Bài giảng ngữ văn 7 bài 16 ôn tập tác phẩm trữ tình 9

TaiLieu.VN


TaiLieu.VN


TT
1

2

3

TaiLieu.VN

Tên
văn bản

Thể
Tác giả loại

Nội dung

Nghệ thuật


TT Chùm văn bản
1

Văn
học

dân
gian

Những câu
hát về tình
cảm gia
đình.

Thể loại

Nội dung

Ca dao Bộc lộ các tình cảm trong
gia đình, đó là những tình
cảm thiêng liêng nhất trong
cuộc đời mỗi con người.

Những câu hát về Ca dao
Tình yêu, niềm tự hào đối
tình yêu quê
với con người, lịch sử ,
2 hương, đất nước,
truyền thống văn hóa của
con người.
quê hương đất nước.
3

4

TaiLieu.VN

Những câu
hát than
thân
Những câu
hát châm
biếm.

Nỗi niềm cơ cực, buồn tủi
Ca dao của người lao động dưới
chế độ cũ và nỗi cảm
thông đối với họ .
Ca
dao

Thái độ mỉa mai, châm
biếm đối vớinhững thói hư,
tật xấu, những hủ tục lạc
hậu.

N ghệ thuật
So sánh, ẩn dụ, đối xứng,
tăng cấp…; diễn tả tình
cảm qua những mô típ;
thể thơ lục bát và lục bát
biến thể.
Sử dụng kết cấu chào
hỏi, lời mời…;cấu tứ đa
dạng, độc đáo; thể thơ
lục bát và lục bát biến

thể.
Sử dụng cách nói tượng
trưng, thành ngữ và các
biện pháp so sánh, phóng
đại…
Sử dụng các hình thức
giễu nhại , cách nói có
hàm ý tạo nên tiếng
cười hài hước, châm
biếm.


Tên
TT văn bản

Tác
giả

Thể

Nội dung

Lời khẳng định về chủ
quyền lãnh thổ của đất
1
nước; ý chí kiên quyết
Văn
bảo vệ đất nước, bảo vệ
độc lập dân tộc.
Thất Hào khí chiến thắng và

học
2 Phò giá về Trần ngôn khát vọng về một đất
kinh
nước thái bình thịnh trị
Quang tứ
Khải tuyệt của dân tộc ta ở thời nhà
trung
Trần.
Buổi chiều
Bức tranh làng quê
Thất
3 đứng ở phủ Trần
ngôn thanh bình ở đồng bằng
đại
Thiên
Nhân
Bắc bộ qua cái nhìn của
tứ
Trường
Tông
tuyệt một vị vua đời Trần.
trông ra
Lục Cảnh trí Côn Sơn nên
Bài ca
Nguyễn
bát thơ; nhân cách thanh
4
Côn Sơn
Trãi
(bảncao, sự giao hòa trọn

dịch) vẹn giữa con người với
thiên nhiên.
Thất
Lí
loại
Sông núi
ngôn
Thường
nước Nam
tứ
Kiệt
tuyệt

• Hồ Chí

TaiLieu.VN

Nghệ thuật
Ngôn ngữngắn gọn,
xúc tích, thiên về nghị
luận; giọng thơ dõng
dạc, hùng hồn, đanh
thép.
Hình thức diễn đạt cô
đọng, hàm xúc;giọng
điệu sảng khoái, hân
hoan, tự hào.
Ngôn ngữ miêu tả
đậm chất hội họa, kết
hợp giữa điệp ngữ với

tiểu đối, tạo nhịp thơ
êm ái, hài hòa.
Sử dụng từ xưng hô
“ta”, đan xen giữa tả
cảnh và tả người,
giọng thơ nhẹ nhàng
êm ái.


TT Tên
văn bản

Tác
giả

Thể
loại

Đặng Song
5 Sau phút Trần Côn thất
chia li
và Đoàn lục
Thị Điểm. bát

• Hồ Chí
Văn
học

6 Bánh trôi
nước

Hồ
Xuân
Hương

Thất
ngôn
tứ
tuyệt

7 Qua Đèo
Ngang

Bà
Huyện
Thanh
Quan

Thất
ngôn
bát
cú

Bạn đến
8
chơi nhà

Thất
Nguyễn
ngôn

Khuyến
bát
cú

trung
đại

TaiLieu.VN

Nội dung

Nghệ thuật

Cực tả tâm trạng qua
hình ảnh,địa danh có
tính ước lệ,cách điệu;
dùng điệp ngữ, phép
đối, câu hỏi tu từ.
Ngợi ca vẻ đẹp, phẩm Ngôn ngữ thơ bình dị,
chất của người phụ nữ; sử dụng môtíp dân
lòng cảm thương sâu gian, hình ảnh nhiều
sắc đối với thân phận tầng ý nghĩa.
nổi chìm của họ.
Bài thơ thể hiện tâm Sử dụng thể thơ điêu
luyện, bút pháp tả
trạng cô đơn thầm
lặng và nỗi niềm hoài cảnh ngụ tình,sử dụng
cổ của nhà thơ trước từ láy, từ đồng âm
cảnh vật Đèo Ngang. khác nghĩa, đối.
Nỗi buồn chia phôi

của người chinh phụ
lúc tiễn đưa chồng ra
trận.

Sáng tạo nên tình
Bài thơ thể hiện một
huống khó xử khi bạn
quan niệm về tình bạn : đến chơi nhà , lập ý
tình bạn chân thành quí bất ngờ, thể thơ điêu
hơn mọi thứ trên đời.
luyện.


TT Tên
văn bản
1

Thơ

Đường

Xa ngắm
thác núi
Lư

Tác giả
Lí
Bạch

Lí

2 Cảm nghĩ
trong đêm
thanh tĩnh. Bạch.

Thể
loại

Nội dung

Nghệ thuật

Thất Vẻ đẹp kì vĩ, mạnh mẽ
ngôn của thiên nhiên và tâm
hồn phóng khoáng, bay
tứ
bổng của nhà thơ Lí
tuyệt
Bạch

Kết hợp tài tình giữa
cái thực và cái ảo; liên
tưởng, tưởng tượng
sáng tạo, ngôn ngữ
giàu hình ảnh.

Ngũ
Nỗi lòng đối với quê
ngôn
hương da diết, sâu
tứ

nặng trong tâm hồn,
tuyệt tình cảm người xa quê.

Xây dựng hình
ảnh gần gũi, ngôn
ngữ tự nhiên, bình
dị.
Sử dụng các yếu
tố tự sự, cấu tứ
độc đáo, giọng
điệu bi hài.

Ngẫu nhiên
Thất
Tình quê hương chân
Hạ
Tri
viết
nhân
ngôn
3
thành và nỗi xót xa
buổi mới Chương tứ
khi mới trở về.
về quê.
tuyệt

Tinh thần nhân đạo, lòng Bút pháp hiện thưc,
Bài ca nhà
Cổ thể vị tha cao cả vẫn tồn tại

Đỗ
kết hợp tự sự, miêu
4 tranh bị gió Phủ (trường ngay cả khi con người tả và biểu cảm.
thu phá
thiên)
phải sống trong hoàn
cảnh nghèo khổ, cùng
cực.

TaiLieu.VN


Tên
TT văn bản Tác giả Thể loại
1

Cảnh
khuya

Hồ
Chí
Minh

2

Rằm
tháng
Giêng

Hồ

Chí
Minh

Thơ
hiện
đại

3 Tiếng gà Xuân
trưa
Quỳnh

TaiLieu.VN

Nội dung

Nghệ thuật

Cảnh đêm trăng ở
Nhiều hình ảnh thơ
Thất
núi rừng Việt Bắc ; lung linh, kì ảo; phép tu
ngôn sự gắn bó , hòa hợp từ , so sánh, điệp ngữ
bát cú giữa thiên nhiên và sáng tạo và nhịp điệu
con người.
độc đáo .
Lục
bát
(bản
dịch)

Thơ
năm
chữ

Vẻ đẹp tâm hồn
Sử dụng điệp từ hiệu
của nhà thơ – chiến quả, lựa chọn từ ngữ
sĩ Hồ Chí Minh
gợi hình, biểu cảm.
trước vẻ đẹp của
thiên nhiên Việt Bắc.
Những kỉ niệm về
người bà, về tuổi
thơ tràn ngập yêu
thương làm cho
người chiến sĩ
thêm vững bước
trên đường ra trận.

Sử dụng điệp ngữ có
tác dụng gợi nhắc kỉ
niệm , nối mạch cảm
xúc; vừa kể chuyện
vừa bộc lộ tâm tình.


Thể
TT Tên văn bản Tác giả
loại
Văn

xuôi

Một thứ Thạch
1
quà của lúa Lam
non: Cốm.

Tùy
bút

hiện
đại
2

3

TaiLieu.VN

Mùa
xuân
của tôi

Sài Gòn
tôi yêu

Vũ
Bằng

Minh
Hương

Tùy
bút

Tùy
bút

Nội dung

Nghệ thuật

Những cảm giác
Lời văn trang trọng,
lắng đọng, tinh tế, tinh tế, đầy cảm xúc,
sâu sắc về lối sống giàu chất thơ; chi tiết
và văn hóa của
chọn lọc, đan xen kể
người Hà Nội
và tả.
Vẻ đẹp của mùa
xuân trên quê
hương miền Bắc
hiện lên trong nỗi
nhớ của người con
xa quê.

Trình bày nội dung
theo mạch cảm xúc,
lựa chọn từ ngữ, câu
văn linh hoạt, giàu hình

ảnh, so sánh liên
tưởng phong phú, độc
đáo.

Lời bày tỏ tình yêu
tha thiết, bền chặt
của tác giả đối với
thành phố Sài Gòn.

Tạo bố cục theo
mạch cảm xúc, ngôn
ngữ đậm màu sắc
Nam Bộ , lối viết nhiệt
thành .


- Phương thức biểu đạt: Biểu cảm.
- Tình cảm biểu hiện : Tình cảm tiến
bộ, mang màu sắc nhân bản.
(Tình yêu quê hương đất nước, tình cảm
gia đình, tình bạn, tình yêu,… )

TÁC PHẨM TRỮ TÌNH

TaiLieu.VN


Tác phẩm trữ tình là văn bản
biểu hiện tình cảm, cảm xúc của tác
giả trước cuộc sống.

Văn bản biểu cảm
Thể loại văn học biểu đạt :
+ Thơ trữ tình
+ Ca dao trữ tình
+ Tuỳ bút …
TaiLieu.VN


* Thơ là thể loại văn học phù hợp để biểu

Có ý kiến cho rằng :
hiện tình cảm, cảm xúc; tuy nhiên, cũng có
thơ
truyện
thơ (Truyện
Kiềutrữ
– Nguyễn
Đãtựlàsự,
thơ
thì nhất
thiết phải
tình
Du; Lục Vân Tiên – Nguyễn Đình Chiểu).

vănphù
xuôi
thiết thuộc
tự sự
* Đã
Vănlàxuôi

hợpthì
vớinhất
kể chuyện,
tuy nhiên
cũng có loại văn xuôi trữ tình hoặc mang nặng
Em
có
đồng
ý
với
ý
kiến
đó
không?
tính chất trữ tình như tùy but ( Mùa xuân của
Theo
chuẩn
để xác
địnhcủa
“trữ
tình”
tôi
– Vũ em,
Bằng;
Cốm, một
thứ quà
lúa non
–
Thạch
là gì?Lam).

* Chuẩn để xác định “trữ tình” là “biểu hiện
tình cảm, cảm xúc” chứ không phải là thơ
hay văn xuôi.
TaiLieu.VN


BÀI TẬP
a) Đã là thơ thì
nhấtnhững
thiết chỉýđược
Chọn
kiếndùng
đúngphương thức
biểu đạt biểu
cảm.
trong
các ý kiến sau
b)Thơ
trữ tình là một kiểu văn bản biểu cảm.
b
c)
c Ca dao trữ tình là một kiểu văn bản biểu cảm.
d)
d Tùy bút cũng là một kiểu văn bản biểu cảm.
e) Thơ trữ tình chỉ được dùng lối nói trực tiếp để biểu
hiện tình cảm, cảm xúc.
g)
g Thơ trữ tình có thể biểu hiện gián tiếp tình cảm,
cảm xúc qua kể chuyện, miêu tả và lập luận.
h)

h Ngôn ngữ thơ trữ tình cần cô đọng, giàu hình ảnh và
gợi cảm.
i) Thơ trữ tình phải có một cốt truyện hay và một hệ
thống nhân vật đa dạng.
k) Thơ trữ tình phải có một hệ thống lập luận chặt chẽ.
TaiLieu.VN


Thơ trữ tình là những tác phẩm thơ
biểu hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả
trước cuộc sống.
-Tình cảm : Mang đậm dấu ấn cá nhân
(thông qua những rung động của cá nhân để
tìm đến cái chung).
- Thể thơ: Đa dạng, phong phú.
- Ngôn ngữ : cô đọng, giàu hình ảnh, gợi
cảm.

TaiLieu.VN


Bài tập

Điền từ còn thiếu vào
chỗ trống

a)Khác với tác phẩm của các cá nhân, ca dao trữ
tình (trước đây) là những bài thơ, câu thơ có
tính chất tập
………

thể và ……………
truyền miệng.
b)Thể thơ được ca dao trữ tình sử dụng nhiều
bát và lục bát biến thể .
nhất là lục
…………
c)Một số thủ pháp nghệ thuật thường gặp trong
so sánh, nhân hóa, ẩn dụ,
ca dao trữ tình ………………………
hoán dụ, phóng đại, diễn tả
tình cảm qua những mô típ…

TaiLieu.VN


Ca dao trữ tình là loại thơ biểu hiện
những tình cảm, nguyện vọng tha thiết và
chính đáng, vốn được lưu truyền trong
dân gian.
- Tình cảm : cái chung, phi cá thể.
- Thể thơ : lục bát và lục bát biến thể
- Nghệ thuật : So sánh, ẩn dụ, hoán dụ, nhân
hoá, diễn đạt tình cảm qua những mô típ quen
thuộc…

TaiLieu.VN


Ca dao trữ tình
* Tình cảm: cái chung, phi cá thể.

Thơ trữ tình
*Tình cảm: Mang đậm dấu ấn cá nhân
(thông qua những rung động của cá nhân
để tìm đến cái chung).

TaiLieu.VN


Hai cách biểu hiện tình cảm, cảm xúc trong tác
phẩm trữ tình:
- Trực tiếp (qua từ bộc lộ tình cảm, cảm xúc,
các lời than, nhận xét…)
- Gián tiếp (qua tự sự, miêu tả, lập luận)

* Cảm thụ, phân tích tác phẩm trữ tình:
- Bám vào ngôn từ và các biện pháp nghệ
thuật được sử dụng trong văn bản.
- Kết hợp với một số kiến thức ngoài văn bản
như: hoàn cảnh sáng tác, tình hình xã hội, gia
đình, bản thân tác giả, … để hiểu rõ, hiểu sâu
hơn về văn bản.
TaiLieu.VN


Từ khóa
1
2
3
4
5

6
7

B I Ể U C Ả M

N H Â N
T R Ư T
M U A X U Â N
L
H Ô C H I
C
N G H

B
I
C
U
M
A
Ê

A
N
U
C
I
N
T

7

N
7
H
A T Ô I 13
6
B A T
9
N H
6
H Â N
H U Â T9

Tình
cảm
trong
thơ
trữ
tình
mang
dấu
ấn
…
Khi
phân
tích
tác
phẩm
trữ
tình
cần

bám
Tùy
bút
là
một
thể
loại
văn
xuôi
….
Là
phương
thức
biểu
đạt
chủ
yếu
của
tác
Nhan
đề
một
tùy
bút
của
Vũ
Bằng
viếttrữ
vềtình
mùa

Tình
cảm
được
biểu
hiện
trong
tác
phẩm
Là
tác
giả
của
bài
thơ
Cảnh
khuya.
Là thể
vào
loại
ngôn
thơ
từ
thường
và cácgặp
biệnởpháp…
ca dao trữ tình.
phẩm
trữ
tình.
ở

Bắc
bộ.
cóxuân
tính
chất
tiến
bộ và mang màu sắc… đậm nét .

TaiLieu.VN


Hướng dẫn học ở nhà
1 . Bài vừa học :
- Nắm vững các khái niệm.
-Chỉnh sửa, hoàn thiện bảng tổng kết các tác phẩm trữ
tình.
-Viết đoạn văn cảm nhận về một bài, một đoạn hay một
câu… trong một văn bản trữ tình mà em yêu thích.

2 . Bài sắp học .
Soạn : ÔN TẬP TÁC PHẨM TRỮ TÌNH (tiếp theo) .
- Làm các bài tập trong sách giáo khoa.
- Xem lại để nắm vững đặc điểm của một số thể loại:
ca dao, thơ Đường luật, cổ thể, thơ hiện đại…
TaiLieu.VN


Giờ học kết thúc

TaiLieu.VN