Giáo dục lý tưởng xã hội chủ nghĩa cho thanh niên huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp trong giai đoạn hiện nay

1

A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Mục đích của giáo dục Nhà nước XHCN là đào tạo ra những người cơng dân
vừa có đức vừa có tài, có lý tưởng, có ước mơ, hồi bão để đóng góp cơng sức vào
sự nghiệp xây dựng CNXH. Giáo dục chính là con đường cơ bản và hữu hiệu nhất
hình thành và phát triển lý tưởng XHCN cho thế hệ trẻ trong giai đoạn hiện nay.
Trong Di chúc để lại cho dân tộc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Bồi dưỡng thế
hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”. Lời di huấn
của Bác trở thành tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt trong đường lối, chủ trương, chính
sách của Đảng và Nhà nước ta, luôn nhắc nhở chúng ta phải thường xuyên quan
tâm bồi dưỡng, giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ, coi đó là nhiệm vụ chiến lược của cách
mạng. Một trong những nội dung bồi dưỡng, giáo dục thế hệ trẻ là nâng cao trình
độ giác ngộ lý tưởng XHCN. Đó là một nhiệm vụ vừa cơ bản, vừa cấp bách, đồng
thời là đòi hỏi khách quan của nhiệm vụ cách mạng nước ta trong giai đoạn hiện
nay.
Lý tưởng XHCN có vai trị to lớn, chi phối các phẩm chất chính trị, đạo đức,
lối sống và nhân cách của thanh niên. Lý tưởng XHCN chỉ đạo toàn bộ suy nghĩ và
hành vi của con người, có vai trị dự báo, định hướng và xây dựng niềm tin cho
thanh niên vào sự tất thắng của CNXH, vào sự lãnh đạo của Đảng cộng sản và con
đường đi lên CNXH ở nước ta. Từ đó, lực lượng thanh niên mới phát huy được sức
mạnh tổng hợp để vươn lên đạt tới những mục tiêu, hoài bảo cao đẹp của tuổi trẻ.
Lý tưởng XHCN đã và đang trở thành hiện thực sinh động trong cuộc sống,
khẳng định tính ưu việt của mình trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Song, hiện
nay lý tưởng XHCN và CNXH hiện thực đang đứng trước nhiều thách thức nghiêm
trọng, chịu sự phán xét và khảo nghiệm từ mọi phía.
Sự sụp đổ của CNXH hiện thực ở các nước Đông Âu và Liên Xô đã gây ảnh
hưởng khơng nhỏ đến tâm tư, tình cảm cách mạng của một bộ phận quần chúng
nhân dân, trong đó có thanh niên. Cùng với những tác động mặt trái của nền kinh tế

2
thị trường và âm mưu “Diễn biến hịa bình” của CNĐQ làm cho một bộ phận thanh
niên nói chung, thanh niên huyện Cao Lãnh nói riêng dao động, hồi nghi về tiền
đồ của CNXH, phai nhạt lý tưởng XHCN, từ đó chạy theo lối sống thực dụng, thấp
hèn. Vì vậy, hơn lúc nào hết trong giai đoạn hiện nay cần phải bồi dưỡng, nâng cao
chất lượng công tác giáo dục lý tưởng XHCN cho thanh niên là một đòi hỏi khách
quan và cấp bách.
Với những lý do trên và với hy vọng đóng góp một phần nhỏ bé vào sự
nghiệp “trồng người” của Đảng, để đào tạo ra thế hệ thanh niên mới của huyện Cao
Lãnh “vừa hồng, vừa chuyên”, kế tục xứng đáng sự nghiệp cách mạng của cha anh
và là lực lượng xung kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN
trong giai đoạn hiện nay, tác giả chọn đề tài “Giáo dục lý tưởng xã hội chủ nghĩa
cho thanh niên huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp trong giai đoạn hiện nay” làm đề
tài luận văn tốt nghiệp.
2. Tình hình nghiên cứu.
Trong những năm qua, đáp ứng những đòi hỏi cấp thiết của thực tiễn sự
nghiệp đổi mới đất nước, đã có rất nhiều cơng trình nghiên cứu, nhiều bài viết,
nhiều hội thảo khoa học bàn luận sâu về vấn đề thanh niên và công tác thanh niên,
tiêu biểu như: Thanh niên với sự nghiệp Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,
Nxb Thanh Niên; Văn Tùng (2002), Tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục
Thanh niên, Nxb Thanh niên, Hà Nội; Dương Tự Đam “Thanh niên giáo dục và
phát triển”…
Nghiên cứu về giáo dục lý tưởng XHCN cho thế hệ trẻ có các cơng trình tiêu
biểu như sau:
Đề tài khoa học KTN 96-01 của TS. Phạm Đình Nghiệp “Giáo dục lý tưởng
cách mạng cho thanh niên hiện nay” ; TS. Nguyễn Đức Tiến “Phát triển lý tưởng
XHCN cho thanh niên hiện nay”; Lương Ngọc “Giáo dục truyền thống cho thanh
niên”; TS. Trần Quy Nhơn “Tư tưởng Hồ Chí Minh về bồi dưỡng thế hệ cách
mạng cho đời sau”; TS. Đoàn Minh Duệ (chủ biên) đề tài cấp tỉnh “Những giải

3
pháp nâng cao chất lượng giáo dục truyền thống cho Thanh thiếu nhi Nghệ An”;
TS. Đinh Thế Định (chủ biên) đề tài cấp bộ “Những giải pháp nâng cao chất
lượng giáo dục giá trị truyền thống cho sinh viên Đại học Vinh”… Các cơng trình
nghiên cứu dưới nhiều gốc độ khác nhau và đã phân tích các khái niệm: giáo dục lý
tưởng, giáo dục truyền thống và bước đầu đã xác định được những giải pháp giáo
dục truyền thống, lý tưởng cho thanh niên, học sinh, sinh viên,…
Tuy nhiên cho đến nay, chưa có cơng trình nghiên cứu nào đề cập một cách
toàn diện đến việc nâng cao chất lượng giáo dục lý tưởng XHCN cho đối tượng
thanh niên ở cấp huyện. Huyện Cao Lãnh, Tỉnh Đồng Tháp là một huyện có địa
bàn rộng, dân số đơng và có nhiều đối tượng thanh niên khác nhau, do điều kiện
môi trường sống, công tác, lao động, học tập khác nhau nên việc hình thành và phát
triển cũng như điều kiện và hiệu quả chất lượng của công tác giáo dục lý tưởng
XHCN của tổ chức Đoàn từng nơi cũng khác nhau. Từ thực tiễn cơng tác Đồn và
phong trào Thanh thiếu nhi của huyện Cao Lãnh đã cho thấy việc phải nâng cao
chất lượng giáo dục lý tưởng XHCN cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay là một
việc có ý nghĩa quan trọng, cấp bách của các cấp bộ Đoàn và cả hệ thống chính trị
huyện Cao Lãnh.
3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài.
3.1. Mục đích:
Nhằm nâng cao chất lượng công tác giáo dục lý tưởng XHCN, xây dựng thế
hệ thanh niên đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước nói chung và huyện Cao
Lãnh, Đồng Tháp nói riêng trong giai đoạn niện nay.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Làm rõ những vấn đề về lý tưởng XHCN, vai trò và ý nghĩa của việc giáo
dục lý tưởng XHCN cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay.
- Khảo sát thực trạng công tác giáo dục lý tưởng XHCN cho thanh niên trên
địa bàn huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp.

4
- Đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác giáo dục lý tưởng
XHCN cho thanh niên huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp trong giai đoạn hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
4.1. Đối tượng nghiên cứu:
Đề tài tập trung nghiên cứu về lý tưởng XHCN, công tác giáo dục lý tưởng
XHCN cho thanh niên.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
Đề tài chỉ tập nghiên cứu công tác giáo dục lý tưởng XHCN cho thanh niên
huyện Cao Lãnh trong giai đoạn hiện nay.
Những vấn đề nêu trên được giải quyết thơng qua q trình khảo sát trực tiếp
thực tế hoạt động của Đoàn thanh niên huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp hiện nay.
5. Phương pháp nghiên cứu:
- Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa
duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm
đường lối của Đảng về công tác tư tưởng và giáo dục tư tưởng.
- Đề tài sử dụng phương pháp kết hợp lơgic với lịch sử, phân tích, so sánh,
tổng hợp, điều tra xã hội học...trong quá trình nghiên cứu.
6. Ý nghĩa của luận văn:
- Đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp chủ yếu nâng cao chất
lượng công tác giáo dục lý tưởng XHCN cho thanh niên huyện Cao Lãnh trong giai
đoạn hiện nay.
- Làm tài liệu phục vụ cho hoạt động của các Cấp uỷ Đảng, tổ chức Đoàn ở
huyện Cao Lãnh trong việc giáo dục thanh niên.
7. Cấu trúc luận văn:
Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, gồm 2
chương:
Chương I: Cơ sở lý luận và thực tiễn của giáo dục lý tưởng xã hội chủ nghĩa cho

thanh niên huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp


5
Chương II: Quan điểm và giải pháp cơ bản để nâng cao chất lượng công tác giáo
dục lý tưởng xã hội chủ nghĩa cho thanh niên huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp
trong giai đoạn hiện nay.


6

B. NÔI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA CHO THANH NIÊN HUYỆN CAO LÃNH, TỈNH ĐỒNG
THÁP
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA CHO
THANH NIÊN

1.1.1. Lý tưởng xã hội chủ nghĩa
1.1.1.1. Lý tưởng
Theo quan niệm của chủ nghĩa Mác –Lênin: lý tưởng là mục đích cao nhất,
tốt đẹp nhất, có sức hấp dẫn lơi cuốn con người, cộng đồng, dân tộc, giai cấp, nhân
loại vươn tới, tạo ra những chuyển động lịch sử vĩ đại;
Trong Từ điển giáo dục Cộng sản bằng tiếng Nga, xuất bản năm 1984, lý
tưởng được quan niệm: là sự phản ánh hiện thực một cách đặc biệt trong ý thức con
người hoặc một nhóm xã hội nào đó dưới dạng những kiểu mẫu, hình tượng chuẩn
mực hồn mỹ mà con người phấn đấu đạt tới.
Như vậy, lý tưởng là mục đích cao đẹp, hướng con người và xã hội vươn tới,
nó thuộc về ý thức xã hội, phản ánh tồn tại xã hội và bị quy định bởi tồn tại xã hội,

đồng thời nó tác động tích cực trở lại đối với tồn tại xã hội. Bản chất của lý tưởng
là sự phản ánh vượt trước của ý thức xã hội so với tồn tại xã hội.
Lý tưởng vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy con người vươn tới. Con
người có lý tưởng sẽ làm cho bản thân họ có thái độ tích cực trong nhận thức, trong
cách nhìn nhận sự việc, họ ln có ý chí mạnh mẽ và lịng quyết tâm cao. Lý tưởng
cịn có vai trị dự báo, định hướng và xây dựng niềm tin cho con người trong hoạt
động thực tiễn và cuộc sống hàng ngày.
1.1.1.2. Lý tưởng xã hội chủ nghĩa


7
Lý tưởng XHCN là một nấc thang trong sự phát triển của lý tưởng xã hội nói
chung. Theo C. Mác: “Lý tưởng cao cả của XHCN là xây dựng một xã hội cơng
bằng, mọi người đều có quyền lao động và phân phối theo lao động, khơng có cảnh
người bóc lột người; thủ tiêu lao động bị tha hóa, giành lại bản chất người cho con
người, phát triển mọi khả năng của mỗi cá nhân tự do. Đó chính là chủ nghĩa nhân
đạo triệt để. Con người phát triển toàn diện là một mẫu lý tưởng về mặt triết học.
Đó là hạt nhân của lý tưởng CSCN” [2; tr. 283-291]
Theo Ph. Ăngghen: CNCS là chủ nghĩa nhân đạo thực sự, là sự mở đầu của
lịch sử loài người từ vương quốc tất yếu sang vương quốc tự do; lý tưởng cộng sản
là đem lại hạnh phúc, lợi ích cho giai cấp, dân tộc, nhân loại.
CNXH được Hồ Chí Minh khái quát dưới nhiều gốc độ khác nhau: “CNXH
là xã hội ngày càng tiến bộ, vật chất ngày càng tăng, tinh thần ngày càng tốt”;
“CNXH là mọi người được ăn no, mặc ấm, sung sướng, tự do”. Và Người từng
khẳng định: “Tơi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước
ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm
ăn, áo mặc, ai cũng được học hành” [14; tr.16]
- Cấu trúc của Lý tưởng XHCN
Tình cảm cách mạng: nội dung biểu hiện trực tiếp, cụ thể và tập trung nhất
của lý tưởng XHCN, là ‘thước đo” độ sâu, độ chín của lý tưởng XHCN.

Tình cảm cách mạng là một trạng thái cảm xúc đặc biệt của con người, phản ánh
hiện thực cách mạng, phản ánh quan hệ của con người với con người, với tổ chức,
với phong trào cách mạng trong quá trình đấu tranh vì CNXH và CNCS. Tình cảm
cách mạng đó là tình u Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu chế độ XHCN; có thái độ tích
cực trong cuộc sống; biết quý trọng lao động, nhân cách, phẩm giá con người; có
lịng căm thù giặc sâu sắc và tích cực đấu tranh chống mọi biểu hiện tham ơ, lãng
phí, sa đọa về phẩm chất đạo đức và các tệ nạn xã hội khác.
Tình cảm cách mạng được hình thành trên cơ sở tri thức khoa học và lịng
nhân đạo cộng sản. Tình cảm cách mạng là yếu tố nâng cao năng lực hoạt động tích


8
cực, sáng tạo của người cách mạng, là động lực thơi thúc họ vượt qua mọi trở ngại
khó khăn, chiến đấu đến hơi thở cuối cùng vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh
phúc của nhân dân. Tình cảm cách mạng của con người đóng vai trị to lớn trong
hành vi, trong hoạt động thực tiễn và nhận thức của con người. Nó giúp nâng cao
năng lực hoạt động sống của con người, giúp cho người cách mạng biết kết hợp hài
hịa lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội; lợi ích giai cấp, dân tộc và nhân loại. Tình
cảm cách mạng được hình thành trên cơ sở tri thức khoa học.
Tri thức khoa học là “sản phẩm của hoạt động thực tiễn xã hội và tư duy
của con người, làm tái hiện trong tư tưởng dưới hình thức ngơn ngữ, những mối
liên hệ khách quan, hợp quy luật của thế giới khách quan đang được cải biến trên
thực tế” [27, tr.345]. Tri thức khoa học là sự hiểu biết của con người về bản chất và
quy luật vận động khách quan của tự nhiên, xã hội, tư duy, được khái quát từ hoạt
động thực tiễn và được thực tiễn kiểm nghiệm là hoàn toàn đúng đắn. Nó là cơ sở
vững chắc mang lại hiệu quả cho hoạt động thực tiễn.
Tri thức khoa học là một thành tố rất quan trọng của lý tưởng XHCN, là cơ
sở xây dựng niềm tin cộng sản của con người. Nó giúp cho những người cách mạng
nắm vững những quy luật vận động và phát triển khách quan của lịch sử, trên cơ sở
đó mà quyết tâm hành động theo những quy luật đó, tiến hành thắng lợi cách mạng

XHCN, xóa bỏ CNTB và xây dựng thành cơng CNCS. Ngồi ra, còn giúp cho
những người cách mạng biết phải hành động như thế nào để có thể thủ tiêu CNTB
và xây dựng thành cơng CNCS một cách có hiệu quả nhất, hạn chế đến mức thấp
nhất những tổn thất của mình; biết phát hiện ra những mâu thuẫn chủ yếu, trong
những giai đoạn cách mạng cụ thể và giải quyết các mâu thuẫn đó một cách hiệu
quả; biết dự báo khoa học về tương lai để định hướng đúng đắn những hành động
của mình. Đồng thời, trên cơ sở tri thức khoa học mà hình thành niềm tin cộng sản.
Niềm tin cộng sản là sự tin tưởng vào những lý luận khoa học đã được kiểm
nghiệm trong thực tiễn và cả những lý thuyết được đề xuất có căn cứ khoa học
vững chắc tuy chưa có điều kiện kiểm nghiệm hồn toàn trong thực tiễn.


9
Niềm tin cộng sản của lý tưởng XHCN là niềm tin của người cách mạng về
khả năng thắng lợi tất yếu của CNXH và CNCS; về tính hiện thực của những khát
vọng vươn tới tự do, bình đẳng; về sự lãnh đạo của Đảng cộng sản, về sức mạnh
của quần chúng nhân dân và khả năng của chính bản thân mình. Đó là sự kết hợp
nhuần nhuyễn, hịa quyện vào nhau giữa tri thức khoa học và tình cảm cách mạng.
Niềm tin đó được tạo lập trên cơ sở thế giới quan duy vật, phương pháp luận biện
chứng, nhân sinh quan cộng sản. Đặc trưng quan trọng nhất của niềm tin cộng sản
là sự thấm nhuần chân lý các nguyên lý lý luận, sẵn sàng chứng minh bảo vệ chân
lý trong bất kỳ hoàn cảnh nào; là thái độ nhất quán giữa nhận thức chân lý và hành
động theo chân lý, giữa lời nói và việc làm, dù có phải hy sinh cả tính mạng của
mình cũng kiên quyết bảo vệ chân lý. Niềm tin cộng sản là động lực mạnh mẽ nhất
thôi thúc người cách mạng vươn lên khắc phục mọi khó khăn, tìm ra những giải
pháp hữu hiệu nhất đạt tới những khát vọng nhận thức và cải tạo hiện thực. Nó giúp
cho người cách mạng biết hành động một cách độc lập, chủ động sáng tạo, ln
đồn kết, vươn lên và hướng về phía trước. Nhưng để niềm tin cách mạng đi vào
cuộc sống, tạo thành xung lực nội tại, thúc đẩy hoạt động của con người và tạo nên
động lực phát triển xã hội, thì nó phải được thâm nhập vào quần chúng trở thành

niềm tin thông thường, thành chân lý hiển nhiên đối với họ, đồng thời phải đáp ứng
được nhu cầu của các nhân, trở thành lợi ích mà cá nhân đó theo đuổi.
Các thành tố cơ bản trên tác động biện chứng lẫn nhau, đan xen, thâm nhập
vào nhau trong một chỉnh thể thống nhất của lý tưởng XHCN.
Lý tưởng XHCN thuộc hình thái ý thức xã hội, nhưng nó khơng chỉ là những
nhận thức, những ước nguyện về xã hội tốt đẹp, mà nó cịn được biểu hiện ở những
hành vi, hành động cách mạng tích cực, chủ động sáng tạo; sự sẵn sàng xả thân, hy
sinh vì sự nghiệp cách mạng, sự nghiệp giải phóng con người, giải phóng giai cấp,
giải phóng dân tộc và nhân loại.
Lý tưởng XHCN khơng phải là những mơ ước viễn vơng, những tình cảm
bồng bột nhất thời, mà nó có tính chất ổn định, bền vững. Điều đó, được bắt nguồn


10
từ nhiều yếu tố, nhưng quan trọng nhất là sự giác ngộ về lợi ích cơ bản của cá nhân,
tập thể và xã hội, lợi ích giữa người cách mạng và mục tiêu của cuộc cách mạng
XHCN.
Có thể nói, lợi ích cách mạng chi phối trình độ tri thức khoa học, mức độ
tình cảm cách mạng và độ bền vững của niềm tin khoa học; và do đó, quy định chất
lượng của lý tưởng XHCN. C. Mác khẳng định: Mọi tư tưởng mà tách rời lợi ích
thì chỉ tự làm nhục mình mà thơi.
Lý tưởng XHCN kế thừa có chọn lọc những tinh hoa của các lý tưởng xã hội
trước nó, nhưng được xây dựng trên cơ sở khoa học và xã hội hiện thực. Nguyên
tắc căn bản nhất của nó đó là ln ln gắn lý luận với thực tiễn, lấy thực tiễn làm
tiêu chuẩn của chân lý và luôn luôn được đặt trong “mãnh đất” hiện thực. Lý tưởng
XHCN tuyệt nhiên không dựa trên những ý niệm, những nguyên lý do một nhà cải
cách thế giới nào phát minh ra, mà là biểu hiện khái quát của những quan hệ thực
tại của một cuộc đấu tranh giai cấp hiện có, của một sự vận động lịch sử đang diễn
ra. Lý tưởng XHCN do C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin sáng lập và đã được thực
tiễn kiểm nghiệm là một học thuyết cách mạng, khoa học, không chỉ để nhận thức

thế giới mà còn cải tạo thế giới.
Mục tiêu của lý tưởng XHCN là xây dựng một xã hội mới, có sự kết hợp hài
hòa giữa cá nhân với xã hội, ở đó mọi năng lực sáng tạo của con người được giải
phóng, được phát huy triệt để, mọi tiềm năng của tự nhiên, xã hội được khai thác
hợp lý; ở đó sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do
của tất cả mọi người, với phương châm sống “mình vì mọi người, mọi người vì
mình”.
Lý tưởng XHCN xét đến cùng, là lý tưởng về một xã hội tạo điều kiện về
mọi mặt để con người phát triển toàn diện, làm chủ tự nhiên, làm chủ xã hội và làm
chủ bản thân mình.
Lý tưởng XHCN có mặt ổn định in đậm trong tư duy, lẽ sống, nếp sống của
con người như tính cộng đồng, tính tập thể, tính nhân đạo, nhân văn cao cả,…


11
Nhưng cũng có mặt biến động, phản ánh q trình vận động, phát triển không
ngừng của thực tiễn lịch sử và nhận thức của con người. Do đó, lý tưởng XHCN
khơng phải là những tín điều cứng nhắc, càng khơng phải là một trạng thái trừu
tượng do đầu óc sáng tạo ra, không phải là “khuôn vàng, thước ngọc” buộc hiện
thực phải tuân theo, mà là kim chỉ nam cho hành động.
Lý tưởng XHCN không phải là những ảo tưởng viển vơng, những ước mơ
trừu tượng mà có nội dung xác định.
Nội dung cơ bản của Lý tưởng XHCN là xây dựng một chế độ xã hội có nền
kinh tế phát triển cao trên LLSX hiện đại và chế độ cơng hữu về TLSX; khơng có
người bóc lột người; khơng cịn áp bức về giai cấp; khơng cịn áp bức dân tộc; con
người được làm chủ, có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển
tồn diện; xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Lý tưởng đó địi hỏi tất yếu phải
xóa bỏ CNTB với tư cách là chế độ áp bức, bóc lột cuối cùng trong lịch sử; xóa bỏ
chế độ tư hữu tư nhân về TLSX là cơ sở của mọi tệ nạn và áp bức, bóc lột, bất
cơng.

Nội dung cơ bản của lý tưởng XHCN được biểu hiện cụ thể trong các lĩnh
vực của đời sống xã hội:
Về chính trị: đó là lý tưởng về một chế độ xã hội do nhân dân lao động làm
chủ, dưới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân thông qua Đảng cộng sản và sự quản
lý của Nhà nước XHCN. Nhà nước của dân, do dân, vì dân.
Về kinh tế: đó là lý tưởng về một chế độ xã hội có LLSX phát triển cao, khoa
học – công nghệ tiên tiến, với năng suất lao động tăng không ngừng, dựa trên chế
độ công hữu về TLSX.
Về xã hội: đó là một xã hội khơng cịn có giai cấp đối kháng, khơng cịn sự
khác biệt giữa nơng thơn với thành thị, lao động trí óc với lao động chân tay, con
người được giải phóng khỏi mọi áp bức, bóc lột, bất cơng và có điều kiện phát triển
toàn diện, vươn lên làm chủ tự nhiên, xã hội và chính bản thân mình.


12
Về văn hóa: Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh đều cho rằng: CNXH là sự thống nhất biện chứng giữa các nhân tố kinh tế,
chính trị, xã hội, văn hóa trong một thể chế xã hội phát triển hồn chỉnh. Trong đó
văn hóa là nhân tố có vai trị hết sức to lớn, là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là
mục tiêu vừa là động lực của sự phát triển xã hội.
Như vậy, nội dung của lý tưởng XHCN bao trùm toàn bộ các lĩnh vực đời
sống xã hội và luôn luôn phát triển nó theo chiều hướng tích cực, tiến bộ, nhằm
không ngừng và thỏa mãn, nâng cao đời sống vật chất lẫn tinh thần của nhân dân
lao động. Con người được giải phóng khỏi áp bức, bóc lột và có điều kiện phát
triển toàn diện là mục tiêu cao cả của lý tưởng XHCN.
1.1.2. Biểu hiện lý tưởng xã hội chủ nghĩa ở thanh niên.
Từ xưa đến nay Thanh niên luôn được coi là rường cột của đất nước, tương
lai của dân tộc và hạnh phúc của mỗi gia đình. Nghị quyết Hội Nghị BCH TW
Đảng lần thứ 4 khóa VII đã khẳng định: “Thanh niên phải là lực lượng xung kích
trong sự nghiệp xây dựng và BVTQ. Sự nghiệp đổi mới có thành cơng hay khơng,

đất nước bước vào thế kỷ XXI có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay
không phần lớn tùy thuộc vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng rèn luyện
thế hệ thanh niên. Cơng tác Thanh niên đó là vấn đề sống còn của dân tộc, là một
trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng”.[1; tr.25]
Thanh niên là lứa tuổi đang phát triển, đang định hướng và trưởng thành về
thể chất tâm lý, trí tuệ, năng lực và nhân cách. Chính vì lẽ đó, chúng ta cần phải
hiểu rằng lý tưởng XHCN của thanh niên vừa mang những nét chung lý tưởng của
người cách mạng, vừa mang đặc trưng riêng lý tưởng của thanh niên trong xã hội
ta. Do vậy, lý tưởng XHCN của thanh niên vừa thống nhất với lý tưởng của toàn
Đảng, toàn dân, toàn quân là độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, là xây dựng và
bảo vệ một chế độ xã hội do nhân dân lao động làm chủ, có nền kinh tế phát triển
cao, nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, các dân tộc đoàn kết hữu nghị
và mở rộng quan hệ hợp tác bình đẳng với tất cả các nước trên cơ sở tôn trọng độc


13
lập chủ quyền, hợp tác cùng có lợi, thực hiện mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã
hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Mặt khác, lý tưởng XHCN của thanh niên có
những biểu hiện cụ thể phù hợp với yêu cầu khách quan của từng giai đoạn cách
mạng. Trong giai đoạn cách mang hiện nay lý tưởng XHCN của Thanh niên được
thể hiện ở một số nội dung chủ yếu sau:
1.1.2.1. Nhận thức sâu sắc tính tất yếu lịch sử, sự thắng lợi của CNXH và
CNCS trong thời đại ngày nay
Đây là vấn đề mấu chốt để khẳng định niềm tin vào lý tưởng XHCN. Chỉ
trên cơ sở nhận thức CNXH là tất yếu khách quan trong quá trình phát triển của
lịch sử, thanh niên mới có niềm tin và ý chí quyết tâm hy sinh, phấn đấu cho lý
tưởng XHCN.
Để khẳng định tính tất yếu lịch sử của CNXH và CNCS, thanh niên phải có
tri thức khoa học tổng hợp của nhiều lĩnh vực. Nhưng quan trọng nhất là sự hiểu
biết, giác ngộ sâu sắc chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm

đường lối của Đảng cộng sản.
Theo chủ nghĩa Mác – Lênin, quá trình phát triển của xã hội là sự thống nhất
biện chứng của tiến hóa và cách mạng, của những thay đổi tiệm tiến về lượng đến
độ dẫn, đến nhảy vọt về chất. Sự phát triển của xã hội là sự thay thế hình thái kinh
tế - xã hội này bằng hình thái kinh tế - xã hội khác tiến bộ hơn, diễn ra như một quá
trình lịch sử tự nhiên. Mà nguyên nhân xét đến cùng là do sự không ngừng phát
triển của LLSX. LLSX phát triển đến một lúc nào đó mâu thuẫn với QHSX hiện
tồn, được biểu hiện ra xã hội đó là những mâu thuẫn giai cấp và chỉ thông qua cách
mạng xã hội mới giải quyết được mâu thuẫn đó, xóa bỏ QHSX cũ, xây dựng QHSX
mới phù hợp với tính chất và trình độ của LLSX, tạo cơ sở cho xã hội phát triển
không ngừng.
Trong giai đoạn hiện nay, tính chất xã hội hóa của LLSX trong xã hội tư bản
tăng lên không ngừng, do tác động của cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật và cơng
nghệ hiện đại, mặc dù CNTB có những điều chỉnh thích nghi. Song, cơ sở kinh tế


14
và kiến trúc thượng tầng của CNTB vẫn tiếp tục làm cho những mâu thuẫn cơ bản
vốn có trong lịng CNTB ngày càng trầm trọng hơn, tạo ra một thế giới CNTB
khơng thể chấp nhận được. Do đó, mặc dù hiện nay cuộc đấu tranh giai cấp, đấu
tranh dân tộc đang diễn ra gay go, phức tạp, CNXH hiện thực đang đứng trước
những khó khăn thách thức, lịch sử thế giới đang trãi qua những bước quanh co,
song loài người cuối cùng nhất định sẽ tiến đến CNXH đó là quy luật tiến hóa của
lịch sử. Chỉ trên cơ sở nhận thức được quy luật đó, thanh niên mới có thế giới quan
khoa học, phương pháp luận biện chứng trong xem xét, phân tích, đánh giá những
vấn đề chính trị, xã hội phức tạp đang diễn ra hang ngày hàng giờ trong nước và
trên thế giới. Từ đó, có cơ sở phân biệt đúng sai, tỏ thái độ đồng tình hay phản đối,
có thái độ chính trị và hành động cách mạng đúng đắn, kịp thời không bị động, bất
ngờ, bị gạt ra ngồi chính trị, vơ hiệu hóa hoặc trở thành những con rối trong tay
các thế lực thù địch phản cách mạng.

Cũng trên cơ sở giác ngộ chủ nghĩa Mác – LêNin, tư tưởng Hồ Chí Minh, tin
tưởng vào sự tất thắng của CNXH, thanh niên càng tin tưởng vào đường lối lãnh
đạo của Đảng, thấy được tính khách quan khoa học và tính khả thi của lý tưởng
XHCN mà Đảng và nhân dân ta đã lựa chọn. Từ đó xây dựng tình cảm cách mạng,
củng cố niềm tin và ý chí quyết tâm phấn đấu đến cùng, thực hiện thắng lợi mục
tiêu lý tưởng XHCN.
1.1.2.2. Nhận thức sâu sắc về trách nhiệm và vinh dự của người thanh niên
trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN
Thanh niên Việt Nam là lực lượng xung kích, nịng cốt trong xây dựng và
BVTQ XHCN. Đó là sứ mệnh lịch sử vẻ vang mà Đảng, nhân dân và cả dân tộc
giao phó cho thanh niên. Thanh niên là lực lượng đơng đảo nhất, trẻ, khỏe, có tri
thức, năng lực thực hiện sứ mệnh cao cả đó. Vì vậy, thanh niên nhận thức sâu sắc
nghĩa vụ thiêng liêng và cao cả của mình trong xây dựng và BVTQ là biểu hiện cao
nhất, tập trung nhất trình độ giác ngộ lý tưởng XHCN của họ. Điều đó, được biểu
hiện cụ thể trình độ giác ngộ chủ nghĩa Mác – LêNin, tư tưởng Hồ Chí Minh, vừa


15
là biểu hiện sinh động của việc quán triệt sâu sắc quan điểm, đường lối của Đảng,
vai trò, nhiệm vụ của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng nước ta. Đó cũng
chính là biểu hiện cụ thể ý thức trách nhiệm của tuổi trẻ trước vận mệnh của đất
nước, tình cảm của thanh niên đối với Đảng, với chế độ XHCN, với nhân dân, là
niềm tin đối với sức mạnh của dân tộc và của chính bản thân thanh niên Việt Nam.
Chỉ trên cơ sở nhận thức sâu sắc nghĩa vụ, trách nhiệm, vinh dự của tuổi trẻ
trong xây dựng và BVTQ, thanh niên mới có tình cảm cách mạng trong sáng, có
dũng khí chiến đấu kiên cường, khơng ngại gian khổ, khơng sợ hy sinh, sẵn sàng
xả thân vì độc lập tự do của dân tộc, vì chủ quyền quốc gia, vì chế độ XHCN, vì
cuộc sống hịa bình, hạnh phúc của nhân dân, vì lợi ích quốc gia, dân tộc.
Để nhận thức và làm được điều đó, thanh niên phải trung thành tuyệt đối với
Đảng cộng sản Việt Nam, với Tổ quốc, với chế độ, với nhân dân, sẵn sàng chiến

đấu, hy sinh cả cuộc đời mình cho lý tưởng XHCN. Lòng trung thành của người
thanh niên phải được nâng lên thành đức tính hy sinh, sẵn sàng xả thân vì độc lập
dân tộc và CNXH. Khơng có đức tính hy sinh cao cả đó thì chưa phải là người
thanh niên có giác ngộ lý tưởng XHCN sâu sắc. Sự giác ngộ lý tưởng XHCN được
thể hiện cao nhất là cống hiến cả trí tuệ, sức lực và khi cần dám hy sinh cả tính
mạng của mình cho sự nghiệp xây dựng và BVTQ.
Xây dựng đức tính hy sinh, dám xả thân quên mình vì sự nghiệp xây dựng và
BVTQ là một yêu cầu thường trực đối với thanh niên thời chiến cũng như thời
bình. Đó là u cầu rất lớn, rất cụ thể của trình độ giác ngộ lý tưởng XHCN ở thanh
niên.
Hiện nay, sự hy sinh của thanh niên không phải chỉ bằng xương máu, mà cịn
phải sẵn sàng chịu đựng mọi khó khăn, gian khổ, sẵn sàng chấp nhận một cách tự
nguyện mọi sự thiếu thốn về tình cảm, sự thua kém bạn bè về điều kiện vật chất,
sẵn sàng đến những nơi gian khổ, khó khăn để cống hiến trí tuệ, sức lực, tuổi trẻ
của mình cho đất nước. Họ khơng coi đó là sự thiệt thịi, mà trái lại coi đó là niềm
vinh dự to lớn của tuổi trẻ. Trong chiến tranh giải phóng đất nước trước đây giác


16
ngộ lý tưởng XHCN của người thanh niên được thể hiện ở nhận thức: “Thề quyết
tử cho Tổ quốc quyết sinh”, “Cuộc đời đẹp nhất của tuổi trẻ là trên trận tuyến
đánh quân thù”, thì hiện nay phải nhận thức rõ việc xây dựng và BVTQ là nghĩa
vụ, là vinh dự lớn lao, là niềm tự hào vô hạn của tuổi trẻ. Thanh niên phải hăng hái
xung phong đi đầu trong các phong trào thi đua “Thanh niên lập nghiệp”, “Tuổi
trẻ giữ nước”, phong trào “Thi đua tình nguyện xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”,
phong trào “ 5 xung kích phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc” và “4 đồng
hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp”,…và với phương châm sống “Đừng hỏi
Tổ quốc đã làm gì cho ta, mà phải hỏi ta đã làm gì cho Tổ quốc hơm nay” để quyết
tâm thực hiện thắng lợi những mục tiêu chiến lược mà Nghị quyết Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ X của Đảng cộng sản đã đề ra, cũng như Nghị quyết Đại hội

Đảng toàn quốc lần thứ XI sắp diễn ra tới đây. Ý thức được điều đó cũng chính là
biểu hiện cao nhất của giác ngộ lý tưởng XHCN ở thanh niên hiện nay.
Trong điều kiện hiện nay, khi nước nhà đã hịa bình độc lập, đặc biệt dưới sự
tác động bởi mặt trái của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, không phải bản
thân người thanh niên nào cũng nhận thức sâu sắc được điều đó, chưa kể đến một
bộ phận bị thối hóa, biến chất, lai căn, bị lơi kéo và kích động tham gia vào các tổ
chức và thế lực phản cách mạng. Một trong những tiêu chí đánh giá trình độ giác
ngộ lý tưởng XHCN của thanh niên là khơng bao giờ coi lợi ích vật chất, coi đồng
tiền là mục đích hàng đầu của cuộc sống. Trái lại, họ ln coi giá trị chính trị, tinh
thần, lợi ích của Tổ quốc, sự tồn vong của dân tộc, sự vững mạnh của đất nước là
những bậc thang giá trị quan trọng nhất của cuộc sống. Khi Tổ quốc cần họ khơng
tính tốn thiệt hơn, khơng so bì được mất, mà với tinh thần “Đâu cần thanh niên
có, việc gì khó có thanh niên” đó chính là nét đặc thù trong giác ngộ lý tưởng
XHCN của người thanh niên.
1.1.2.3. Nhận thức rõ trách nhiệm giữ gìn, phát huy truyền thống vẻ vang
của dân tộc Việt Nam anh hùng và phẩm chất tốt đẹp của người thanh niên thời đại
mới


17
Hơn 4.000 năm lịch sử dựng nước và giữ nước, dân tộc Việt Nam đã xây
dựng nên những truyền thống vơ cùng q báu, đó là cốt cách, là bản sắc văn hóa
của người dân Việt, điển hình như: tinh thần yêu nước nồng nàn, lòng căm thù giặc
sâu sắc, ý thức độc lập tự chủ, tự lực tự cường, tinh thần đoàn kết keo sơn, anh
dũng, kiên cường…Đảng ta ln chủ trương giữ gìn, kế thừa và phát huy các giá trị
truyền thống dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và BVTQ. Chính nhờ có sự kết hợp
truyền thống dân tộc với sức mạnh thời đại đã tạo nên sức mạnh tổng hợp – Sức
mạnh Việt Nam trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ giành thắng lợi vẻ vang,
cũng như đạt được những thành tựu vượt bậc trong sự nghiệp đổi mới đất nước.
Chính Mc.Namara – Nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ, một kẻ chống cộng

điên cuồng đã phải thú nhận thất bại trong chiến tranh ở Việt Nam là do: không
đánh giá đúng sức mạnh tinh thần và sức mạnh đoàn kết của dân tộc Việt Nam
chiến đấu và hy sinh vì niềm tin và giá trị cao cả; không hiểu hết lịch sử hào hùng,
và nền văn hóa của dân tộc Việt Nam.
Ngày nay, trong sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước ta theo định hướng
XHCN, truyền thống quý báu đó của dân tộc ta vẫn là một giá trị văn hóa có sức
mạnh hết sức to lớn cả trong xây dựng, cũng như BVTQ Việt Nam XHCN.
80 năm qua dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, các thế hệ thanh
niên Việt Nam là những người có trách nhiệm hết sức nặng nề là giữ gìn và phát
huy những truyền thống quý báu ngàn đời của dân tộc và phẩm chất tốt đẹp của
người thanh niên thời đại Hồ Chí Minh trong tình hình mới. Ý thức được điều đó là
biểu hiện cụ thể trình độ giác ngộ lý tưởng XHCN của thanh niên. Đó cũng là sức
mạnh chính trị, tinh thần, một nhân tố hết sức quan trọng tạo nên sức mạnh tổng
hợp của dân tộc Việt Nam.
Bản chất cách mạng, truyền thống tốt đẹp của dân tộc là điểm tựa cho sự
phát triển mọi mặt của thanh niên; là cơ sở để xây dựng và củng cố tình cảm cách
mạng, lịng tự hào và ý thức tự tơn, tự trọng của mỗi thanh niên. Đó cũng là điểm
hội tụ của tri thức, trí tuệ và niềm tin cộng sản bên trong mỗi con người, làm cơ sở


18
vững chắc cho tình yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu chế độ XHCN của thanh niên.
Những điều này được bắt nguồn và nuôi dưỡng từ truyền thống dân tộc, từ giác ngộ
chủ nghĩa Mác - LêNin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Vì vậy, cần phải phát triển, mở
rộng lịng tự hào, tự trọng thành ý thức tôn trọng, giữ gìn và phát huy những giá trị
truyền thống dân tộc trong điều kiện mới hiện nay.
Ý thức trách nhiệm giữ gìn, phát huy truyền thống dân tộc và phẩm chất tốt
đẹp của thanh niên được biểu hiện ở tinh thần tích cực, chủ động, sáng tạo, vượt
qua mọi thử thách khó khăn, ra sức học tập, tu dưỡng, rèn luyện để nắm bắt, làm
chủ khoa học – công nghệ hiện đại, phát huy cao nhất hiệu quả của nó trong xây

dựng và BVTQ. Có ý chí vươn lên, phấn đấu trở thành Đoàn viên ưu tú, đảng viên
của Đảng cộng sản Việt Nam, kế tục sự nghiệp của cha anh, giữ gìn và phát huy
truyền thống của gia đình, quê hương và đất nước.
Ý thức giác ngộ lý tưởng cách mạng phải được biến thành hành động cụ thể,
kiên cường bảo vệ vững chắc thành quả cách mạng mà các thế hệ cha anh đã dày
công vun đắp, bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia,
dân tộc Việt Nam. Để làm tròn nhiệm vụ chính trị to lớn đó, việc phát huy những
truyền thống quý báu của dân tộc và bản chất tốt đẹp của thanh niên thế hệ Bác Hồ
có ý nghĩa to lớn và quyết định đến việc hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ trong
mọi tình huống, đó cũng là biểu hiện hết sức cụ thể của trình độ giác ngộ lý tưởng
của thanh niên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
1.1.2.4. Phát huy vai trị xung kích cách mạng của thanh niên trong thực
hiện các nhiệm vụ cụ thể trong từng giai đoạn cách mạng
Xung kích là một thuộc tính đặc thù của thanh niên, người có giác ngộ lý
tưởng XHCN là người phải có tinh thần xung kích, sáng tạo, có tư duy độc lập, ý
chí mạnh mẽ và tinh thần cách mạng tiến công. Thực tiễn cuộc sống không bao giờ
chấp nhận những nhân cách ủy mị, ươn hèn, ham sống sợ chết, tư tưởng an phận,
cam chịu, trông chờ, ỷ lại. Môi trường hoạt động xã hội ln ln địi hỏi người
thanh niên phải có chí tiến thủ, nghị lực sống phi thường, lạc quan cách mạng, tinh


19
thần cầu tiến, ham học hỏi, có tư duy năng động, sáng tạo, có tinh thần xung kích
tình nguyện, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm trong mọi lĩnh vực hoạt
động của đời sống xã hội.
Để phát huy vai trị xung kích của thanh niên trên các lĩnh vực, thì phải phát
huy vai trị nịng cốt chính trị của tổ chức Đoàn Thanh niên trong các phong trào
của thanh niên. Vì đây là trường học XHCN của thanh niên, nơi giáo dục chính trị
tư tưởng, động viên thanh niên tích cực thực hiện đường lối, nhiệm vụ cách mạng
của Đảng, nhiệm vụ chính trị của địa phương, đơn vị. Là nơi tạo ra môi trường,

điều kiện để thanh niên rèn luyện, phấn đấu, cống hiến và trưởng thành. Chính vì
vậy, các hoạt động của Đồn phải đáp ứng ngang tầm những yêu cầu và nguyện
vọng chính đáng, tâm tư, tình cảm của thanh niên. Để từ đó, trên cơ sở nâng cao
giác ngộ lý tưởng cách mạng cho thanh niên mà tổ chức Đoàn phải hướng dẫn
thanh niên hành động xung kích trên mọi lĩnh vực, như trong giai đoạn hiện nay
phải hướng cho thanh niên tham gia tích cực vào phong trào “5 xung kích phát triển
kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc” do Trung ương Đồn phát động. Tuy nhiên,
trong q trình hoạt động các cấp bộ Đoàn cần phải biết tùy theo nhiệm vụ cụ thể
mà cần phải tập trung trí tuệ, sức lực của thanh niên vào những vấn đề có ý nghĩa
then chốt, đột phá vào những việc mới, việc khó phù hợp với khả năng của tuổi trẻ.
Cũng cần phải tránh việc lạm dụng vai trị xung kích của thanh niên vào những việc
khơng cần thiết, khơng có ý nghĩa lớn.
Tóm lại, những biểu hiện lý tưởng XHCN ở thanh niên vừa mang những đặc
trưng lý tưởng XHCN của người đảng viên cộng sản, vừa mang những đặc điểm lý
tưởng XHCN của thanh niên cách mạng, là cánh tay đắc lực, là đội dự bị tin cậy
của Đảng.
Nhận thức về những biểu hiện lý tưởng XHCN ở thanh niên là cơ sở để xác
định những yêu cầu cơ bản trong giáo dục lý tưởng XHCN cho thanh niên trong
giai đoạn hiện nay. Đồng thời, là cơ sở đánh giá đúng thực trạng trình độ giác ngộ
lý tưởng XHCN của thanh niên cũng như thực trạng công tác giáo dục lý tưởng


20
XHCN cho thanh niên hiện nay, trên cơ sở đó tìm ra những giải pháp thiết thực
nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục lý tưởng XHCN cho thanh niên phù hợp
với những yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới hiện nay.
1.1.3. Những yếu tố tác động đến lý tưởng xã hội chủ nghĩa của thanh
niên trong giai đoạn hiện nay
Thanh niên là lớp người có sự phát triển mạnh về trí tuệ và nhân cách. Tuy
nhiên, bên cạnh những khả năng to lớn, sự mạnh dạn, lòng dũng cảm, tinh thần

dám nghĩ, dám làm, thì sự hạn chế và các nhược điểm về mặt thiếu kinh nghiệm,
thiếu từng trãi, tính bồng bột, dễ bị tác động, dễ bị lôi kéo,… nên trong công tác
giáo dục lý tưởng XHCN cho thanh niên Đảng, Nhà nước và tổ chức Đoàn thanh
niên cần phải nắm rõ đặc điểm tâm lý này, để từ đó xác định rõ những yếu tố tác
động tích cực cũng như tiêu cực ảnh hưởng đến quá trình giác ngộ lý tưởng XHCN
của thanh niên.
Trong bối cảnh của thời đại ngày nay có thể nói các yếu tố sau đây tác động
sâu sắc đến lý tưởng XHCN của thanh niên:
- Sự biến đổi sâu sắc và tính phức tạp của tình hình chính trị thế giới:
Những năm gần đây tình hình chính trị thế giới diễn biến phức tạp, nhiều yếu
tố bất ngờ, tác động mạnh mẽ đến tâm tư tình cảm, ý chí, nguyện vọng của quần
chúng nhân dân lao động nói chung và lực lượng thanh niên nói riêng. Sự khủng
hoảng, sụp đổ của các nước XHCN ở Đông Âu, Liên Xô dẫn đến phong trào cách
mạng thế giới lâm vào tình trạng thối trào, đặt các lực lượng cách mạng, các dân
tộc yêu chuộng hịa bình, dân chủ, tiến bộ xã hội trước cuộc đấu tranh có nhiều nội
dung mới, trong một hồn cảnh khắc nghiệt và bất lợi. Đây là vấn đề tác động lớn
đến lý tưởng XHCN của nhân dân lao động nói chung và lực lượng thanh niên nói
riêng. Bởi vì, chính sự khủng hoảng sụp đổ đó của XHCN hiện thực đã làm cho trật
tự hai cực của thế giới bị phá vỡ, CNĐQ và các thế lực phản động ra sức hoạt động
chống phá các nước XHCN còn lại và phong trào cách mạng thế giới bằng nhiều
thủ đoạn mới tinh vi, nham hiểm, xảo quyệt. Tình hình chiến tranh cục bộ, xung đột


21
sắc tộc, tôn giáo, khủng bố diễn ra ở nhiều nơi và ngày càng nghiêm trọng, làm cho
nhiều quốc gia rơi vào tình trạng đói, rét, bệnh tật, cạn kiệt tài ngun mơi trường.
Những vấn đề tồn cầu như: dân số, mơi trường, tồn cầu hóa, đại dịch AIDS, biến
đổi khí hậu,… đã trở thành những vấn đề cấp bách, nóng bỏng, ln được đặt ra
gay gắt trong các chương trình nghị sự của các hội nghị quốc tế.
Thế giới ngày nay đang hình thành một chỉnh thể thế giới đa cực, sự phụ

thuộc lẫn nhau ngày càng tăng lên, nhưng chỉnh thể này cũng chứa đầy mâu thuẫn;
vừa thống nhất vừa mâu thuẫn, vừa hợp tác, vừa đấu tranh. Đi đơi với xu hướng
nhất thể hóa, vẫn tồn tại xu hướng phân cực: giàu – nghèo; bóc lột – bị bóc lột. Bức
tranh chính trị thế giới trong những năm gần đây hết sức phức tạp, đầy mâu thuẫn,
tiềm ẩn nhiều nhân tố gây mất ổn định và diễn biến khó lường. CNĐQ, đứng đầu là
đế quốc Mỹ đang tiến hành chiến lược “Diễn biến hịa bình”, “Bạo loạn lật đỗ” một
cách tồn diện, để hình thành thế giới đơn cực đặt dưới sự bá chủ toàn cầu của Mỹ.
Tình hình đó tác động sâu sắc đến tình cảm, niềm tin của con người vào con đường
đi lên CNXH và lý tưởng XHCN. Tình hình đó, cũng địi hỏi con người nói chung,
thanh niên nói riêng phải có nhãn quan chính trị tồn diện, sâu sắc, nhạy cảm để
xem xét, phân tích, nhận định, đánh giá đúng tình hình, có hành động kiên quyết,
sáng tạo, tích cực, xây dựng niềm tin vào thắng lợi của cách mạng XHCN, có thái
độ tích cực trong cuộc sống, góp phần đưa sự nghiệp cách mạng tiến lên, tránh
những sai lầm, vấp ngã, bi quan trong cuộc sống.
Trong tình hình chính trị phức tạp và âm mưu thâm độc của CNĐQ, hơn lúc
nào hết, thanh niên phải ra sức học tập, tu dưỡng rèn luyện, nâng cao bản lĩnh chính
trị, củng cố lập trường giai cấp, giác ngộ sâu sắc lý tưởng XHCN để mãi mãi xứng
đáng là cánh tay đắc lực, là đội dự bị tin cậy của Đảng.
- Đặc điểm, tính chất của cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc có
nhiều nét mới
Trong giai đoạn hiện nay, xuất phát từ tình hình chính trị thế giới đa dạng
phức tạp, cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc đang diễn ra rất gay go, quyết


22
liệt trên nhiều lĩnh vực, mang nhiều sắc thái khác nhau. Chiến tranh sắc tộc, tôn
giáo, khủng bố, kéo dài ở nhiều nước, nhiều khu vực, làm phá vỡ sự đoàn kết dân
tộc, suy yếu lực lượng cách mạng, gây khó khăn cho phong trào cách mạng XHCN
nói chung và ở từng nước nói riêng. Từ đó, địi hỏi nổ lực chủ quan rất lớn của các
lực lượng cách mạng, các tổ chức lãnh đạo và từng cá nhân cụ thể để tập hợp được

lực lượng, củng cố phong trào và đẩy mạnh đấu tranh cách mạng. Phải giành thắng
lợi từng bước và đi đến thắng lợi cuối cùng, thông qua nhiều hình thức đấu tranh
kinh tế, chính trị, tư tưởng, ngoại giao, qn sự… chính bối cảnh đó càng làm tăng
vai trị của nhân tố chủ quan, phải tích cực học hỏi, tìm tịi, trao đổi kinh nghiệm và
thơng qua phong trào thực tiễn cách mạng để nâng cao hiểu biết và năng lực hành
động cách mạng.
- Tác động của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại
Trong những thập kỷ qua, nhân loại đã được chứng kiến sự phát triển như vũ
bão của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, đã đưa lại một bước phát
triển mới về chất của LLSX xã hội và mở ra q trình phân cơng lao động mang
tính quốc tế ngày càng sâu rộng, kinh tế tri thức ra đời và đóng vai trị ngày càng
quan trọng, tồn cầu hóa là một xu thế khách quan. Đồng thời cũng tạo ra sự phân
hóa giàu, nghèo ngày càng cao, đặt tất cả các nước trước những thách thức mới.
Cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại vừa tạo ra sự phát triển vượt bậc của
nhiều lĩnh vực đời sống văn minh nhân loại; mặt khác cũng làm cho các cường
quốc hùng mạnh về tiềm năng và thế lực quân sự những kho vũ khí và phương tiện
giết người hàng loạt rất lớn, đặt loài người trước nguy cơ chiến tranh hủy diệt.
Cách mạng khoa học và công nghệ cũng mang lại cho cuộc đấu tranh giai cấp hiện
nay những đặc điểm mới và để lại nhiều hậu quả chính trị - xã hội, tác động đến
niềm tin, lý tưởng, cuộc sống của người lao động. Sự phát triển của cách mạng
khoa học và công nghệ hiện đại khẳng định, cùng với những nhân tố khác, ý thức
con người, trí tuệ con người ngày càng phát triển và có vai trò to lớn quyết định sự
tiến bộ và tốc độ phát triển của nền văn hóa, văn minh nhân loại. Ngày nay ở mỗi


23
quốc gia, dân tộc, cũng như mỗi lĩnh vực hoạt động cụ thể, hàm lượng trí tuệ đã
xâm nhập và tăng lên cực kỳ nhanh chóng. Trí tuệ, chất xám đã trở thành tài sản vô
giá của các quốc gia và trở thành LLSX vật chất trực tiếp, to lớn, quyết định những
bước phát triển nhảy vọt cả về chất lượng, năng suất trong sản xuất kinh tế, văn

hóa, quốc phòng, an ninh và mọi mặt của đời sống xã hội.
Thực tế đó địi hỏi mỗi đồn viên thanh niên Việt Nam phải không ngừng
học tập, tu dưỡng, rèn luyện mọi mặt để đáp ứng với sự phát triển của khoa học
cơng nghệ hiện đại, trong đó đặc biệt quan trọng là lý luận của chủ nghĩa Mác – Lê
Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, tri thức khoa học tự nhiên, khoa học kỹ thuật để nhanh
chóng làm chủ khoa học công nghệ hiện đại, mang lại hiệu quả cao nhất trong sự
nghiệp CNH, HĐH đất nước.
- Sự tác động của các tư tưởng thù địch đối với lý tưởng XHCN
Chiến tranh tư tưởng là một bộ phận quan trọng trong tồn bộ chính sách
xâm lược của CNĐQ và các thế lực thù địch, được tiến hành trước, trong và cả sau
chiến tranh. Mục tiêu của nó là đánh vào lịng người, xóa bỏ hệ tư tưởng XHCN,
xố bỏ chủ nghĩa Mác – Lênnin, thay thế bằng tư tưởng tư sản: xoá bỏ sự lãnh đạo
của Đảng Cộng sản, thực hiện “Đa nguyên chính trị”, “Đa đảng đối lập”; gây mất
ổn định về chính trị ở các nước XHCN một cách thường xuyên; làm suy yếu, chệch
hướng phát triển, tiến tới chi phối, khống chế nền kinh tế XHCN; chuyển hoá văn
hoá, đạo đức, lối sống XHCN theo giá trị phương tây; “Phi chính trị hố” để “Vơ
hiệu hố” qn đội và công an, xây dựng lực lượng đối lập tiến hành bạo loạn lật
đổ giành chính quyền hoặc tự chuyển hoá lãnh đạo, chuyển hoá chế độ theo TBCN.
Khoa học cơng nghệ ngày càng phát triển thì cuộc đấu tranh trên lĩnh vực
chính trị - tư tưởng ngày càng phức tạp, tinh vi và quyết liệt. Sau sự kiện Liên Xô
và các nước XHCN ở Đông Âu tan rã, các thế lực chống cộng, chống CNXH mở
nhiều chiến dịch “tổng cơng kích” nhằm thực hiện mưu đồ xóa bỏ XHCN hiện
thực trên thế giới, xóa bỏ học thuyết Mác – LêNin, xóa bỏ hệ tư tưởng của giai cấp
cơng nhân và phá hoại phong trào cách mạng của các dân tộc tiến bộ trên thế giới.


24
Các lực lượng chính trị đối lập, tập trung bác bỏ tính hợp quy luật, tiến bộ
lịch sử của CNXH hiện thực, bác bỏ CN Mác – Lê Nin, phủ nhận vai trò lãnh đạo
của Đảng cộng sản, sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân,…

Các khuynh hướng tư tưởng này không dừng lại ở đấu tranh tư tưởng, lý
luận, mà phát triển thành thực tiễn chính trị để phân hóa, cơ lập Đảng cộng sản, tập
hợp lực lượng chống đối CNXH từ bên trong; khi có thời cơ thì gây bạo loạn lật đổ,
xóa bỏ chế độ XHCN. Đây thực sự là “cuộc chiến không tiếng súng” nhưng vô
cùng nguy hiểm. Trước những tác động của các tư tưởng thù địch đòi hỏi thanh
niên phải phát huy cao độ năng lực chủ quan để phân tích, nhận dạng kẻ thù trong
cuộc đấu tranh tư tưởng mới hiện đại này, vạch rõ những âm mưu thủ đoạn nham
hiểm, xảo quyệt, những hành động mua chuộc, dụ dỗ tinh vi của kẻ thù, để đứng
vững và kiên định lập trường giai cấp công nhân, trung thành vô hạn với sự nghiệp
cách mạng của Đảng, của dân tộc.
- Sự phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN
Trong công cuộc đổi mới, Đảng và Nhà nước ta coi đổi mới kinh tế là trọng
tâm để tạo điều kiện phát triển sản xuất, phát huy nội lực, tiềm năng của đất nước,
bảo đảm đời sống của nhân dân. Trên cơ sở đó từng bước đổi mới hệ thống chính
trị để khơng ngừng phát huy quyền làm chủ của nhân dân lao động. Để phát triển
kinh tế, chúng ta chủ trương xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.
Đó là một chủ trương đúng đắn, sáng tạo và đã được kiểm nghiệm thành công qua
hơn 20 năm đổi mới của đất nước. Những mặt tích cực của kinh tế hàng hóa, thị
trường đã tác động sâu sắc đến nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, làm thay đổi
những quan niệm, tư duy kinh tế, làm thay đổi các giá trị và định hướng giá trị
trong cuộc sống. Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN đòi hỏi nổ lực rất cao
của mỗi thành viên trong xã hội, biết chấp nhận cạnh tranh, may rủi, độc lập, sáng
tạo, dám nghĩ, dám làm, dám nắm bắt cơ hội để vươn lên lập thân, lập nghiệp. Đối
với thanh niên, những giá trị truyền thống cũng được phát triển phù hợp với tình
hình hình mới, địi hỏi người thanh niên phải phát huy cao độ năng lực chủ quan


25
trong nhận thức, hành động mới làm tròn nhiệm vụ của người thanh niên thời đại
mới.

Ngoài ra, xuất phát từ tính chất sâu sắc của cách mạng XHCN và tính chất
triệt để của sự nghiệp đổi mới càng đi vào chiều sâu, càng đặt ra nhiều vấn đề phải
nghiên cứu, giải quyết cả về lý luận lẫn thực tiễn như: vấn đề hội nhập kinh tế quốc
tế, giao lưu văn hóa với việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc; giữa kinh tế thị
trường với quốc phòng an ninh; giữa xóa bỏ bóc lột với nền kinh tế nhiều thành
phần,… Những vấn đề lý luận và thực tiễn trong sự nghiệp đổi mới của đất nước và
từng con người cụ thể đòi hỏi phải phát huy cao độ vai trị năng động chủ quan, tích
cực học tập, nâng cao trình độ mọi mặt, sâu sát thực tiễn, tổng kết kinh nghiệm và
không ngừng phát triển những quan điểm lý luận của CN Mác - Lê Nin, tư tưởng
Hồ Chí Minh trong tình hình mới.
- Vai trị nhân tố khách quan ngày càng tăng trong quá trình phát triển lý
tưởng XHCN cho thanh niên cịn do địi hỏi của chính nhu cầu, lợi ích của thanh
niên
Trong sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, thanh niên không chỉ là lực lượng
bảo vệ đắc lực, mà còn phải trở thành một chủ thể tích cực và trực tiếp tham gia
q trình CNH, HĐH đất nước.
Nhiệm vụ xây dựng, BVTQ của thanh niên phải theo tư duy mới, coi quá
trình xây dựng và quá trình bảo vệ là thống nhất, xây dựng và bảo vệ phải gắn bó
hữu cơ với nhau, xây dựng là gốc của bảo vệ, nhưng bảo vệ lại là yếu tố bên trong
không thể thiếu của xây dựng. Nội dung bảo vệ phải toàn diện, chống mọi âm mưu
xâm lược vũ trang, âm mưu diễn biến hịa bình trước mắt cũng như lâu dài; chống
cả thù trong, giặc ngoài. Tư duy mới đó cũng đặt ra những nội dung rất mới trong
việc kết hợp kinh tế với quốc phòng trong tiến trình CNH, HĐH. Nó địi hỏi thanh
niên phải phát huy cao độ vai trị nổ lực chủ quan, tích cực học tập, rèn luyện, nâng
cao bản lĩnh chính trị, lập trường giai cấp, ý thức tổ chức kỷ luật và tri thức khoa
học, góp phần tích cực vào sự nghiệp CNH, HĐH đất nước.