Một số biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường trung học phổ thông huyện yên định, tỉnh thanh hóa

1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
_____________________

VŨ TRUNG THÁI

MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
CỦA TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN YÊN ĐỊNH,
TỈNH THANH HOÁ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGHỆ AN, NĂM 2015


2
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
_____________________

VŨ TRUNG THÁI

MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
CỦA TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN YÊN ĐỊNH,
TỈNH THANH HOÁ

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã sô: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. NGUYỄN THỊ HƯỜNG

NGHỆ AN, NĂM 2015


3
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn thạc sỹ này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ của
nhiều tập thể và cá nhân.
Trước hết, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới Ban giám hiệu, các
thầy giáo, cô giáo khoa Sau Đại học trường Đại học Vinh đã tận tình giúp đỡ
tơi trong học tập, nhất là trong q trình tiến hành đề tài luận văn. Đồng
thời, tơi xin chân thành cảm ơn bạn bè đồng nghiệp đã động viên giúp đỡ, tạo
mọi điều kiện thuận lợi trong việc cung cấp tài liệu, số liệu, đóng góp ý kiến
trong q trình nghiên cứu để tơi hồn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào
tạo Thanh Hóa, Phịng Giáo dục và Đào tạo Yên Định, Ban Giám hiệu và các
thầy cô giáo 05 trường THPT trên địa bàn huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa
đã tạo điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giúp đỡ tơi có được các thơng tin cần
thiết để phục vụ cho đề tài nghiên cứu của mình.
Đặc biệt tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến Phó Giáo sư - Tiến sỹ
Nguyễn Thị Hường đã tận tình chỉ bảo giúp đỡ tơi trong suốt q trình
nghiên cứu và hồn thành luận văn này.
Với thời gian nghiên cứu cịn hạn chế, thực tiễn cơng tác là vơ cùng
phong phú, sinh động và có nhiều vấn đề cần giải quyết, bản thân dù đã cố
gắng rất nhiều, song luận văn chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót.
Kính mong được thầy, cơ giáo và các bạn đồng nghiệp chỉ dẫn góp ý.

Xin chân thành cảm ơn!
Nghệ An, tháng 5 năm 2015
Tác giả

Vũ Trung Thái
MỤC LỤC


4

+ C: Không cần thiết (Không khả thi)................................................................................106


5
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Ký hiệu
BGH
CBQL
CNH
CB-VC
CSVC
GV
HĐH
HS
HSG
HT
KTĐG
MN
NV
PHT

PPDH
QL
QLGD
SKKN
TCM
TH
THCS
THPT
TTCM

Đọc là
Ban giám hiệu
Cán bộ quản lý
Cơng nghiệp hố
Cán bộ – viên chức
Cơ sở vật chất
Giáo viên
Hiện đại hoá
Học sinh
Học sinh giỏi
Hiệu trưởng
Kiểm tra đánh giá
Mần non
Nhân viên
Phó hiệu trưởng
Phương pháp dạy học
Quản lý
Quản lý giáo dục
Sáng kiến kinh nghiệm
Tổ chuyên môn

Tiểu học
Trung học cơ sở
Trung học phổ thông
Tổ trưởng chuyên môn


6
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
+ C: Không cần thiết (Không khả thi)................................................................................106


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Đất nước ta đang bước vào một kỉ nguyên mới, kỉ nguyên đánh dấu
một thời kì cả dân tộc đẩy mạnh cơng nghiệp hoá, hiện đại hoá nhằm thực
hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”.
Đại hội Đảng IX đã khẳng định nguồn nhân lực là nhân tố quyết định sự phát
triển đất nước trong thời kì cơng nghiệp hố, hiện đại hố nên cần tạo chuyển
biến cơ bản, toàn diện về GD&ĐT. Đến Đại hội Đảng X tiếp tục chỉ rõ:
"Giáo dục phải nhằm đào tạo những con người Việt Nam có lý tưởng độc lập
dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có phẩm chất tốt đẹp của dân tộc, có năng lực,
bản lĩnh để thích ứng với những biến đổi của xã hội trong kinh tế thị trường,
những yêu cầu mới của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc".
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định "Đổi
mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện
đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ
chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo
dục là khâu then chốt" và "Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân
trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây

dựng đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam". Chiến lược
phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 đã định hướng: "Phát triển và nâng
cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao là một đột
phá chiến lược".
Như vậy chỉ có phát triển giáo dục thì mới mở ra tương lai tươi sáng
cho đất nước. Bởi lẽ giáo dục nói chung, dạy học nói riêng có vai trị đặc biệt
quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực cho đất nước. Đó là những
người lao động có kỹ thuật, có tay nghề thành thạo, có khả năng thích ứng,
khả năng giao tiếp - được đào tạo và bồi dưỡng bởi nền giáo dục tiên tiến gắn


2
với khoa học công nghệ hiện đại. Muốn làm được điều này thì cần phải nâng
cao chất lượng giáo dục THPT tạo ra nền tảng vững chắc để nâng cao chất
lượng nguồn nhân lực cho đất nước.
Chỉ thị 40- CT/ TƯ của Ban Bí thư đã chỉ rõ: Phát triển giáo dục và đào
tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy
sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước, là điều kiện để phát huy
nguồn lực con người. Đây là trách nhiệm của tồn Đảng, tồn dân, trong đó
nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng nòng cốt, có vai trị quan
trọng”. Muốn thực hiện định hướng này phải giải quyết nhiều vấn đề, trong
đó đổi mới công tác quản lý giáo dục là một biện pháp quan trọng.
1.2. Có thể nói, hoạt động chủ yếu trong nhà trường là hoạt động
chuyên môn. Các tổ chuyên môn là tổ chức quan trọng và nòng cốt trong các
nhà trường nói chung, nhà trường THPT nói riêng (đây như là đơn vị trực tiếp
sản xuất theo quan điểm kinh tế). Bởi lẽ hoạt động chủ yếu của nhà trường là
hoạt động chun mơn, vì vậy tổ chun mơn là đơn vị cơ sở gắn bó với
người giáo viên giảng dạy. Ở đây diễn ra mọi hoạt động có liên quan đến toàn
bộ hoạt động nghề nghiệp của người giáo viên. Tổ chun mơn cũng là nơi
người giáo viên có thể chia sẻ mọi tâm tư, nguyện vọng cũng như những vấn

đề có liên quan đến nghề nghiệp, đời sống vật chất và tinh thần của mình.
Hoạt động của tổ chun mơn trong nhà trường có vai trị quyết định cho sự
phát triển của nhà trường nói riêng và sự phát triển giáo dục nói chung. Có thể
nói hoạt động của tổ chuyên môn trong nhà trường là nhân tố quyết định trực
tiếp đến chất lượng dạy học của các trường THPT hiện nay. Do đó, quản lí
hoạt động chun môn là nhiệm vụ hàng đầu, là trọng tâm trong q trình
quản lí nhà trường.
1.3. Chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn trong nhà trường phụ
thuộc rất nhiều vào q trình quản lí của người hiệu trưởng đối với tổ. Các tổ
chuyên môn trong nhà trường do hiệu trưởng thành lập và ra quyết định công


3
nhận để giúp hiệu trưởng thực hiện nhiệm vụ năm học, thực hiện chương trình
đào tạo của nhà trường. Sự quản lý của hiệu trưởng đối với tổ chuyên môn là
kim chỉ nam cho hoạt động của tổ để đạt được mục đích của nhà trường. Qua
những năm cơng tác ở trường THPT, từ giáo viên đến tổ trưởng chuyên môn,
rồi là người quản lý nhà trường, bản thân tôi thấy rõ vai trò quyết định của
việc QL của hiệu trưởng đối với hoạt động của tổ chuyên môn trong việc
nâng cao chất lượng dạy học.
Vấn đề quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THPT ở huyện
Yên Định, Thanh Hóa sao cho có hiệu quả thiết thực để từng bước nâng cao
chất lượng giảng dạy và giáo dục trong các nhà trường chưa được các cấp
quản lý của ngành giáo dục huyện Yên Định tổng kết. Đội ngũ Tổ trưởng tổ
chuyên môn cũng chưa được đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý tổ chuyên
môn một cách có hệ thống, vì vậy ngay cả những tổ chun mơn được xem là
mạnh, cũng xuất hiện khơng ít khó khăn, khơng ít vấn đề bất cập do địi hỏi
ngày càng cao của chất lượng dạy học. Đội ngũ cán bộ quản lý nhà trường, Tổ
trưởng chuyên môn cũng như giáo viên chắc chắn còn nhiều vướng mắc cần
tháo gỡ.

Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi thấy cần thiết phải nghiên
cứu đề tài: "Một sô biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở
các trường trung học phổ thông huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hoá " để
nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Từ nghiên cứu cơ sở lý luận, phân tích thực trạng đề tài đề xuất một số
biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên mơn ở các trường THPT huyện
n Định, Thanh Hố để nâng cao chất lượng giáo dục của các nhà trường.
3. Khách thể và đôi tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn của các trường THPT


4

3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường THPT
huyện Yên Định, Thanh Hoá.
4. Giả thuyết khoa học
Chất lượng hoạt động của tổ chun mơn ở các trường THPT có thể
được nâng cao nếu đề xuất được các biện pháp quản lý có tính khoa học và
tính khả thi, phù hợp với điều kiện của nhà trường.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lí luận của đề tài.
5.2. Đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động tổ chuyên mơn của
các trường THPT huyện n Định, Thanh Hố.
5.3. Đề xuất những biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên mơn ở các
trường THPT huyện n Định, Thanh Hố và khảo sát tính khả thi của các
biện pháp đó.
6. Các phương pháp nghiên cứu

6.1. Các phương pháp nghiên cứu lí luận: Phân tích, nghiên cứu các tài
liệu có liên quan nhằm xác lập cơ sở lý luận của đề tài.
6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra viết, tổng kết kinh
nghiệm, phương pháp chuyên gia.
6.3. Phương pháp toán thống kê: Dùng một số cơng thức tốn thống kê
để xử lí số liệu thu được.
7. Đóng góp của đề tài
Hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở
trường THPT.
Làm sáng tỏ thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở các
trường THPT huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.


5
Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn nhằm đáp
ứng yêu cầu đổi mới QLGD ở các trường THPT ở huyện Yên Định, tỉnh
Thanh Hóa trong giai đoạn hiện nay.
Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho CBQL
các trường THPT trong công tác quản lý hoạt động tổ chun mơn.
8. Cấu trúc của ḷn văn
Ngồi phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, Luận văn
gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở
các trường THPT.
Chương 2: Thực trạng công tác quản lý hoạt động của tổ chuyên môn
ở các trường THPT huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.
Chương 3: Một số biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở
các trường THPT huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.

6
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA
TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Hoạt động chủ yếu của một nhà trường là hoạt động dạy và học, hai
hoạt động này chủ yếu diễn ra ở các TCM, đây là hoạt động quan trọng, chủ
yếu, quyết định sự tồn tại và phát triển của mỗi nhà trường. Ở trường THPT,
tổ chuyên môn là một bộ phận cấu thành trong bộ máy tổ chức, quản lý, nơi
thực thi trực tiếp nhiệm vụ dạy học và giáo dục học sinh.
Hoạt động chuyên môn của tổ chuyên môn là hoạt động thiết yếu, chủ
lực cho tất cả các hoạt động giáo dục. Vì vậy, nghiên cứu cơng tác quản lý,
xây dựng và phát triển các hoạt động dạy học - giáo dục trong nhà trường nói
chung, hoạt động tổ chun mơn nói riêng ở các trường THPT là nhiệm vụ
quan trọng và là điều kiện cơ bản để nâng cao chất lượng giáo dục tồn diện.
Trong cơng tác quản lý nhà trường, nếu quản lý có hiệu quả hoạt động của tổ
chuyên môn cùng với việc đề ra được các biện pháp quản lý hoạt động của tổ
chun mơn có cơ sở khoa học và phù hợp với điều kiện thực tiễn sẽ là con
đường tốt nhất để đạt được chất lượng giáo dục theo mục tiêu đề ra.
Trong bức thư gửi cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh ngày 16
tháng 10 năm 1968, Hồ Chí Minh có dạy: “Dù khó khăn đến đâu cũng phải
tiếp tục thi đua dạy tốt và học tốt. Trên nền tảng giáo dục chính trị và lãnh đạo
tư tưởng tốt, phải phấn đấu nâng cao chất lượng văn hố và chun mơn
nhằm thiết thực giải quyết các vấn đề do cách mạng nước ta đề ra trong một
thời gian không xa đạt những đỉnh cao của khoa học kỹ thuật” [30].
Chiến lược phát triển giáo dục 2011 - 2020 với mục tiêu tổng quát đến
năm 2020, nền giáo dục nước ta được đổi mới căn bản và tồn diện theo
hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế;

7
chất lượng giáo dục được nâng cao một cách toàn diện [10].
Ngày 04/11/2013 hội nghị Ban chấp hành trung ương 8, khóa XI về đổi
mới căn bản, tồn diện giáo dục [34].
Nâng cao chất lượng GD nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã
hội trong thời kỳ CNH, HĐH đất nước là trách nhiệm nặng nề của toàn
Đảng, tồn dân, trong đó ngành GD góp phần hết sức to lớn Lực lượng có
vai trị đặc biệt quan trọng quyết định chất lượng GD là đội ngũ nhà giáo
và CBQL giáo dục. Do vậy, việc nghiên cứu công tác quản lý, xây dựng và
phát triển các hoạt động dạy học - giáo dục trong nhà trường nói chung,
hoạt động TCM nói riêng ở các trường THPT là nhiệm vụ quan trọng và là
điều kiện cơ bản để nâng cao chất lượng GD tồn diện. Trong cơng tác
quản lý nhà trường, nếu quản lý có hiệu quả đội ngũ TTCM, cùng với việc
đề ra được các biện pháp quản lý hoạt động của TCM có cơ sở khoa học và
phù hợp với điều kiện thực tiễn sẽ là con đường tốt nhất để đạt được chất
lượng giáo dục theo mục tiêu đề ra.
Ở trường THPT, tổ chuyên môn là tổ chức quan trọng và nòng cốt. Bởi
lẽ hoạt động chủ yếu của nhà trường là hoạt động chun mơn, vì tổ chun
mơn là đơn vị sản xuất chính và nơi thực hiện mọi chủ trương đường lối chính
sách của Đảng, Nhà nước, địa phương, nhà trường về giáo dục.
Hoạt động của TCM trong nhà trường có vai trị quyết định đến sự phát
triển của nhà trường nói riêng và sự phát triển giáo dục nói chung. Hoạt động
của TCM là nhân tố quyết định trực tiếp đến chất lượng dạy học của các nhà
trường THPT.
Hiện nay, việc nghiên cứu hoạt động của tổ chuyên môn trong các
trường THPT đã được nhiều tác giả quan tâm. Tuy nhiên, việc nghiên cứu
hoạt động của TCM và đội ngũ TTCM trong các nhà trường THPT chưa
mang lại hiệu quả cao.
Nghiên cứu sâu về vai trò, hoạt động đặc thù của của tổ chuyên môn

8
trong cuốn: Phương pháp dạy học truyền thống và hiện đại tác giả Thái Duy
Tuyên cho rằng: tổ chuyên môn là tế bào cơ bản, giữ vị trí quan trọng nhất
trong việc triển khai công tác quản lý, đổi mới phương pháp dạy học, là đầu
mối để thực hiện các quyết định, các chủ trương của Hiệu trưởng, là nơi tổ
chức học tập, ứng dụng, thể nghiệm những phương pháp dạy học mới. Ông
cũng đề xuất biện pháp “Để quản lý chất lượng của tổ bộ môn, trước hết cần
cụ thể hoá các chủ trương đổi mới phương pháp dạy học của các cấp quản lý
thành quy định nội bộ để tổ chức thực hiện. Hiệu trưởng cần giao trách nhiệm
cho Hiệu phó hoặc trực tiếp hướng dẫn tổ trưởng bộ môn xây dựng kế hoạch
đổi mới phương pháp dạy học cho từng năm học. Đặc biệt cần đổi mới nội
dung sinh hoạt tổ bộ môn, phải chú trọng bồi dưỡng cho giáo viên những vấn
đề cụ thể của từng môn học. Đồng thời, Hiệu trưởng phải kiểm tra tất cả các
khâu từ xây dựng kế hoạch đến tổ chức, chỉ đạo việc thực hiện kế hoạch và tự
kiểm tra đánh giá của tổ” [41].
Thời gian qua, nghiên cứu về lĩnh vực QLGD đã được sự quan tâm của
nhiều tác giả như: Phạm Minh Hạc, Nguyễn Ngọc Quang, Đặng Quốc Bảo,
Hà Thế Ngữ, Hà Sĩ Hồ, Nguyễn Gia Quý, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đỗ Văn
Chấn, Trần Kiểm... Ngoài ra trên các tạp chí, bài báo, các đề tài khoa học,
một số Luận án tiến sĩ, Luận văn thạc sĩ trong nước nghiên cứu về hoạt động
của TCM và đội ngũ TTCM ở các cơ sở giáo dục, các nhà trường.
Trên địa bàn huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa từ trước đến nay chưa
có cơng trình nào nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động của TCM trong
các trường THPT. Chúng tôi nhận thấy, vấn đề quản lý hoạt động của TCM là
một nhiệm vụ quan trọng, vì vậy đã chọn vấn đề này làm đề tài nghiên cứu
cho luận văn nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học - giáo dục trong
nhà trường, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục và đào tạo, phát triển kinh tế
xã hội trong giai đoạn hiện nay.

9
1.2. Một sô khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường
1.2.1.1. Quản lý
F.W Taylor cho rằng: Quản lý và biết chính xác điều muốn người khác
làm và sau đó thấy họ đã hồn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất.
H.Koontz đã khẳng định: Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm
bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các mục đích
của nhóm.
Các Mác đã viết: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động
chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến
một sự chỉ đạo để điều hoà những hoạt động cá nhân và thực hiện những
chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể sản xuất khác
với sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ
cầm tự mình điều khiển lấy mình, cịn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc
trưởng” [29].
Theo Từ điển tiếng Việt do Trung tâm Từ điển của Viện ngôn ngữ Hà
Nội, xuất bản năm 2002, quản lý có nghĩa là: “Trơng coi và giữ gìn theo
những yêu cầu nhất định” [39].
Quản lý có bốn chức năng: Chức năng kế hoạch hóa, chức năng tổ
chức, chức năng chỉ đạo và chức năng kiểm tra đánh giá.
Quản lý chính là các hoạt động do một hoặc nhiều người điều phối
hành động của những người khác nhằm thu được kết quả mong muốn.
Từ những ý chung của các định nghĩa và xét quản lý với tư cách là một
hành động, chúng tôi tán thành định nghĩa sau về quản lý: “Quản lý là sự tác
động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý
nhằm đạt được mục tiêu đề ra”.

10
Mục tiêu của quản lý: Là cần tạo dựng một mơi trường mà trong đó
mỗi người có thể hồn thành được mục đích của mình, của nhóm với thời
gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn của cá nhân ít nhất.
Đối tượng của quản lý: Là các quan hệ quản lý, tức là quan hệ giữa
người và người trong quản lý, quan hệ giữa chủ thể và đối tượng quản lý.
Quản lý nghiên cứu các mối quan hệ này nhằm tìm ra quy luật và cơ chế vận
dụng những quy luật đó trong q trình tác động lên con người, thơng qua đó
tác động lên các yếu tố vật chất và phi vật chất khác. Quản lý là một khoa
học, là một nghệ thuật và là một nghề.
1.2.1.2. Quản lý giáo dục
Giáo dục là hoạt động chuyên môn của xã hội nhằm hình thành và phát
triển nhân cách con người theo những yêu cầu của xã hội trong những giai
đoạn lịch sử nhất định. Ở Việt Nam, quản lý giáo dục cũng là một lĩnh vực
được đặc biệt quan tâm. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 BCH TW Đảng khoá
VIII đã viết: “Quản lý giáo dục là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý
tới khách thể quản lý nhằm đưa ra hoạt động sư phạm của hệ thống giáo dục
đạt tới kết quả mong muốn bằng cách hiệu quả nhất”.
Theo tác giả M.I Kondacop: “Quản lý giáo dục là tập hợp những biện
pháp tổ chức, phương pháp, cán bộ giáo dục, kế hoạch hoá, tài chính,… nhằm
đảm bảo sự vận hành bình thường của các cơ quan trong hệ thống giáo dục,
bảo đảm sự tiếp tục phát triển và mở rộng cả về mặt số lượng cũng như chất
lượng” [22,29].
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang thì: “Quản lý giáo dục thực chất là
tác động đến nhà trường, làm cho nó tổ chức tối ưu được quá trình dạy học,
giáo dục thể chất theo đường lối, nguyên lý giáo dục của Đảng, quán triệt
được những tính chất trường THPT xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bằng cách đó
tiến tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái chất lượng mới”.

11
Những định nghĩa nêu trên về quản lý giáo dục tuy có những cách diễn
đạt khác nhau nhưng đều thể hiện một quan điểm chung, đó là:
+ Quản lý giáo dục là một hệ thống tác động có kế hoạch, có ýtưởng,
có mục đích của chủ thể quản lý lên đối tượng bị quản lý.
+ Quản lý giáo dục là sự tác động lên tập thể giáo viên, học sinh và các
lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường, nhằm huy động họ cùng phối
hợp, tác động tham gia các hoạt động giáo dục của nhà trường để đạt mục tiêu
đã đề ra.
Từ những vấn đề trên có thể khái quát như sau:
Quản lý giáo dục chính là quá trình tác động có định hướng của nhà
quản lý giáo dục trong việc vận dụng nguyên lý, phương pháp chung nhất của
kế hoạch nhằm đạt được những mục tiêu đề ra.
Quản lý giáo dục được phân biệt ở hai cấp độ: Vĩ mô và vi mô, QLGD
cấp vĩ mô là quản lý nền giáo dục hoặc hệ thống giáo dục; quản lý vi mô là
quản lý Nhà trường.
1.2.1.3. Quản lý nhà trường
* Khái niệm nhà trường: Nhà trường là một thiết chế xã hội thể hiện
chức năng tái tạo nguồn nhân lực phục vụ cho sự duy trì và phát triển của xã
hội, thiết chế chuyên biệt này hoạt động trong tính quy định của xã hội và
theo những dấu hiệu phân biệt nói trên.
* Khái niệm quản lý nhà trường: Về khái niệm quản lý nhà trường có
nhiều tác giả đề cập đến như: Tác giả Phạm Minh Hạc viết: “Quản lý nhà
trường là thực hiện đường lối của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của
mình tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới
mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ
và từng học sinh”.
Đặng Quốc Bảo đã viết: “Trường học là một thiết chế xã hội trong đó
diễn ra q trình đào tạo giáo dục với hoạt động tương tác của hai nhân tố

12
“Thầy - Trò”. “Trường học là bộ phận của cộng đồng và trong guồng máy của
hệ thông giáo dục quốc dân, nó là đơn vị cơ sở” [4].
Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý nhà trường là hệ thống những hoạt
động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật)
của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, công nhân viên, tập thể học sinh,
cha mẹ học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngồi trường nhằm thực
hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của Nhà trường” [23].
* Mục tiêu quản lý nhà trường: Mục tiêu của quản lý nhà trường là đưa
nhà trường từ trạng thái đang có, tiến lên một trạng thái phát triển mới. Bằng
phương thức xây dựng và phát triển mạnh mẽ các nguồn lực giáo dục và
hướng các nguồn lực đó vào phục vụ cho việc tăng cường chất lượng giáo
dục. Các nguồn lực giáo dục bao gồm: Nhân lực; cơ sở vật chất, trang thiết bị
và ngân sách.
Mục đích cuối cùng của quản lý giáo dục đối với nhà trường là tổ
chức q trình giáo dục có hiệu quả để thực hiện được sứ mạng của một
nhà trường.
* Nội dung quản lý nhà trường: Công tác quản lý trong nhà trường bao
gồm các nội dung sau:
- Quản lý toàn bộ các cơ sở vật chất và thiết bị nhà trường nhằm phục
vụ tốt nhất cho việc giảng dạy, học tập và giáo dục học sinh.
- Quản lý tốt nguồn tài chính hiện có của nhà trường theo đúng ngun
tắc quản lý tài chính của Nhà nước. Đồng thời biết động viên, thu hút các
nguồn tài chính khác nhằm xây dựng cơ sở vật chất, mua sắm thiết bị phục vụ
các hoạt động giáo dục và dạy học.
- Quản lý đội ngũ các thầy cô giáo, cán bộ, nhân viên và tập thể học
sinh thực hiện tốt các nhiệm vụ trong chương trình cơng tác của nhà trường.

13
- Chỉ đạo tốt các hoạt động chuyên môn theo chương trình giáo dục của
Bộ, của Nhà trường tổ chức tốt việc tự giám sát, tự kiểm tra của các bộ phận,
các tổ chức chuyên môn là biện pháp quản lý tốt và có hiệu quả nhất.
- Quản lý nhà trường cũng có ý nghĩa là chăm lo đến đời sống vật chất
và tinh thần của tập thể giáo viên, công nhân viên.
- Quản lý tốt việc học của học sinh theo quy chế của Bộ Giáo dục và
Đào tạo.
Tóm lại: Quản lý nhà trường là một bộ phận của quản lý giáo dục.
Thực chất của quản lý nhà trường suy cho cùng là hệ thống những tác động có
mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho nhà
trường vận hành theo đúng đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực
hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt nam mà điểm
hội tụ là quá trình dạy học, giáo dục thế hệ trẻ.
1.2.2. Tổ chuyên môn
Theo quyết định 07/2007/QĐ-BGD&ĐT của Bộ trưởng Bộ GD và đào
tạo ra ngày 02/4/2007 "về việc ban hành Điều lệ Trường trung học cơ sở,
trường trung học phổ thông và trường phổ thơng có nhiều cấp học" thì ở
điều 16 có nêu rõ: "Hiệu trưởng, các phó Hiệu trưởng, giáo viên, viên chức
thư viện, viên chức thiết bị thí nghiệm của trường trung học được tổ chức
thành tổ chuyên môn theo môn học hoặc nhóm mơn học ở từng cấp học
THCS, THPT. Mỗi tổ chun mơn có tổ trưởng, từ 1 đến 2 tổ phó chịu sự
quản lý chỉ đạo của Hiệu trưởng, do Hiệu trưởng bổ nhiệm và giao nhiệm vụ
vào đầu năm học" [15].
Cũng trong điều 16 còn nêu rõ những nhiệm vụ của tổ chuyên môn
như sau: Xây dựng kế hoạch hoạt động chung của tổ, hướng dẫn xây dựng
và quản lý kế hoạch cá nhân của tổ viên theo kế hoạch giáo dục, phân phối
chương trình mơn học của Bộ Giáo dục và Đào tạo và kế hoạch năm học của
nhà trường.

14
Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ; tham gia đánh giá, xếp
loại các thành viên của tổ theo các quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Đề xuất khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên.
Tổ chuyên mơn sinh hoạt hai tuần một lần.
Như vậy có thể nói tổ chun mơn trong nhà trường là đơn vị cơ sở cơ
bản để thực hiện mọi chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước
cũng như của Bộ Giáo dục, Sở Giáo dục, địa phương và của nhà trường. Hoạt
động của tổ chun mơn có vai trị quyết định đến chất lượng giáo dục của
nhà trường, Chính vì vậy, nếu quản lý tốt hoạt động của tổ chuyên mơn trong
nhà trường thì sẽ nâng cao chất lượng giáo dục của trường.
Từ nhiệm vụ của tổ chuyên môn ta có thể thấy các hoạt động của tổ
chun mơn bao gồm:
- Hoạt động giảng dạy của giáo viên trên cơ sở kế hoạch và phân phối
chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo được nhà trường cụ thể hoá bằng
thời khố biểu và sổ đầu bài.
- Cơng tác chủ nhiệm lớp.
- Hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh yếu kém.
- Hoạt động tự học, tự bồi dưỡng dưới hình thức lên lớp mẫu theo
chuyên đề hoặc đăng ký dạy tốt để không ngừng đổi mới phương pháp giảng
dạy nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường.
- Hoạt động bồi dưỡng thường xuyên về chuyên môn, nghiệp vụ theo
quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức.
- Hoạt động nghiên cứu khoa học, viết chuyên đề sáng kiến kinh
nghiệm, làm đồ dùng dạy học.
- Hoạt động ngoại khố do nhà trường, đồn thể hoặc tổ chun mơn tự
tổ chức.
Trực tiếp điều hành, theo dõi các hoạt động trên của tổ chuyên môn là
người tổ trưởng chuyên môn. Tổ trưởng chuyên môn chịu trách nhiệm trước

15
Hiệu trưởng về kết quả hoạt động chuyên môn của tổ mình phụ trách. Do vậy
tổ trưởng chun mơn bao giờ cũng là người có năng lực chun mơn, nghiệp
vụ vững nhất trong tổ và cũng là người có phẩm chất đạo đức tốt, có khả năng
quản lý tốt, đặc biệt là người có uy tín cao trong tập thể nhà trường và tập thể
tổ. Vì thế cơng việc của người tổ trưởng chuyên môn phải thực hiện là:
- Xây dựng tập thể tổ thành khối đồn kết nhất trí cao, giúp nhau
tiến bộ.
- Tổ chức họp tổ để xây dựng kế hoạch hoạt động chuyên môn mà nhà
trường giao cho tổ, đồng thời hướng dẫn tổ viên xây dựng kế hoạch hoạt động
chuyên môn của cá nhân.
- Lên chương trình giảng dạy trong tuần cho tổ cũng như chương trình
bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh yếu kém của tổ.
- Thường xuyên chỉ đạo và giám sát các khâu: soạn, giảng, chấm, chữa
và đánh giá xếp loại học sinh của từng thành viên trong tổ theo đúng các văn
bản chỉ đạo của ngành.
- Tổ chức sinh hoạt tổ chun mơn hàng tuần một cách có hiệu quả góp
phần tích cực vào việc đổi mới phương pháp giảng dạy cũng như phương
pháp chủ nhiệm, giáo dục đạo đức học sinh.
- Chỉ đạo tốt việc làm và sử dụng đồ dùng dạy học, viết sáng kiến kinh
nghiệm của các thành viên trong tổ.
- Tham gia đoàn thanh kiểm tra toàn diện giáo viên cũng như kiểm tra
chuyên đề theo quyết định của Hiệu trưởng nhà trường.
- Giải đáp những ý kiến, thắc mắc của tổ viên trong khả năng có thể và
đề đạt những ý kiến của tổ viên trong tổ khi cần Hiệu trưởng giải quyết.
Tóm lại: tổ trưởng chun mơn chính là cầu nối giữa giáo viên với hiệu
trưởng, giúp hiệu trưởng quản lý tôt hoạt động chuyên môn, nâng cao chất
lượng giáo dục của trường.

16
1.2.3. Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn
Quản lý hoạt động TCM là những tác động có tổ chức, có định hướng
của chủ thể quản lý (Hiệu trưởng) đến đối tượng quản lý (tổ chuyên môn)
nhằm đảm bảo cho hoạt động của TCM đi vào nề nếp đạt hiệu quả và phù hợp
với điều kiện thực tế của trường, trong đó sử dụng và khai thác có hiệu quả
nhất các tiềm năng, các cở hội để nâng cao chất lượng giảng dạy và giáo dục
trong nhà trường theo ý chí của chủ thể quản lý [14].
Quản lý hoạt động TCM là hoạt động của chủ thể quản lý (Hiệu
trưởng) nhằm tập hợp vào tổ chức các hoạt động của tổ chuyên môn, giáo
viên, học sinh, các lực lượng giáo dục khác cũng như huy động tối đa các
nguồn lực giáo dục để nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trong nhà
trường.
Quản lý hoạt động TCM chủ yếu là tác động đến TTCM và tập thể
giáo viên trong TCM để tổ chức và phối hợp hoạt động của họ trong quá trình
giáo dục học sinh để đạt mục tiêu giáo dục. Dạy học - giáo dục là hoạt động
trung tâm của nhà trường. Mọi hoạt động khác trong nhà trường đều đề hướng
vào nội dung này. Vì vậy quản lý hoạt động chuyên môn trong nhà trường
thực chất là quản lý quá trình dạy học - giáo dục. Tổ chuyên môn là đơn vị
trực tiếp “sản xuất ” ra sản phẩm giáo dục.
Vì vậy theo chúng tơi thì quản lý hoạt động TCM trong trường THPT
chính là một loại lao động để điều khiển lao động. Đó là q trình tác động có
định hướng của Hiệu trưởng đến các TCM và các yếu tố khác nhằm giúp
TCM đạt được mục tiêu, kế hoạch đề ra.
1.2.4. Biện pháp Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn
1.2.4.1. Khái niệm biện pháp
Theo Từ điển Tiếng Việt năm 1992 của Viện khoa học xã hội Việt
Nam thì biện pháp có nghĩa là: Cách làm, cách giải quyết một vấn đề cụ thể.

17
1.2.4.2. Biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn
Được hiểu là cách giải quyết việc thực hiện các chức năng quản lý một
công việc cụ thể. Biện pháp quản lý hoạt động TCM trong nhà trường được
hiểu là cách giải quyết các chức năng quản lý trong công tác hoạt động của
TCM nhằm đạt được mục tiêu chung của nhà trường, đáp ứng được yêu cầu
của xã hội và mong muốn của nhân dân. Hiện nay trường THPT cần tăng
cường các biện pháp quản lý hoạt động nói chung trong nhà trường đặc biệt là
hoạt động của TCM.
1.3. Một sô vấn đề về tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thơng
1.3.1. Vị trí, vai trị và mục tiêu của giáo dục trung học phổ thơng
1.3.1.1. Vị trí, vai trị của giáo dục trung học phổ thơng
Theo Luật Giáo dục năm 2005, hệ thống giáo dục quốc dân bao gồm:
- Giáo dục mầm non.
- Giáo dục phổ thông.
- Giáo dục nghề nghiệp.
- Giáo dục đại học.
- Giáo dục thường xuyên.
Trung học phổ thông là cấp học cuối cùng của giáo dục phổ thông là
cầu nối giữa giáo dục phổ thông và giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học và
sau đại học. Trường trung học phổ thơng có vai trò rất quan trọng trong hệ
thống giáo dục quốc dân. Ngày nay, với sự ưu việt của chế độ xã hội chủ
nghĩa với yêu cầu chuẩn bị nguồn lực cho cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất
nước, giáo dục quản lý giáo dục không phải chỉ giành cho các học sinh giỏi,
xuất sắc theo mơ hình giáo dục tinh hoa, mà là một nền giáo dục đại chúng.
Giáo dục quản lý giáo dục tạo học vấn cơ bản cho học sinh lứa tuổi trưởng
thành và góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho
đất nước.

18
1.3.1.2. Mục tiêu của giáo dục phổ thông
Luật Giáo dục nêu rõ: “Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học
sinh phát triển tồn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng
cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành
nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách
nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống
lao động, tham gia xây dựng và bảo vể Tổ quốc” [28].
Mục tiêu của giáo dục trung học phổ thông:
Nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục
trung học, hoàn thiện học vấn phổ thông và những hiểu biết thông thường về
kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên
nghiệp hoặc đi vào cuộc sống lao động [28].
Giáo dục trung học phổ thông nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển
những kết quả của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thơng và
có những hiểu biết thơng thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện
phát huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học,
cao đẳng, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động.
Với các mục tiêu như trên, giáo dục trung học phổ thơng có chức năng
trang bị cho thế hệ trẻ khả năng thích ứng và đáp ứng những yêu cầu của cuộc
sống, làm việc một cách khoa học. Nhà trường trung học phổ thông có nhiệm
vụ chuẩn bị cho thế hệ trẻ những tầm nhìn rộng rãi. Khả năng sống và làm
việc độc lập, tự chủ được phát triển đầy đủ về trí tuệ. Giáo dục trung học phổ
thông xem xét việc trang bị kiến thức các môn học như một bộ phận của việc
giúp cho học sinh bước vào đời. Hoạt động giáo dục - dạy học ở trường trung
học phổ thông phải tập trung vào việc trang bị cho học sinh kiến thức cơ bản
và kỹ năng để các em biết định hướng nghề nghiệp, tiếp tục học lên, sẵn sàng
bước vào cuộc sống lao động hoặc tiếp tục học và học suốt đời. Những năng

19
lực đó phải được hình thành ngay khi các em hồn thành chương trình đào tạo
ở trường trung học phổ thông.
1.3.2. Tổ chuyên môn trong trường trung học phổ thông
Theo quy định của Điều lệ trường trung học, trong nhà trường THPT tổ
chuyên môn được thành lập theo tổ bộ mơn (gồm những giáo viên có cùng bộ
mơn đào tạo). Tổ chun mơn ở một trường THPT phải có đủ từ 6 giáo viên
bộ mơn trở lên và cứ có từ 6 giáo viên có cùng một bộ mơn đào tạo trở lên thì
thành lập một tổ chun mơn. Nếu trường thiếu giáo viên thì HT thành lập tổ
ghép (gồm những giáo viên bộ mơn có chun mơn gần nhau). Giáo viên sinh
hoạt ở tổ chuyên môn ghép gồm những giáo viên có chun mơn được đào
tạo khơng giống nhau nhưng gần nhau. Thông thường, người ta chọn những
môn thuộc các khoa học gần nhau để ghép, chẳng hạn, tổ Sử - Địa, tổ Lý Hoá, tổ Sinh - Thể,...
Theo Điều 16 - Điều lệ Trường THCS, THPT và trường phổ thơng có
nhiều cấp học quy định về tổ chun mơn như sau:
Hiệu trưởng, các phó hiệu trưởng, giáo viên, viên chức thư viện, viên
chức thiết bị thí nghiệm của trường trung học được tổ chức thành tổ chuyên
môn theo mơn học hoặc nhóm mơn học. Mỗi tổ chun mơn có một tổ trưởng
và một hoặc hai tổ phó chịu sự quản lý của hiệu trưởng, do hiệu trưởng bổ
nhiệm và giao nhiệm vụ vào đầu năm học. Trong các nhà trường tổ chun
mơn được kiện tồn sau mỗi năm học, căn cứ vào tình hình cụ thể của nhà
trường mà hiệu trưởng quyết định tổ chuyên môn cho phù hợp.
1.3.2.1. Vị trí, vai trị của Tổ chun mơn
- Tổ chuyên môn là một bộ phận cấu thành trong trong bộ máy tổ chức,
quản lý của trường THCS, THPT. Trong trường, các tổ, nhóm chun mơn có
mối quan hệ hợp tác với nhau, phối hợp các các bộ phận nghiệp vụ khác và
các tổ chức Đảng, đoàn thể trong nhà trường nhằm thực hiện chiến lược phát