Bước đầu khảo sát vốn từ vựng trong thơ Phạm Hổ

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Bước đầu khảo sát vốn từ vựng trong thơ Phạm Hổ

1. Lý do chọn đề tài

OBO
OKS
.CO
M

MỞ ĐẦU

Ngơn ngữ là sự sáng tạo kỳ diệu và hồn chỉnh nhất của nền văn hố nhân
dân. Nó vốn là cơng cụ để biểu hiện để tích luỹ và mở rộng các khái niệm, tư
duy nhận thức và là phương tiện để hình thành ý thức con người, ho nên ngơn
ngữ phục vụ cho những mục đích bình thường hàng ngày và cho cả những mục
đích cao cả của cuộc sống. Ngơn ngữ là thực thể trực tiếp cùa tư duy. Với trẻ em
ngơn ngữ có vai trò quan trọng. Trẻ em tiếp thu những khái niệm cơ bản đầu tiên
và cụ thể là từ những vật chất xung quanh thơng qua sự phân tích của mình. Từ
ngữ sẽ giúp các em củng cố những khái niệm thu lượm được bằng con đường
cảm thụ chính vì vai trò quan trọng của ngơn ngữ với trẻ như vậy, nên giáo dục
ngơn ngữ cho trẻ phải bắt đầu từ rất sớm, khi các em òn bé và phải thực hiện sự
giáo dục ấy bằng tiếng mẹ đẻ. Theo thời gian, cùng với sự phát triển về tư duy là
sự phát triển của ngơn ngữ. Chính vì vậy, chúng tơi muốn tìm hiểu sự biến đổi
ngơn ngữ, cụ thể là sự thay đổi vốn từ vựng qua các giai đoạn trưởng thành của
trẻ.

Một trong những lí do khiến chúng tơi lựa chọn khi Phạm Hổ làm phạm
vi nghiên cứu bởi lẽ ơng là một trong số khơng nhiều những cây bút xuất sắc
trong lĩnh vực thơ Việt cho thiếu nhi.

KI L

Trên cơ sở khảo sát thơ Phạm Hổ, chúng tơi muốn tìm hiểu sự tác động
của thơ Phạm Hổ (cụ thể là số lượng từ vựng trong thơ viết cho thiếu nhi của
ơng) dối với q trình phát triển tư duy nhận thức và làm giàu.
2. Phạm vi nghiên cứu

Phạm Hổ khơng chỉ viết thơ mà tài năng của ơng còn được thể hiện bộc lộ
trong nhiều thể loại khác như truyện ngắn, thơ dành cho người lớn... Song xuất
phát từ mục đích của đề tài này, chúng tơi đã thu hẹp phạm vi tìm hiểu qua 9 tập
thơ viết cho thiếu nhi của ơng được trích trong “ Tuyển tập thơ Phạm Hổ ”.
Tài liệu được tải từ website

1



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
Với 140 bài thơ ñã bước ñầu khảo sát vốn từ vựng trong 140 bài thơ của
ông. Từ ñó rút ra những nhận xét về ñặc ñiểm ngôn ngữ thơ Phạm Hổ xét trên
phương diện từ vựng.
3. Phương pháp nghiên cứu

OBO
OKS
.CO
M

- Phương pháp thống kê.

- Phương pháp phân tích.
- Phương pháp miêu tả.

Từ các phương pháp trên, chúng tôi ñã chỉ rõ nét riêng trong cách sử dụng
từ ngữ của Phạm Hổ và ảnh hưởng của chúng ñến con trẻ như thế nào.
4. Bố cục của báo cáo

Phần I: Những tiền ñề lý luận liên quan ñến báo cáo.

KI L

Phần II. Bước ñầu khảo sát ngôn ngữ thơ Phạm Hổ.

Tài liệu ñược tải từ website

2



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
PHẦN I
NHỮNG TIỀN ĐỀ LÝ LUẬN LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

OBO
OKS
.CO
M

1. Lý luận chung về thơ và tác ñộng của thơ ñối với con người

1.1. Định nghĩa và ñặc trưng thơ

Văn xuôi, truyện ngắn, thơ ñều là những thể loại khá quen thuộc với ñời
sống tinh thần của con người, nhưng bên cạnh những nét chung, mỗi thể loại
mang ñến cho người ñọc những xúc cảm riêng. Trong văn xuôi, người ta có thể
dễ dàng tìm thấy những kết cấu biền ngẫu, phức tạp, thậm chí là tính khuôn mẫu
như quy ñịnh của thơ văn truyền thống. Chính những ñiều này ñã làm hạn chế
khả năng biểu ñạt, bộc lộ cảm xúc của người viết. Trái ngược với văn xuôi, thơ
ca giống như một thế giới mở cả về nội dung và hình thức. Sinh ra từ tâm hồn và
trái tim con người, thơ ñã trở thành tri âm của nhân loại từ bao thể kỉ qua. Thơ là
một phần của thế giới nội tâm, của ñời sống tâm linh con người. Yêu thơ và coi
thơ như người bạn tri kỷ của mình, người ta ñã tìm cho thơ nhiều cách lí giải
ñịnh nghĩa. Có người cho rằng “Thơ là lửa”, “ Thơ là sự sung mãn của tình cảm
mãnh liệt” (Banzăc). Tố Hữu quan niệm: “ Thơ biểu hiện tinh chất cuộc sống”,
“Thơ là tiếng nói tri âm”, “ Thơ là chuyện ñồng ñiệu”. Thơ gắn liền với cuộc
ñời, là sợi dây tình cảm ràng buộc mọi người. Đến với thơ chúng ta có thể bắt
gặp nhiều thể loại, hình thức khác nhau: thơ 2 chữ, 3 chữ, 4 chữ, thậm chí là
những bài thơ có sự kết hợp của nhiều thể thơ khác nhau. Chính sự phóng
khóang trong hình thức như vậy ñã làm cho thơ có khả năng xóa bỏ những hạn

KI L

chế vẫn thường tồn tại trong văn xuôi. Ngôn ngữ thơ không dày ñặc như ngôn
ngữ văn xuôi, mà chia cắt ra thành các phần ngắn hay dài âm luật. Sự ña dạng về
thể loại, hình thức thơ ñã dẫn ñến sự ña dạng về nhịp ñiệu. Nhịp ñiệu là sự nối
tiếp của các tiếng sắp xếp thành từng khung ñều ñặn của giọng nói và theo thời
gian. Trong bài hát thơ làm thành nội dung của âm nhạc, rồi thơ tách ra dần. Thơ
kể cho ta nghe một câu chuyện có sự cô ñọng nội tại của riêng nó và ñộc lập với
hình thức nhịp ñiệu. Nhịp ñiệu ấy trước hết ñược tạo nên bởi cách sử dụng từ
ngữ, cách gieo vần theo chủ ý của người sáng tác. Nhưng ñiều quan trọng hơn là

Tài liệu ñược tải từ website

3



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
từ nhịp ñiệu thơ người ta hiểu ñược nhịp ñiệu của cảm xúc của người sáng tác,
ứng với một nhịp ñiệu là một cung bậc khác nhau trong thế giới xúc cảm phong
phú của con người. Khác với văn xuôi, ñể thể hiện một ý tưởng nào ñó, nhà văn
có thể thể hiện nó trong một ñoạn văn ngắn hoặc cũng có thể giấu nó trong một

OBO
OKS
.CO
M

bài trường ca. Nhưng trong thơ, tính hàm súc cô dọng lại ñược ñặt lên hàng ñầu.
“Phép làm thơ thật khó lắm thay! Thơ luật chỉ có 56 chữ, thơ tuyệt cú chỉ có 28
chữ, mà ñủ cả mọi thể cách. Muốn thơ cổ kính thanh ñạm thì lại gần với thô,
muốn ñẹp ñẽ thì lại gần với lòe loẹt, hào phóng thì dễ tới chỗ buông thả, thật thà
thì dễ tới chỗ quê mùa. Cho nên lời ý giản dị, mạch lạc, ñầy ñủ, thông suốt, chất
phác mà vẫn nhã, mới lạ mà không trúc trắc, cao siêu mà vẫn có giọng ôn hòa.”
[7; ]. Muốn thể hiện một thông ñiệp trọn vẹn trong một giới hạn về dung lượng
như vậy, người nghệ sỹ cần thể hiện sự tinh tế của mình trong việc tìm tứ thơ và
sử dụng từ ngữ. Từ ngữ trong thơ chứa ñựng tiếng vang cảm giác của các chữ
trong sự kết hợp của chúng. Tố Hữu ñã từng chỉ rõ rằng: “ Chữ nghĩa không chỉ
là chữ a chữ b, mà cả cái tiếng vang lên trong chữ, tiếng vang của cả khoảng
cách giữa những chữ, những dòng.” Chính tiếng vang trong mỗi chữ, mỗi dòng
ấy sẽ vang lên ñồng diệu với tiếng vang của nhịp xúc cảm thể hiện qua mỗi bài

thơ.

1.2. Tác ñộng của thơ ñối với con người

Thơ hướng con người ta ñến với cái ñẹp, chia sẻ những ñau khổ cũng như
hạnh phúc mà con người gặp phải. Trải qua thời gian, thơ ñã và sẽ còn tồn tại
mãi cho ñến khi con người vẫn còn yêu thơ, cần thơ và tìm ñến thơ như một sự

KI L

giải phóng những nỗi niềm hay ước mơ và khát vọng.

Thơ không chỉ tồn tại và cần cho thế giới của người lớn, thơ cũng rất cần
thiết cho các em thiếu nhi. Các em yêu thơ bởi lẽ thơ dễ ñọc, dễ thuộc và dễ nhớ.
Thơ mang ñến cho các em bao ñiều mới lạ, cung cấp cho các em những hiểu biết
và nhận thức về thế giới xung quanh. Chức năng của thơ là hướng con người
ñến với chân, thiện, mĩ và chức năng ấy cũng áp dụng với thơ viết cho thiếu nhi.
Thơ không chỉ làm phong phú vốn hiểu biết cho các em, mà còn hướng tâm hồn
các em ñến với cái ñẹp, cái ñẹp của cuộc sống, cái ñẹp của nghệ thuật. Chính
Tài liệu ñược tải từ website

4



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
tớnh cht giu nhc ủiu ca th, cú lỳc nh mt ủiu hỏt, cú lỳc li nh mt bi
ủng dao hay mt bi vố ủó lm cho tr em yờu th.
Nu nh ủi tỡm mt ủnh ngha chc nng ủ cú th khỏi quỏt ủc tt c
cỏc ủc ủim ca th thỡ cú l s khụng th cú ủc mt ủnh ngha ủy ủ.

OBO
OKS
.CO
M

Nhng nu ủ tõm hn mỡnh lng li, thm trong tng cõu ch thỡ ta cú th hiu
ủc nhng giỏ tr m th mang li, nhng giỏ tr thm m ủó gúp phn nõng ủ
v lm ủp thờm tõm hn mi ngi.
2. Phỏt trin ngụn ng cho tr

2.1. c ủim ngụn ng tr em

"Giỏo dc ngụn ng cho tr phi bt ủu t rt sm, khi cỏc em cũn bộ v
phi thc hin s giỏo dc y bng ting m ủ"[6,7]. Trong giai ủon ủu ca
thi k th u, ng ngụn l mt cỏi gỡ ủú khụng th tỏch ri khi con ngi v
con ngi chim lnh nú thụng qua th gii vt th. Tr con cha th phõn bit
t ng v vt th, ủi vi chỳng, t ng trựng vi vt th. Ng ngụn phỏt trin
bng con ủng trc quan v c th. Mun cho tr em hc tờn gi cỏc vt th thỡ
cn phi by tt c cỏc vt th y ra trc mt. T ng v vt th phi ủi vo trớ
nóo con ngi cựng mt lỳc, tuy nhiờn v trớ then cht vn l vt th vỡ nú l ủi
tng ca nhn thc v ng ngụn. Tỏch khi th gii vt th, ngụn ng khụng
th phỏt trin ủc. iu ny s nh hng rt xu ủn s phỏt trin ca tr mt
khi ngụn ng ca chỳng phỏt trin chm tr thỡ s tip cn ca chỳng ủi vi th
gii xung quanh cng khụng th ton din ủc. Tr em tip thu nhng khỏi
nim c bn ủu tiờn v c th t mụi trng vt cht chung quanh thụng qua s

KI L

phõn tớch ca mỡnh. T ng s giỳp cho tr cng c nhng khỏi nim thu lm

ủc bng con ủng cm th. S phỏt trin ngụn ng ca tr em liờn h cht
ch vi s phỏt trin cm giỏc ca chỳng. Vỡ th, ủ cho ngụn ng ca tr em th ngụn ng phn ỏnh mt cỏch rừ rng v minh bch th gii vt th xung
quanh, ủem li cho cỏc em hiu bit tớch cc, ủc phỏt trin ủỳng ủn, thỡ cỏc
em cn phi ủc sinh hot trong mt mụi trng ca vt th, cỏc em phi ủc
giỏo dc ngụn ng ngay t nhng ngy ủu ủ cú th cú ủc ting núi chun v
vn t ng phong phỳ. chớnh kt qu quan sỏt hin thc cuc sng trong quỏ
Ti liu ủc ti t website

5



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
trỡnh chi v lao ủng s ủc phn ỏnh trong cỏc t ng.
2.2. S phỏt trin ngụn ng ca tr qua cỏc thi k
Cựng vi s phỏt trin v mt sinh lớ ca c th, t duy, ngụn ng tr em
cng phỏt trin v cú nhiu thay ủi qua tng giai ủon. Xut phỏt t mc ủớch

OBO
OKS
.CO
M

nghiờn cu, chỳng tụi ch ủ cp ủn s phỏt trin li núi, vn t ca cỏc em t
khi bit núi cho ủn bc tiu hc.

Ngay t khi trong giai ủon t 6 ủn 9 thỏng tui tr ủó xut hin nhu cu
phỏt trin ting núi. iu ny th hin ch tr chng nhng vui mng khi ủc
tip chuyn vi ngi ln, m chỳng cng ủó bt ủu hiu ủc mt vi ch v
thc hin theo. Trong giai ủon tr 1 tui, thụng qua vic tp núi, bt chc õm

thanh v hiu li núi, s hỡnh thnh nhng t ng cú ngha ủu tiờn. n khi
ủc 1 tui, tr ủó cú th núi ủc t 7 ủn 10 t. Bt ủu t thi k ny tr ủi,
vic phỏt trin chm lo, bi dng ngụn t cho tr l ủiu ht sc cn thit. Vỡ
trong giai ủon ny nhng t tr hc ủc s l vn t c bn cho vic hỡnh
thnh li núi ca tr, tỏc ủng nhn thc ca chỳng.

Nu nh trong thi k 1 tui, phn ln tr ch cú th phỏt õm ủc nhng
t ủn gin (nhng t m khi phỏt õm khụng cú s thay ủi v ng ủiu), thỡ
sang ủn thi k 2 tui, vn t ca cỏc em ủc tng lờn ủỏng k. Vỡ lỳc ny cỏc
em cú th phỏt õm ủc nhng t cú bin ủi thanh ủiu, dự rng s phỏt õm cỏc
t khi cú thanh ủiu ủi kốm ca tr cha hon ton chớnh xỏc. Nhng t ng m
tr hc ủc ủú l do chỳng tip nhn v bt chc trong quỏ trỡnh trong lỳc
ngi ln trũ chuyn vi tr. Quan sỏt tr cho thy kh nng bt chc nhng t

KI L

ủn gin húa v sau ủú l bt chc nhng t phỏt õm ủỳng ca ngi ln, phn
ỏnh thi k tớch ly vn t v l c s cho vic hỡnh thnh vn t. Vo lỳc ny,
vn t ca tr cha nhiu, nhng chớnh trong nhng lỳc vui chi, nhng lỳc hc
tp hp dn, khi quan sỏt s vt, xem tranh nh nhiu t ng cú th ủc bt ra
bt cht. Trong thi k ny nờn ủc cho tr nghe nhng bi th hoc dy cho
tr nhng bi hỏt ủn gin, d thuc d nh vi lng t va phi, phự hp vi
nhn thc ca chỳng. Bi l, mc ủớch ca vic dy t ng cho tr qua cỏc bi
th, bỏi hỏt l nhm tng vn t ch khụng phi l tng lng thụng tin tip
Ti liu ủc ti t website

6

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
nhn ủi vi nhn thc ca tr.
T 3 tui tr ủi, tr rt hay núi. Tr núi trong tt c cỏc tỡnh hung, minh
ha trũ chi bng li. Hn na vn t ng ca tr trong thi k ny khụng ch
bú hp trong phm vi nhng danh t gi tờn, ủnh danh s vt c th, m nú ủó

OBO
OKS
.CO
M

bc ủu biu l sc thỏi tỡnh cm ca tr. iu ny cú ngha l t la tui ny
tr ủi vn t ca tr s tr nờn phong phỳ hn vi nhiu t loi hn. Cng trong
thi gian ny (bt ủu t 3 tui tr lờn), ngi ln cn chỳ ý un nn cỏch phỏt
õm ca tr nht l khi phỏt õm nhng t ng cú thanh ủiu kho nh thanh ngó,
thanh sc, ủc bit l rốn luyn cho tr cỏc k nng bit phõn bit cỏc õm nghe
ging nhau.

Khi tr ủn tui ti trng, lỳc ny vn t ca tr ủc nõng lờn rừ rt
nh vo mt chng trỡnh ủo to chớnh quy. Cú nhng t ng tr khụng hiu
ủũi hi ngi ln phi gii thớch rừ rng, rnh mch . Hn na dự vn t ca tr
ủó tng lờn so vi thi k trc nhng vn ủũi hi cỏc vn bn (vớ d nh th,
truyn) trỡnh by rừ rng, t ng d hiu, gn gi vi sinh hot ủ va giỳp tr
hiu va cú th m rng vn t ca tr theo hng tớch cc.

2.3. Vai trũ ca th ca ủi vi nhn thc v phỏt trin ngụn ng tr
Tr em rt yờu th, thớch th v ủc th. Ngay t khi bit nhn thc, cỏc
em ủó sm quan tõm ủn th gii õm thanh cú phn ng nhy bộn vi nú v cú
mt s cm th k l ủi vi vic tip thu nhp ủiu. Cỏc em tip thu cỏc quy
lut v nhp ủiu nhanh v nh nhng hn l th gii ca hỡnh thc v mu sc.

Chớnh vỡ th m nhng bi th cú th gõy cho cỏc em n tng sõu sc.

KI L

Mt bi th hay chớnh l mt bn nhc. Cỏc em bộ nht cng ủó cú th
lnh hi ủc nhp ủiu ca nú, ủó cú kh nng cm thy thớch thỳ vi õm ủiu
ca cõu th, vi cỏi ủp ca s hi ho trong th. Nhng s tip thu bng õm
thanh kiu y, ủi lỳc ủi kốm theo s tip nhn c ni dung cú mt ý ngha rt
rng ln trong s phỏt trin khiu thm m v ngụn ng tr em. a bộ cng
nh tui chng no thỡ nhp ủiu cõu th cng phi rừ nột chng y, hỡnh nh
ngh thut ca th phi ủn gin chng y. iu y ủũi hi ngi ngh s khi
mun nhng bi th ca mỡnh ủn ủc vi cỏc em thỡ cn phi hiu ủc tõm lớ
Ti liu ủc ti t website

7



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
v ủc ủim ủi sng cng nh nhu cu nhn thc ca cỏc em ủ cú nhng sỏng
tỏc phự hp.
Xột trờn bỡnh din ngụn ng hc, th ca cú nhng tỏc ủng tớch cc ủi
vi vic phỏt trin ngụn ng cho tr nh. Mi mt ủon th hc thuc lũng l

OBO
OKS
.CO
M

mt vn t rt ln s lm giu v phỏt trin ngụn ng cỏc em. Bt c mt tỏc

phm th ca no ủú vit cho cỏc em cn phi ủỏp ng ủc cỏc yờu cu: s gin
ủn v khỳc chit ca nhp ủiu, cõu th v bi th phi ngn, hỡnh nh trong
th phi gin ủn v gn gi vi cỏc em, khụng cú nhng ủon mụ t v h cu
cú trỡnh ủ cao. Mi bi th ủu cú cỏch tip cn riờng nhiu khớa cnh nhng
cỏc em khụng nht thit vi hiu tt c nhng khớa cnh ca bi th. Vic yờu
cu cỏc em hiu ủc tt c cỏc khớa cnh v chi tit cng nh ni dung ca tỏc
phm ch ủỳng vi vn xuụi vỡ nhim v ca nú l truyn ủt cho cỏc em nhng
s vic c th. Nhng ủiu ủú khụng ủỳng vi cỏc tỏc phm th ca. Trong th
ca, cỏc em ch cn hiu cỏi chung nht, cỏi chớnh nht, phn cũn li cú th ủi qua
ý thc ca cỏc em m thụi. Trong mt bi th cú nhng t ng, hỡnh nh cỏc em
khụng hiu ủc ht, ủiu ủú l d nhiờn vỡ nhn thc ca cỏc em cũn nhiu hn
ch v cho cỏc em tip cn th chớnh l ủ m rng vn t ng ca cỏc em.
Th ca rt cn cho cỏc em. Vỡ vy, ngụn ng th ca va ủ khc phc
nhng nhc ủim trong ngụn ng cỏc em v lm phong phỳ thờm ngụn ng
cho cỏc em theo chiu hng tớch cc.
3. Lý lun v t vng

3.1. Quan ủim v t

KI L

T l ủn v tn ti hin nhiờn, sn cú ca ngụn ng. Do tớnh cht tn ti
hin nhiờn, sn cú ca t m ngụn ng loi ngi bao gi cng ủc gi l ngụn
ng ca cỏc t. Chớnh tng th cỏc t l vt liu xõy dng m thiu nú thỡ khụng
th hỡnh dung ủc mt ngụn ng. Cho ủn nay, trong ngụn ng hc cỏc ủnh
ngha v t ủó ủc ủa ra khụng ớt. Xột mt khớa cnh no ủú cỏc ủnh ngha
ny ủu cú phn ủỳng, nhng khụng bao gm ht ủc tt c cỏc s kin ủc
coi l t trong cỏc ngụn ng v ngay c trong bn thõn mt ngụn ng. Núi cỏch
khỏc, nhng ủnh ngha v t hin nay ủỳng nhng cha ủ. Xut phỏt t s
Ti liu ủc ti t website

8



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
khỏc nhau v cỏch ủnh hỡnh, v chc nng v nhng ủc ủim ý ngha ca t
trong cỏc ngụn ng khỏc nhau cng nh trong bn thõn mt ngụn ng no ủú,
cho nờn cỏc nh ngụn ng hc khụng cú s thng nht trong cỏch ủnh ngha v
miờu t t. Cho ủn nay, ủó cú hn 300 cỏch ủnh ngha v t. F. De. Saussure

OBO
OKS
.CO
M

ủó vit: T l mt ủn v luụn luụn ỏm nh t tng chỳng ta nh mt cỏi gỡ ủú
trung tõm trong ton b c cu ngụn ng mc dự khỏi nim ny khú ủnh
ngha. Cỏc t l nhng ký hiu õm thanh ca mt ngụn ng ủc cu to t
cỏc õm v v cú th to thnh trng (K. Buhker). T khụng phi ủn gin cú
tớnh s hc ca vt cht õm thanh v ý ngha m l mt chnh th cú t chc,
mt ủn v kt cu tớnh ca vt cht õm thanh v ý ngha (W. Schmidt). Tt c
cỏc ủnh ngha trờn ủõy ủu khụng bao quỏt ủc nhng ủc ủim c bn ca t,
chỳng ch cú th dựng lm nhng lun ủim xut phỏt khi nghiờn cu v miờu t
t.

Cỏc nh Vit ng ủó ủa ra rt nhiu quan ủim khỏc nhau v t v cỏch
nhn din t trong ting Vit vớ d nh:

T l ủn v nh nht, cú kt cu v ng õm bn vng, hon chnh, cú

chỳc nng gi tờn, ủc vn dng ủc lp, tỏi hin t do trong li núi ủ to
cõu. [1,142]

T l ủn v nh nht ca ngụn ng, ủc lp v ý ngha v hỡnh thc.
[2,61]

T ca ting Vit l mt hoc mt s õm tit c ủnh, bt bin, mang
nhng ủc ủim ng phỏp nht ủnh, nm trong nhng kiu cu to nht ủnh, tt
to cõu. [4;16]

KI L

c ng vi mt kiu ý ngha nht ủnh, ln nht trong ting Vit v nh nht ủ
T ca ting Vit l mt chnh th nh nht cú ý ngha dựng ủ cu to
cõu núi, nú cú hỡnh thc ca mt õm tit, mt khi vit lin. [3;69]
Cỏc nh Vit ng hc ủó xut phỏt t nhiu gúc ủ nghiờn cu, nhng
khớa cnh khỏc nhau ca t ủ ủa ra ủnh ngha, quan ủim v t ca riờng h.
T cỏc ủnh ngha trờn, cú th rỳt ra mt ủc ủim chung ca t ting Vit l mt
ủn v cú tớnh cht hai mt: mt hỡnh thc v mt ni dung. T ting Vit l mt
Ti liu ủc ti t website

9



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
ñơn vị ngôn ngữ có hình thức ngữ âm, nội dung, ngữ nghĩa ổn ñịnh (tính ñịnh
danh của từ) và hoạt ñộng ñộc lập trong lời nói (tức là khả năng tách biệt khỏi
những từ bên cạnh). Từ là một ñơn vị thực tế mà người nói có thể cảm nhận
việc như sau:

OBO
OKS
.CO
M

ñược. Trong quá trình nghiên cứu chúng tôi ñã chọn một khái niệm về từ ñể làm
“Từ của tiếng Việt là một chỉnh thể nhỏ nhất có ý nghĩa dùng ñể cấu tạo
câu nói, nó có hình thức của một âm tiết, một khối viết liền”. [3;69]
Tóm lại, từ chẳng những là ñơn vị cơ bản của từ vựng mà còn là ñơn vị cơ
bản của ngôn ngữ nói chung.
3.2. Từ ñơn

Căn cứ vào cấu tạo từ, từ tiếng Việt ñược chia ra thành các kiểu từ, bao
gồm: từ ñơn, từ ngẫu hợp, từ ghép, từ láy. Khi gọi là “từ ñơn”, “từ ghép”, hay
“từ láy”, ñiều này có nghĩa là các nhà ngôn ngữ học ñã căn cứ vào số lượng hình
vị ñể phân loại.
3.3. Từ ghép

Ngay trong cách ñịnh nghĩa về từ ghép cũng khá nhiều quan niệm khác
nhau ñược ñưa ra:

“Từ ghép là những từ cấu tạo bằng cách ghép hai hoặc hơn hai từ ñộc
lập”. [2;69]

“Từ ghép là những từ ñược tạo nên do phương thức tổ hợp (ghép) các
tiếng lại, mà giữa các tiếng (thành tố cấu tạo) ñó, có quan hệ về nghĩa với nhau”.
[1;145]

KI L

“Từ ñơn chỉ gồm một tiếng nên làm thành một ñơn vị ñơn giản.. Từ ghép,
trái lại là một ñơn vị phức hợp, có tổ chức nội tại. Từ ghép là một loại ñơn vị có
tổ chức cao hơn tiếng nói chung và cao hơn từ ñơn nói riêng một bậc”. [5;51]
Các ñịnh nghĩa trên tuy khác nhau về tính diễn ñạt song ñều thể hiện một
ñiểm chung, thống nhất: ñó là cấu trúc phức tạp của từ ghép. Dựa vào mối quan
hệ về nghĩa giữa các thành tố cấu tạo, từ ghép tiếng Việt bao gồm: từ ghép ñẳng
lập và từ ghép chính phụ. Từ ghép ñẳng lập là những từ mà các thành tố cấu tạo
có quan hệ bình ñẳng với nhau về nghĩa. Các thành tố cấu tạo trong từ ghép ñều
Tài liệu ñược tải từ website

10



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
rừ ngha v khi dựng mi thnh t nh vy ủ cu to t ủn thỡ ngha ca t
ủn v ngha ca cỏc thnh t ny khụng trựng nhau. Chng hn cỏc t: n khỏc
n , khỏc n núi, khỏc , khỏc núi. Nhng cng cú trng hp mt thnh t rừ
ngha t hp vi thnh t khụng rừ ngha. Vớ d nh cỏc t: ch bỳa, bp nỳc,

OBO
OKS
.CO
M

ủng sỏ, su mun. Do quan h cỳ phỏp ủng lp chi phi, nờn trong t ghộp
ủng lp, trt t cỏc yu t cú th thay ủi khụng c ủnh. Tuy nhiờn s thay ủi
trt t ny cng cũn ph thuc v chu s chi phi ca qui tc t , cho phộp t
ny cú th hoc khụng th thay ủi trt t cỏc yu t trong t ghộp.í ngha ca

t ghộp ủng lp so vi ý ngha ca cỏc ting trong t ghộp cú tớnh cht tp hp,
khỏi quỏt hn. Chớnh ý ngha khỏi quỏt y l mt trong nhng ủim lm cho t
ghộp ủng lp khỏc vi t ghộp chớnh ph.

T ghộp chớnh ph l t ghộp trong ủú thnh t cu to ny ph thuc vo
thnh t cu to kia, trong ủú thnh t ph cú vai trũ phõn loi, chuyờn bit húa
cho thnh t chớnh. Chng hn cỏc t: tu ha, c chua, da hu, xanh lố, l
nhng t ghộp chớnh ph. Xột v tớnh cht, t ghộp chớnh ph do quan h chớnh
ph sinh ra nờn trt t ca nú l trt t c ủnh, khụng d thay ủi.Vớ d hi
quõn khụng th ủo ngc trt t thnh quõn hi. V mt ng ngha, nu cỏc
ting cu to t ghộp cú cựng tớnh cht thỡ ngha ca thnh t chớnh qui ủnh ý
ngha chung ca ton t hp, ngha ca thnh t ph cú vai trũ thu hp phm vi
ngha ca thnh t chớnh (vớ d:: tu ha, c g). Trong trng hp, cỏc ting cú
tớnh cht khỏc nhau, thỡ ngha ca thnh t chớnh quyt ủnh ngha ca c t, vớ
d t thớ ủim.

KI L

Nhn din t ghộp khụng phi l mt vn ủ ủn gin ủi vi tr. Chớnh
vỡ th, vi nhn thc lý lun v t ghộp nh vy, s giỳp ta la chn chớnh xỏc
nhng t ghộp trong th Phm H lm phong phỳ thờm vn t vng cho cỏc em.
3.4. T lỏy

Nu phng thc t hp cỏc ting da trờn mi quan h v ngha cho ta
cỏc t ghộp, thỡ phng thc t hp cỏc ting trờn c s hũa phi ng õm cho ta
cỏc t lỏy(cũn gi l t kộp lỏy, t lỏy õm). Hu Chõu ủó ủnh ngha v t
lỏy nh sau:
Ti liu ủc ti t website

11

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
T lỏy l nhng t ủc cu to theo phng thc lỏy. ú l phng
thc lỏy ton b hay b phn hỡnh thc õm tit(vi thanh ủiu gi nguyờn hay
bin ủi theo quy tc bin thanh tc l quy tc thanh ủiu bin ủi theo hai
nhúm, gm nhúm cao: thanh hi,thanh sc, thanh ngang v nhúm thp: thanh

OBO
OKS
.CO
M

huyn, thanh ngó, thanh nng) ca mt hỡnh v hay mt ủn v cú ngha.. [4;40]
GS.Nguyn Thin Giỏp ủó ủnh ngha v t lỏy:

Ng lỏy õm l ủn v ủc hỡnh thnh do s lp li hon ton hay s lp
li cú kốm theo s bin ủi ng õm no ủú ca t ủó cú.Chỳng va cú s hi
hũa v mt ng õm, va cú giỏ tr gi cm, gi t.[3;86]

Cỏc ủnh ngha trờn, ủó chng t mt ủim chung trong quan nim ca
cỏc nh Vit ng hc v t lỏy. H ủu ly tớnh cht ging nhau mt mc ủ
no ủú v mt õm tit trong cu to t l c s ủ nhn din v t lỏy. T lỏy
trong ting Vit cú ủ di ti thiu l hai ting, ti ủa l bn ting cũn cú loi ba
ting. Trong ủú lỏy hai ting l loi tiờu biu cho t lỏy v phng thc lỏy ca
ting Vit. Mt s nh ngụn ng hc khụng núi ủn tớnh cht lp m cũn núi ủn
s bin ủi (cũn gi l ủi) trong t lỏy. Vỡ th, nu ch cú ủip m khụng cú ủi
(vớ d nh: ngi ngi, ngnh ngnh) s khụng th tr thnh t lỏy ủc. Kt
hp tiờu chớ v s lng ting vi cỏch lỏy, cú th phõn loi t lỏy bao gm: t

lỏy hai ting (cng gi l t lỏy ủụi), lỏy ba ting v t lỏy bn ting. Trong t
lỏy ủụi cú lỏy hon ton v lỏy b phn. T lỏy hon ton l nhng t hp cú s
tng ng hon ton gia hai thnh t nh: m m, o o, oang oang, chiờm
chip. T lỏy b phn l nhng t lỏy cú s khỏc nhau hoc õm ủu hoc õm

KI L

chớnh, thanh ủiu bao gi cng trựng nhau. Vớ d nh: lỳn phỳn, lỳng tỳng, ngụ
nghờ. Trong ting Vit hỡnh thc lỏy ba, lỏy t khụng nhiu, thm chớ nhiu
trng hp ủc xõy dng trờn c s cỏc t lỏy ủụi b phn .
Vic s dng cỏc t lỏy l rt hu ớch cho tr. Bi l, trong cỏch núi nng
hay miờu t, t lỏy s gúp phn lm c th húa ủi tng chỳng ta mun con tr
hng ủn. Khụng nhng th, cũn lm tng vn t cho cỏc em, tng kh nng
phỏt õm v tng kh nng nhn thc cho cỏc tr.

Ti liu ủc ti t website

12



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
PHN II
BC U KHO ST NGễN NG TH PHM H

OBO
OKS
.CO
M

1. c ủim th Phm H
1.1. H thng ủi tng miờu t

Bt c mt ngnh ngh thut no cng ủũi hi s sỏng to, bi l s khc
nghit ca thi gian khụng cho phộp nhng tỏc phm khụng cú cỏi tụi, khụng
cú du n, ủc tn ti. Thi ca cng l mt trong s nhng ngnh ngh thut
luụn ủũi hi sc sỏng to t nhng ngũi bỳt. Sỏng tỏc thi ca ủó khú, nhng vit
th cho thiu nhi cũn khú hn. Th gii ca cỏc em phong phỳ, luụn ủy p
nhng bt ng thỳ v, tõm hn cỏc em luụn khao khỏt hng ra th gii muụn
mu sc bờn ngoi. Vit th cho thiu nhi l mt mnh ủt mu m cho nhng ai
yờu thớch con tr cm bỳt. Nhng ủiu tng chng rt d y li khú thc hin
bit bao. Bi l nhn thc, suy ngh ca tr cũn hn ch, lm th no ủ tr chp
nhn, yờu thớch nhng sỏng tỏc ca mỡnh ủiu y ph thuc vo ti nng ngi
ngh s. Th cho thiu nhi cú nhiu, nhng ủng ủc vi thi gian, con s y
khụng nhiu. Phm H nh th ủó dnh c cuc ủi mỡnh ủ ủem li nim vui
cho cỏc em - l mt trong s ớt nhng nh th m ting th ca ụng cú nh
hng khỏ ln ủn cỏc em thiu nhi.

Chỳng tụi ủó tin hnh kho sỏt 104 bi th viot cho thiu nhi ca Phm
H v nhn thy c mt th gii phong phỳ ủa dng bit bao ủang hin dn ra
trc mt mỡnh. Ny ủõy l ngụn ng bn n o, ngụn ngqx ngi bn im

KI L

lng, ny ủõy l chỳ vt bụng rt ủi d thng, ny ủõy l nhng ngi bn
nh xinh xn, ri sau ủú l c mt khụng gian rng vi ủt nc Vit Nam ti
ủp, vi nhng ngi em thớch em yờu. Ngũi bỳt gin d nhng tinh t ca
Phm H ủó cung cp cho cỏc em nhng hiu bit gin d v c bn nht v th
gii vn vt xung quanh. ú l th gii ca cỏc loi qu nh: qu "Kh", qu
"na", qu da...,cỏc loi vt ủỏng yờu "g con v qu trng", "Ngng v vt"...

n vi th Phm H cỏc em nh ủc bc vo mt khụng gian rc r sc
mu, trn ngp õm thanh. Ngh thut mụ phng õm thanh t nhiờn ủó lm cho
Ti liu ủc ti t website

13



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
khụng gian trong th Phm H ủy cht sng. Tr th tip xỳc vi th gii xung
quanh bng cỏc giỏc quan ca mỡnh, cỏc em lng nghe, quan sỏt, s mú, ủ ủc
thy, ủc bit, ủc hiu v ghi nhn nhng õm thanh, nhng hỡnh nh t th
gii bờn ngoi vo trong tõm hn mỡnh. Phm H hiu ủc ủiu ủú v ụng ủó

OBO
OKS
.CO
M

bc nhng bc chõn vi nhng nhp tuyt vi ủ ủa vo trong th mỡnh
nhng õm thanh sng ủng ca cuc sng ủú l cỏch tỏc ủng trc tip, mnh
m nht ti giỏc quan ca tr nh. Qua ủú cỏc em cú th nghe thy rt nhiu
ting ủng ting kờu, hỡnh dung ủc nhiu ủng, tỏc hnh ủng ủc miờu t
trong bi. õy l ting "m v cho", kia l ting cũi tớ...te,tớ...te ca "Xe cha
chỏy".

Th Phm H khụng ch tỏi hin mt th gii mi l vi vụ vn ủiu lý
thỳ trc mt cỏc em nh, m th ụng cũn ủỏp ng nhng mong mun, nhu cu
tỡnh cm ca cỏc em khi ủn vi th. Tr nh ủc th Phm H, yờu thớch th
ụng bi l th Phm H ủó ủỏp ng ủỳng nhu cu tỡnh cm, nhng mong mun

ca cỏc em khi ủn vi th. Nhng yu t bt ng ng nghnh v húm hnh ủó
giỳp cho nh th truyn ủt trn vn thụng ủip ca mỡnh ủn vi cỏc em. Tr
nh luụn lm cho chỳng ta b bt ng bi li suy ngh v t duy riờng ca chỳng.
Vn sng ca cỏc em cũn ớt i, cú nhng ủiu tng nh gin ủn ủi vi chỳng
ta nhng tr cng cha hiu ủc, v nu cú hiu, chỳng hiu theo cỏch riờng
ca chỳng. ụi khi nhng suy ngh ủú cũn sai lm, ủi ngc vi quy lut thụng
thng. S húm hnh, ng nghnh v ủy cht bt ng y xut hin trong th
Phm H khi mi trt t logic thụng thng ủụi lỳc bin mt, cng nh li tr

KI L

nh nhiu khi khụng cng khụng cú ch cho s logic tn ti. Ny ủõy l cnh c
ủn g con nhao nhao tr li "Ng ri ủy " khi nghe g m hi "ủó ng cha
ủy h". (Bi "Ng ri").

Nhng cm nhn ngõy th, nhng hiu bit hn nhiờn, nhng suy ngh
trong sỏng y ai cng ủó tng tri qua mt ln v s khụng tr li ln th hai,
nờn ủn vi th gii vit cho thiu nhi trong th Phm H, dng nh trong mi
chỳng ta ủu thờm yờu tr, tõm hn mi ngi nh tr nờn trong sỏng hn, tinh
khit hn, nh nhng v thanh thn hn. Trong th gii ca cỏc em chỳng ta s
Ti liu ủc ti t website

14



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
tỡm li ủc nhng cỏi m trong cuc sng hụm nay, th gii ngi ln ny
chng th no tỡm thy ủc. To ra nhng yu t bt ng, húm hnh v ng
nghnh Phm H ủó lm phong phỳ v giu cú thờm th gii tui th ca cỏc

em. Mt cỏch vụ tỡnh ụng ủó thc hin nhng bi hc trc quan lý thỳ v ủỏng

OBO
OKS
.CO
M

ghi nh cho cỏc em hiu hn th gii con ngi v xó hi.
1.2. Ngh thut th Phm H
1.2.1. Bỳt phỏp miờu t

Th Phm H m ra trc mt cỏc em mt th gii phong phỳ, trn ủy
sc sng ca thiờn nhiờn, to vt. Nhng õm thanh, mu sc, hỡnh nh ti mi
ủú ủn vi cỏc em mt cỏch t nhiờn bi l Phm H ủó miờu t chỳng bng bỳt
phỏp chõn thc, nhng vn khụng lm mt ủi s sinh ủng. c th ụng, tr cú
th hỡnh dung ủc ủi tng m nh th miờu t, ủiu ủú cng ủng ngha vi
vic th Phm H ủó kớch thớch trớ tng tng tr nh. i vi nhng ủa tr
ủó nhỡn thy s vt ủú, thỡ nhng cõu th ca Phm H mt ln na khc sõu
vo trớ nh cỏc em phm trự khỏi nim m t miờu t. Vớ d, bi th C c rt
(trong Nhng ngi bn nh) . Nh th ủó giỳp cỏc em nhn din ủc t
mu sc bờn ngoi lỏ xanh, c ủ cho ủn cachs chỳng ny n, phỏt trin:
ln nh
Bờn nhau
t ủi
Ngp ủu
Nhy lờn

KI L

Thờm mt nột ủc sc trong bỳt phỏp miờu t ủy l cỏch Phm H ủt

cỏc ủi tng c th vo mt h thng ủ ti chung nht ủnh. iu ny va lm
rừ ủi tng miờu t, va lm tng kh nng liờn h gia cỏi c th vi cỏi
chung ca ủa tr.

Cỏc tp th trong Tuyn tp Phm H cú nhng cỏi tờn rt ủỏng yờu:
Bn trong vn, Nhng ngi bn im lng, Nhng ngi bn n o
Nhng bi th trong mi tp th ủu nhm mc ủớch lm rừ hn tớnh cht ủc
nờu ra trong tờn cỏc tp th ny. Núi ủn Bn trong vn, Phm H miờu t
Ti liu ủc ti t website

15



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
nhng chỳ g con, cõy na, cõy i, cõy kh... Núi ủn nhng ngi bn im lng l
cỏc em nh ngay ủn cỏi chi, cỏi thc, cỏi r, cỏi cu chỡ hay ch cn nghe
thy ting mỏy khõu, ting bay gp gỏp ca cỏc trc thng, cỏc em bit ngay ủú
l nhng ngi bn n o. iu quan trng khụng ch th hin s khộo lộo,

OBO
OKS
.CO
M

tinh t ca Phm H khi sp xp cỏc ủi tng theo tng ch ủim, m quan
trng hn l ụng ủó tng kh nng t duy v liờn h ca tr nh vi thc t theo
mt trng liờn tng nht ủnh. Chng hn núi ủn vn l cỏc em bit cú
nhng loi cõy no, nhng con vt no trong vn. Cỏch miờu t ny ca Phm
H cng phự hp vi quy lut phỏt trin ngụn ng ca tr nh. t ủi tng

miờu t trong mt hon cnh c th vi nhng t ng c th gn vi nhng ủc
trng ca mi ủi tng s giỳp cho cỏc em cú th vn dng vo giao tip mt
cỏch thnh tho v chớnh xỏc. T ủú, vic hc t v nh ngha ca t cng tr
nờn ủn gin hn.

1.2.2. Hỡnh thc hi ủỏp

Tt c nhng giỏ tr ni dung trong th Phm H ủó ủc truyn ủt ủn
cỏc em bng mt hỡnh thc th ủa dng. Th Phm H khụng ch dy cho cỏc
em nhng hiu bit ban ủu v th gii xung quanh m cũn dy cho tr nhng
ủiu hay l phi. Nhng bi hc y ủc th hin khộo lộo thụng qua hỡnh thc
nhng cuc trũ chuyn, nhng li hi ủỏp ca tr vi ngi ln. Tr em ln dn
lờn v tip xỳc rng hn vi th gii xung quanh v ln ủu tiờn ủc bc chõn
vo th gii nhiu mu sc nh vy ủa tr no chng l lm. Tt nhiờn chỳng s
ủt ra muụn vn cõu hi: cỏi ny l cỏi gỡ, ti sao li nh th, nh th ủ

KI L

lm gỡPhong Lờ tng cú nhn xột: Trc th gii bao la ngy cng rng
m lý thỳ, cỏc em hm h m bn khon trc muụn vn cõu hi, khụng th tớnh
c cuc ủi cú bao nhiờu cõu hi? Phm H ủó lng nghe nhng cõu hi ca
tr th, gii ủỏp nhng thc mc ca cỏc em bng cỏch riờng ca ụng. Khụng cú
nhng lý thuyt khụ khan ch cú nhng cõu hi ng nghnh ủỏng yờu ca tr v
nhng cõu tr li cng khụng kộm phn hn nhiờn; Bi l Phm H ủó cm
nhn th gii bng trc giỏc v trớ tng tng rt ủi hn nhiờn, bay bng ca
tr th. Nhng cõu hi y cú khi ủc th hin trc tip trong cuc ủúi thoi
Ti liu ủc ti t website

16

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
gia 2 nhõn vt ("Lỳa v giú"), cú khi chỳng li ủc th hin thụng qua vic
mn ging ca nhõn vt th ba ("Thuyn v cỏ", "Bn tay nh bỳp non"...)
1.2.3. Th th
Tin hnh kho sỏt 104 bi th chỳng tụi thy cỏc th th Vit Nam ủó

OBO
OKS
.CO
M

ủc vn dng trit ủ. Trong ủú: th hai ch ba bi (c c rt, thc, ma), th
ba ch 4 bi (Bp ci xanh, na, i, mt ụng trng), th lc bỏt mt bi ( su
riờng) chim s lng ln trong th Phm H l cỏc th loi 3, 4, 5 ch. Thm
chớ cú bi l s kt hp ca th 3 ch, 4 chchng hn bi Bụng hoa gỡ bn
hi. Vic vn dng nhiu th vo trong sỏng tỏc ca mỡnh nh vy Phm H ủó
to ra s ủa dng phong phỳ v nhp ủiu. Nhng cõu th mang õm hng ủng
dao, dõn ca phự hp vi tõm lý rn rng, vui ti ca con tr. Thm chớ õm
hng ca nhng bi th 4 ch cũn gi cho chỳng ta nh ủn nhng bi vố
nhng bi hỏt vui chi ca tr em khi xa:
Nghộ hnh nghộ h
Nghộ ch theo m

Thỡ nghộ theo ủn

Nghộ ch ủi cn

1.2.4. di ca cỏc bi th

Qua 9 tp th chỳng tụi kho sỏt, chỳng tụi nhn thy vic s dng t ng
ca nh th rt phúng khoỏng. Cú nhng bi th cú ủ di ngn, s lng t ng
rt ớt (Bi "Mt"), nhng cng cú nhng bi th di, s lng cõu nhiu, s
lng t ủc s dng trong bi th cng khỏ ln. Bi th G con v qu

KI L

trng (trớch trong tp th Bn trong vn) di 102 cõu, s dng 356 t hay
bi ụi dộp thn k ( trớch tp Chỳ vt bụng) di 71 cõu, s dng 292 t...
cú th coi l nhng vớ d tiờu biu cho vic s dng mt lng t khỏ ln trong
sỏng tỏc ca Phm H. S khỏc nhau v ủ di mi cõu th, s lng cõu t
trong mi bi khụng phi l mt s ngu nhiờn. Mi bi th vit v mt ủ ti
khỏc nhau, do vy, khụng th gũ ộp s lng cõu trong vi vo mt cỏi khuụn
nht ủnh. Nhng ủiu quan trng l do ủi tng tip nhn chi phi. Th Phm
H vit cho thiu nhi cỏc la tui khỏc nhay, vỡ vy dung lng ca mi bi
Ti liu ủc ti t website

17



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
th khụng ging nhau.Vỡ nhn thc ca cỏc em mi la tui l khỏc nhau... do
vy, hng ủn ủi tng tip nhn no thỡ bi th phi cú s tng ng trong
cỏch cu to ủon th cng nh s dng t ng.
Mc ủớch ca cỏc sỏng tỏc vit cho thiu nhi ủy l tng cng kh nng

OBO
OKS

.CO
M

hiu bit v cuc sng cho tr nh, tng vn t ng v t ủú bi dng tõm hn
cho cỏc em. Nhng lm th no ủ cú th thc hờn ủiu ny mt cỏch hiu qu,
thỡ li ph thuc vo kh nng sỏng to v s tinh t trong cm nhn, trong cỏch
vit ca mi tỏc gi. Phm H khụng ch l mt nh th, m dng nh ụng cũn
l mt nh tõm lớ ti nng, khi ụng t ra l ngi cú kh nng hiu ủc tõm lớ
tr. iu ny th hin ngũi bỳt th Phm H. Nu ai ủó tng ủc v yờu th
Phm H chc chn s nhn thy trong th Phm Hm t ng rt gin d khi
miờu t cỏc ủi tng. Nhng t ng ny khụng xut hin mt cỏch khụ cng
nh trong giao tip ca ngi ln, m nú ủc dựng theo tõm lớ tr em vớ d: õm
thanh ca ting mỏy khõu chy li ủc nh th bin thnh mt li ha Sp
xong ri! Sp xong ri, miờu t cỏi mỏy bay nh th vớ nú nh mt con chim
st ln, Nh th cũn nhõn húa c nhng s vt tng nh vụ hn ca thiờn
nhiờn vỡ th mi cú nga cha, nga con, mi cú cỏi nng nu ủũi bỳ ca chỳ
bờ nh. Ngh thut nhõn húa y ủó lm cho cỏc thc th tng vụ hn bng tr
nờn sng ủng, cú nhng hnh ủng, tớnh cỏch nh con ngi vy. iu ny ủó
lm cho cm nhn ca cỏc em v th gii xung quanh tr nờn ti ủp hn.
Tiu kt

Bng tõm hn tinh t nhy cm vi nhng xỳc cm tr th, Phm H ủó

KI L

to cho th mỡnh mt nột riờng d nhn, nột trong tro hn nhiờn nh tõm hn
con tr. ú khụng phi l ủiu m bt k nh th no cng lm ủc. Khụng ch
l mt nh th, Phm H cũn ging nh mt ngi ha s bng nột bỳt ti hoa
v lờn tng bc tranh: Bc tranh v loi cõy, loi qu trn ủy nha sng, bc
tranh v th gii con vt ủỏng yờu ri nhng con ngi em yờu em thớch l

m, l ch, cho ủn mi bc tranh rng ln v ủt nc Vit Nam xinh ủp...
ri t nhng bc tranh riờng l ủú ụng m ra mt th gii phong phỳ, nhiu mu
sc trc mt cỏc em. ễng ủó chp cỏnh cho trớ tng tng bay bng ca cỏc
Ti liu ủc ti t website

18



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
em bay cao hơn trong thế giới muôn vàn màu sắc và âm thanh. “Trẻ em lớn lên,
cùng với việc tiếp xúc vứi con người, các em còn tiếp xúc với cả một thế giới tự
nhiên kỳ diệu. Phải lâu lắm các em mới hiểu hết và tiếp xúc với những cảnh ngộ,
những nỗi niềm và số phận con người”. (Vũ Đình Minh- thiên nhiên trong thơ

OBO
OKS
.CO
M

viết cho thiếu nhi). Vậy thì hãy ñặt bàn tay các em vào những bàn tay rộng lớn
hơn mà chứa chan lòng nhân ái, hãy dẫn dắt những bước ñi chập chững ban ñầu
của các em vào cuộc ñời, hãy ñể tâm hồn còn trong trắng và mong manh như
thủy tinh của các em ñến với thế giới tươi ñẹp này. Những câu thơ giản dị, âm
ñiệu vui tươi rộn ràng ấy sẽ mãi còn ngân lên trong lòng các em.
2. Khảo sát từ vựng
2.1. Số lượng từ

Chúng tôi ñã tiến hành khảo sát 104 bài thơ trong “Tuyển tập Phạm Hổ” .
Nhà thơ ñã sử dụng 4743 từ. "Bắt ñầu từ thời kỳ 2 tuổi trở ñi, trẻ nhanh chóng

học nắm vốn từ trong tiếng mẹ ñẻ. Vốn từ của trẻ tăng lên hàng ngày. Hầu như
mỗi ngày trẻ lại học nắm ñược một số từ ngữ mới. Nếu như lúc 2 tuổi trẻ sử
dụng ñược khoảng 500 từ, thì ñến 2,5 tuổi có ñến 1000 từ và 3 tuổi có khoảng
2000 từ.[7,90]. Số lượng từ ngữ của trẻ ngày càng tăng lên qua các thời kỳ. Bắt
ñầu tuổi ñến trường, vốn từ của trẻ chẳng những ñược cung cấp trong quá trình
giao tiếp hàng ngày mà còn ñược bổ sung một cách có bài bản qua hệ thống sách
vở. Theo phân tích và thống kê, “ số lượng từ mà Sách giáo khoa lớp 1, 2, 3
cung cấp cho các em là 9361 từ, trong ñó Sách giáo khoa lớp 1 cung cấp cho các
em 2052 từ, lớp 2 là 3198 từ và lớp 3 là 4111 từ .” [8, ].

KI L

Với 4743 từ ñã sử dụng trong 104 bài thơ như vậy, thì những bài thơ của
ông không chỉ phù hợp với các em nhỏ lứa tuổi mầm non, mẫu giáo mà còn thực
sự bổ ích ngay cả với những học sinh tiểu học. Bởi lẽ, theo thời gian cùng với sự
thay ñổi về mặt sinh lí là sự thay ñổi về mặt tư duy và trí tuệ. Vỡ thế, không chỉ
vốn từ của các em tăng lên mà khả năng hiểu ñược nghĩa của từ của các em cũng
ñược mở rộng. Đặc biệt là những bài thơ của Phạm Hổ, mỗi bài thơ ñều hướng
ñến một ñối tượng cụ thể cho nên từ ngữ rất dễ hiểu và phù hợp với tâm lí con
trẻ.
Tài liệu ñược tải từ website

19



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
2.2. Vn ủ ngha ca t
Phn ln cỏc t ng trong th Phm H ủó kho sỏt ủu l nhng t ch
s vt, hot ủng, hin tng quen thuc vi thng ngy. Cú nhng s vt

thng ngy chung nht cho tt c cỏc em nh cỏi ging, cỏi ủỡnh, dao v

OBO
OKS
.CO
M

kộo. Cng cú nhng s vt thng ngy rt quen thuc vi tr em nụgn thụn,
ủc lờn ủó thy khụng khớ ca rung ủng, lng mc, vớ d nh hỡnh nh ng
nghnh ca chỳ bũ tỡm bn, bờ ủũi bỳ, nga con hay khu vn xanh
mt vi cỏc loi cõy qu bp ci xanh, c c rt. Cng cú s vt thng
ngy rt quen thuc vi tr em thnh ph nh nh tp th Tt c nhng ủi
tng ny ủu ủc miờu t vi ngụn t trong sỏng, gin d, khụng h tn ti
mt nột ngha xu no lm nh hng ủn ủu úc non nt ca tr. Trong 104 bi
th chỳng tụi kho sỏt, ch cú 02 bi cú s xut hin s chuyn ngha ca t,
trong 102 bi th cũn li cỏc t ủu xut hin vi t cỏch t ủn ngha.
Ngay trong phm vi 102 bi th cú tớnh cht ủn ngha nh vy, cng
khụng hon ton thng nht, m chỳng cũn cú s phõn loi. Cú nhng bi th
ch mt ngha ủn thun, vớ d nhng bi th miờu t cỏc loi qu nh qu
da, qu kh, qu na hay nhng bi th mang tớnh cht truyn dy cho
cỏc em nhng bi hc ủu tiờn trong cuc ủi. Vớ d núi ủiu hay, ban tay
nh bỳp lan. Tớnh cht ủn thun v ngha th hin ch cỏc t ng s dng
trong bi ủu nhm mc ủớch miờu t, lm ni rừ tớnh cht, ủc ủim ca mt ủi
tng c th. iu ny cú nh hng tớch cc ủi vi nhn thc ca tr nh, vỡ
qua cỏch miờu t c th ca Phm H, khi ủi vo thc t, cỏc em cú s nhn

KI L

thc chớnh xỏc, ủy ủ v vt th.

Cng trong phm vi 102 bi th cú tớnh cht ủn ngha, cũn xut hin
nhng trng hp ni hm ch cú mt ngha nhng ủi tng thuc vo ngoi
diờn ca khỏi nim ủú li khỏ rng.
(Vớ d: bi Thuyn v cỏ). Phm H dy cho cỏc em bit:
Thuyn ủi trờn nc
Ta núi: thuyn trụi
Cỏ ủi trong nc
Ti liu ủc ti t website

20



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Ta bo : cỏ bi.
Nhng sau ny khi tip xỳc nhiu hn vi thc t cỏc em s nhn ra nhiu
ủi tng, nhiu thc th tho món nhng tớnh cht va ủc nờu ra trong bi

OBO
OKS
.CO
M

th. Vớ d, sau ny khi núi ủi trờn nc, khụng ch cú thuyn m cỏc em cn
bit thm nhiu loi phng tin khỏc, cng nh cỏc em s bit thờm tờn nhiu
loi cỏ khỏc nhau. Nh vy, qua 102 bi th hoa cú tớnh cht ủn ngha ny, nh
th ủó cung cp cho cỏc em nh nhng cỏch hiu, khỏi nim c bn ban ủu lm
vn cho nhn thc ca cỏc em v sau.

Trong 9 tp th vit riờng cho thiu nhi ca Phm H, ch cú 02 bi th

xut hin s chuyn ngha ca t . Cú th ly bi th Na lm mt vớ d trong
cỏch s dng t ng cú hin tng chuyn ngha ca Phm H.
Na non xanh

Mi lot chot
Na m mt.

Hay trong bi th Mt cng cú hin tng chuyn ngha tng t: xe
cú mt ủốn/chõn ngi: mt cỏ/mt chim hỡnh trũn/mt ngi hỡnh lỏ.
Cú l cỏc em s thc mc khụng hiu Na m mt ngha l nh th no.
Liu ủú cú phi l ủụi mt thụng thng - mt c quan th giỏc cú chc nng ủ
nhỡn nh cỏc em vn thng ủc nghe, vn thng ủc bit hay khụng? Lỳc
ny rt cn s gii thớch ca ngi ln ủ giỳp tr nh hiu ủc mt na, mt
chõn ngha l nh th no. iu thỳ v l khụng phi tỏc gi to ra s chuyn
ngha vi dng ý ngh thut, m nhm gii thớch s chuyn ngha ca t mt

KI L

na, mt chõn trong thc t. õy ch l mt hin tng chuyn ngha trong vụ
vn nhng hin tng chuyn ngha m cỏc em s cũn gp sau ny. Nú l biu
hin cho tớnh cht ủa ngha ca t.
Nh vy, Phm H khụng ch lm giu thờm vn t cho cỏc em m cũn
lm giu thờm kh nng hiu cỏc mt ngha khỏc ca t cho tr, nú giỳp cỏc em
lm quen vi nhng tỡnh hung khỏc nhau ca cựng mt t. T ủú cỏc em cú th
nhn bit mt cỏch ton vn, sau sc v s ủa dng, phong phỳ ủn kỡ diu ca
ngụn ng m ủ. õy cng chớnh l tin ủ ủu tiờn v c bn giỳp cho cỏc em
Ti liu ủc ti t website

21

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
cú th ho nhp linh hot vi cng ủng giao tip xó hi.
2.3. Phõn loi t theo phm trự ủnh danh
Xột v mt ngha ủnh danh, ủi tng m lng t trong th Phm H
phn ỏnh cng rt ủa dng, phong phỳ. Chỳng tụi ủó tin hnh thng kờ t l
Ni dung

OBO
OKS
.CO
M

phn trm phm trự ủnh danh chớnh trong th Phm H nh sau:
S lng t

T l

124

2,6%

189

4,0%

T ch hin tng thiờn nhiờn

125

2,63%

T ch s lng

87

1,83%

71

1,5%

T ch ủng vt
T ch thc vt
T xng hụ
T ch b phn c th

T ch thi gian

T ch tớnh cht, trng thỏi, mu sc

T bng thng kờ trờn chỳng ta rỳt ra kt lun nhng ủi tng m th
Phm H nhc ủn phn ln thuc khung phm trự ni dung c bn ca t.
Trong ủú cỏc t Phm H ủó trang b, cung cp cho cỏc em nhng t ng c bn
v kin thc cn yu nht v cuc sng, ủ t ủú lm thnh nhng bc ủm
vng chc giỳp cỏc em hũa nhp vo mụi trng xó hi. Nhng t ng y li
ủc ủt trong mt vn cnh c th, trong nhng cu trỳc c th. Hay núi
cỏch khỏc nhng t ng ny khi xut hin ủu gn vi mt ủi tng no ủú

KI L

thuc mt ch ủim nht ủnh. Trong giao tip gia ngi ln vi tr con, ngi
ln thng gii thớch v vt ny ủiu kia, tc l ngi ln giỳp tr nhn thc v
mi quan h nht ủnh gia cỏc s vt v hin tng. Trong thc t ca vic giao
tip vi tr, ngi ln thng c gng xõy dng cỏc vn cnh c th, cú ủi
chiu so sỏnh nhm giỳp cho ủa tr d dng hn trong vic nhn bit s vt,
hin tng. Núi cỏch khỏc trong giao tip vi ngi ln, ủa tr thng xuyờn
tip xỳc vi mi quan h gia cỏc ủi tng ca th gii khỏch quan. Hn na,
khong t 2,5 tui tr ủi, tr cú kh nng quan sỏt ủng thi nhiu hin tng v
Ti liu ủc ti t website

22



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
cỏc hnh ủng k tip nhau, nhn bit ủc cỏc mc ủ khỏc nhau v mi liờn
h gia cỏc s vt v hin tng ca th gii xung quanh.
2.4. Phõn loi t da vo cu to
Chỳng tụi ủa tin hnh thng kờ s lng t ủn, t ghộp, t lỏy m nh
T loi
T ủn
T ghộp
T lỏy

OBO
OKS
.CO
M

th ủó s dng v thu ủc kt qu nh sau:
S Lng

T l

4017

84,7%

628

13,2%

98

2,0%

Vớ d

Qua bng thng kờ trờn, ta d dng nhn thy trong th Phm H chim
phn nhiu l t ủn, t ghộp chim mt t l va phi, cũn t lỏy chim t l
thp, hu nh khụng ủỏng k. Cú nhng bi th ch hon ton l t ủn, khụng
cú mt t ghộp no:

M, m i cụ bo

Thuyn ủi trờn nc








Ta núi: Thuyn trụi






Cỏ ủi trong nc




KI L

Ta bo cỏ bi


(Thuyn v cỏ)

Cng cú nhng bi th xut hin c t ủn, t lỏy, t ghộp tuy nhiờn s
xut hin ny l khụng ủỏng k.

Th con mỳa ủp
G





Nờn ủc quay phim
Ti liu ủc ti t website

23



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN


G



Hụm nay thy mỡnh
G

G

OBO
OKS
.CO
M

Ma trờn mn nh
Th con ngn ng
G

L

Quay hi bn bố




G

Mỡnh vi th kia




Th no tht nh

(Th ủc quay phim)

Bi th cú trờn 26 t, song ch cú 5 t ghộp, 20 t ủn v duy nht 1 t
lỏy. S chờnh lch v s lng t loi trong h thng t vng xut phỏt t ủc
ủim v s thụng dng khỏc nhau ca mi t loi trong s dng v giao tip
thc t. Nhng t ủn bao gi cng l nhng t c bn ủu tiờn cn thit cho
vic dy núi ca tr, khi tr bt ủu tp núi v bit núi, nhiu t ng chỳng vn
cha hiu ht ý ngha. Cu to ca t lỏy v t ghộp rt phc tp, v ủ hiu
ủc ý ngha cng nh cỏch s dng ca nú khụng phi l mt ủiu d, cũn ph
thuc vo hon cnh xut hin c th. Lỳc ủu tr hc nm ý ngha ca cỏc t

KI L

phc tp trờn c s ý ngha riờng bit ca mi thnh t, sau ủú tr mi hc nm
ý ngha chung ca t. T ghộp trong Ting Vit bao gm 2,3 õm tit tr lờn. Da
vo vai trũ ca mi thnh t v mi quan h ca nú vi cỏc thnh t khỏc, t
ghộp trong ting Vit bao gm : ghộp ủng lp v ghộp chớnh ph. Qua cỏc thi
k s tip nhn t ghộp ca tr cng cú khỏ nhiu thay ủi. Trong thi k tr t
1-2 tui, mi b phn (yu t) ca t (hay l mi õm tit trong t) ủc tr hiu
mt cỏch riờng bit. Vi t ghộp ủng lp tr hiu nú nha cỏc t ủn cng li
vi nhau, tr hiu ý ngha ca t ghộp chớnh ph trờn c s ý ngha ca yu t cú
Ti liu ủc ti t website

24



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

ngha, tr b qua yu t vụ ngha (vớ d: bn thu ngha nh t bn, nghch
ngm ngha nh t nghch). Khi tr t 2,5 tui ủn 3 tui, dn dn t ghộp
ủc tr hiu mt cỏch khỏi quỏt hn khi cỏc t ghộp ủú ủc tri giỏc nh mt
chnh th bao gm nhiu yu t, c yu t cú ngha v yu t vụ ngha. Tr hiu

OBO
OKS
.CO
M

thờm sc thỏi ý ngha nhn mnh khi cú mt cỏc yu t vụ ngha. Cho ủn 3 tui
tr ch yu s dng t ủn (cú mt õm tit). S lng t ghộp ủc thng kờ
100 tr t 2 ủn 6-7 tui ủc phỏt trin nh sau: 2 tui t ghộp chim 5% tng
s; 3 tui t ghộp chim 20% tng s; 6-7 tui t ghộp chim 40% tng s[7;
73, 74]. T s liu ny cú th hiu ủc vỡ sao trong th Phm H s lng t
ghộp khụng phi l nhiu nh vy. Khụng ch l s phc tp trong cu to, ý
ngha ca t ghộp cng phc tp v tru tng hn khi so sỏnh vi t ủn.
V t lỏy, t lỏy ủc cu to da trờn c s v mt lỏy õm gia cỏc yu
t cu thnh ca t. T lỏy giu giỏ tr biu cm, gi hỡnh. Hiu v t lỏy khụng
ch l hiu v hỡnh thc cu to ca t m cũn l hiu ủc ý ngha ca t. Vi
tr nh, hiu v s dng ủc t lỏy cũn khú hn t ghộp, vỡ gia cỏc yu t ca
t lỏy ngoi quan h v mt ng õm thỡ xột v ngha trong mt s trng hp
ngha ca t lỏy cũn tru tng hn t ghộp. Chớnh vỡ th, mc dự khi thng kờ
cỏc bi th ca Phm H ta vn thy cú s xut hin ca t lỏy song s lng
ca nú khụng nhiu, thm chớ l khỏi ớt. S dng t lỏy trong th cú tỏc dng
lm tng tớnh cht biu cm v gi hỡnh cho ủi tng ủc miờu t cng nh
cho giỏ tr ca cõu th, bi th. Nh vy phn lớ lun ủó trỡnh by trờn, s dng
t lỏy rt hu ớch cho s phỏt trin nhn thc cng nh ngụn ng ca tr. Trong

KI L

th Phm H ủó s dng kt hp t ủn, t ghộp v t lỏy, s xut hin ca t
lỏy tuy khụng nhiu nhng cng ủỏp ng nhng yờu cu lớ lun chỳng tụi ủa ra
phn trờn. Vớ d, khi miờu t qu kh qu na nh th vit:
Kh chớn ủy cnh

Vng treo lúng lỏnh
Hay Ht nh ra

en lay lỏy
Vic s dng cỏc t lỏy (na), (lay lỏy) khụng ch lm tng tớnh biu cm,
Ti liu ủc ti t website

25