Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ, lâm sàng ở lợn nhiễm giun tròn Trichocephalus suis và hiệu lực của thuốc điều trị tại huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
---------------------------

LƯU THỊ DUYÊN
Tên đề tài:
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ, LÂM SÀNG
Ở LỢN NHIỄM GIUN TRÒN TRICHOCEPHALUS SUIS VÀ
HIỆU LỰC CỦA THUỐC ĐIỀU TRỊ TẠI HUYỆN PHÚ LƯƠNG,
TỈNH THÁI NGUYÊN

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo:
Chuyên ngành:
Khoa:
Khoá học:

Hệ chính quy
Chăn nuôi Thú y
Chăn nuôi Thú y
2011 - 2015

Thái Nguyên, năm 2015


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
-----------------------------

LƯU THỊ DUYÊN

Tên đề tài:
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ, LÂM SÀNG
Ở LỢN NHIỄM GIUN TRÒN TRICHOCEPHALUS SUIS VÀ
HIỆU LỰC CỦA THUỐC ĐIỀU TRỊ TẠI HUYỆN PHÚ LƯƠNG,
TỈNH THÁI NGUYÊN

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo:
Chuyên ngành:
Lớp:
Khoa:
Khoá học:

Hệ chính quy
Chăn nuôi Thú y
43 - CNTY
Chăn nuôi Thú y
2011 - 2015

Giảng viên hướng dẫn: TS. Nguyễn Văn Quang

Thái Nguyên, năm 2015


i

LỜI CẢM ƠN
Sau quá trình học tập tại trường và thực tập tốt nghiệp tại cơ sở, đến
nay em đã hoàn thành bản khóa luận tốt nghiệp này.

Qua đây em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới Ban giám
hiệu Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Ban chủ nhiệm Khoa Chăn
Nuôi Thú y, cùng các thầy cô giáo trong khoa đã tận tình dìu dắt, giúp đỡ em
trong suốt thời gian học tập tại trường.
Với lòng biết ơn chân thành, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới thầy
giáo TS. Nguyễn Văn Quang đã chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn
thành bản khóa luận tốt nghiệp này.
Em xin gửi lời cảm ơn tới ban lãnh đạo, cán bộ kỹ thuật và các anh, chị
tại Trạm Thú y huyện Phú Lương đã tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình
thực tập tại cơ sở.
Xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè và người thân đã động viên, cổ
vũ em trong quá trình học tập và nghiên cứu khoa học.
Em xin chúc các thầy giáo, cô giáo luôn luôn mạnh khỏe, hạnh phúc
và thành đạt trong cuộc sống, có nhiều thành công trong giảng dạy và nghiên
cứu khoa học.
Trong quá trình viết khóa luận không tránh khỏi những thiếu sót. Em
kính mong sự giúp đỡ, đóng góp ý kiến của các thầy cô để khóa luận của em
được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày tháng năm 2015
Sinh viên

Lưu Thị Duyên


ii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 4.1. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis ở lợn tại huyện

Phú Lương ....................................................................................... 30
Bảng 4.2. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis theo tuổi lợn . 33
Bảng 4.3. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis theo phương
thức chăn nuôi.................................................................................. 36
Bảng 4.4. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis theo tình trạng
vệ sinh thú y ..................................................................................... 38
Bảng 4.5. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis giữa lợn tiêu
chảy và lợn khỏe .............................................................................. 40
Bảng 4.6. Biểu hiện lâm sàng lợn nhiễm giun Trichocephalus suis ............... 41
Bảng 4.7. So sánh số lượng hồng cầu, bạch cầu và hàm lượng huyết sắc tố
giữa lợn khỏe và lợn mắc giun Trichocephalus suis ....................... 42
Bảng 4.8. Công thức bạch cầu của lợn khỏe và lợn bị bệnh giun
Trichocephalus suis ......................................................................... 45
Bảng 4.9. Hiệu lực của thuốc tẩy giun Trichocephalus suis cho lợn.............. 48
Bảng 4.10. Độ an toàn của thuốc tẩy giun Trichocephalus suis cho lợn ........ 49


iii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Trang
Hình 1.1. Ảnh giun Trichocephalus suis......................................................... 5
Hình 1.2. Sơ đồ vòng đời của giun Trichocephalus suis ................................ 7
Hình 4.1. Tỷ lệ nhiễm Trichocephalus suis ở lợn tại các địa phương ............ 30
Hình 4.2.Biểu đồ cường độ nhiễm Trichocephalus suis tại các địa phương .. 31
Hình 4.3. Biểu đồ tỷ lệ nhiễm Trichocephalus suis theo tuổi lợn ................... 34
Hình 4.4. Biểu đồ tỷ lệ nhiễmTrichocephalus suis ở lợn theo phương thức nuôi... 36
Hình 4.5. Tỷ lệ nhiễm giun Trichocephalus suis ở lợn theo tình trạng
vệ sinh thú y ..................................................................................... 38

Hình 4.6. Biểu đồ so sánh số lượng hồng cầu, bạch cầu và hàm lượng huyết
sắc tố giữa lợn khỏe và lợn mắc giun Trichocephalus suis ............. 43
Hình 4.7. Biểu đồ công thức bạch cầu của lợn khỏe và lợn bị bệnh giun
Trichocephalus suis ......................................................................... 45


iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

A. Suum

: Ascaris suum

Cs

: cộng sự

O. ransomi

: Oesophagostomum ransomi

Nxb

: Nhà xuất bản

TB

: trung bình

VSTY

: tình trạng vệ sinh thú y


v

MỤC LỤC

Trang
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... i
DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ ii
DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. iv
MỤC LỤC ......................................................................................................... v
Phần 1: MỞ ĐẦU ............................................................................................ 1
1.1. Đặt vấn đề................................................................................................... 1
1.2. Mục đích của đề tài .................................................................................... 2
1.3. Ý nghĩa của đề tài ....................................................................................... 2
1.3.1. Ý nghĩa trong nghiên cứu khoa học ........................................................ 2
1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn ..................................................................................... 2
Phần 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................................................................. 3
2.1. Cơ sở khoa học của đề tài .......................................................................... 3
2.1.1. Vị trí của giun Trichocephalus suis trong hệ thống phân loại động vật . 3
2.1.2. Đặc điểm hình thái, kích thước, cấu tạo của giun Trichocephalus suis
ký sinh ở lợn ...................................................................................................... 3
2.1.3. Vòng đời của giun Trichocephalus suis .................................................. 6
2.1.4. Sức đề kháng của trứng giun Trichocephalus suis ở lợn ........................ 7
2.1.5. Dịch tễ học bệnh giun Trichocephalus suis ở lợn ................................... 8
2.1.5.1. Cơ chế sinh bệnh ................................................................................ 14

2.1.5.2. Triệu chứng lâm sàng và bệnh tích của lợn bị bệnh giun
Trichocephalus suis ......................................................................................... 15
2.1.5.3. Chẩn đoán........................................................................................... 16
2.1.5.4. Điều trị và phòng bệnh giun Trichocephalus suis ở lợn .................... 18
2.2. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước .............................................. 21
2.2.1. Tình hình nghiên cứu trong nước.......................................................... 21


vi

2.2.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài ...................................................... 22
Phần 3: ĐỐI TƯỢNG, VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU ............................................................................................... 24
3.1. Đối tượng và vật liệu nghiên cứu ............................................................. 24
3.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 24
3.1.2. Vật liệu nghiên cứu ............................................................................... 24
3.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ............................................................ 24
3.2.1. Địa điểm nghiên cứu ............................................................................. 24
3.2.2. Thời gian nghiên cứu ............................................................................ 24
3.3. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 24
3.3.1. Tình hình nhiễm giun Trichocephalus suis ở lợn tại một số xã thuộc
huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên. ............................................................. 24
3.3.2. Đặc điểm bệnh lý và lâm sàng của lợn nhiễm giun Trichocephalus suis
tại huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên ......................................................... 25
3.3.3. Hiệu lực và độ an toàn của của thuốc tẩy bendazol, ziquan - mectin ... 25
3.3.4. Đề xuất biện pháp phòng trị bệnh giun Trichocephalus suis cho lợn... 25
3.4. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 25
3.4.1. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm dịch tễ bệnh
giun Trichocephalus suis ở lợn ....................................................................... 25
3.4.1.1. Quy định những yếu tố cần xác định liên quan đến tình hình nhiễm

giun Trichocephalus suis ở lợn. ...................................................................... 25
3.4.1.2. Phương pháp thu thập mẫu................................................................. 26
3.4.1.3. Phương pháp xác định tỷ lệ và cường độ nhiễm
giun Trichocephalus suis................................................................................. 27
3.4.2. Phương pháp nghiên cứu bệnh lý, biểu hiện lâm sàng của lợn bị bệnh
giun Trichocephalus suis................................................................................. 28
3.4.3. Xác định hiệu lực và độ an toàn của thuốc tẩy giun Trichocephalus suis
cho lợn ............................................................................................................. 29
3.4.4. Phương pháp xử lý số liệu..................................................................... 29


vii

Phần 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ........................................................ 30
4.1. Tình hình nhiễm giun Trichocephalus suis ở lợn tại một số xã thuộc
huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên .............................................................. 30
4.1.1. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis tại huyện
Phú Lương ....................................................................................................... 30
4.1.2. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis theo tuổi lợn........ 33
4.1.3. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis theo phương thức
chăn nuôi ......................................................................................................... 35
4.1.4. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis theo tình trạng vệ
sinh thú y ......................................................................................................... 38
4.2. Đặc điểm bệnh lý và lâm sàng, bệnh tích của lợn nhiễm giun
Trichocephalus suis ở huyện Phú Lương ........................................................ 40
4.2.1. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis giữa lợn tiêu chảy
và lợn khỏe ...................................................................................................... 40
4.2.2. Biểu hiện lâm sàng lợn nhiễm giun Trichocephalus suis ..................... 41
4.2.3. So sánh số lượng hồng cầu, bạch cầu và hàm lượng huyết sắc tố giữa
lợn khỏe và lợn nhiễm giun Trichocephalus suis ........................................... 42

4.2.4. Công thức bạch cầu của lợn khỏe và lợn bị bệnh giun
Trichocephalus suis ......................................................................................... 45
4.3. Biện pháp phòng trị bệnh giun Trichocephalus suis cho lợn................... 47
4.3.1. Hiệu lực của một số thuốc tẩy giun Trichocephalus suis cho lợn ........ 47
4.3.2. Độ an toàn của một số thuốc tẩy giun Trichocephalus suis cho lợn .... 49
4.3.3. Đề xuất biện pháp phòng bệnh giun Trichocephalus suis cho lợn ....... 50
5.1. Kết luận .................................................................................................... 52
5.2. Đề nghị ..................................................................................................... 53
TÀI LIỆU THAM KHẢO
I. Tài liệu tiếng Việt
II. Tài liệu tiếng Anh


i

LỜI CẢM ƠN
Sau quá trình học tập tại trường và thực tập tốt nghiệp tại cơ sở, đến
nay em đã hoàn thành bản khóa luận tốt nghiệp này.
Qua đây em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới Ban giám
hiệu Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Ban chủ nhiệm Khoa Chăn
Nuôi Thú y, cùng các thầy cô giáo trong khoa đã tận tình dìu dắt, giúp đỡ em
trong suốt thời gian học tập tại trường.
Với lòng biết ơn chân thành, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới thầy
giáo TS. Nguyễn Văn Quang đã chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn
thành bản khóa luận tốt nghiệp này.
Em xin gửi lời cảm ơn tới ban lãnh đạo, cán bộ kỹ thuật và các anh, chị
tại Trạm Thú y huyện Phú Lương đã tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình
thực tập tại cơ sở.
Xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè và người thân đã động viên, cổ
vũ em trong quá trình học tập và nghiên cứu khoa học.

Em xin chúc các thầy giáo, cô giáo luôn luôn mạnh khỏe, hạnh phúc
và thành đạt trong cuộc sống, có nhiều thành công trong giảng dạy và nghiên
cứu khoa học.
Trong quá trình viết khóa luận không tránh khỏi những thiếu sót. Em
kính mong sự giúp đỡ, đóng góp ý kiến của các thầy cô để khóa luận của em
được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày tháng năm 2015
Sinh viên

Lưu Thị Duyên


2

1.2. Mục đích của đề tài
- Nghiên cứu tình hình nhiễm giun Trichocephalus suis ở lợn tại một số
xã của huyện Phú Lương.
- Nghiên cứu những biến đổi bệnh lý và biểu hiện lâm sàng của bệnh
do giun Trichocephalus suis gây ra ở lợn.
- Đánh giá hiệu lực của thuốc ziquan - mectin và bendazol trong điều trị
bệnh do giun Trichocephalus suis gây ra ở lợn.
1.3. Ý nghĩa của đề tài
1.3.1. Ý nghĩa trong khoa học
- Sinh viên được tiếp xúc, làm quen với thực tế công tác nghiên cứu
khoa học.
- Bổ sung những thông tin về đặc điểm dịch tễ, bệnh lý, lâm sàng của
bệnh Trichocephalus suis ở lợn.
- Là cơ sở khoa học đề xuất các biện pháp phòng và trị bệnh
Trichocephalus suis có hiệu quả cao.

1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn
Trên cơ sở kết quả nghiên cứu về những đặc điểm dịch tễ, bệnh lý và
lâm sàng và thuốc điều trị bệnh Trichocephalus suis khuyến cáo người chăn
nuôi lợn có biện pháp phòng trị bệnh hiệu quả.


3

Phần 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. Cơ sở khoa học của đề tài
2.1.1. Vị trí của giun Trichocephalus suis trong hệ thống phân loại động vật
Theo Skrjabin K. I. (1979)[29], Nguyễn Thị Lê và cs. (1996) [21],
Phan Thế Việt và cs. (1977) [32], vị trí của Trichocephalus suis
(Trichocephalus suis) trong hệ thống phân loại động vật như sau:
Lớp Nematoda Rudolphi, 1808
Phân lớp Enoplia Chitwood, 1933
Bộ Trichocephalida Skrjabin et Schulz. 1928
Phân bộ Trichocephalata Skrjabin et Schulz. 1928
Họ Trichocephalidae Baird, 1953
Phân họ Trichocephaliae Ranson, 1911
Giống Trichocephalus Schrank, 1788
Loài Trichocephalus suis Schrank, 1788
2.1.2. Đặc điểm hình thái, kích thước, cấu tạo của giun Trichocephalus
suis ký sinh ở lợn
* Đặc điểm hình thái, kích thước và cấu tạo giun Trichocephalus
suis ở lợn
Theo Skrjabin K. I. (1979) [29], con đực có chiều dài thân trung bình là
40,35 mm; tối thiểu 33,0 mm; tối đa là 48,0 mm. Chiều dài của phần trước
trung bình là 25,3 mm (20 - 30 mm); phần sau 15,1 mm (12 - 19 mm). Tỷ lệ

chiều dài của phần trước với phần sau là 1,68 : 1. Thân con đực phủ lớp cutin
được vạch bởi nhiều rãnh ngang, làm cho lớp cutin có nhiều mấp mô, hình
răng nhỏ. Thực quản kéo dài dọc theo phần mỏng trước thân và rộng của phần
trước thực quản 0,035 - 0,44 mm; của chỗ chuyển vào ruột 0,074 - 0,092 mm.


4

Thực quản được bao quanh bởi một hàng tế bào đơn nhân chuyển vào ruột ở
chỗ ranh giới giữa phần đầu và phần thân, chiều theo dạng móc xích. Ruột kết
thúc bởi huyệt trên phần đuôi. Hệ thống sinh dục của con đực gồm những ống
dẫn tinh uốn khúc chiếm hầu hết phần sau thân.
Đuôi con đực vòng xoắn ốc. Gai giao hợp kết thúc bằng một đỉnh nhọn.
Chiều dài gai xê dịch từ 1,74 - 2,48 mm. Chỗ rộng nhất của gai là gốc gai dài
0,084 - 0,110 mm. Có bao gai bọc chung quanh và cùng với gai lồi ra khỏi lỗ
huyệt. Bao gai được phủ bởi rất nhiều gai nhỏ, những gai này xếp theo thứ tự
quân cờ. Số lượng hàng gai nhỏ gần nơi chuyển của bao vào thân là 24 - 42; ở
đầu đối diện với nó số lượng hàng tăng tới 44 - 56. Hình dạng bao gai tròn, căng,
dài 0,044 mm. Chiều rộng của bao gai ở chỗ lồi ra khỏi huyệt tăng lên về kích
thước: Chiều rộng chỗ gần huyệt là 0,057 - 0,092 mm; trong khi đó ở chỗ cuối
gai là 0,079 - 0,159 mm. Tất cả con đực có một đầu bao gai gập hình cổ tay áo
hay là hình bao tay, bao này một phần hay toàn bộ bao phủ phần bao gai lồi ra
khỏi thân. Chiều dài của chỗ gập là 0,242 - 0,330 mm; rộng là 0,290 - 0,352 mm.
Con cái: chiều dài thân trung bình 45,55 mm; tối thiểu 38 mm và tối
đa 53 mm. Chiều dài phần trước mỏng của thân trung bình là 30,55 mm (25
- 35 mm); chiều dài phần sau dày là 15 mm (13 - 18 mm). Như vậy tỷ lệ
giữa phần trước và phần sau là 2,04 : 1. Trên ranh giới chỗ chuyển tiếp của
phần thân trước và phần thân sau, hơi dịch về phía sau cách đầu cuối của
thực quản có âm hộ. Âm hộ này nhô ra ngoài, dạng hình trụ hơi cong về phía
sau (0,037 - 0,061 mm) và hơi rộng ở chỗ cạnh tự do (0,050 - 0,075 mm).

Chỗ này được phủ rất nhiều gai nhỏ hình lưới (3 - 4 µm). Ngay trước âm hộ,
tử cung có hình ống thẳng hay hơi cong, dài 0,92 - 1,28 mm; trong tử cung
có trứng xếp thành một hàng; đuôi con cái tù. Trứng dài 0,056 - 0.066 mm
và rộng 0.025 - 0,030 mm.


5

Nguyễn Thị Lê và cs. (1996) [21] cho biết: giun Trichocephalus suis
đực: dài 37,52 - 40,63 mm, rộng nhất 0,634 - 0,713 mm. Phần trước cơ thể dài
23,48 - 25,75 mm; phần sau dài 14,00 - 15,00 mm; có dạng xoắn lò xo. Gai
sinh dục dài 1,70 - 2,55 mm; rộng 0,07 - 0,10 mm; mút cuối gai nhọn. Bao gai
phủ đầy gai nhỏ. Con cái: cơ thể dài 37,89 - 50,60 mm; rộng 0,734 - 1,012
mm; phần trước cơ thể dài 23 - 33 mm. Ống sinh dục đơn. Âm đạo có thành
cơ dày, chứa đầy trứng. Kích thước trứng 0,02 - 0,027 x 0,056 - 0,061 mm.
Theo Phan Địch Lân và cs. (2005) [20] cho biết: giun Trichocephalus
suis đực dài 20 - 52 mm, đuôi hơi tù, phần đuôi cuộn tròn lại, chỉ có một gai
giao hợp dài 5 - 7 mm, được bọc trong một cái màng có nhiều gai nhỏ bao
phủ. Lỗ sinh tiết thông với ngoài ở phần cuối của giun. Giun cái dài 39 - 53
mm, đuôi thẳng. Hậu môn ở đoạn cuối cùng, âm hộ ở đoạn cuối thực quản.
Trứng giun giống hình hạt chanh, màu vàng nhạt, kích thước 0,052 0,061 x 0,027 - 0,03 mm. Hai cực có hai nút trong, vỏ dày có 2 lớp.

Hình 1.1. Ảnh giun Trichocephalus suis
a: Trứng giun; b: Giun cái; c: Giun đực
(Nguồn: Phan Địch Lân và cs., 2005 [21])
Nguyễn Thị Kim Lan (2012) [16] cho biết: hình thể giun giống một sợi
tóc màu trắng. Cơ thể chia thành hai phần rõ rệt. Phần trước nhỏ như sợi tóc,
dưới lớp biểu bì là thực quản, thực quản do các tế bào xếp nối tiếp như chuỗi
hạt, phần này chiếm 2/3 chiều dài cơ thể cơ thể. Phần sau ngắn và to, bên
trong là ruột và cơ quan sinh sản. Giun đực dài 20 - 52 mm đuôi hơi tù, phần

6

đuôi cuộn tròn lại chỉ có một gai giao hợp rất dài 5 - 7 mm, gai giao hợp được
bọc trong một cái màng có nhiều gai nhỏ bao phủ. Giun cái dài 39 - 53 mm,
đuôi thẳng, âm hộ ở vào đoạn cuối cùng của thực quản.
2.1.3. Vòng đời của giun Trichocephalus suis
Theo Phạm Văn Khuê và cs. (1976) [14], Phan Địch Lân và cs. (2005)
[21], thời gian hoàn thành vòng đời của giun Trichocephalus suis là 30 ngày.
Theo Skrjabin K. I. (1979) [29], vòng đời của giun Trichocephalus suis
ở lợn không cần vật chủ trung gian. Trứng được bài tiết cùng với phân lợn ra
môi trường ngoại cảnh. Ở môi trường thuận lợi, thời gian để trứng phát triển
thành trứng có sức gây bệnh từ 3 - 4 tuần. Trong thời gian này, có thể thấy ấu
trùng đã hình thành hoàn toàn và chuyển động bên trong trứng.
Trịnh Văn Thịnh (1985) [30] cho biết, chu kỳ sinh học của giun
Trichocephalus suis gồm 2 giai đoạn: giai đoạn ở ngoại cảnh, trứng giun
Trichocephalus suis phát triển thành trứng có sức gây bệnh; giai đoạn ở ký
chủ, ấu trùng phát triển thành giun trưởng thành. Không có thời kỳ di hành
trong cơ thể ký chủ.
Trịnh Văn Thịnh và cs. (1985) [30], Đào Trọng Đạt và cs. (1996) [16]
cho biết, tuổi thọ của giun Trichocephalus suis ở lợn từ 4 - 5 tháng. Theo
Lương Văn Huấn và cs. (1990) [8], giun Trichocephalus suis sống được trong
cơ thể lợn 114 ngày.
Bonner Stewart T. và cs. (2000) [1] cho biết: những ấu trùng giun
Trichocephalus suis nằm sâu trong niêm mạc 2 tuần, nhô ra khỏi niêm mạc ở
tuần thứ 3 và phát triển thành giun trưởng thành trong khi bám vào niêm mạc
ruột già.
Theo Phạm Sỹ Lăng và cs. (2006) [19], điều kiện thuận lợi nhất cho sự
phát triển của trứng giun Trichocephalus suis thành trứng có sức gây bệnh ở

ngoài môi trường là nhiệt độ từ 18 - 300C, ẩm độ 80 - 85%.


7

Nguyễn Thị Kim Lan và cs. (2012) [16] cho biết, vòng đời phát triển
của giun Trichocephalus suis diễn ra như sau:
Sau khi thụ tinh giun cái đẻ trứng trong ruột già của ký chủ. Trứng theo
phân ra ngoài, gặp điều kiện thuận lợi qua 15 - 28 ngày trứng phát triển thành
trứng có sức gây bệnh. Trứng này theo thức ăn, nước uống vào đường tiêu
hóa của ký chủ, ấu trùng được nở ra, chui sâu vào niêm mạc ruột già, tiếp tục
phát triển thành giun trưởng thành.
Trichocephalus suis
(manh tràng)

phân

Trứng

t0, A0, pH

trứng

(có sức gây bệnh)

Gia
súc
nuốt
Xuyên sâu vào niêm mạc ruột

Ấu trùng

Hình 1.2. Sơ đồ vòng đời của giun Trichocephalus suis
2.1.4. Sức đề kháng của trứng giun Trichocephalus suis ở lợn
Đỗ Dương Thái và cs. (1975) [23] cho biết: trứng giun Trichocephalus
suis ở lợn và trứng giun Trichuris trichiura (giun tóc người) bị hủy hoại nếu ẩm
độ dưới 30% kéo dài. Mặt khác, trứng giun Trichocephalus suis ở lợn có thể bị
diệt bởi những tia tử ngoại của ánh sáng mặt trời. Ở Việt Nam, số giờ nắng rất
nhiều nên trong mùa hè trứng giun Trichocephalus suis ở lợn dễ bị hủy hoại ở
ngoại cảnh. Trong cùng một thời gian, dưới tác dụng của tia tử ngoại thì trứng
đã phát triển thành trứng có sức gây bệnh bị diệt nhanh hơn trứng non.
Theo Nguyễn Thị Lê và cs. (1996) [21], trứng giun Trichocephalus suis
ở lợn bị diệt dưới tác dụng của ủ phân nhiệt sinh học. Sau 3 - 4 tuần, nhiệt độ


8

hố ủ tăng lên tới 450C sẽ làm hủy trứng giun Trichocephalus suis. Tuy nhiên,
trứng non có khả năng chịu đựng các điều kiện nhiệt độ cao hơn trứng ở giai
đoạn ấu trùng.
Theo Phạm Sỹ Lăng và cs. (2009) [18], ở môi trường ngoại cảnh,
trứng giun Trichocephalus suis phát triển thuận lợi nhất ở nhiệt độ từ 18 300C, ẩm độ 80 - 85%.
Theo nguyễn Thị Kim Lan (2012) [16], trứng giun Trichocephalus suis
có vỏ dày nên có sức đề kháng cao với điều kiện ngoại cảnh. Sự phát triển của
trứng phụ thuộc vào nhiệt độ: ở 300C cần 17 ngày, ở nhiệt độ thấp hơn thời
gian này kéo dài hơn. Ở 100C trứng ngừng phát triển nhưng vẫn duy trì khả
năng sống. Từ 450C trở nên trứng giun Trichocephalus suis bị tiêu diệt.
2.1.5. Dịch tễ học bệnh giun Trichocephalus suis ở lợn
* Phân bố bệnh giun Trichocephalus suis lợn ở lợn
Lương Văn Huấn và cs. (1990) [8] cho biết: lợn ở Quảng Bình, Quảng

Trị, Thừa Thiên Huế nhiễm giun Trichocephalus suis 14%, Quảng Nam - Đà
Nẵng 8,75%, Quảng Ngãi - Bình Định 27,5%, Phú Yên - Khánh Hòa 8,3%, Lâm
Đồng 10%, Thành phố Hồ Chí Minh 39%.
Theo Phan Địch Lân và cs. (2005) [20], Phạm Sỹ Lăng và cs. (2006) [19],
bệnh giun Trichocephalus suis ở lợn phân bố trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, bệnh
cũng đã được phát hiện ở tất cả các tỉnh miền Bắc, miền Trung và

miền Nam.

* Động vật mắc bệnh
Phan Địch Lân và cs (1974) đã điều tra trên các giống lợn Yorkshire,
Berkshire, Landrace nhập nội, lợn lai F1 (ngoại x nội ) và giống lợn nội ở
vùng đồng bằng (Hà Nội, Hà Tây) cho biết thành phần các loại giun sán chính
ở lợn ngoại, lợn lai và lợn nội không khác nhau nhiều; các loài giun sán phổ
biến ở lợn ngoại và lợn lai là: Trichocephalus suis, A.suum, O. ransomi...(dẫn
theo Trịnh Văn Thịnh và cs 1978 [31].)


ii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 4.1. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis ở lợn tại huyện
Phú Lương ....................................................................................... 30
Bảng 4.2. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis theo tuổi lợn . 33
Bảng 4.3. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis theo phương
thức chăn nuôi.................................................................................. 36
Bảng 4.4. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis theo tình trạng
vệ sinh thú y ..................................................................................... 38
Bảng 4.5. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis giữa lợn tiêu

chảy và lợn khỏe .............................................................................. 40
Bảng 4.6. Biểu hiện lâm sàng lợn nhiễm giun Trichocephalus suis ............... 41
Bảng 4.7. So sánh số lượng hồng cầu, bạch cầu và hàm lượng huyết sắc tố
giữa lợn khỏe và lợn mắc giun Trichocephalus suis ....................... 42
Bảng 4.8. Công thức bạch cầu của lợn khỏe và lợn bị bệnh giun
Trichocephalus suis ......................................................................... 45
Bảng 4.9. Hiệu lực của thuốc tẩy giun Trichocephalus suis cho lợn.............. 48
Bảng 4.10. Độ an toàn của thuốc tẩy giun Trichocephalus suis cho lợn ........ 49


10

trong số 13 loài giun sán, trong đó tỷ lệ nhiễm giun Trichocephalus suis là
30,7% và nhiễm với tỷ lệ cao ở lứa tuổi từ 2 - 5 tháng tuổi sau đó giảm dần.
Lương Văn Huấn và cs. (1997) [9], cho biết, tỷ lệ nhiễm giun
Trichocephalus suis theo tuổi lợn như sau:
Dưới 3 tháng tuổi nhiễm 20,4%
Từ 3 - 4 tháng tuổi nhiễm 21,2%
Từ 5 - 6 tháng tuổi nhiễm 8,5%
Trên 6 tháng tuổi nhiễm 6,4%
Theo Phạm Sỹ Lăng và cs. (2009) [18], lợn 2 - 4 tháng tuổi nhiễm giun
Trichocephalus suis với tỷ lệ 4,3 - 30%, lợn trên 6 tháng tuổi nhiễm 0,56 - 7,8%.
Như vậy, bệnh thường xảy ra với lợn đối với lợn dưới 6 tháng tuổi, lợn nái và
lợn trưởng thành nhiễm giun nhẹ hơn, ít thể hiện các triệu chứng lâm sàng.
Nghiên cứu của Nguyễn Văn Huy (2010) [11] cho thấy: trong 2016
lợn được kiểm tra ở tỉnh Thái Nguyên, không có lợn nào dưới 1 tháng tuổi
nhiễm giun Trichocephalus suis; lợn 1 - 2 tháng tuổi nhiễm 26,99%; lợn 2 4 tháng tuổi nhiễm 46,35%; lợn 4 - 6 tháng tuổi nhiễm 35,65%; lợn trên 6
tháng tuổi nhiễm 23,47%.
Nghiên cứu của các tác giả: Phan Việt Thế và cs. (1977) [32], Nguyễn
Văn Huy và cs. (2010) [11], Nguyễn Thu Trang (2010) [27], Nguyễn Thị Kim

Lan (2011), [15] Taylor M. A và cs. (2013) [43] đều cho thấy: lợn từ 2 - 4
tháng tuổi có tỷ lệ nhiễm giun Trichocephalus suis cao và cường độ nặng hơn
cả so với các lứa tuổi khác.
* Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis ở lợn
Theo Trịnh Văn Thịnh và cs. (1978) [31], kết quả điều tra ở 37 nông
trường quốc doanh (1965 - 1968) trên 372 lợn mổ khám thấy tỷ lệ nhiễm giun
Trichocephalus suis là 100% (có từ 155 đến vô số giun Trichocephalus suis
trên lợn).


11

Bộ môn ký sinh trùng thuộc Viện Khoa học nông nghiệp (1966) mổ
khám 48 lợn ở Hà Nội và vùng phụ cận, thấy tỷ lệ nhiễm giun Trichocephalus
suis là 31,2% (dẫn theo Trịnh Văn Thịnh và cs. 1978 [31]).
Theo Nguyễn Đăng Khải (1996) [12], tỷ lệ nhiễm giun Trichocephalus
suis ở lợn tại 7 vùng kinh tế như sau:
1. Trung du và miền núi bắc Bộ
+ Trung du

: 29,8%

+ Miền núi

: 27,8%

2. Đồng Bằng sông Hồng
3. Bắc Trung Bộ

: 24,8%

: 13,9%

4. Nam Trung Bộ
+ Đồng bằng

: 17,5%

+ Miền núi

: 34,7%

5. Tây Nguyên

: 20,8%

6. Tây Nam Bộ

: 9,40%

7. Đông Nam Bộ

: 13,1%

* Đường lây nhiễm
Theo Phạm Sỹ Lăng và cs. (2009) [18], bệnh giun Trichocephalus suis
lây nhiễm qua đường tiêu hóa do lợn nuốt phải trứng giun Trichocephalus
suis có sức gây bệnh lẫn trong thức ăn nước uống.
+ Lây nhiễm trực tiếp: lợn bệnh bài xuất trứng giun Trichocephalus
suis qua phân, những trứng này phát tán trên nền chuồng, máng ăn, máng
uống. Vì vậy lợn khoẻ dễ dàng bị nhiễm trứng giun Trichocephalus suis. Lây

nhiễm trực tiếp chủ yếu là giữa lợn bệnh và lợn khoẻ trong cùng một ô
chuồng. Lợn con nhiễm bệnh chủ yếu khi bú sữa mẹ, nuốt phải trứng bám ở
đầu vú lợn mẹ.


12

+ Lây nhiễm gián tiếp: dụng cụ chăn nuôi, người chăm sóc...cũng là tác nhân
mang mầm bệnh. Đây là những yếu tố trung gian góp phần lây nhiễm giun
Trichocephalus suis từ lợn bệnh sang lợn khỏe, từ ô chuồng này sang ô chuồng
khác.
Ngoài ra ruồi, chuột cũng có thể phân tán trứng giun Trichocephalus
suis, gió cuốn trứng giun theo bụi, mang trứng giun từ chuồng này sang
chuồng khác gây phát tán mầm bệnh.
* Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ nhiễm giun Trichocephalus suis ở lợn
+ Mùa vụ
Theo Phạm Sỹ Lăng và cs. (2009) [18], bệnh giun Trichocephalus suis
lây nhiễm quanh năm nhưng tập trung từ mùa xuân tới mùa thu. Mùa đông,
thời tiết lạnh, ẩm độ thấp, không thích hợp cho trứng phát triển thành dạng
trứng có sức gây bệnh nên tỷ lệ nhiễm giun Trichocephalus suis trong đàn lợn
giảm đi.
Nguyễn Đăng Khải, Nguyễn Đăng Nhượng (1975) mổ khám 89 con
lợn ở vùng đồng bằng và miền núi thuộc các tỉnh Quảng Ninh, Quảng Ngãi,
Bình Định cho biết: tỷ lệ và cường độ nhiễm giun Trichocephalus suis lợn có
sự khác nhau giữa các vùng, trong đó sự khác nhau này có liên quan đến khí
hậu giữa các vùng. Vùng đồng bằng, do mùa khô hạn kéo dài, nhiều ánh sáng
(tổng số giờ nắng 2000 - 2300 giờ/năm) nhiệt độ những tháng nóng có thể lên
tới 38 - 400C nên tỷ lệ nhiễm các loài giun, sán nói chung đều thấp, đặc biệt là
các loài giun, sán nhiễm trực tiếp như Trichocephalus suis (dẫn theo Trịnh
Văn Thịnh và cs., 1978 [31]).

+ Phương thức chăn nuôi
Phạm Văn Khuê (1967) đã mổ khám 141 lợn và xét nghiệm 619 mẫu
phân ở tỉnh Hà Bắc, thấy 13 loài giun sán. Trong đó, những loài phổ biến là:
Fasciolopsis buski, Ascaris suum, Trichocephalus suis, Taenia hydatigena.


13

Những loài giun tròn phát triển trực tiếp như Trichocephalus suis thì tỷ lệ
nhiễm đến 100% ( dẫn theo Trịnh Văn Thịnh và cs 1978 [31]).
Phan Văn Lan (1970) mổ khám 57 lợn và xét nghiệm 1000 mẫu phân
tại xã Yên Nguyên (Tuyên Quang) cho thấy tỷ lệ nhiễm giun tóc ở lợn nuôi nhốt
là 30%; lợn nuôi thả rông là 47% (dẫn theo Trịnh Văn Thịnh và cs 1978 [31]).
Bornay F.J và cs (2003) [40] cho biết: Kiểm tra 5 trại lợn chăn nuôi
theo phương thức công nghiệp tại tỉnh Alicante (Tây Ban Nha) thấy tỷ lệ
nhiễm giun tóc là 11%.
Andrzej Polozowski và cs (2005) [34] đã nghiên cứu ảnh hưởng của
phương thức chăn nuôi đến tỷ lệ và cường độ nhiễm ký sinh trùng lợn. Kiểm
tra 100 lợn từ 11 trang trại nhỏ ở vùng Wielkopolskie, tùy điều kiện chăn nuôi
số trang trại trên được chia thành 2 nhóm: Nhóm A (4), nhóm B (7). Ở nhóm
A: Phân và chất thải được xử lý hằng ngày, máng ăn được cọ rửa sạch sẽ,
lượng ánh sáng và chế độ thông gió được đảm bảo. Ngoài ra, chuồng trại
được vệ sinh, khử trùng tiêu độc thường xuyên. Nhóm B: Phân lợn và các
chất thải được xử lý sau 3 ngày hoặc lâu hơn. Máng ăn ít được cọ rửa, chuồng
trại ẩm thấp và tối, vấn đề khử trùng chuồng nuôi không được chú ý.
Kết quả cho thấy, lợn nhóm A chỉ nhiễm Oesophagostomum spp và
Ascaris suum, trong khi đó lợn nhóm B ngoài 2 loài trên còn xuất hiện
Trichocephalus suis, Strongyloides ransomi và coccidia. Với tỷ lệ nhiễm giun
Trichocephalus suis là 5,2%. Tác giả nhận xét: Phương thức chăn nuôi ảnh
hưởng đến sự xuất hiện loài cũng như tỷ lệ nhiễm ký sinh trùng lợn.

Phạm Sỹ Lăng và cs (2009) [18] cho rằng các cơ sở chăn nuôi mà điều
kiện vệ sinh kém, lợn bị nhiễm bệnh với tỷ lệ cao, gây thiệt hại đáng kể cho
đàn lợn con.


iii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Trang
Hình 1.1. Ảnh giun Trichocephalus suis......................................................... 5
Hình 1.2. Sơ đồ vòng đời của giun Trichocephalus suis ................................ 7
Hình 4.1. Tỷ lệ nhiễm Trichocephalus suis ở lợn tại các địa phương ............ 30
Hình 4.2.Biểu đồ cường độ nhiễm Trichocephalus suis tại các địa phương .. 31
Hình 4.3. Biểu đồ tỷ lệ nhiễm Trichocephalus suis theo tuổi lợn ................... 34
Hình 4.4. Biểu đồ tỷ lệ nhiễmTrichocephalus suis ở lợn theo phương thức nuôi... 36
Hình 4.5. Tỷ lệ nhiễm giun Trichocephalus suis ở lợn theo tình trạng
vệ sinh thú y ..................................................................................... 38
Hình 4.6. Biểu đồ so sánh số lượng hồng cầu, bạch cầu và hàm lượng huyết
sắc tố giữa lợn khỏe và lợn mắc giun Trichocephalus suis ............. 43
Hình 4.7. Biểu đồ công thức bạch cầu của lợn khỏe và lợn bị bệnh giun
Trichocephalus suis ......................................................................... 45


15

- Tác hại mang trùng: theo Đào Trọng Đạt và cs. (1996) [6], Nguyễn
Thị Kim Lan (2012) [16], giun Trichocephalus suis ký sinh gây tổn thương,
tạo điều kiện cho các nhân tố khác xâm nhập. Nhân tố gây bệnh kế phát
thường thấy là xoắn khuẩn và phẩy khuẩn.

- Tác hại tiết độc tố: theo Nguyễn Thị Kim Lan (2012) [16], trong quá
trình sống, giun Trichocephalus suis tiết độc tố và thải cặn bã làm con vật
trúng độc.
2.1.5.2. Triệu chứng lâm sàng và bệnh tích của lợn bị bệnh giun Trichocephalus suis
* Triệu chứng lâm sàng
Theo Skrjabin K. I. (1979) [29], triệu chứng bệnh giun Trichocephalus
suis ở lợn phụ thuộc vào cường độ cảm nhiễm. Khi nhiễm nặng, lợn có biểu
hiện da khô, xù lông, ỉa chảy rồi bị táo bón.... Độc tố do giun Trichocephalus
suis ở lợn tiết ra có tác động gây bệnh mạnh, làm cho vi nhung mao và các tế
bào biểu mô mất đi tính chất cấu tạo và bị phân hủy.
Theo Phan Địch Lân và cs. (2005) [20], Nguyễn Thị Kim Lan (2012)
[16], khi lợn nhiễm nhẹ giun Trichocephalus suis thì triệu chứng không rõ
ràng. Khi nặng thì con vật gầy yếu, thiếu máu, trong phân có lẫn máu và niêm
mạc ruột, có khi con vật bị kiết lỵ. Nếu gây nhiễm với lượng trứng lớn
(20.000 - 200.000 trứng), thì triệu chứng biểu hiện rất nặng: ỉa chảy, hô hấp
khó, lợn có thể chết. Lợn bị nhiễm bệnh mãn tính còi cọc, thiếu máu, tăng
trọng giảm.
Theo Trần Thị Dân (2008) [4], ruột già khác ruột non ở chỗ: không có
nhung mao nhưng có vi nhung mao. Về tổng quát, ruột non là nơi tiết nước
còn ruột già là nơi hấp thu nước. Ruột già nguyên vẹn có thể hấp thu bù trừ
nước khi ruột non tiết nhiều. Tuy nhiên, những tổn thương ở ruột già do tác
động của giun Trichocephalus suis ký sinh sẽ làm giảm khả năng tái hấp thu
nước, dẫn đến tiêu chảy.


16

Phạm Sỹ Lăng và cs. (2009) [18] cho biết: lợn ở lứa tuổi 2 - 4 tháng tuổi
nhiễm bệnh xuất hiện các dấu hiệu như ỉa chảy, lúc đầu phân lỏng, sau phân sệt
có nhiều chất nhày, lẫn máu. Mỗi lần thải phân, lợn bệnh phải cong lưng rặn

nhưng lượng phân thải ra ít. Nếu không được điều trị, lợn bệnh sẽ kiệt sức và
chết sau 6 - 10 ngày. Mặt khác, phần đầu của giun cắm sâu vào thành ruột để
hút chất dinh dưỡng, gây tổn thương, tạo điều kiện cho viêm ruột già nhiễm
khuẩn. Các tổn thương cũng có thể gây xuất huyết ruột già, làm cho lợn có hội
chứng hồng lỵ. Lợn bị bệnh mãn tính còi cọc, thiếu máu, tăng trọng giảm.
* Bệnh tích:
Theo Rutter J. M. và Beer R. J. S. (1974) [44], khi mổ khám những con
con lợn bị bệnh giun Trichocephalus suis thấy: viêm ruột tăng lên trong hầu
hết các trường hợp, thành ruột già dày lên và phù thũng, trong ruột chứa chất
nhày, máu và các tế bào hoại tử bong ra từ lớp niêm mạc.
Đào Trọng Đạt và cs. (1996) [6] cho biết: về mặt tổ chức học, giun
Trichocephalus suis ký sinh ở lợn gây viêm niêm mạc, thâm nhiễm tế bào,
hình thành nhiều vết loét và tạo ra nhiều niêm dịch.
Nguyễn Thị Kim Lan (2012) [16] cho biết: xác lợn chết gầy, có nhiều
giun Trichocephalus suis ở ruột già (nhất là ở manh tràng). Một số giun vẫn
cắm sâu vào niêm mạc ruột, phải kéo mạnh mới lấy ra được. Trên niêm mạc
ruột có nốt loét to bằng hạt đậu xanh. Khi bị nhiễm nặng, toàn bộ ruột già có
giun Trichocephalus suis ký sinh dày đặc, niêm mạc ruột sần sùi, xuất huyết,
lớp chất nhầy trên niêm mạc có màu hồng sẫm. Niêm mạc ruột có thể bị bong
tróc từng mảng.
2.1.5.3. Chẩn đoán
Việc chẩn đoán bệnh giun Trichocephalus suis ở lợn có thể dựa vào đặc
điểm dịch tễ, triệu chứng lâm sàng của bệnh, xét nghiệm phân lợn và kiểm tra
bệnh tích.