Phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững ở vùng đồng bằng sông Hồng

Bộ Quốc phòng
Học viện chính trị

PH VN HNH

Phát triển nông nghiệp theo hớng bền vững
ở vùng đồng bằng sông hồng

luận án tiến sĩ kinh tế


Hà Nội - 2016
Bộ Quốc phòng
Học viện chính trị

PH VN HNH

Phát triển nông nghiệp theo hớng bền vững
ở vùng đồng bằng sông hồng
Chuyên ngành: Kinh tế chính trị
Mã số

: 62 31 01 02

luận án tiến sĩ kinh tế

Ngời hớng dẫn khoa học: PGS, TS Bùi Ngọc Quỵnh


Hµ Néi - 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu
của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận
án là trung thực. Các tài liệu được trích dẫn đúng
quy định và được ghi đầy đủ trong danh mục tài
liệu tham khảo.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Phí Văn Hạnh


MỤC LỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC HÌNH
MỞ ĐẦU
TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Chương 1 PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG BỀN VỮNG
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
Lý luận chung về nông nghiệp và phát triển nông nghiệp
1.1.
Phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững: khái niệm, tiêu
1.2.
chí và các nhân tố ảnh hưởng

Kinh nghiệm quốc tế về phát triển nông nghiệp theo hướng bền
1.3.
vững và bài học cho vùng đồng bằng sông Hồng Việt Nam
Chương 2 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP THEO
HƯỚNG BỀN VỮNG Ở VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG
Khái quát vị trí, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và cơ chế,
2.1.
chính sách tác động đến phát triển nông nghiệp theo hướng bền
vững ở vùng đồng bằng sông Hồng
Đánh giá thực trạng phát triển nông nghiệp theo hướng bền
2.2.
vững ở vùng đồng bằng sông Hồng
Nguyên nhân của hạn chế và những vấn đề đặt ra trong phát
2.3.
triển nông nghiệp theo hướng bền vững ở vùng đồng bằng
sông Hồng
Chương 3 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU ĐẨY MẠNH
PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG BỀN
VỮNG Ở VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG
Dự báo bối cảnh quốc tế và trong nước tác động đến phát triển
3.1.
nông nghiệp theo hướng bền vững ở vùng đồng bằng sông Hồng
Quan điểm phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững ở vùng
3.2.
đồng bằng sông Hồng
Giải pháp chủ yếu phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững
3.3.
ở vùng đồng bằng sông Hồng
KẾT LUẬN
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN

QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

5
10
31
31
37
55
73
73
82
11
0
121
121
126
135
166
16
8
169
179


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT
1
2

3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
14

Chữ viết tắt
BTB và DHMT
ĐBSH
ĐBSCL
ĐNB
FAO
FDI
GDP
HDI
PTBV
PTNN
TD và MNPB
TN
WTO

Chữ viết đầy đủ
Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung
Đồng bằng sông Hồng

Đồng bằng sông Cửu Long
Đông Nam Bộ
Tổ chức lương thực thế giới
Đầu tư trực tiếp nước ngoài
Tổng sản phẩm quốc nội
Chỉ số phát triển con người
Phát triển bền vững
Phát triển nông nghiệp
Trung du và miền núi phía Bắc
Tây Nguyên
Tổ chức Thương mại Thế giới


DANH MỤC CÁC HÌNH
STT
Tên hình
1
Hình 2.1. So sánh diện tích các loại đất chính của vùng

Trang
74

2

ĐBSH và ĐBSCL
Hình 2.2. Cơ cấu các ngành kinh tế vùng ĐBSH năm 2001 so

76

3

với năm 2014
Hình 2.3. So sánh diện tích đất trồng lúa trung bình 1/hộ

79

4

(có trồng lúa) vùng ĐBSH với các vùng trong cả nước
Hình 2.4. So sánh diện tích và sản lượng vùng ĐBSH qua

87

5

các năm từ 2005 đến 2013)
Hình 2.5. Tỷ lệ phần trăm đầu lợn ĐBSH so với các vùng

88

6

trên cả nước
Hình 2.6. Tỷ lệ hộ có nhà kiên cố vùng ĐBSH so với các

7
8

vùng trên cả nước
Hình 2.7. Tỷ lệ hộ nghèo vùng ĐBSH so với các vùng trên cả nước

Hình 2.8. Chi tiêu cho y tế giáo dục ở vùng ĐBSH bình

91
92
93

9

quân 1 người trong năm
Hình 2.9. Cơ cấu nội bộ ngành nông nghiệp vùng ĐBSH

96

10

qua các năm
Hình 2.10. Sản lượng lương thực có hạt bình quân đầu

97

11

người vùng ĐBSH
Hình 2.11. Mức biến động diện tích đất trồng lúa vùng

12
13

ĐBSH 2010 và 2014
Hình 2.12. Cơ cấu sử dụng đất canh tác vùng ĐBSH năm 2011

Hình 2.13. Tỷ lệ lao động thất nghiệp trong độ tuổi lao

98
99
102

14

động vùng ĐBSH so với cả nước
Hình 2.14. Thu hút đầu tư FDI trong nông nghiệp vùng
ĐBSH

109
MỞ ĐẦU

1. Giới thiệu khái quát về luận án
Phát triển bền vững là xu thế chung toàn nhân loại đang nỗ lực hướng
tới, là mục tiêu chiến lược quan trọng mà Đảng, Chính phủ và Nhân dân Việt


Nam đang quyết tâm thực hiện. Chính vì vậy, phát triển bền vững và phát
triển nông nghiệp theo hướng bền vững là chủ đề được đem ra trao đổi bàn
luận ở nhiều cuộc hội thảo, là vấn đề được nhiều nhà khoa học trong và ngoài
nước quan tâm nghiên cứu.
Công trình “Phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững ở vùng đồng
bằng sông Hồng” được tác giả quan tâm nghiên cứu, ấp ủ trong suốt quá trình
học tập, công tác và tham gia giảng dạy, đây là vấn đề có ý nghĩa về cả lý
luận và thực tiễn ở nước ta trong giai đoạn hiện nay.
Công trình tập trung nghiên cứu ở vùng ĐBSH, một trong những trung
tâm chính trị, kinh tế, là vựa lúa lớn thứ hai của cả nước, có vai trò quan trọng

trong bảo đảm an ninh lương thực của quốc gia. Trên cơ sở đó, tác giả luận
giải rõ hơn những vấn đề cơ bản về PTNN theo hướng bền vững, góp phần
thực hiện thành công Chiến lược phát triển bền vững ở Việt Nam.
Công trình được trình bày gồm phần mở đầu, tổng quan vấn đề nghiên
cứu với ba chương (chín tiết). Nội dung nhằm giải quyết các vấn đề lý luận cơ
bản về PTNN theo hướng bền vững ở một vùng lãnh thổ; kinh nghiệm PTNN
theo hướng bền vững ở các nước; thực trạng và những giải pháp PTNN theo
hướng bền vững ở vùng ĐBSH. Những vấn đề được luận giải trong công
trình, một mặt là sự kế thừa có chọn lọc một số quan điểm của các học giả,
các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước, mặt khác chính là sự nỗ lực
của tác giả dưới sự định hướng của PGS, TS Bùi Ngọc Quỵnh và sự tư vấn
của nhiều nhà khoa học trong nước.
Qua kết quả nghiên cứu, tác giả mong muốn đóng góp một phần công
sức nhỏ bé của mình vào giải quyết một trong những vấn đề cấp thiết hiện nay
ở vùng ĐBSH, nơi mà tác giả đã có nhiều năm sinh sống và tìm hiểu.
2. Lý do lựa chọn đề tài luận án
Phát triển bền vững đã trở thành đòi hỏi tất yếu khách quan với tất cả
các quốc gia trên thế giới hiện nay.


Ở Việt Nam, một trong năm quan điểm phát triển được Đại hội XI xác
định trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2010 - 2020 là
“phát triển nhanh gắn với phát triển bền vững, phát triển bền vững là yêu
cầu xuyên suốt trong Chiến lược” [26]. Điều đó cho thấy, PTBV trở thành
yêu cầu, đồng thời là mục tiêu phát triển của mọi ngành, mọi lĩnh vực ở nước
ta hiện nay, vùng ĐBSH cũng không nằm ngoài xu hướng chung đó.
Trong những năm qua, đặc biệt từ sau khi có Nghị quyết Đại hội Đảng
lần thứ XI, các địa phương vùng ĐBSH đã có nhiều chủ trương, biện pháp phát
triển nhanh các ngành kinh tế, trong đó có PTNN theo hướng bền vững. Tốc độ
tăng trưởng của nông nghiệp đang dần tăng cao liên tục trong nhiều năm. Phát

triển nông nghiệp đã đi liền với việc khai thác có hiệu quả tài nguyên thiên
nhiên, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, gắn với giải quyết các vấn đề xã hội như
việc làm, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân...
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, nông nghiệp vùng ĐBSH phát triển chưa
thực sự vững chắc, chưa có chiến lược lâu dài. Các tiêu chí PTNN theo hướng
bền vững còn chưa đạt được như: chất lượng tăng trưởng còn thấp; khai thác
tài nguyên phục vụ cho PTNN ở nhiều địa phương chưa có hiệu quả, thậm chí
làm ảnh hưởng đến môi trường; phát triển nông nghiệp không thực sự gắn với
giải quyết các vấn đề xã hội. Từ thực trạng PTNN ở vùng ĐBSH cho thấy,
còn nhiều vấn đề bất cập cần phải giải quyết; làm thế nào để PTNN theo
hướng bền vững ở vùng ĐBSH là câu hỏi lớn cần phải trả lời.
Vì vậy, nghiên cứu làm sáng tỏ vấn đề: “Phát triển nông nghiệp theo
hướng bền vững ở vùng đồng bằng sông Hồng” có tính cấp thiết trên cả
phương diện lý luận và thực tiễn.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu:


Trên cơ sở nghiên cứu luận giải những vấn đề về lý luận và thực trạng; từ
đó, luận án xây dựng cơ sở khoa học cho các quan điểm và giải pháp phát triển
nông nghiệp theo hướng bền vững ở vùng đồng bằng sông Hồng Việt Nam.
Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Khái quát lý luận chung về nông nghiệp, PTNN và phát triển bền vững.
Phân tích làm rõ lý luận PTNN theo hướng bền vững; xây dựng khái niệm
trung tâm của đề tài và các tiêu chí đánh giá PTNN theo hướng bền vững.
Nghiên cứu kinh nghiệm PTBV và PTNN theo hướng bền vững của
một số nước trên thế giới, từ đó rút ra một số bài học đối với vùng đồng bằng
sông Hồng, Việt Nam.
Khảo sát, đánh giá thực trạng PTNN theo hướng bền vững ở vùng
ĐBSH, Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Chỉ ra nguyên nhân và những vấn

đề đặt ra trong PTNN theo hướng bền vững ở vùng ĐBSH.
Đề xuất các quan điểm và giải pháp PTNN theo hướng bền vững ở
vùng ĐBSH, Việt Nam.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài
Đối tượng nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu của luận án là sự phát triển của nông nghiệp theo
hướng bền vững.
Phạm vi nghiên cứu:
Về nội dung: Luận án tiếp cận nghiên cứu sự phát triển của nông
nghiệp theo hướng bền vững dưới góc nhìn của kinh tế chính trị.
Về không gian: Luận án nghiên cứu phát triển nông nghiệp theo hướng
bền vững trên một địa bàn cụ thể là vùng đồng bằng sông Hồng Việt Nam với
11 tỉnh, thành phố.
Về thời gian: Luận án nghiên cứu vấn đề PTNN theo hướng bền vững ở
vùng ĐBSH giai đoạn từ năm 2004 khi Chính phủ Việt Nam ban hành Quyết
định số 53/2004/QĐ-TTg về Định hướng chiến lược phát triển bền vững ở
Việt Nam (Chương trình nghị sự 21) bảo đảm PTBV đất nước trong thế kỷ


21, các số liệu đưa ra tập trung vào giai đoạn từ 2008 - 2014, sau khi Ban
Chấp hành Trung ương khóa 7 có Nghị quyết 26 - NQ/TW về “nông nghiệp,
nông dân và nông thôn”. Đề xuất các giải pháp nhằm PTNN theo hướng bền
vững ở vùng ĐBSH Việt Nam đến năm 2020 và tầm nhìn 2030.
5. Cở sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
Cơ sở lý luận: Luận án nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các lý thuyết kinh tế hiện đại
về PTNN và PTBV để phân tích, luận giải PTNN theo hướng bền vững ở
vùng ĐBSH.
Cơ sở thực tiễn: Luận án dựa trên cơ sở thực tiễn PTNN theo hướng
bền vững của một số nước trên thế giới và ĐBSH để nghiên cứu, khảo sát,

đánh giá thực trạng PTNN theo hướng bền vững ở vùng ĐBSH.
Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng phương pháp chung là phương pháp duy vật biện
chứng và duy vật lịch sử; phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh
và phương pháp chuyên gia... Kết hợp giữa phương pháp định tính và phương
pháp định lượng để làm cơ sở so sánh đối chứng chỉ ra bản chất vấn đề mang
tính thuyết phục cao. Vận dụng các phương pháp này giúp nghiên cứu sinh có
cách tiếp cận, nghiên cứu và phân tích các vấn đề trong mối liên hệ chung và sự
tác động lẫn nhau trong quá trình phát triển bảo đảm được cơ sở khoa học, khách
quan của vấn đề nghiên cứu.
Phương pháp đặc thù là phương pháp trừu tượng hóa khoa học, làm cơ
sở trong việc triển khai nghiên cứu theo chuyên ngành Kinh tế chính trị.
Phương pháp này giúp nghiên cứu sinh gạt bỏ được những yếu tố ngẫu nhiên
xảy ra trong quá trình nghiên cứu nhằm tìm ra những vấn đề chung nhất, tập
trung đi sâu vào các mối liên hệ bản chất, bền vững để nghiên cứu.
6. Những đóng góp mới của luận án


Làm rõ, bổ sung một số vấn đề về lý luận và quan niệm mới, các nhân
tố và tiêu chí đánh giá PTNN theo hướng bền vững.
Khái quát bài học PTNN theo hướng bền vững cho vùng ĐBSH Việt
Nam từ kinh nghiệm của một số nước trên thế giới.
Đánh giá đúng thực trạng và đề xuất các quan điểm, giải pháp chủ yếu
nhằm PTNN theo hướng bền vững ở vùng ĐBSH Việt Nam.
7. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án
Kết quả nghiên cứu của luận án bổ sung những lý luận và kinh nghiệm
thực tiễn về phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững ở vùng ĐBSH. Luận
án có thể làm tài liệu tham khảo trong giảng dạy, học tập một số nội dung các
môn học khối ngành kinh tế, môi trường và một số môn học khác liên quan.
Đồng thời là những gợi ý khoa học để giúp các nhà quản lý xây dựng chủ

trương chính sách và thực hiện hiệu quả các giải pháp PTNN theo hướng bền
vững ở vùng ĐBSH Việt nam.
8. Kết cấu của luận án
Luận án bao gồm phần mở đầu, tổng quan về vấn đề nghiên cứu, ba
chương, 9 tiết, kết luận, danh mục công trình khoa học liên quan đến luận án của
tác giả, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI


Phát triển bền vững là mục tiêu lớn, là xu thế tất yếu của tất cả các quốc
gia trên thế giới. Ở nước ta, PTBV đã trở thành quan điểm, chủ trương, chính
sách của Đảng và nhà nước. Chính vì vậy, nghiên cứu PTBV và PTNN theo
hướng bền vững đã được nhiều tổ chức, các nhân, nhà khoa học, nghiên cứu
sinh quan tâm và là chủ đề được đưa ra trao đổi, bàn luận trong nhiều hội
thảo, hội nghị trong nước và quốc tế ở các góc độ khác nhau.
1. Các công trình nghiên cứu nước ngoài liên quan đến đề tài
1.1. Các công trình nghiên cứu tiêu biểu liên quan đến phát triển bền vững
Triết lý “phát triển bền vững” được con người biết đến từ rất sớm.
Học thuyết Mác - Lênin đã luôn đặt con người trong mối quan hệ tổng thể
với xã hội và là một bộ phận không thể tách rời của giới tự nhiên. Cách đây
hơn 150 năm Ph.Ăngghen đã cảnh báo: “Không nên quá tự hào về những
thắng lợi của chúng ta đối với giới tự nhiên. Bởi vì cứ mỗi lần ta đạt được
một thắng lợi, là mỗi lần giới tự nhiên trả thù lại chúng ta” khi chúng bị tổn
thương [21]. Những năm giữa thế kỷ XX các nước trên thế giới đẩy mạnh
công nghiệp hóa, khai thác tài nguyên, tìm kiếm thị trường làm cho môi
trường, xã hội thực sự bị đe dọa nghiêm trọng. Vào đầu thập niên những
năm 1970, các nghiên cứu về PTBV mới được đặt ra như một tất yếu và thu
hút nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu. Tuy vậy, đến Hội nghị của
Liên hợp quốc về Môi trường con người (năm 1972 tại Stockholm), tầm

quan trọng của vấn đề PTBV chính thức được thừa nhận. Dưới góc độ
nghiên cứu khoa học, giai đoạn này, các công trình nghiên cứu về PTBV và
phát triển theo hướng bền vững mới thực sự phát triển cả theo chiều rộng và
chiều sâu, một số nghiên cứu điển hình như:
John Blewitt trong cuốn “Tìm hiểu về phát triển bền vững”
(Understanding Sustainable Development) [104]. Cuốn sách tìm hiểu nghiên
cứu và hệ thống các khái niệm mới về PTBV, cách tiếp cận nghiên cứu PTBV
từ những năm 1980 cho đến ngày nay. Trong đó, cuốn sách đã đề cập tới


những điểm nhấn của các sự kiện quốc tế mang tính bước ngoặt như: Báo cáo
Brundtland năm 1987, Hội nghị Thượng đỉnh Trái đất 1992 tại Rio de Janiero,
năm 1997 (Rio + 5), Hội nghị Thượng đỉnh Thiên niên kỷ năm 2000 tại New
York, và Hội nghị Thượng đỉnh Thế giới 2002 về PTBV tại Johannesburg.
Tác giả rút ra nhận định: PTBV là một “khái niệm mới nổi” về cơ bản các
khái niệm đều thống nhất ở những nội dung cơ bản, cốt lõi của vấn đề. Tuy
nhiên, do đặc thù của từng địa phương các khái niệm được mở rộng hoặc thu
hẹp sát với yêu cầu thực tiễn vùng miền.
Peter P. Rogers, Kazi F. Jalal và John A. Boyd đồng tác giả trong cuốn
“Giới thiệu về phát triển bền vững” (An Introduction to Sustainable
Development) [108]. Cuốn sách tập trung nghiên cứu lý luận về PTBV, các
vấn đề môi trường toàn cầu, chỉ số đo lường và tính bền vững. Cuốn sách
giành hai chương để phân tích hạn chế trong sản xuất và trao đổi sản phẩm,
khắc phục thiên tai để PTBV. Đặc biệt ở chương một cuốn sách tập trung
phân tích về tiêu chí và chỉ số đánh giá tính bền vững, vấn đề quản lý môi
trường, mối quan hệ giữa PTBV và xóa đói, giảm nghèo. Tác động, ảnh
hưởng của phát triển cơ sở hạ tầng tới các vấn đề phát triển kinh tế, tăng năng
suất lao động. Cuốn sách được coi là sách giáo khoa cơ bản, nền tảng vững
chắc về lý luận PTBV, góp phần truyền đạt kiến thức về PTBV cho sinh viên
ở nhiều nơi trên thế giới.

Simon Bell và Stephen Morse trong cuốn “Định tính các chỉ số phát
triển bền vững” (Sustainability Indicators: Measuring the Immeasurable)
[110]. Đây là tài liệu nghiên cứu chuyên sâu về sử dụng các chỉ số về PTBV.
Phần mở đầu cuốn sách cung cấp cho người đọc một cái nhìn tổng quan về
các vấn đề PTBV. Tác giả đã giới thiệu hệ thống các quan điểm và một loạt
các công cụ, kỹ thuật bằng cách tiếp cận định tính để làm đơn giản hóa những
vấn đề phức tạp. Đóng góp lớn nhất trong cuốn sách là đã đưa ra lý luận và


thực tiễn của việc sử dụng các chỉ số PTBV làm cơ sở để xem xét đánh giá
hiệu quả thực tế của vấn đề.
Simon Dresner trong cuốn “Các nguyên tắc của phát triển bền vững”
(The Principles of Sustainability) [109]. Cuốn sách đi từ nghiên cứu lịch sử ra
đời, các quan điểm hiện nay về PTBV. Tác giả khẳng định sự cần thiết PTBV
để khắc phục môi trường ngày càng ô nhiễm và quá trình biến đổi khí hậu diễn
ra nhanh chóng. Nội dung cơ bản của cuốn sách trả lời cho các câu hỏi: Chúng
ta có thể hướng tới phát triển một xã hội bền vững hay không? PTBV có nghĩa
gì với nhân loại ? Chúng ta làm thế nào để thiết lập một hệ thống bền vững ?
Cuốn sách “Thế giới bền vững định nghĩa và chỉ tiêu phát triển bền
vững” (Asustainable World Defing and Measuring sustainable Development),
của tác giả Thaddeus C. Trzyna (chủ biên) [112]. Mặc dù cuốn sách được viết
khá sớm (từ những năm 1995) nhưng lại được đánh giá là tư liệu quý nghiên
cứu về PTBV. Cách tiếp cận nghiên cứu trong cuốn sách cũng là một nét mới
đối với việc đánh giá tiến bộ đạt được và quá trình PTBV. Tác giả tự đặt ra
những câu hỏi dưới dạng các bài hội thảo để trả lời các vấn đề: Bền vững và
PTBV là gì ? Sự phát triển đích thực có phải là PTBV hay không ? Ta cần có
kiến thức gì để PTBV ? hay những chỉ tiêu nào có thể đo lường PTBV?... Với
góc nhìn của khoa học xã hội nhân văn tác giả coi “PTBV đó là vấn đề thuộc
về nguyên tắc đạo đức”. Đây là vấn đề quan trọng nhưng hiện nay ít thấy
công trình nghiên cứu nào đề cập đến vấn đề này. Trong cuốn sách gọi vấn đề

trên là “đạo lý toàn cầu” mới. Hay quan điểm của tác giả cho rằng: để chuyển
hóa những giá trị đạo đức trên thành giá trị cho nhân loại trước hết thông qua
các trường học, các tôn giáo và các phương tiện truyền thông là giải pháp có ý
nghĩa lâu dài cho quá trình phát triển theo hướng bền vững.
Dalal - Clayton và Stephen Bass là đồng tác giả trong cuốn sách “chiến
lược phát triển bền vững” (Sustainable development strategies) [100]. Cuốn


sách này được coi là “sổ tay” cho các tổ chức quốc tế, các nước và cá nhân
nghiên cứu về vấn đề PTBV ở các quốc gia và các vùng lãnh thổ khác nhau.
Trọng tâm cuốn sách bàn về các nhiệm vụ chủ yếu trong chiến lược PTBV.
Trong khi tập trung nghiên cứu chiến lược PTBV, cách tiếp cận và phương
pháp bảo đảm cho quá trình PTBV tác giả đi đến phân tích về chiến lược bảo
vệ môi trường, phát triển kinh tế. Trong đó, xóa đói, giảm nghèo bền vững
được coi như bước đi cơ bản đầu tiên của các quốc gia đang phát triển. Tác
giả cho rằng các nước cần có chiến lược PTBV. Để chiến lược có hiệu quả
theo tác giả, cần có một cam kết thực sự giữa các nước, chính quyền các cấp.
Xây dựng cơ chế, chính sách, quy trình và cung cấp khoa học kỹ thuật cho
các ngành nghề. Tổ chức học hỏi kinh nghiệm PTBV ở các điểm sáng, các
vùng lãnh thổ, quốc gia.
1.2. Các công trình liên quan đến các khía cạnh phát triển nông
nghiệp theo hướng bền vững
Mohamed Behnassi, Shabbir A. Shahid, trong cuốn “Phát triển nông
nghiệp bền vững” (Sustainable agriculture Development) [107]. Cuốn sách
này là kết quả của Hội thảo quốc tế được tổ chức tại Thành phố Agadir (Morocco) trong tháng 11 năm 2009 có tựa đề “Phát triển nông nghiệp, nông thôn
bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu và mất ổn định an ninh lương thực”,
dưới sự chủ trì của Tiến sĩ Mohamed Behnassi.
Cuốn sách bàn về mối quan tâm của quốc tế đối với biến đổi khí hậu,
khủng hoảng năng lượng và nạn đói đang thách thức toàn cầu. Đặc biệt, đối
với những nước đang phát triển, còn phụ thuộc nhiều vào nông nghiệp nhưng

đất đai lại bị khô hạn như ở châu Phi. Cuốn sách được trình bày với bốn phần
thành 20 chương. Trong đó tập trung vào các nội dung chủ yếu: sử dụng bền
vững tài nguyên đất như một tiềm năng PTNN theo hướng bền vững. Bàn về
quản lý bền vững tài nguyên nước tại các trang trại, cánh đồng lúa, giảm thất
thoát nước, mở rộng giáo dục và áp dụng khoa học, kỹ thuật trong sản xuất


nông nghiệp. Phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững là vấn đề đạo đức
và xã hội để khắc phục vấn đề về môi trường. Tác giả cũng cho thấy mối quan
hệ giữa canh tác bền vững với quản lý bền vững tài nguyên nước, đất và quá
trình sáng tạo trong sản xuất, chăn nuôi.
Dinesh Kumar, MVK Sivamohan, Nitin Bassi đồng tác giả trong cuốn
“Quản lý nước, an ninh lương thực và nông nghiệp bền vững trong các nền
kinh tế đang phát triển” (Water Management, Food Security and Sustainable
Agriculture in Developing Economies) [101]. Cuốn sách này đề cập đến
chiến lược an ninh lương thực và nông nghiệp bền vững trong nền kinh tế
đang phát triển. Cuốn sách tập trung nghiên cứu chủ yếu ở Ấn Độ, nước có
nền nông nghiệp tương đối phát triển, có tài nguyên thiên nhiên đất, nước
phong phú, thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp nhưng hiện nay cũng đang
chịu áp lực rất lớn do quá trình phát triển kém bền vững. Ngoài ra, cuốn sách
nghiên cứu về mặt pháp lý của một số dự án đã làm ô nhiễm môi trường, gây
ra thiệt hại cho sản xuất nông nghiệp và buộc chủ dự án phải bồi thường cho
những người dân bị thiệt hại. Cuốn sách đã chỉ ra những nguyên nhân dẫn tới
thành công và một số tồn tại trong công tác thủy lợi, làm cơ sở nâng cao năng
suất nông nghiệp một cách bền vững. Cuối cùng, cuốn sách cho rằng đây là
vấn đề cần thiết để các nước đang phát triển, đặc biệt là châu Phi và cận
Sahara có thể học hỏi kinh nghiệm của Ấn Độ.
Các tác giả Bellon, Stephane, Penvern, Servane (biên soạn) cuốn sách
“Canh tác hữu cơ, mô hình cho nông nghiệp bền vững” (Organic Farming,
Prototype for Sustainable Agricultures) [99]. Cuốn sách nghiên cứu các vấn

đề liên quan đến canh tác hữu cơ và PTNN bền vững. Nội dung cuốn sách
trình bày dưới dạng 25 bài báo được chia thành ba phần chính. Ngoài phần lý
thuyết, cuốn sách này cung cấp một cái nhìn tổng quan về nền nông nghiệp
hữu cơ. Ngoài những ưu thế của nền nông nghiệp hữu cơ thì vấn đề mặt trái
của nó cũng được đặt ra. Làm thế nào để khắc phục các loại sâu bệnh, gia


tăng sản lượng nông sản hạn chế tác động của nông sản tới sức khỏe con
người trong đó có thực phẩm biến đổi gen. Cuốn sách giúp các nhà nghiên
cứu có sự hiểu biết về quan điểm và những thách thức trong tương lai khi
nghiên cứu về nông nghiệp sạch hiện nay.
Malik Abdul, Grohmann, Elisabeth là tác giả cuốn sách “Chiến lược
bảo vệ môi trường cho phát triển bền vững” (Environmental Protection
Strategies for Sustainable Development) [106]. Cuốn sách đưa ra những cảnh
báo cho hành tinh chúng ta đang xuống cấp về môi trường ở mức báo động,
do quá trình phát triển thiếu bền vững của con người. Bằng phương pháp
nghiên cứu khoa học chuyên ngành, phạm vi nghiên cứu rộng bao gồm cả lý
luận về PTBV và nghiên cứu tiềm năng của vi sinh vật có lợi cho quá trình
phát triển cây trồng và giải quyết vấn đề ô nhiễm đất, môi trường, xử lý chất
thải bằng công nghệ sinh học. Cuốn sách cung cấp phương pháp giải quyết
những vấn đề trên thực tế, để thực hiện chiến lược PTNN bền vững.
Tập thể tác giả Bouman, Jansen, Schipper, H. Hengsdijk, A.
Nieuwenhuyse viết cuốn sách “Phương pháp tiếp cận hệ thống để phát triển
nông nghiệp bền vững” (System Approaches for Sustainable Agricultural
Development) [98]. Mục tiêu cuốn sách hướng tới nhiều đối tượng khác nhau,
từ sinh viên, nghiên cứu viên tới nhà lãnh đạo, nhà khoa học ở các nước phát
triển và đang phát triển. Cuốn sách góp phần vào phát triển lý luận hệ thống
nông nghiệp bền vững và hiệu quả ở vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới, phù hợp
với những thay đổi về dân số, môi trường, công nghệ và cơ cấu kinh tế. Điểm
mới trong cuốn sách là trình bày các yếu tố tích hợp, các ngành liên quan đến

các hệ thống phương pháp tiếp cận PTNN theo hướng bền vững, đặc biệt là từ
các yếu khoa học, kỹ thuật, kinh tế và xã hội. Có thể nói cuốn sách là bức
tranh khái quát về bài học và kinh nghiệm thực tiễn cho các khu vực có yếu tố
địa lý khác nhau mong muốn đạt được mục tiêu PTNN theo bền vững.


Tác giả Koyu Furusawa viết cuốn sách “Hướng tới một nền văn minh
và xã hội bền vững: Quan điểm văn minh sinh thái từ xã hội Nhật Bản”
(Towards A Sustainable Civilization and Society: A Socio-cultural
Ecological Perspective from Japan) [105]. Tác giả cho rằng cùng với sự
phát triển của nền kinh tế hiện đại, nhiều vấn đề đe dọa tới cuộc sống của con
người đang được đặt ra như: môi trường bị tàn phá, suy giảm khả năng đa
dạng sinh học, tỷ lệ thất nghiệp cao và gia tăng khoảng cách giàu nghèo. Dựa
trên kinh nghiệm PTBV của nền nông nghiệp hữu cơ ở Nhật Bản, lối sống
thân thiện với môi trường và nông nghiệp sinh thái, an toàn vệ sinh thực
phẩm. Tác giả phân tích và đề xuất sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên,
quản lý môi trường, nguồn lực con người hướng tới PTNN bền vững góp
phần vào PTBV của nhân loại nói chung.
2. Các công trình nghiên cứu trong nước liên quan đến đề tài
2.1. Các công trình nghiên cứu tiêu biểu liên quan đến vùng đồng
bằng sông Hồng
Đồng bằng sông Hồng là vùng đất con người cư ngụ từ lâu đời, hiện
nay là trung tâm văn hóa, kinh tế và chính trị của cả nước. Cùng với đó nhiều
công trình nghiên cứu về vùng ĐBSH trên các lĩnh vực, các góc độ khác nhau
được các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu, có thể kể tới một số công trình
tiêu biểu gần đây như:
Nguyễn Trọng Xuân (chủ nhiệm) Đề tài “Luận cứ khoa học góp phần
thực hiện điều chỉnh định hướng chiến lược phát triển vùng đồng bằng sông
Hồng theo nguyên lý bền vững” [81]. Đề tài dựa trên cơ sở khảo sát, nghiên
cứu, phân tích, đánh giá thực tiễn phát triển vùng ĐBSH để làm rõ thực trạng

trình độ phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường, những lợi thế và
những cơ hội và thách thức đối với yêu cầu phát triển của vùng ĐBSH. Qua
đó xác định các luận cứ khoa học và đề xuất khuyến nghị về điều chỉnh định
hướng chiến lược PTBV vùng ĐBSH trong những năm tiếp theo. Đề tài đã


đóng góp một hệ thống lý luận cơ bản làm nền tảng, cơ sở cho các nghiên cứu
tiếp theo về phát triển ĐBSH theo hướng bền vững.
Hà Huy Thành (chủ nhiệm) đề tài “Một số biện pháp chủ yếu nâng cao
nhận thức về môi trường của nông dân nhằm phát triển bền vững nền nông
nghiệp sinh thái ở vùng đồng bằng Bắc Bộ giai đoạn 2011-2020” [53]. Đây là
đề tài nghiên cứu môi trường tự nhiên nhưng mang tính xã hội cao. Các tác giả
đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu đặc thù như phương pháp điều tra xã
hội học, phương pháp phân tích hệ thống được coi là công cụ chủ yếu trong
nghiên cứu. Nội dung đề tài tập trung nghiên cứu vào một trong những khâu
yếu nhất có tính chất quyết định cho PTBV nền nông nghiệp sinh thái đó là
nhận thức của người dân trong vùng. Trên cơ sở, phân tích thực trạng hành vi
ứng xử của người nông dân đối với các vấn đề môi trường trong quá trình
PTNN sinh thái vùng đồng bằng Bắc Bộ. Đề tài đã đề xuất các giải pháp nhằm
nâng cao nhận thức về môi trường của người nông dân đồng bằng Bắc Bộ và
hành vi ứng xử của họ nhằm PTBV nền nông nghiệp sinh thái trong vùng.
Tác giả luận án Vũ Thị Hoài Thu nghiên cứu “Sinh kế bền vững vùng
ven biển đồng bằng sông Hồng trong bối cảnh biến đổi khí hậu: Nghiên cứu
điển hình tại tỉnh Nam Định” [58], Luận án cho rằng, do bị tổn thương trước
tác động của quá trình biến đổi khí hậu nên sinh kế không chỉ cần bền vững
mà còn phải thích ứng để giảm thiểu những thiệt hại do biến đổi khí hậu gây
ra. Sử dụng phương pháp phân tích đa tiêu chí, Luận án đã đưa ra bộ tiêu chí
đánh giá tính bền vững về kinh tế - xã hội - môi trường - thể chế và thích ứng
với biến đổi khí hậu của sinh kế. Dựa trên kết quả điều tra 286 hộ gia đình ở 3
huyện ven biển của tỉnh Nam Định, tác giả luận án đưa ra kiến nghị: cần phải

xây dựng năng lực thích ứng cấp địa phương và tăng cường thực hiện các
biện pháp thích ứng trước tác động của biến đổi khí hậu với ngành nông
nghiệp ở các tỉnh ven biển. Trước mắt, các tỉnh ven biển cần ưu tiên sinh kế


nuôi trồng, đánh bắt thủy, hải sản và phát triển các sinh kế mới như ngành du
lịch.
Đỗ Đức Quân (chủ nhiệm) đề tài “Phát triển bền vững nông thôn đồng
bằng Bắc Bộ trong quá trình xây dựng, phát triển các khu công nghiệp: Thực
trạng và giải pháp” [49]. Đề tài đã làm rõ những vấn đề cơ bản về PTBV
nông thôn, phát triển các khu công nghiệp và mối quan hệ tác động qua lại
giữa phát triển khu công nghiệp với PTBV nông thôn. Đồng thời, đề tài phân
tích đánh giá thực trạng PTBV nông thôn đồng bằng Bắc Bộ trong quá trình
xây dựng, phát triển các khu công nghiệp thời gian qua, từ đó nhóm tác giả đề
xuất một số quan điểm, giải pháp chủ yếu nhằm PTBV nông thôn vùng đồng
bằng Bắc Bộ trong thời gian tới.
2.2. Các công trình tiêu biểu liên quan tới phát triển nông nghiệp và
phát triển bền vững
Lưu Bách Dũng (chủ biên) cuốn sách “Khung thể chế phát triển bền
vững một số nước Đông Nam Á và bài học cho Việt Nam” [24]. Cuốn sách
này được hình thành từ đề tài khoa học cấp bộ cùng tên. Nội dung cuốn sách
đi từ một số vấn đề lý luận về khung thể chế PTBV, đến việc tìm hiểu cấu
trúc và hoạt động của khung thể chế PTBV ở bốn nước Đông Nam Á, nêu rõ
các thành công và chưa thành công của các nước này, tìm nguyên nhân, từ đó
rút ra bài học thiết thực cho Việt Nam. Đây là cuốn sách hữu ích với các nhà
lãnh đạo, quản lý bộ, ngành và địa phương đã và đang xây dựng và thực hiện
chương trình nghị sự 21. Cuốn sách là cơ sở để các nhà khoa học nghiên cứu
khung thể chế PTBV của một số nước vùng Đông Nam Á có điều kiện tương
đồng với Việt Nam, làm cơ sở cho khung thể chế PTBV ở nước ta.
Hà Huy Thành, Nguyễn Ngọc Khánh đồng chủ biên cuốn sách, “Phát

triển bền vững: từ quan niệm đến hành động” [54]. Với kết cấu ba chương:
Quan niệm về PTBV; khung khổ cơ bản của PTBV; hành động vì sự PTBV.
Cuốn sách đi từ nghiên cứu, tìm hiểu về các quan điểm, nội dung và phương


thức PTBV cũng như hành động thực hiện phương thức phát triển này ở các
nước trên thế giới và khu vực. Nghiên cứu tổng quan nội dung cơ bản và quá
trình hình thành, phát triển của khái niệm, khung khổ, chương trình hành
động, chỉ tiêu PTBV của Liên hợp quốc và các quốc gia, khu vực trên thế
giới. Trên cơ sở đó, rút ra những bài học kinh nghiệm về PTBV phù hợp với
điều kiện của Việt Nam.
Tác giả luận án Nguyễn Minh Thu “Nghiên cứu thống kê đánh giá
phát triển bền vững ở Việt Nam” [59]. Về phương pháp luận, tác giả tiến
hành nghiên cứu toàn diện theo các bước: Tính các chỉ số riêng biệt dựa trên
các chỉ tiêu trong hệ thống chỉ tiêu thống kê PTBV; Tính bốn chỉ số thành
phần tương ứng với bốn nhóm chỉ tiêu thống kê PTBV; Tính chỉ số tổng hợp
PTBV trên cơ sở tính bình quân. Trong từng bước, luận án phân chia thành
các trường hợp cụ thể để lựa chọn công thức tính và các yếu tố tương ứng
phù hợp. Luận án đã thành công khi tính toán thử nghiệm chỉ số PTBV ở
Việt Nam giai đoạn 2001 - 2010 trên cơ sở các công thức đã đề xuất. Đóng
góp mới của luận án là nghiên cứu chi tiết về việc tính chỉ số tổng hợp
PTBV, việc tính toán này tạo điều kiện đánh giá thực trạng bền vững trong
quá trình phát triển của Việt Nam.
Phạm Xuân Nam (chủ biên) trong cuốn “Triết lý phát triển ở Việt Nam
mấy vấn đề cốt yếu” [43]. Cuốn sách đã thành công khi tiếp cận vấn đề PTBV
từ lý luận Chủ nghĩa Mác - Lênin và chỉ ra rằng: “Với sự ra đời của Chủ
Nghĩa Mác, nhân loại được biết đến một triết lý phát triển xã hội toàn diện và
cân đối, vừa thấm đượm chủ nghĩa nhân đạo hiện thực, vừa quán triệt quan
điểm duy vật biện chứng triệt để”. Qua phân tích các tác giả đã cảnh báo: loài
người đang đứng trước “nghịch lý” của sự phát triển, khi coi phát triển kinh tế

bằng mọi giá sẽ giải quyết được các vấn đề về xã hội và môi trường. Chính vì
vậy, tất yếu con người phải trả giá cho sự phát triển thiếu bền vững. Lời kết
trong cuốn sách khẳng định đất nước ta đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội trên


cơ sở nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin chính là theo triết lý PTBV
cả về kinh tế, xã hội, môi trường và thể chế.
Tác giả Bùi Đức Hùng (chủ biên) trong cuốn sách “Một số vấn đề cơ
bản về Phát triển bền vững vùng Duyên hải Nam Trung Bộ” [34]. Cuốn sách
dựa trên kết quả nghiên cứu của đề tài cấp bộ cùng tên đã nêu lên một số vấn
đề lý luận và thực tiễn PTBV cấp vùng trong quá trình đô thị hóa. Sự khác
biệt của cuốn sách là các tác giả tập trung phân tích bốn yếu tố cơ bản
S.W.O.T. (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats), là một quá trình
tìm hiểu những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của vùng Duyên
hải Nam Trung Bộ trong quá trình phát triển. Cuốn sách đã phân tích các cặp
quan hệ cho quá trình phát triển là tiềm năng và lợi thế, điểm mạnh và cơ hội,
điểm yếu và nguy cơ của vùng. Từ nghiên cứu các cặp quan hệ cho quá trình
phát triển, cuốn sách đã dựng nên toàn cảnh về lợi thế và những thách thức
nguy cơ của vùng để từ đó làm cơ sở đưa ra các giải pháp tổng thể tiến tới
phát triển vùng Duyên hải Nam Trung Bộ theo hướng bền vững.
Tác giả Đinh Văn Ân viết cuốn sách “Quan niệm và thực tiễn phát
triển kinh tế - xã hội tốc độ nhanh, bền vững và chất lượng cao ở Việt Nam”
[1]. Tác giả đã đưa ra quan niệm về PTBV của các nhà nghiên cứu, các học
giả trong nước cũng như trên thế giới. Qua nghiên cứu thực tế, bằng những số
liệu minh chứng cụ thể tác giả cho rằng quá trình phát triển kinh tế - xã hội ở
nước ta trong những năm vừa qua đã đạt được những thành tựu nhất định
nhưng quá trình phát triển đó chưa thấy được tính bền vững. Từ đó, tác giả
đưa ra một số định hướng cơ bản nhằm PTBV ở nước ra
Tác giả Nguyễn Đình Hòe viết cuốn sách“Môi trường và phát triển
bền vững” [31]. Với kết cấu 6 chương, cuốn sách cho rằng: PTBV là chiến

lược duy nhất có thể cung cấp một cuộc sống tươm tất và có chất lượng cho
nhân loại, tránh được những thảm họa sinh thái trong 30 đến 40 năm tới. Xây


dựng lối sống có trách nhiệm với thiên nhiên thay thế cho lối sống tiêu thụ vô
lý hiện nay, đang xô đẩy con người vào vòng xoáy của mô hình phát triển
kinh tế nửa vời, bằng mọi giá; lầm tưởng cái vô hạn của môi trường và hệ
sinh thái có thể tồn tại trong một thế giới hữu hạn.
Qua phân tích hai mô hình phát triển không bền vững và PTBV hiện
nay đang được duy trì trên thế giới, tác giả đi đến trình bày những vấn đề về
môi trường và PTBV ở hai vùng kinh tế sinh thái cơ bản là nông thôn và đô
thị. Từ đó tác giả đi đến phân tích 6 cản trở cần khắc phục để hướng tới xây
dựng định hướng chiến lược bảo vệ môi trường và PTBV ở Việt Nam.
Dự án VIE/01/021 “Hỗ trợ xây dựng và thực hiện chương trình nghị
sự 21 quốc gia của Việt Nam”[7]. Kỷ yếu hội nghị phát triển bền vững toàn
quốc lần thứ Ba, năm 2011”. Với tập hợp hơn 20 bài viết, kỷ yếu đã trình bày
về tình hình thực hiện định hướng chiến lược PTBV ở Việt Nam giai đoạn
2005 - 2010 và định hướng PTBV giai đoạn 2011 - 2015 trên năm nội dung
cơ bản: PTBV về kinh tế, xã hội, tài nguyên môi trường và giáo dục. Kỷ yếu
được ví như bản tổng kết đánh giá toàn diện tình hình thực hiện PTBV về
kinh tế, xã hội và môi trường giai đoạn 2006 - 2010, làm cơ sở xây dựng
chiến lược PTBV ở Việt Nam trong những năm tiếp theo.
Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam “Định hướng
Chiến lược về phát triển bền vững ở Việt Nam” (Chương trình nghị sự 21 của
Việt Nam) [62]. Nội dung của Định hướng chiến lược về PTBV bao gồm mục
tiêu dài hạn, những nguyên tắc, lĩnh vực ưu tiên, định hướng về chính sách và
biện pháp tổ chức thực hiện PTBV. Định hướng chiến lược đề ra khung chính
sách để các ngành, các địa phương, các tổ chức xã hội thiết kế và thực hiện
chương trình hành động tiến tới PTBV của mình.
Một số giải pháp chính nhằm tổ chức thực hiện là: Phát triển hệ thống

thể chế phù hợp với những yêu cầu PTBV bao gồm hoàn thiện hệ thống cơ


chế chính sách và các văn bản pháp luật, xây dựng cơ chế phối hợp hoạt động
giữa các Bộ, Ngành, địa phương. Tăng cường năng lực quản lý PTBV của đội
ngũ cán bộ. Huy động toàn dân tham gia thực hiện PTBV, thấm nhuần
phương châm “phát triển bền vững là sự nghiệp của toàn dân”. Xây dựng và
thực hiện chương trình hành động về PTBV của ngành và địa phương. Tăng
cường hợp tác quốc tế và khu vực trong lĩnh vực PTBV và bảo vệ môi trường.
Tác giả Lê Anh Vũ (chủ nhiệm ) đề tài cấp Bộ “Ảnh hưởng của tăng
trưởng kinh tế tới phát triển bền vững xã hội ở các tỉnh ven biển Bắc Bộ giai
đoạn 2012 - 2020 và tầm nhìn đến năm 2030” [84]. Đây là chương trình
nghiên cứu có hệ thống về tác động tăng trưởng kinh tế tới PTBV về xã hội ở
các tỉnh ven biển Bắc Bộ. Chương trình nhằm đánh giá thực trạng phát triển
vùng Bắc Bộ trong 10 năm qua về kinh tế, xã hội, và môi trường; phân tích
các yếu tố tác động, chỉ ra những cơ hội và thách thức, những vấn đề cơ bản
đặt ra trong PTBV các tỉnh ven biển Bắc Bộ giai đoạn 2011-2020 trong bối
cảnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, hội nhập vùng, khu vực và quốc tế.
Nguyễn Ngọc Khánh (chủ biên) cuốn sách “Những vấn đề cơ bản
về môi trường và phát triển bền vững vùng trung bộ giai đoạn 20112020” [38]. Dưới góc nhìn khoa học xã hội nhân văn, công trình hướng
vào nghiên cứu, đánh giá đặc thù về PTBV cấp vùng và cho rằng: về thiên
nhiên vùng Trung Bộ là một hệ thống môi trường đặc thù “tựa lưng vào
núi, hướng mặt ra biển” có sự khác biệt so với các vùng trong cả nước.
Với mục tiêu đảm bảo cho phát triển liên tục, ổn định, bền vững lâu dài
trên cả bình diện vĩ mô và vi mô cho một vùng lãnh thổ đặc thù như vùng
Trung Bộ. Công trình đã nghiên cứu thực trạng và những tác động trong
quá trình phát triển tới vùng Trung Bộ trên các mặt tài nguyên, thiên
nhiên, môi trường, xã hội… Trên cơ sở khung lý thuyết phát triển cấp
vùng và góc độ khoa học xã hội nhân văn công trình nghiên cứu đã đặt ra
gợi ý tham vấn về sử dụng tài nguyên và những vấn đề môi trường, để đề