Quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường Đại học, Cao đẳng công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ An

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

NGUYỄN THỊ NGỌC DUNG

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TÀI CHÍNH
ĐỐI VỚI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG
CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGHỆ AN - 2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

NGUYỄN THỊ NGỌC DUNG

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TÀI CHÍNH
ĐỐI VỚI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG
CÔNG LẬPTRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN
Chuyên ngành: Kinh tế chính trị
Mã số: 60.31.01.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học:

TS. NGÔ VĂN VŨ

NGHỆ AN - 2015


i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện dưới sự
hướng dẫn của Thầy hướng dẫn khoa học. Các số liệu và trích dẫn được sử
dụng trong Luận văn có nguồn gốc rõ ràng. Các kết quả nghiên cứu của Luận
văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Ngọc Dung


ii
LỜI CẢM ƠN
Trước hết, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Ngô Văn Vũ,
người đã trực tiếp hướng dẫn em, tận tình chỉ dẫn, định hướng và tạo mọi điều
kiện thuận lợi nhất trong suốt thời gian thực hiện nghiên cứu đề tài.
Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Quý Thầy cô giáo khoa Kinh tế,
Trường Đại học Vinh đã quan tâm giúp đỡ để em được học tập, nghiên cứu và
hoàn thành luận văn.
Em xin trân trọng cảm ơn các cơ quan, đơn vị, cá nhân đã chia sẻ thông
tin, cung cấp cho em nhiều nguồn tư liệu, tài liệu hữu ích phục vụ cho đề tài
nghiên cứu. Đặc biệt là các đơn vị Sở Tài chính Nghệ An, Kho bạc Nhà nước
Nghệ An, Cục Thống kê Nghệ An; các trường đại học, cao đẳng công lập trên
địa bàn tỉnh Nghệ An...
Cuối cùng, em xin phép được cảm ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã
động viên và tạo điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình học tập,
nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.

Xin trân trọng cảm ơn!
Nghệ An, tháng 10 năm 2015
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Ngọc Dung


iii
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN.............................................................................................i
LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT...........................................................vii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BẢNG BIỂU.............................................viii
MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài..........................................................................
2. Tổng quan nghiên cứu.............................................................................
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu...........................................................
4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu.......................................
5. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................
6. Những đóng góp cho luận văn.................................................................
7. Kết cấu của Luận văn..............................................................................
CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ
TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG CÔNG
LẬP...................................................................................................................7
1.1. Một số vấn đề cơ bản về tài chính các trường đại học, cao đẳng
công lập.........................................................................................................
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm các trường đại học, cao đẳng
công lập............................................................................
1.1.2. Tài chính các trường đại học, cao đẳng công lập.............

1.2. Quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường đại học, cao
đẳng công lập..............................................................................................
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm, mục tiêu của quản lý nhà nước
về tài chính đối với các trường đại học, cao đẳng
công lập..........................................................................


iv
1.2.2. Nguyên tắc quản lý nhà nước về tài chính đối với các
trường đại học, cao đẳng công lập.................................
1.2.3. Nội dung quản lý nhà nước về tài chính của Sở Tài
chính đối với các trường đại học, cao đẳng công lập
.......................................................................................

1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về tài chính đối
với các trường đại học, cao đẳng công lập...............................................
1.3.1. Nhân tố khách quan......................................................
1.3.2. Các nhân tố chủ quan (từ phía Sở Tài chính).................

CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TÀI CHÍNH
ĐỐI VỚI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG CÔNG LẬP TRÊN
ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN.........................................................................36
2.1. Khái quát về các trường đại học, cao đẳng công lập trên địa
bàn tỉnh Nghệ An.......................................................................................
2.1.1. Tình hình hoạt động của các trường đại học, cao
đẳng công lập.................................................................
2.1.2. Tình hình tài chính các trường đại học, cao đẳng
công lập..........................................................................

2.2. Thực trạng quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường
đại học, cao đẳng công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ An...........................
2.2.1. Công tác tham mưu các chế độ, chính sách và tổ
chức hướng dẫn thực hiện..............................................
2.2.2. Thực trạng hướng dẫn lập và phân bổ dự toán NSNN
hàng năm.......................................................................
2.2.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện chấp hành dự toán..........
2.2.4. Thực trạng xét duyệt và thông báo quyết toán.............
2.2.5. Thực trạng kiểm tra, thanh tra về tài chính...................

2.3. Đánh giá chung quản lý nhà nước về tài chính đối với các


v
trường đại học, cao đẳng công lập địa bàn tỉnh Nghệ An......................
2.3.1. Kết quả đạt được...........................................................
2.3.2. Hạn chế.........................................................................
2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế.............................................

CHƯƠNG 3 ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN
LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC,
CAO ĐẲNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN.......................................77
3.1. Quan điểm và định hướng quản lý nhà nước về tài chính đối
với các trường Đại học, cao đẳng công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ
An.................................................................................................................
3.1.1. Định hướng phát triển các trường đại học, cao đẳng
công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ An................................
3.1.2. Định hướng tăng cường quản lý nhà nước về tài
chính đối với các trường Đại học, cao đẳng công lập
trên địa bàn tỉnh Nghệ An đến năm 2020......................

3.2. Giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về tài chính đối với
các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn tỉnh Nghệ An.......................
3.2.1. Hoàn thiện chế độ, chính sách và pháp luật, các văn
bản hướng dẫn thực hiện...............................................
3.2.2. Tăng cường chỉ đạo công tác quyết toán......................
3.2.3. Tăng cường chỉ đạo kiểm tra, thanh tra tài chính các
trường đại học, cao đẳng công lập.................................
3.2.4. Thực hiện quy trình tiếp nhận và xử lý hồ sơ từ lập
và phân bổ dự toán, chấp hành dự toán và quyết
toán ngân sách theo mô hình “một cửa”.......................
3.2.5. Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán
bộ Sở Tài chính...............................................................


vi
3.2.6. Tăng cường cơ sở vật chất, hiện đại hóa, đẩy mạnh
ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý
nhà nước về tài chính.....................................................

3.3. Một số kiến nghị..................................................................................
3.3.1. Kiến nghị đối với cơ quan nhà nước cấp trên................
3.3.2. Kiến nghị đối với các trường đại học, cao đẳng công
lập..................................................................................

KẾT LUẬN....................................................................................................95
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................97
PHỤ LỤC.....................................................................................................101

vii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
GTGT

Giá trị gia tăng

GV

Giáo viên

HĐND

Hội đồng nhân dân

KH

Kế hoạch

LĐ, TB&XH

Lao động, Thương binh và Xã hội

NS

Ngân sách

NSĐP

Ngân sách địa phương

NSNN

Ngân sách nhà nước

NST

Ngân Sách Tỉnh

TABMIS

Phần mềm Hệ thống Thông tin Quản lý
Ngân sách và Kho bạc

TNDN

Thu nhập doanh nghiệp

UBND

Ủy ban nhân dân


viii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BẢNG BIỂU
Trang
Hình:
Hình 1.1. Quy trình hướng dẫn và lập phân bổ dự toán các trường đại
học, cao đẳng công lập..................................................................................20
Hình 1.2. Quy trình thanh tra tài chính tại các trường đại học, cao đẳng
công lập...........................................................................................................29

Bảng 2.1. Định mức phân bổ chi thường xuyên khối đào tạo, dạy nghề
giai đoạn 2008-2010 và giai đoạn 2011-2015...............................................45
Bảng 2.2. Quy trình hướng dẫn lập và phân bổ dự toán NSNN tại Sở Tài
chính Nghệ An...............................................................................................49
Bảng 2.3. Số giao dự toán chi thường xuyên các trường đại học, cao đẳng
công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ An (giai đoạn 2009-2013).......................53
Hình 2.1. Hoạt động kiểm tra thường xuyên tài chính các trường đại học,
cao đẳng công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ An.............................................60
Bảng 2.4. So sánh mức trần thu học phí với định mức chi thường xuyên
của các trường đại học, cao đẳng công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ An....72
Hình 3.1. Sơ đồ tiếp nhận và xử lý hồ sơ giao dịch “một cửa”..................84


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đại hội XI của Đảng ta đã xác định đào tạo nguồn nhân lực là một
trong 3 khâu đột phá chiến lược, nhất là nguồn nhân lực có chất lượng cao
gắn với phát triển khoa học công nghệ. Để thực hiện đổi mới căn bản, toàn
diện nền giáo dục quốc dân, trong đó có giáo dục đào tạo - dạy nghề thì phải
thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, biện pháp, song nhận thức chung cho thấy
việc giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các trường đại học nhất là
giao quyền tự chủ về tài chính được coi là khâu quyết định để nâng cao chất
lượng giáo dục đại học.
Bên cạnh việc giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính thì
cần hết sức quan tâm, tăng cường hơn nữa công tác quản lý Nhà nước về tài
chính, nhất là công tác kiểm tra, giám sát, yêu cầu tính công khai, minh bạch,
trách nhiệm giải trình của các trường đại học, cao đẳng nhằm đảm bảo các
trường hoạt động theo đúng luật pháp.
Sở Tài chính là cơ quan chuyên môn trực thuộc UBND tỉnh được giao

nhiệm vụ giúp UBND tỉnh quản lý nhà nước về lĩnh vực tài chính đồng thời
chịu sự chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra về chuyên môn, nghiệp vụ của Bộ Tài
chính. Trong những năm qua, mặc dù công tác quản lý nhà nước về tài chính
đối với các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã có những
nỗ lực nhất định nhằm hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, bên
cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý nhà nước về tài chính đối với
các trường đại học, cao đẳng vẫn còn nhiều hạn chế như: lập và phân bổ dự
toán chưa đạt chất lượng cao, còn chậm trễ về mặt thời gian; cơ cấu chi ngân
sách bất hợp lý; công tác hướng dẫn các chế độ, chính sách còn thiếu kịp thời;
quá trình quyết toán, thanh tra và kiểm tra còn phát hiện các sai phạm trong


2
quá trình quản lý tài chính của các đơn vị… Nguyên nhân xuất phát từ những
nguyên nhân khách quan và chủ quan như bất cập trong việc ban hành các cơ
chế, chính sách của Nhà nước; từ phía các trường đại học, cao đẳng và từ phía
Sở Tài chính.
Bản thân tác giả là một chuyên viên đang làm việc tại Sở Tài chính
Nghệ An, công việc liên quan trực tiếp đến công tác quản lý nhà nước về tài
chính đối với các trường đại học, cao đẳng. Với mong muốn nghiên cứu thực
trạng và tìm ra được nguyên nhân, đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường
hơn nữa công tác quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường đại học,
cao đẳng trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
2. Tổng quan nghiên cứu
Qua quá trình tìm hiểu thực tế và tra cứu các tài liệu liên quan. Tác giả
nhận thấy các nghiên cứu tập trung chủ yếu vào quản lý tài chính, cơ chế quản lý
tài chính và các nghiên cứu về quản lý nhà nước về tài chính chưa nhiều, cụ thể:
Đề tài cấp Bộ của Bộ Tài chính năm 2010 “Hoàn thiện cơ chế quản lý
tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp giáo dục, đào tạo đại học và cao đẳng
công lập”, do TS. Lê Xuân Trường, Học viện Tài chính làm chủ nhiệm. Đề

tài đã tập trung phân tích những vấn đề cơ bản về quản lý tài chính đối với các
trường đại học, cao đẳng công lập; mô hình tổ chức cung cấp dịch vụ giáo dục
và cơ chế quản lý tài chính đối với mô hình này; đề tài cũng đã phân tích nội
dung cơ bản của cơ chế tự chủ tài chính áp dụng đối với các đơn vị sự nghiệp
giáo dục đại học. Tuy nhiên, đề tài không đề cập về hoạt động quản lý nhà
nước dưới góc độ của Sở Tài chính mà tác giả nghiên cứu.
Luận án tiến sĩ “Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tỉnh An
Giang giai đoạn 2011-2015 và tầm nhìn đến năm 2020” của tác giả Tô Thị
Hiền - Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh. Luận án đã đưa ra bộ tiêu
chí ở các cấp độ để làm cơ sở đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước.


3
Luận án tiến sĩ “Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính đối với các đơn vị
dự toán trong tiến trình cải cách tài chính công ở Việt Nam” của tác giả
Nguyễn Hồng Hà - Học viện Tài chính. Luận án đã làm rõ nội hàm của quản
lý tài chính đối với các đơn vị dự toán trong đó có các trường đại học, cao
đẳng công lập và đã đề xuất giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước
như thay đổi phương thức cấp phát ngân sách thường xuyên theo hướng đặt
hàng sản phẩm đầu ra hoặc đấu thầu gói hỗ trợ kinh phí thường xuyên cuốn
chiếu theo tiêu chuẩn ISO.
Luận văn thạc sĩ “Hoàn thiện quản lý tài chính tại các trường đại học,
cao đẳng công lập trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh” của tác giả Nguyễn
Tấn Lượng, Đại học kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn đã đi sâu vào
nghiên cứu hoạt động quản lý tài chính tại các trường đại học, cao đẳng công
lập như khái niệm, nội dung và đề ra định hướng phát triển bền vững tài chính
cho các trường với mô hình tài chính theo hướng Nhà nước đóng vai trò đầu
tư và mở rộng nguồn xã hội hóa từ người học, cộng đồng và các nguồn thu
hợp pháp khác.
Luận án tiến sĩ “Quản lý nhà nước về tài chính hoạt động có thu tại

đơn vị dự toán quân đội” của tác giả Nguyễn Huy Tranh, Đại học Kinh tế
Quốc Dân. Đề tài đã làm rõ được lý luận Quản lý nhà nước về tài chính hoạt
động có thu tại đơn vị dự toán quân đội, cách quản lý đối với các loại hình
hoạt động có thu tại các đơn vị dự toán quân đội. Tác giả cũng đã áp dụng
phương pháp điều tra khảo sát, phỏng vấn sâu và đặc biệt áp dụng mô hình
hồi quy tuyến tính để làm cơ sở đánh giá thực trạng và đề ra giải pháp có cơ
sở khoa học. Tuy nhiên, phần giải pháp của tác giả còn chung chung, chưa
được cụ thể hóa; chưa nghiên cứu sâu về lập và phân bổ dự toán theo khuôn
khổ chi tiêu trung hạn, quản lý theo kết quả đầu ra.
Luận án tiến sĩ “Quản lý tài chính các trường Đại học công lập ở Việt
Nam” của tác giả Vũ Thị Thanh Thủy, Đại học Kinh tế Quốc Dân. Đối tượng


4
nghiên cứu của Luận án là Quản lý Nhà nước về tài chính các trường Đại học
công lập ở Việt Nam. Luận án đã hệ thống hóa được cơ sở lý luận về quản lý
tài chính. Luận án đã đề xuất khái niệm mới về tự chủ tài chính các trường đại
học công lập, thiết lập các chỉ tiêu đánh giá quản lý tài chính các trường Đại
học công lập. Tuy nhiên, luận án nghiên cứu trên phạm vi rộng (các trường
đại học công lập Việt Nam) và dưới góc độ quản lý của Nhà nước nói chung.
Cơ sở lý luận quản lý nhà nước về tài chính mới chỉ khai thác trên khía cạnh
quản lý tài chính tại các trường đại học công lập như quản lý thu, chi, tài sản
và quản lý tài chính theo hướng tự chủ tài chính trong khi đó quản lý nhà
nước về tài chính nội dung bao gồm công tác hoạch định chính sách, tổ chức
thực hiện và thanh kiểm tra tài chính của các đơn vị. Chính vì vậy, Luận án
chưa nghiên cứu triệt để đối tượng nghiên cứu.
Qua nghiên cứu, tìm tòi các tài liệu liên quan đến hoạt động quản lý nhà
nước về tài chính như đề tài cấp Bộ, luận án, luận văn... Các nghiên cứu đó chủ
yếu khai thác trên khía cạnh cơ chế quản lý, quản lý tài chính tại các đơn vị sự
nghiệp công lập, quản lý ngân sách nhà nước, quản lý nhà nước về tài chính

nhưng áp dụng đối với đơn vị không phải là đơn vị sự nghiệp công lập. Song
đề cập đến công tác quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường đại học,
cao đẳng công lập ở phạm vi Sở Tài chính vẫn đang còn hạn chế. Trên cơ sở kế
thừa và phát triển các nghiên cứu trước đó cũng như thực tiễn công tác, tác giả
đã lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý Nhà nước về tài chính đối với các
trường đại học, cao đẳng công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ An”.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu nội dung liên quan đến hoạt động quản lý nhà
nước về tài chính đối với các trường đại học, cao đẳng công lập từ đó đề xuất
các giải pháp có giá trị thực tiễn nhằm huy động và sử dụng nguồn vốn


5
NSNN và xã hội có hiệu quả, đúng chế độ để nâng cao chất lượng nguồn nhân
lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo hướng mở
rộng quyền tự chủ tài chính.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu trên, cần làm rõ các nhiệm vụ cụ thể sau:
(1) Xây dựng cơ sở lý luận quản lý nhà nước về tài chính đối với các
trường đại học, cao đẳng.
(2) Phân tích và đánh giá thực trạng về quản lý nhà nước về tài chính
đối với các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
(3) Đề ra Quan điểm, định hướng và đề xuất các giải pháp có cơ sở
khoa học nhằm tăng cường quản lý nhà nước về tài chính với các trường đại
học, cao đẳng trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu:
Quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường đại học, cao đẳng của
Sở Tài chính Nghệ An. Đối tượng quản lý là các trường Đại học, Cao đẳng

công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ An do UBND tỉnh thành lập, quản lý về mặt
tổ chức, biên chế, kinh phí và hoạt động.
Phạm vi nghiên cứu:
- Phạm vi về không gian: Các trường đại học, cao đẳng công lập thuộc
địa phương quản lý trên địa bàn tỉnh Nghệ An
- Phạm vi về thời gian: Thực trạng giai đoạn từ năm 2009 đến năm
2013 và định hướng đến năm 2020.
5. Phương pháp nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, tác giả đã sử dụng kết hợp các
phương pháp nghiên cứu chính sau:
5.1. Phương pháp nghiên cứu tại bàn: nhằm tìm ra cơ sở lý thuyết
dùng để phân tích thực tiễn, thống kê các số liệu về tình hình tài chính các


6
trường đại học, cao đẳng công lập và thực trạng quản lý nhà nước về tài chính
đối với các trường đại học, cao đẳng công lập. Cụ thể:
- Phương pháp thu thập dữ liệu: Phương pháp này sử dụng cho toàn bộ
các nội dung của luận văn tác giả.
Dữ liệu được thu thập từ nguồn dữ liệu sơ cấp - Phiếu điều tra và nguồn
dữ liệu thứ cấp bao gồm:
+ Dữ liệu về số lượng các trường, quy mô sinh viên, giảng viên, tình
hình nguồn lao động đào tạo được tổng hợp từ website của các trường, Niên
giám thống kê và báo cáo của Sở Lao động, Thương binh và Xã hội.
+ Số liệu về tài chính của các trường cao đẳng, đại học công lập trên
địa bàn tỉnh Nghệ An được tổng hợp từ các báo cáo tài chính các năm.
+ Số liệu quyết toán, kiến nghị của thanh tra được tổng hợp từ Biên bản
quyết toán, kết luận thanh tra của Sở Tài chính Nghệ An.
+ Một số nguồn khác như các văn bản quy phạm pháp luật, các bài viết
được công bố trên website, tạp chí tài chính.

- Phương pháp tổng hợp: tác giả tiến hành tổng hợp các nội dung lý
thuyết; tổng hợp các dữ liệu như tổng hợp số lượng và cơ cấu các trường,
tổng hợp về quy mô và chất lượng sinh viên, giảng viên; tổng hợp số liệu về
tình hình tài chính của các trường sau khi xử lý số liệu từ các báo cáo quyết
toán hàng năm của đơn vị...
- Phương pháp phân tích so sánh: đây là phương pháp sử dụng nhiều
cho phần phân tích và đánh giá thực trạng cũng như đề xuất các giải pháp.
5.2. Phương pháp điều tra
- Sử dụng bảng hỏi: để khảo sát lấy ý kiến về các nhận định mà tác giả
đưa ra liên quan đến hoạt động quản lý nhà nước về tài chính đối với các
trường đại học, cao đẳng.
- Số lượng phiếu khảo sát: 100 phiếu (70 phiếu khảo sát lấy ý kiến của
Ban giám hiệu, Lãnh đạo phòng ban và Phòng Tài chính - kế hoạch của các
trường đại học, cao đẳng công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ An; 30 phiếu khảo
sát lấy ý kiến của Ban giám đốc Sở, Phòng NST trực tiếp quản lý các trường
và Phòng Thanh tra Sở Tài chính Nghệ An).


7
- Phương pháp thu thập: Phát phiếu trực tiếp cho cán bộ thuộc Sở Tài
chính (bao gồm: Ban giám đốc Sở, Phòng NST trực tiếp quản lý các trường
và Phòng Thanh tra Sở Tài chính Nghệ An) và Gửi qua địa chỉ mail hoặc gửi
đường bưu điện đối với các đối tượng khảo sát ở các trường đại học, cao đẳng
công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ An (Bao gồm: Ban giám hiệu, Lãnh đạo
phòng ban và Phòng Tài chính - kế hoạch tại Sở Tài chính Nghệ An).
6. Những đóng góp cho luận văn
- Khái quát hóa, hệ thống hóa và làm rõ thêm những vấn đề cơ bản
quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường đại học, cao đẳng công lập.
- Phân tích thực trạng và đánh giá quản lý nhà nước về tài chính đối với
các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn tỉnh Nghệ An trên cơ sở phân tích

số liệu tài chính
- Đề xuất các giải pháp có cơ sở khoa học, mang tính vừa cấp bách, vừa
lâu dài nhằm nâng cao chất lượng về quản lý nhà nước về tài chính với các
trường đại học, cao đẳng công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
7. Kết cấu của Luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo và
phụ lục, luận văn có kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề cơ bản quản lý nhà nước về tài chính đối
với các trường đại học, cao đẳng công lập
Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường
đại học, cao đẳng công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ An
Chương 3: Định hướng và giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về
tài chính đối với các trường đại học, cao đẳng công lập
trên địa bàn
CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TÀI CHÍNH
ĐỐI VỚI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG CÔNG LẬP


8

1.1. Một số vấn đề cơ bản về tài chính các trường đại học, cao đẳng
công lập
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm các trường đại học, cao đẳng công lập
Khái niệm
Theo Điều 9, Luật Viên chức năm 2010, Đơn vị sự nghiệp công lập
được hiểu là tổ chức do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước, tổ chức chính
trị, tổ chức chính trị - xã hội thành lập theo quy định của pháp luật, có tư cách
pháp nhân, cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý nhà nước.
Từ khái niệm Đơn vị sự nghiệp công lập, tác giả đưa ra khái niệm về

Trường đại học, cao đẳng công lập như sau:
Trường đại học, cao đẳng công lập là đơn vị sự nghiệp công lập thuộc
lĩnh vực đào tạo, dạy nghề do cơ quan có thẩm quyền Nhà nước thành lập, có
tư cách pháp nhân, nguồn kinh phí chủ yếu do NSNN cấp và nguồn thu khác,
hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận nhằm cung cấp các dịch vụ công phục
vụ cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Đặc điểm
Một là, Các trường đại học, cao đẳng công lập cung ứng dịch vụ theo
nguyên tắc phục vụ xã hội, không vì mục tiêu lợi nhuận.
Hai là, Nguồn kinh phí hoạt động của các trường đại học, cao đẳng
công lập được NSNN cấp kinh phí một phần hoặc toàn bộ.
Ba là, Hoạt động thực hiện nhiệm vụ, quản lý, điều hành của đơn vị
được thực hiện trên cơ sở quy định của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật
có liên quan.
Phân loại các trường đại học, cao đẳng công lập
- Căn cứ vào nguồn thu sự nghiệp: các trường đại học, cao đẳng thuộc
loại hình đơn vị sự nghiệp có thu được phân loại để thực hiện quyền tự chủ, tự
chịu trách nhiệm về tài chính như sau:


9
Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động
thường xuyên (gọi tắt là đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm chi phí hoạt động).
Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động
thường xuyên, phần còn lại được NSNN cấp (gọi tắt là đơn vị sự nghiệp tự
bảo đảm một phần chi phí hoạt động).
Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp thấp, kinh phí hoạt động thường xuyên
theo chức năng, nhiệm vụ do NSNN bảo đảm toàn bộ kinh phí hoạt động (gọi
tắt là đơn vị sự nghiệp do NSNN bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động).
Việc phân loại theo quy định trên, được ổn định trong thời gian 3 năm,

sau thời hạn 3 năm sẽ xem xét phân loại lại cho phù hợp [Phụ lục 1].
- Căn cứ vào lĩnh vực, ngành nghề đào tạo: Các trường đại học, cao
đẳng được chia thành Trường đào tạo và Trường dạy nghề.
1.1.2. Tài chính các trường đại học, cao đẳng công lập
1.1.2.1. Khái niệm tài chính các trường đại học, cao đẳng công lập
Tài chính các trường đại học, học cao đẳng công lập là tổng thể hoạt
động thu, chi bằng tiền, phản ánh các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá
trình tạo, lập và phân phối quỹ tiền tệ của nhà trường nhằm thực hiện nhằm
thực hiện mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực cho đất nước.
Các quan hệ tài chính phát sinh trong trường đại học, cao đẳng công lập
bao gồm:
- Quan hệ tài chính với Nhà nước thông qua việc NSNN cấp kinh phí
hoạt động, thực hiện các nhiệm vụ được nhà nước giao và các nghĩa vụ với
nhà nước như nghĩa vụ nộp thuế theo quy định (thuế thu nhập cá nhân, thuế
môn bài, thuế thu nhập doanh nghiệp...).
- Quan hệ tài chính với cán bộ, viên chức, nhân viên thông qua quan hệ
thanh toán, tạm ứng, phân phối thu nhập hoặc huy động vốn để phát triển hoạt
động sự nghiệp, tổ chức hoạt động dịch vụ theo quy định của pháp luật.


10
- Quan hệ tài chính giữa nhà trường với xã hội bao gồm các quan hệ
sau đây: (i) Quan hệ tài chính với học sinh thông qua thu học phí, lệ phí và
một số loại phí khác để góp phần đảm bảo cho các hoạt động; (ii) Quan hệ tài
chính với các tổ chức tín dụng nhằm vay vốn phát triển hoạt động sự nghiệp;
(iii) Quan hệ tài chính với các nhà cung ứng dịch vụ khác như dịch vụ điện
thoại, điện nước; vật tư hàng hóa, nhà thầu; (iv) Quan hệ tài chính với các đơn
vị liên doanh, liên kết đào tạo...; (v) Quan hệ tài chính giữa nhà trường với
các tổ chức nước ngoài thông qua các dự án; các công trình nghiên cứu khoa
học và hợp tác quốc tế....

1.1.2.2. Nội dung tài chính các trường đại học, cao đẳng công lập
a) Nguồn tài chính
Hiện nay, nguồn tài chính của các trường đại học, cao đẳng công lập
bao gồm có 4 nguồn:
- Kinh phí do NSNN cấp, gồm: Kinh phí bảo đảm hoạt động thường
xuyên thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao; Kinh phí thực hiện các
nhiệm vụ khoa học và công nghệ; Kinh phí đào tạo bồi dưỡng cán bộ, viên
chức; Kinh phí chương trình mục tiêu quốc gia; Kinh phí thực hiện nhiệm vụ
đột xuất được cấp có thẩm quyền giao; đầu tư và mua sắm, sửa chữa lớn tài
sản cố định phục vụ hoạt động sự nghiệp; Vốn đối ứng các dự án có nguồn
vốn nước ngoài và kinh phí khác.
- Nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp, gồm: Phần được để lại từ số thu
phí, lệ phí thuộc NSNN; Thu từ hoạt động dịch vụ; Thu từ hoạt động sự
nghiệp khác; Lãi được chia từ các hoạt động liên doanh, liên kết, lãi tiền gửi
ngân hàng.
- Nguồn viện trợ, tài trợ, quà biếu, tặng, cho...
- Nguồn khác gồm: Nguồn vốn vay của các tổ chức tín dụng, vốn huy
động của cán bộ, viên chức trong đơn vị; Nguồn vốn liên doanh, liên kết của
các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.
b) Nội dung chi, có 2 nội dung:


11
- Chi thường xuyên gồm chi thường xuyên theo chức năng, nhiệm vụ
được cấp có thẩm quyền giao; chi thường xuyên phục vụ cho công tác thu
phí và lệ phí; chi hoạt động cho các hoạt động dịch vụ. Nội dung chi bao
gồm Chi thanh toán cá nhân gồm, Chi mua sắm, sửa chữa tài sản, Chi nghiệp
vụ chuyên môn, Các khoản chi khác như thanh toán dịch vụ công cộng, khấu
hao tài sản cố định; trả lãi tiền vay, lãi tiền huy động, chi các khoản thuế
phải nộp...

- Chi không thường xuyên gồm: Chi thực hiện các nhiệm vụ khoa học
và công nghệ; Chi đào tạo bồi dưỡng cán bộ, viên chức; Chi thực hiện chương
trình mục tiêu quốc gia; Chi vốn đối ứng thực hiện các dự án có nguồn vốn
nước ngoài; Chi thực hiện các nhiệm vụ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền
đặt hàng; Chi thực hiện các nhiệm vụ đột xuất được cấp có thẩm quyền giao;
Chi đầu tư xây dựng, mua sắm và sửa chữa lớn tài sản cố định; Chi thực hiện
các dự án từ nguồn vốn viện trợ nước ngoài; Chi cho các hoạt động liên
doanh, liên kết;...
c) Sử dụng kết quả hoạt động tài chính trong năm
Hàng năm sau khi trang trải các khoản chi phí, nộp thuế và các khoản
nộp khác theo quy định, phần chênh lệch thu lớn hơn chi của hoạt động
thường xuyên và nhiệm vụ nhà nước đặt hàng, đơn vị được sử dụng theo trình
tự như sau:
- Trích lập quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp: dùng để đầu tư, phát triển
nâng cao hoạt động sự nghiệp, bổ sung vốn đầu tư xây dựng cơ sở vật chất,
mua sắm trang thiết bị, phương tiện làm việc, chi áp dụng tiến bộ khoa học kỹ
thuật công nghệ, trợ giúp thêm đào tạo, huấn luyện nâng cao tay nghề năng
lực công tác cho cán bộ, viên chức đơn vị...
- Trả thu nhập tăng thêm cho người lao động.


12
- Trích lập Quỹ khen thưởng, Quỹ phúc lợi, Quỹ dự phòng ổn định thu
nhập.
Quỹ khen thưởng dùng để thưởng định kỳ, đột xuất cho tập thể, cá nhân
trong và ngoài đơn vị theo hiệu quả công việc và thành tích đóng góp vào
hoạt động.
Quỹ phúc lợi dùng để xây dựng, sửa chữa các công trình phúc lợi, chi
cho các hoạt động phúc lợi tập thể của người lao động trong đơn vị; trợ cấp
khó khăn đột xuất cho người lao động, kể cả trường hợp nghỉ hưu, nghỉ mất

sức; chi thêm cho người lao động trong biên chế thực hiện tinh giản biên chế.
Quỹ dự phòng ổn định thu nhập để bảo đảm thu nhập cho người lao
động.
1.2. Quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường đại học, cao
đẳng công lập
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm, mục tiêu của quản lý nhà nước về tài
chính đối với các trường đại học, cao đẳng công lập
1.2.1.1. Khái niệm
a) Khái niệm quản lý
Thuật ngữ “quản lý” thường được hiểu theo những cách khác nhau tuỳ
theo góc độ khoa học khác nhau cũng như cách tiếp cận của người nghiên cứu.
Theo quan niệm của C.Mác: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay
lao động chung nào tiến hành trên một quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng
đều cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện
những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của những khí quan độc lập
của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì
cần phải có nhạc trưởng”[16]. Tức theo Mác quản lý là nhằm phối hợp các lao
động đơn lẻ để đạt được cái thống nhất của toàn bộ quá trình sản xuất. Ở đây
Mác đã tiếp cận khái niệm quản lý từ góc độ mục đích của quản lý.


13
Theo quan niệm của các nhà khoa học nghiên cứu về quản lý hiện nay:
Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển các quá trình xã hội và hành vi
hoạt động của con người để chúng phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới
mục đích đã đề ra và đúng với ý trí của người quản lý. Theo cách hiểu này thì
quản lý là việc tổ chức, chỉ đạo các hoạt động của xã hội nhằm đạt được một
mục đích của người quản lý. Theo cách tiếp cận này, quản lý đã nói rõ lên
cách thức quản lý và mục đích quản lý.
Như vậy, theo cách hiểu chung nhất thì quản lý là sự tác động có định

hướng và có tổ chức của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý bằng các
phương pháp nhất định nhằm đạt được mục tiêu nhất định.
b) Khái niệm quản lý nhà nước
Theo Giáo trình quản lý hành chính nhà nước: “Quản lý nhà nước là sự
tác động có tổ chức và điều chỉnh bằng quyền lực Nhà nước đối với các quá
trình xã hội và hành vi hoạt động của con người để duy trì và phát triển các
mối quan hệ xã hội và trật tự pháp luật nhằm thực hiện những chức năng và
nhiệm vụ của Nhà nước trong công cuộc xây dựng CNXH và bảo vệ tổ quốc
XHCN”[19].
Quản lý nhà nước tiếp cận với nghĩa rộng nhất bao gồm toàn bộ các hoạt
động lập pháp của cơ quan lập pháp, hoạt động hành chính (chấp hành và điều
hành) của hệ thống hành pháp và hoạt động tư pháp của hệ thống tư pháp.
Theo nghĩa hẹp, quản lý nhà nước là hoạt động chấp hành và điều hành
được đặc trưng bởi các yếu tố có tính tổ chức; được thực hiện trên cơ sở thi
hành pháp luật; được bảo đảm thực hiện chủ yếu bởi hệ thống các cơ quan
hành chính nhà nước (hoặc một số tổ chức xã hội được giao nhiệm vụ quản lý
nhà nước).
c) Khái niệm quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường đại học,
cao đẳng công lập


14
Từ khái niệm quản lý và quản lý nhà nước nêu trên, tác giả đưa ra khái
niệm Quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường đại học, cao đẳng công
lập như sau: Quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường đại học, cao
đẳng công lập được hiểu là quá trình sử dụng các công cụ và phương pháp
nhất định của cơ quan hành chính nhà nước đối với các trường đại học, cao
đẳng công lập để thực hiện các nội dung quản lý: Hoạch định chính sách, chỉ
đạo tổ chức thực hiện, thanh kiểm tra hoạt động tài chính nhằm đạt được các
mục tiêu nhà nước đề ra.

Công cụ quản lý bao gồm chính sách, pháp luật, quy hoạch, kế hoạch
và bằng các biện pháp tổ chức, điều hành và kiểm tra, giám sát.
Phương pháp quản lý bao gồm phương pháp hành chính, phương pháp
kinh tế và phương pháp giáo dục thuyết phục.
1.2.1.2 Đặc điểm quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường đại
học, cao đẳng công lập
Hoạt động quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường đại học,
cao đẳng công lập là một dạng của quản lý hành chính nhà nước nên có đầy
đủ các đặc điểm của quản lý hành chính nhà nước như: (i) Hoạt động quản lý
hành chính nhà nước mang quyền hành pháp; (ii) Có sự phân công, phân cấp
chặt chẽ từ Trung ương xuống địa phương; (iii) Có tính độc lập tương đối,
liên tục, ổn định tương đối trong tổ chức và hoạt động; (iv) Được tiến hành
trên cơ sở mục tiêu, kế hoạch và chương trình hành động; (v) Là hoạt động
chủ động, sáng tạo trong chỉ đạo, điều hành, phối hợp; (vi) Có tính nghề
nghiệp và chuyên môn hóa cao.
Bên cạnh đó, hoạt động quản lý nhà nước về tài chính đối với các
trường đại học, cao đẳng công lập có những đặc điểm riêng để phân biệt với
hoạt động quản lý hành chính của các cơ quan nhà nước như sau: (i) Nhà
nước quản lý tài chính các trường đại học, cao đẳng công lập thông qua các
cơ quan hành pháp về lĩnh vực tài chính. Cấp trung ương gồm Chính phủ, Bộ
Tài chính, cấp địa phương gồm UBND tỉnh, Sở Tài chính; (ii) Quản lý nhà


15
nước về tài chính đối với các trường đại học, cao đẳng công lập là một
phương thức quan trọng trong việc điều tiết các nguồn lực tài chính nhằm
thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.
1.2.1.3. Mục tiêu quản lý nhà nước về tài chính đối với các trường đại
học, cao đẳng công lập
Thứ nhất, Huy động, tập trung tối đa và sử dụng có hiệu quả nguồn

lực tài chính của các trường đại học, cao đẳng công lập đảm bảo tiết kiệm và
hiệu quả với chi phí thấp nhất. Hiệu quả tài chính phải đáp ứng được các
mục tiêu cụ thể:
- Nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo, dạy nghề: Chất lượng dịch vụ
giáo dục - đào tạo, dạy nghề là kết quả đầu ra của quá trình hoạt động của các
trường như chất lượng nguồn nhân lực, tỷ lệ người lao động đáp ứng được
yêu cầu công việc, tỷ lệ sinh viên có việc làm...
- Tăng thu nhập cho người lao động: sẽ giúp người lao động ổn định
đời sống, tạo điều kiện phát huy năng lực, sở trường cá nhân, cống hiến cho
xã hội, ràng buộc trách nhiệm công việc với họ. Đơn vị được phép sử dụng số
tiết kiệm và kết quả tài chính của mình để chi trả thu nhập tăng thêm, khen
thưởng đột xuất cho người lao động dựa trên nguyên tắc người làm nhiều
hưởng nhiều, người làm ít hưởng ít.
Thứ hai, Đảm bảo trật tự, kỷ cương trong quản lý nhà nước về tài chính
đối với các trường đại học, cao đẳng công lập.
Xuất phát từ đặc điểm quản lý nhà nước gắn liền với quyền lực hành
pháp hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật. Lỏng lẻo, kẽ hở trong các quy
định sẽ dễ nảy sinh các hành vi gian lận, tham ô, gây lãng phí tài sản nhà
nước. Chính vì vậy, đảm bảo trật tự, kỷ cương trong quản lý nhà nước về tài
chính sẽ giúp quản lý và sử dụng các nguồn lực tài chính đạt hiệu quả.
Thứ ba, Đảm bảo sự công bằng, tự chủ trong quản lý tài chính và