6ng the
ghi giam doanh thu ma ghi chi phi
phat sinh trong ky. Nhl1 v$y, so lai
chl1a thu dl1<;ic xem nhl1 mQt
. khoan

Iy nhl1

n<;i kh6 doi va can dl1<;iCxu

mQt khoan n<;ikh6 doi ma

bat cu doanh nghi$p nao cOngco
the g~p phai trong kinh doanh khi
ban chiu cho khachhang. Trong
tinh huong nay, ke toan 58 v?n
dl,lngnguyentac "Th$ntrQng"de

xu Iy, h<;lchtoan va trlnh bay tren
Bao cao tai chfnh nhl1 cac khoan
n<;ikh6 doi khac.
7'hrlhai: JI~n dl1ng JlKJI14 VaD
h~ch toan doanh thu tien Iji cria
cac to chrlc tin dl1ng
Quyet dinh so 652/2001/Q£)NHNN ngay 17/5/2001 ve vi$c
ban hanh "Quy dinh phl1dngphap
tinh va h<;lchtoan thu, tra Iai cua
NHNN va cac t6 chuc tin dl,lng"
c6 hl10ng d§.n cac t6 chuc tin
dl,lng h<;lchtoan thu lai theo 1
trong 3 phl1dngphap sau:
(1) H<;Ich toan thu lai theo
phl1dngphap phan b6;
(2) H<;Ich toan thu lai theo
phl1dngphap thljC thu;

(3 )H<;Ich toan thulai

theo

phl1dng phap dlj thu.
Nhl1 v$y, can v$n dl,lng cac
phl1dng phap h<;lchtoan' tren de
h<;lchtoan tUng trl1ang h<;ipnham
phu h<;ipvoi yeu cau. cua chuan
mljc ke toan. Tren thljC te, vi$c
quy dinh ve vi$c tinh thu lai cua
cac to chuc tin dl,mg. rat kMc

nhau, nhl1ng co the quy ve cac
trl1ang h<;Jp
chu yeu sau:
a) TrLlCJng
hr;1pt(nhthuIii; trude
Theo cach nay, VaGthai diem
T~ CIJiNGAN
IIANG- s6 4 NAM2004


~~IA\~lfI fi1~IHIII~ff5>

VOl NGO
giaingan, cac tochuc tin dl,mgthu
loanbQtien lai cua ky h?n n<;j.
ad Ht;lch toan thu liii.
Iren thl,1Cte

.

a day

se c6 2 tinh huang:

Neu ky h?n n<;jthuQCky ke

loan,thi tol!m bQso tiemlai da thu
III khach hang la doanh thu hoan
loanchac chan cua ky ke toan d6.
Khi d6, to chUc tin dl,mg

ap dl,lng

phL1C1ng
pMp thl,1Cthu de h?ch
loanlai, Cl,lthe:
N<;jTK Thich h<;jp(Tien m~t,
Tiengui khach hang...)
C6 TK "Thu nh~p lai"

. Neu ky h?n n<;jlien quan den

C6 TK thich h<;jp (Tien m~t,
tien gUi khach hang...)

ghi:
N<;j

thu"

b)Trllong h(1ptfnh thu Iii; sau:
Theo cach nay, cac t6 chl1c tfn
dl,lng thu toan bQ tien lai cua ky
h?n n<;jkhi dao h?n.
day tren

. Khi thl,1C

a

C6 TK"Thu nh~p lai"
a2) Ht;lch toan thoai thu .Iai: d6
la trL10ngh<;jpkhach hang khong
su dl,lng von yay cua to chuc tin
dl,mghet ky h?n n<;jda thoa thu~n
bandau (khach hang tra nQtrL10c
ky h,;1nva theo thoa thu~n tien lai
thl,lCte nho hon tien lai da thu).
Khid6, doanh thu thljC te phu h<;jp
voi thai h?n thljC te ma kh,kh
hangyay von. NhL1v~y, so tien lai
Ihuthua nay dL1<;jc
h?ch toan giam
Ihunh~p hay giam khoan phai tra:

thl,1Cte se c6 2 tJnh huong:

N<;j TK "Thu nh~p lai" (neu da
h?chtoan vao thu nh~p), hay
N<;j TK "Cac khoan phai tra
khac"(Chitiet thu lai cho pha"nbo)
(neu chL1a h?ch toan vao thu
nh~p)

T~

CII1

NcANuANC- s6 4 NXM2004

kMch hang,

ghi:

bt) Ne'u ky ht;ln n(f nam trong
pht;lm vi ky ke'toan:

NQ TK Thich h<;jp (Tien
Tien gui khach hang...)

.

Vao thai diem dao h?n, neu
kMch hang tra n<;j, thJtoan bQ so
tien lai da thu tU kMch hang la
doanh thu hoan toan chac chan
cua ky ke toan do. Khi d6, to chuc
tin dl,lng ap dl,lng phL10ngpMp
thl,1cthu de h?ch toan lai, Cl,lthe:

m~it,

Co TK "Tien lai cQng don dl,1
thu"

. Khi dao h?n, to chuc tin
khong thu dL1<;jctien lai:

dl,lng

- Nh~p TK "Lai cho yay chL1a
thu

dL1<;jc"

- Va; khoanphaithu ve tien lai
se dL1<;jcxu Iy theo quy d!nh ve n<;j
kh6 doi nhL1cac khoan n<;j kMc.
Cuoi nam ke toan I?p dlj phong
theo quy d!nh
N<;j

va ghi:

TK "Chi phi dl,1 phong

n<;j

phai thu kh6 doi"
Co TK "Dlj phong phai thu kho
doi"
c) Tfnh thu Iii; dinh kY
ct) Neu ky thu lai trang pht;lm
vi ky ke toan:

.

dL1<;jc"

TrL10ng h<;jp nay,ketoanxuIy

Sau do neu thu dL1<;jc,khi d6
so Jainay I?; tra thanh doanh thu
chik chtm va ghi:

nhU voi truong h<;jp thu lai truck
hay sau ma ky n<;j thuQc ky ke
toan.

N<;j TK Thich h<;jp (Tien m~t,
Tien gUi khach hang...)

C2) Neu ky thu liii Ion lien quan
den nhieu ky ke'toan:

C6 TK "Thu nh~p lai"

- TrL10ngh<;jp thu dau ky: xu Iy

Dong thOi ghi: Xuat TK "Lai

cho yay chL1a thu

thu lai, to chuc tin

dl,lng thu dL1<;jclai tU

.

NQ TK "Cac khoan phai tra

khac"(Chi tiet thu lai chOphan be))

TK "Tien lai cQng don dl,1

Co TK "Thu nht;lplain

nhieuky ke toan (tU 2 ky trd len).
N<;j TK Thich h<;jp(Tien m~t,
Khi d6, so tien lai thl,1Cnh~n la
Tien gui khach hang...)
doanhthu nh~n trL10ccua nhieu
C6 TK "Thu nh~p lai"
ky ke toan va ap dl,lng phL10ng
phapphfm bo:
Khidaoh?n,neu kMch hang
khong thanh toan tien lai thi xem
- Khi thu lai tU khach hang, ke
nhL1khoan doanh thu do thieu
loanh?ch toan:
chac chan va khong h?ch toan
N<;j Tai khoan Thich h<;jp(Tien
vao thu lai trong ky cuato chuctin
m$t,Tien gui khach hang...)
dl,lng. Tuy nhien ke toan van tiep
tl,lC
theo doi so tien nay d ngoai
C6 TK "Cac khoan phai tra
bang:
khac"(Chi tiet thu lai cho phan bo)
Nh~p TK "Lai cho yay chL1athu

- Hang ky, xac d!nh phan
doanhthu phu h<;jpvoi ky ke toan,
ghi:

HANG

tLiong tl! trL10ng h<;jp thu lai truoc.

dL1<;jc".

-

Truong

h<;jp

thu lai vao cuoi

b2) Neu ky ht;ln nc;i keo dai
qua nhieu ky ke toan:

ky: xu Iy nhL1truong
sau.
-

Neu ky h?n n<;j lien quan cten
nhieu ky ke toan (tU 2 ky trd len),
thi chik chan trong ky ke toan so

Tren day la mQt so y kien v?n

dl,lng VKV 14 vao h?ch toan thu
nh~p tien lai cho yay cua cac chUc
tin dl,lng. Thiet nghT,vi~c dUa cac
chuan ml,1cke toan vao thl,1cte
cong tac ke toan cua cac doanh
nghi~p noi chung va cua cac to
chuc tin dl,lng noi rieng la het suc

tien lai chL1athu

dL1<;jc.

. Tuy nhien, de dam bao tuan
thu ghi nh~n doanh thu khi phat
sinh do chuan mljc da quy dinh,
ke toan cua to chuc tin dl,lngse ap
dl,lng phL10ngphap dl,1thu de h?ch

thu lai

can thiet nhamphat huy dU<;jcvai
tro cua ke toan thljc slj la cong Cl,l

toandoanhthutien laiphu h<;jp voi
ky ke toan. Hi:mgky (ky ke toan),
ke toan dl,1thu tien lai cua ky d6,

h<;jp

-

dac Il,1Ccho quan Iy kinh te trong
giai do?n hi~n nay..

59

0