Kỹ thuật sản xuất và xử lý sau thu hoạch nhựa buồng hoa dừa nước (nypa fruticans wurmb ) tại một số vùng sinh thái ở đồng bằng sông cửu long (TT)

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR
NG
I H C C N TH

LÊ TH THANH TH Y

K THU T S N XU T VÀ X LÝ SAU THU HO CH
NH A BU NG HOA D A N
C (Nypa fruticans
Wurmb.) T I M T S VÙNG SINH THÁI
NG B NG SÔNG C U LONG

Chuyên ngành: Khoa h c Cây Tr ng
Mã s chuyên ngành: 62 62 01 10

TÓM T T LU N ÁN TI N S NÔNG NGHI P

2015


Cơng trình đ

c hồn thành t i: Khoa Nơng Nghi p & SH D – Tr

ng

i h c C n Th
Nghiên c u sinh: Lê Th Thanh Th y
Ng

ih

ng d n khoa h c: PGS.TS. Tr n V n Hâu

Ph n bi n đ c l p 1:
Ph n bi n đ c l p 2:
Ph n bi n 1:
Ph n bi n 2:
Ph n bi n 3:

Lu n án đ
lúc

c b o v tr

c H i đ ng ch m lu n án h p t i h i tr

gi ngày tháng n m 20

Có th tìm hi u lu n án t i th vi n:
- Trung tâm h c li u-Tr

ng

- Th vi n qu c gia Vi t Nam

i h c C n Th

ng t i

1
CH
NG 1
GI I THI U

1.1 Tính c p thi t
Cây d a n c (Nypa fruticans Wurmb.) là lo i cây có nhi u giá tr s
d ng và đ c s d ng cho nhi u m c đích khác nhau. Lá, b lá có th ph c
v cho xây d ng; qu có th dùng làm th c ph m; nh a trích t nh a bu ng
hoa đ c dùng đ ch bi n đ ng, gi m, r u và c n sinh h c (Faparusi,
1986). Nh a bu ng hoa d a n c có hàm l ng đ ng r t cao 16,4% w/ v,
trong khi mía ch kho ng 12% w/ v. N u đ c qu n lý t t n ng su t đ ng
t cây d a n c có th đ t t 15-20 t n/ ha so v i cây mía ch đ t t 5-15
t n/ ha/ n m (Van Die, 1974). Trong d án tr ng m i 5 tri u ha r ng
(ch ng trình 661) c a chính ph thì d a n c đ ng hàng th hai trong 10
lo i cây đ c ch n đ tr ng r ng phòng h ch n sóng, b o v mơi r ng
ng p n c (Nguy n Ng c Bình, 2004). Cùng v i b i c nh bi n đ i khí h u
tồn c u, m c n c
BSCL có th dâng cao, nguy c xâm nh p m n
càng lan r ng thì vi c khai thác ti m n ng th c ph m t cây d a n c là
cây có th sinh tr ng t t trong môi tr ng n c l và môi tr ng n c
khơng q m n Das and Siddiqi (1985, trích d n b i Siddiqi, 1995) là v n
đ r t c n thi t.
Khi nghiên c u s bi n đ i c a nh a bu ng hoa th t n t sau khi thu
ho ch, Nguy n Minh Th y và ctv. (2006) nh n th y nh a r t mau m t giá
tr trong khi thu ho ch n u khơng có bi n pháp b o qu n thích h p. Tuy d a
n c và th t n t là cây cùng h Cau D a, nh ng th t n t là cây tr ng c n
và cách tác đ ng cho cây ti t nh a c ng đ n gi n h n so v i d a n c là
cây tr ng mé sông hay bãi b i và k thu t s n xu t nh a đòi h i ph i tác

đ ng nhi u giai đo n khá ph c t p. Do đó, đ có th thu đ c nh a bu ng
hoa c a cây d a n c ph i nghiên c u t đ c đi m s n xu t bu ng hoa c a
cây, k thu t tác đ ng c h c cho bu ng hoa ti t nh a và k thu t x lý khi
thu ho ch nh m ng n c n quá trình lên men c a nh a bu ng hoa là m t yêu
c u r t c n thi t.
1.2 M c tiêu nghiên c u
M c tiêu c a nghiên c u là kh o sát đ c đi m sinh h c v s ra hoa
c a cây d a n c, k thu t tác đ ng c h c đ kích thích cho bu ng hoa ti t
nh a và xác đ nh ch t b o qu n nh a bu ng hoa đ h n ch quá trình lên
men.
1.3 N i dung nghiên c u
N i dung 1: i u tra v hi n tr ng canh tác và hi u qu kinh t c a cây d a
n c.


2
N i dung 2: Kh o sát đ c đi m ra hoa, mùa v ra hoa và s phát tri n trái
d a n c.
N i dung 3: Xác đ nh k thu t kích thích c h c cho cây d a n c s n xu t
nh a bu ng hoa.
- Xác đ nh đ tu i bu ng hoa thích h p khi tác đ ng thu nh a bu ng hoa.
- Xác đ nh chu k và th i gian tác đ ng thích h p kích thích cho bu ng hoa
ti t nh a đ t n ng su t và ch t l ng cao.
N i dung 4: K thu t x lý khi thu ho ch nh a bu ng hoa d a n c.
- Xác đ nh s bi n đ i v thành ph n sinh hóa và vi sinh c a nh a bu ng
hoa trong khi thu ho ch đ có bi n pháp b o qu n thích h p khơng nh
h ng đ n n ng su t và ch t l ng nh a bu ng hoa.
- Xác đ nh n ng đ CaO và Na2S2O5 có hi u qu kéo dài th i gian b o qu n
nh a bu ng hoa d a n c khi thu ho ch.
1.4 Ý ngh a khoa h c c a lu n án

Xác đ nh đ c đ c đi m sinh h c v s ra hoa c a cây d a n c và
k thu t tác đ ng c h c đ kích thích bu ng hoa ti t nh a ba vùng n c
ng t, l và m n.
ng th i xác đ nh đ c ch t b o qu n nh a bu ng hoa,
t đó m ra h ng khai thác ti m n ng c a cây d a n c, t o ra ngu n
nguyên li u m i cho các ngành công ngh ch bi n th c ph m nh đ ng,
r u, gi m…
1.5 i m m i c a lu n án
Cây d a n c ra hoa t p trung vào hai đ t: tháng 1 đ n tháng 3 và
tháng 11 đ n tháng 12. Tr ng l ng bu ng hoa, chu vi bu ng hoa (chi u
cao và chi u r ng), chi u dài và kích th c cu ng bu ng hoa vùng n c
m n luôn nh h n vùng n c ng t và n c l .
xu t đ c quy trình tác đ ng cho cây d a n c ti t nh a (Quy t
đ nh ch p nh n đ n h p l c a C c tr ng C c s h u trí tu c p cho sáng
ch “Quy trình s n xu t m t t cu ng bu ng hoa d a n c”, s : 77672/Q SHTT ngày 23/12/2014) và xác đ nh ch t b o qu n nh a bu ng hoa trong
quá trình thu ho ch. M t s đi m m i c a lu n án so v i tiêu chu n trong
n c và th gi i đ c trình bày qua B ng1.1. Do đã gi i h n đ c đ tu i
bu ng hoa c n tác đ ng kéo theo đó các b c ti p theo tr nên thu n l i:
Chu k tác đ ng ch c n 3 ngày/ l n và th i gian tác đ ng t 5 đ n 7 tu n t
đó làm ít t n cơng lao đ ng và th i gian h n. Dùng chày g thay cho tay và
chân t đó có th áp d ng cho m i đ i t ng vì không c n t n nhi u công
c ng nh không gây t n th ng v m t th l c. Nh a bu ng hoa đã b h ng
và m t hoàn toàn giá tr c m quan v hình thái, mùi v và màu s c sau 7 gi


3
t khi ch y ra kh i cu ng.
kéo dài th i gian b o qu n đ n 15 gi thì
dùng Na2S2O5 (n ng đ 1,6 ho c 1,8 g/ L).

B ng 1.1 M t s đi m m i c a lu n án
TT
Thông s
i m m i c a lu n án

Trong n

1

Bu ng hoa

4,5-6 tháng (70-100
cm, chu vi theo chi u
r ng và chi u cao

Ch a công b

T 2 đ n 6 tháng
tu i

2

D ng c tác đ ng

Dùng chày g có qu n
v i

Ch a cơng b

Dùng lịng bàn tay

đ v và dùng chân
mang ng đ đá

3

Th i gian tác đ ng
(chu k tác đ ng)

3 ngày/ l n

Ch a công b

T 3 đ n 5 l n/ tu n

4

T ng th i gian tác
đ ng

5-7 tu n

Ch a công b

5-12 tu n

5

Na2S2O5

1,6 ho c 1,8 g/ L b o

qu n nh a bu ng hoa
đ c 15 gi .

Ch a công b

Ch a công b

c

Th gi i

CH
NG 3
PH
NG TI N VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U
3.1 PH
NG TI N
Th i gian th c hi n: t tháng 10/2010 đ n tháng 04/2014
a đi m thí nghi m: N i dung m t đ c th c hi n huy n Càng Long,
t nh Trà Vinh. N i dung hai và ba đ c th c hi n trên cây d a n c ba
vùng n c m n (xã Trung Bình, huy n Tr n , t nh Sóc Tr ng), n c l
(xã Nh Long và Nh Long Phú, huy n Càng Long, t nh Trà Vinh) và n c
ng t (xã Long
c và th tr n i Ngãi, huy n Long Phú, t nh Sóc Tr ng).
N i dung b n đ c th c hi n trên vùng n c m n.
- V t li u thí nghi m: Cây d a n c trên 5 n m tu i.
3.2 PH
NG PHÁP
3.2.1 N i dung nghiên c u

N i dung 1: Hi n tr ng canh tác và hi u qu kinh t c a cây d a n c
huy n Càng Long, t nh Trà Vinh
bi t đ c hi n tr ng canh tác c ng nh hi u qu kinh t thu đ c trên
cây d a n c
BSCL nói chung và huy n Càng Long, t nh Trà Vinh nói
riêng, ch n ng u nhiên 40 h nơng dân có tr ng d a n c 2 xã Nh Long
và Nh Long Phú c a huy n Càng Long, t nh Trà Vinh ti n hành th c hi n
ph ng v n tr c ti p theo phi u đi u tra đ c so n s n (ph l c D).


4
N i dung 2: Kh o sát s ra hoa, mùa v ra hoa và s phát tri n trái
d a n c (Nypa fruticans Wurmb.) t i m t s vùng sinh thái đ ng
b ng sông C u Long.
- Cách th c hi n: Thí nghi m đ c ti n hành b ng cách kh o sát đ c tính
sinh h c s ra hoa c a d a n c trong th i gian 12 tháng, kh o sát cây >5
n m tu i. M i vùng kh o sát 40 bu ng hoa (10 bu ng hoa theo dõi s phát
tri n, 30 bu ng dùng đ thu m u kh o sát s phát tri n c a bu ng hoa và
trái), 50 b i d a n c (xác đ nh mùa v ra hoa) và 10 tàu lá m i đ c hình
thành kho ng 30 cm (xác đ nh s phát tri n c a tàu lá).
N i dung 3: K thu t kích thích cho d a n c s n xu t nh a bu ng
hoa
Thí nghi m 2.1: nh h ng c a th i đi m tác đ ng kích thích đ n n ng
su t và ch t l ng nh a bu ng hoa d a n c (Nypa fruticans Wurmb.) t i
m t s vùng sinh thái đ ng b ng sông C u Long.
- Cách th c hi n: Thí nghi m đ c b trí theo th th c hồn tồn ng u
nhiên v i 5 nghi m th c là 5 đ tu i bu ng hoa khi b t đ u tác đ ng cho
bu ng hoa ti t nh a bu ng hoa kho ng: 1,5; 3,0; 4,5; 6,0 tháng sau khi hoa
n và đ i ch ng 4,5 tháng tu i (khơng tác đ ng kích thích ra nh a) v i 5
l n l p l i, m i l p l i t ng ng 3 bu ng hoa. Thí nghi m đ c th c hi n

ba vùng. Quy trình tác đ ng (đ c trình bày ph n 3.2.2) đ c th c hi n
d a trên ph ng pháp c a Paivoke (1985) có thay đ i m t s đi m, v i chu
k tác đ ng 2 ngày/ l n.
Thí nghi m 2.2: nh h ng c a chu k và th i gian tác đ ng lên n ng su t
và ch t l ng nh a bu ng hoa d a n c (Nypa fruticans Wurmb.) t i m t
s vùng sinh thái đ ng b ng sông C u Long.
- Cách th c hi n: Thí nghi m hai nhân t đ c b trí theo th th c hoàn
toàn ng u nhiên hai nhân t bao g m:
Nhân t A: Chu k tác đ ng cho bu ng hoa ti t nh a (4): Tác đ ng 1; 2; 3
và 4 ngày/ l n.
Nhân t B: Th i gian tác đ ng cho bu ng hoa ti t nh a (4): Tác đ ng 5; 7;
9 và 11 tu n.
T ng s nghi m th c là: 4 x 4 = 16 nghi m th c. M i nghi m th c đ c l p
l i 5 l n, m i l n l p l i là m t bu ng hoa. Thí nghi m đ c th c hi n ba
vùng. Quy trình tác đ ng gi ng thí nghi m 2.1 và tu i bu ng hoa đ c ch n
t k t qu c a thí nghi m 2.1.


5
N i dung 4: K thu t x lý khi thu ho ch nh a bu ng hoa d a n c
Thí nghi m 3.1: Kh o sát s bi n đ i c a nh a bu ng hoa d a n c khi
thu ho ch.
- Cách th c hi n: Nh a bu ng hoa d a n c đ c thu th p t i các kho ng
th i gian khác nhau t các cu ng bu ng hoa đã đ c r a s ch b ng n c
c t và làm m i v t c t (d ng c c t đ c sát trùng b ng c n tuy t đ i), dùng
bao PE bu c vào cu ng bu ng hoa đ cho nh a bu ng hoa ch y vào. M u
nh a bu ng hoa đ c thu t i các th i đi m 1, 4, 7, 10, 13, 19 và 25 gi sau
khi ch y ra kh i cu ng bu ng hoa. M u sau khi thu th p ti n hành phân tích
các ch tiêu sinh hóa, vi sinh và đánh giá c m quan. M i th i đi m đ c l p
l i ba l n.

Thí nghi m 3.2: nh h ng c a n ng đ CaO lên th i gian b o qu n nh a
bu ng hoa d a n c (Nypa fruticans Wurmb.) khi thu ho ch.
- Cách th c hi n: Thí nghi m đ c b trí theo th th c hoàn toàn ng u
nhiên g m 5 nghi m th c, 4 l n l p l i, m i l p l i t ng ng v i 1 L nh a
bu ng hoa (cu ng bu ng hoa d a n c đ c r a s ch v i n c và làm m i
v t c t, dùng bao PE bu c vào cu ng bu ng hoa đ cho nh a bu ng hoa
ch y vào. Nh a bu ng hoa đ c thu t i th i đi m 3 gi sau khi ch y ra kh i
cu ng bu ng hoa). Nghi m th c c a thí nghi m là n ng đ CaO x lý bao
g m 0; 0,5; 1,5 và 2 g/ L nh a bu ng hoa. Thí nghi m đ c th c hi n trên
nh a bu ng hoa d a n c vùng n c m n.
Thí nghi m 3.3: nh h ng c a n ng đ Na2S2O5 lên th i gian b o qu n
nh a bu ng hoa bu ng hoa d a n c (Nypa fruticans Wurmb.) khi thu
ho ch.
- Cách th c hi n: Thí nghi m đ c b trí theo th th c hồn tồn ng u
nhiên g m 6 nghi m th c, 4 l n l p l i, m i l p l i 1 L nh a bu ng hoa
(cách thu nh a bu ng hoa t ng t thí nghi m 3.2). Nghi m th c c a thí
nghi m là n ng đ Na2S2O5 x lý bao g m 0; 1,0; 1,2; 1,4; 1,6 và 1,8 g/ L
nh a bu ng hoa. Thí nghi m đ c th c hi n trên nh a bu ng hoa d a n c
c a vùng n c m n.
3.2.2 Ph ng pháp phân tích
* Ph ng pháp tác đ ng thu nh a bu ng hoa (mơ t tóm t t)
Ph ng pháp tác đ ng thu nh a bu ng hoa đã xin b ng sáng ch và có đ c
Quy t đ nh ch p nh n đ n h p l c a C c tr ng C c s h u trí tu c p
cho sáng ch “Quy trình s n xu t m t t cu ng bu ng hoa d a n c”, s :
77672/Q -SHTT ngày 23/12/2014 (Ph l c E)
Chu n b tác đ ng: Tr c khi th c hi n ph ng pháp tác đ ng ph i làm v
sinh bu ng hoa, dùng dao c t b l p mo bên ngoài bao cu ng bu ng hoa t


6

đ nh đ n g c c a cu ng bu ng hoa. D n đ ng đi c ng nh là ch t b
nh ng b p d a xung quanh bu ng hoa đ d cho vi c tác đ ng. Dùng m t
thanh g có chi u dài 40 cm, r ng 3,5 cm và d y 2 cm, sau đó vùng v i thun
m m có kích th c 1x1 m, x p l i làm ba l p và b t đ u qu n quanh thanh
g cho đ n h t chi u dài c a mi ng v i.
Cách th c tác đ ng: Cách tác đ ng đ c th c hi n d a trên ph ng pháp
c a Paivoke (1985) có thay đ i m t s đi m: Cu ng bu ng hoa sau khi đã
đ c làm s ch, dùng tay u n cong cu ng bu ng hoa 12 l n theo cùng m t
h ng, ti p theo dùng chày g đã qu n v i v d c theo chi u dài c a cu ng
bu ng hoa c hai m t theo hai h ng lên xu ng t ng c ng 64 l n. L c tác
đ ng lúc này vào kho ng 3-4 (kg/ f/ cm2). Ti p theo dùng chày g đánh 4
l n vào g c cu ng bu ng hoa cùng m t v trí. Tu i bu ng hoa, t n su t và
th i gian tác đ ng đ c th c hi n theo t ng thí nghi m.
Thu nh a bu ng hoa: Bu ng hoa sau khi tác đ ng đúng th i gian theo
t ng thí nghi m thì ti n hành c t b bu ng hoa xu ng, nh a bu ng hoa s
ch y ra t ph n đ nh c a cu ng bu ng hoa. M i l n thu nh a ph i làm m i
v t c t b ng cách dùng dao c t b m t l p ph n đ nh c a cu ng bu ng
hoa kho ng 1-2 mm, đ kích thích cho dịng nh a ti p t c ch y ra.
* Quan sát c u trúc gi i ph u cu ng bu ng hoa d a n c: Cu ng bu ng
hoa d a n c đ c nhu m theo ph ng pháp nhu m son phèn l c Iôt (Hà
Th L Ánh, 2000).
* M t s vi sinh v t: Xác đ nh t ng s vi sinh v t trong nh a bu ng hoa
b ng ph ng pháp đ m khu n l c (k thu t h p đ ) (Tr n Linh Th c,
2005).
* * Hàm l ng đ ng kh , đ ng t ng s và đ ng sucrose đ c phân tích
theo ph ng pháp c a Lane-Eynon (Nguy n Th Thu Th y và Nguy n
Công Hà, 2009).
* ánh giá c m quan: Thang đánh giá c m quan nh a bu ng hoa d a n c
đ c thi t l p d a trên thang đánh giá n c th t n t c a Ngô Th H ng Th
(1989; trích d n b i H Huy Ti n, 2010).

3.2.3 Ph ng pháp phân tích s li u
Các s li u trong thí nghi m đ c x lý b ng ch ng trình SPSS. Phân tích
ph ng sai (ANOVA) đ phát hi n s khác bi t gi a các nghi m th c, so
sánh các giá tr trung bình b ng phép th Duncan m c ý ngh a 5%. M i
liên h gi a các y u t đ c phát hi n qua phân tích t ng quan và h i quy.
S t ng tr ng c a hoa và trái đ c tính d a theo ph ng trình t ng tr ng
c a Robertson (1908).


7
CH

NG 4

K T QU VÀ TH O LU N
4.1 Hi n tr ng canh tác và hi u qu kinh t c a cây d a n c
4.1.1.2 Lý do tr ng d a n c c a nông h
Hi n t i cây d a n c không cho hi u qu kinh t nh nh ng cây
tr ng khác nh ng nó d n có th t n t i cho đ n nay, theo các nông h là do
nhi u nguyên nhân k t h p (B ng 4.1). H u h t các nông h đ c đi u tra
đ u cho r ng đ t đai đây r t thích h p cho cây d a n c sinh tr ng, phát
tri n (100%) và cây d a n c giúp ch ng s t l đ t (95%).
B ng 4.1: Lý do tr ng d a n c c a nông h huy n Càng Long, t nh Trà Vinh
Lý do tr ng d a n c
T ns
T l (%)
t đai thích h p
40
100
Ch ng s t l

38
95,0
V n đ u t th p
37
92,5
Không th tr ng cây tr ng khác
36
90,0
Làm theo hàng xóm
25
62,5
Truy n th ng gia đình
18
45,0
Kinh nghi m có s n
13
32,5
n = 40

4.1.2 Các s n ph m t cây d a n c
K t qu đi u tra B ng 4.2 cho th y, cây d a n c đ c tr ng đây
nông h ch thu ho ch m t s n ph m duy nh t đó là lá d a n c còn nh a
bu ng hoa, trái và các s n ph m khác (l t, b p d a, lá non…) thì khơng
đ c khai thác.
B ng 4.2 Các s
S th t
1
2
3
4

n ph m thu ho ch t d a n c c a nông h huy n Càng Long, t nh Trà Vinh
Tên s n ph m
T l (%)
Lá d a n c
100
Nh a bu ng hoa
0
Trái
0
S n ph m khác
0

n = 40

4.1.5 Doanh thu và l i nhu n t vi c tr ng d a n c
T ng doanh thu c a các nông h tr ng d a n c t i huy n Càng
Long t nh Trà Vinh (Hình 4.3) cho th y, s n l ng tàu lá đ ng là 1.227,5
tàu lá và lá ch m là 1.740 t m lá / 1.000m2, giá bán bình quân là 1.587,5
đ ng/ tàu lá đ ng và 3.304,9 đ ng/ t m lá ch m, doanh thu trung bình mà
các h trong m t n m trên 1.000 m2 d a n c là 1.948.656 đ ng và
5.750.437 đ ng. Nhìn chung, theo cách th c khai thác cây d a n c t x a
đ n nay (bán lá) c a các nông h tr ng d a n c
BSCL nói chung và


8
huy n Càng Long t nh Trà Vinh nói riêng thì v i di n tích 1.000 m2 tr đi
t t c các chi phí, n u bán lá thì ng i nơng dân ch có th thu đ c
1.823.937 đ ng đ i v i lá ch m và lá đ ng là 806.656 đ ng.

4.2 c đi m ra hoa, mùa v ra hoa và s phát tri n trái d a n c
4.2.1 Bi n đ ng v đ m n c a n c ba đi m kh o sát
Qua kh o sát đ m n c a n c ba đi m có s khác nhau và bi n
đ ng qua các tháng trong n m (Hình 4.4). i m thí nghi m thu c huy n
Tr n
có đ m n cao nh t và đ m n ln duy trì m c cao vào các
tháng trong n m so v i hai đi m còn l i. T i Tr n , đ m n trong n c
đ t giá tr cao nh t vào tháng Ba (20,82±0,27‰). đi m thí nghi m thu c
huy n Long Phú, đ m n trong n c h u nh luôn n đ nh và giá tr đ m n
r t th p, không v t quá 0,1‰ các tháng trong n m. T i đi m thí nghi m
Càng Long, đ m n trong n c có s thay đ i qua các tháng, vào các tháng
mùa khơ đ m n trong n c có s gia t ng, đ c bi t vào tháng hai là tháng
có đ m n cao nh t 1,33±0,08‰. Theo t ch c y t th gi i (WHO), đ
m n cho phép trong n c u ng n m ng ng 0,25‰. Nh v y, d a vào đ
m n có th phân ra ba đi m thí nghi m này là ba vùng n c: Tr n
là
vùng n c m n; Long Phú là vùng n c ng t và Càng Long là vùng n c
l .


9
25

Vùng n

cm n

Vùng n

c ng t

Vùng n

cl

m nc an

c (%0 )...

20

15

10

5

0
1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Tháng

Hình 4.4: S bi n đ ng đ m n c a n c ba vùng n c m n (huy n Tr n , t nh Sóc
Tr ng), n c l (huy n Càng Long, t nh Trà Vinh) và n c ng t (huy n Long Phú,
t nh Sóc Tr ng)

4.2.2 Mùa v ra hoa
Cây d a n c ra hoa t t c các tháng trong n m nh ng th i gian ra
hoa t p trung khác nhau tùy thu c t ng vùng (Hình 4.5). vùng n c m n,
cây ra hoa t p trung vào tháng 11 đ n tháng 3 n m sau; vùng n c ng t
cây ra hoa t p trung t tháng 1 đ n tháng 4; trong khi vùng n c l thì
cây d a n c ra hoa h u nh quanh n m. Tóm l i, cây d a n c ra hoa t p
trung vào các tháng mùa khô và tháng cu i mùa m a, vào các tháng mùa
m a thì cây r t ít ra hoa.

Ph n tr m cây ra hoa (%)...

20

Vùng n

cm n

4

5

Vùng n

c ng t

Vùng n

cl

16

12

8

4

0
1

2

3

6

7

8

9

10

11

12

Tháng ra hoa

Hình 4.5: Mùa v ra hoa c a cây d a n c ba vùng n c m n (huy n Tr n , t nh Sóc
Tr ng), n c l (huy n Càng Long, t nh Trà Vinh) và n c ng t (huy n Long Phú,
t nh Sóc Tr ng)


10

Vùng n

c m n quan sát

Vùng n

c ng t quan sát

Vùng n

c l quan sát

Vùng n

c m n tính

Vùng n

c ng t tính

Vùng n

c l tính

ng chu vi cao bu ngcm/tháng…..

4.2.3 c tính bu ng hoa
4.2.3.1 Chu vi bu ng hoa theo chi u cao và chi u r ng
Chu vi bu ng hoa theo chi u cao và chi u r ng t khi bu ng hoa m i
n cho đ n giai đo n b y tháng sau khi hoa n
ba vùng đ u có s khác
bi t th ng kê m c ý ngh a 5% t i t ng th i đi m quan sát (Hình 4.6a và
4.7a). Bu ng hoa vùng n c l và n c ng t khác bi t không ý ngh a và
c hai cùng khác bi t có ý ngh a v i bu ng hoa vùng n c m n.

100

60

40

T c đ t ng tr

Chu vi caobu ng(cm)..

80

20

0

Vùng n

cm n

Vùng n

c ng t

Vùng n

cl

20

15

10

5

0
0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

5,5

6

6,5

7

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

5,5

6

6,5

7

Tháng

Tháng

Hình 4.6: S phát tri n (a) và t c đ t ng tr ng (b) c a chu vi bu ng hoa theo chi u cao
ba vùng n c m n (huy n Tr n , t nh Sóc Tr ng), n c l (huy n Càng Long, t nh Trà
Vinh) và n c ng t (huy n Long Phú, t nh Sóc Tr ng). x tính tốn theo ph ng trình t ng
ng c a Robertson (1908) v i Y=0,34x(89,28-x) (n c m n), Y=0,33x(102,08-x (n
Y=0,32x(102,36-x )(n c ng t)

Vùng n

c m n quan sát

Vùng n

c ng t quan sát

Vùng n

c l quan sát

Vùng n

c m n tính

Vùng n

c ng t tính

Vùng n

c l tính

ng chu vi r ng bu ngcm/tháng…..

tr

80

60

Vùng n

cm n

Vùng n

c ng t

Vùng n

cl

20

15

10

40

T c đ t ng tr

Chu vi r ng bu ng(cm)...

100

c l ),

20

0

5

0
0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5
Tháng

4

4,5

5

5,5

6

6,5

7

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

5,5

6

6,5

7

Tháng

Hình 4.7: S phát tri n (a) và t c đ t ng tr ng (b) c a chu vi bu ng hoa theo chi u r ng
ba vùng n c m n (huy n Tr n , t nh Sóc Tr ng), n c l (huy n Càng Long, t nh Trà
Vinh) và n c ng t (huy n Long Phú, t nh Sóc Tr ng). x tính tốn theo ph ng trình t ng

tr

ng c a Robertson (1908) v i Y=0,32x(90,13-x) (n c m n), Y=0,31x(101,85-x )(n
Y=0,31x(101,87-x )(n c ng t)

c l ),

D a vào ph ng trình t ng tr ng c a Robertson (1908) thì chu vi bu ng
hoa theo chi u cao và chi u r ng đ t t i đa là 89,9±8,2 cm và 90,1±11,3 cm
(n c m n); 102,1±10,6 cm và 101,9±13,3 cm (n c l ); 102,4±9,3 cm và
101,8±12,8 cm (n c ng t). Chu vi bu ng hoa theo chi u cao và chi u r ng
gia t ng t khi hoa n và đ t t c đ t ng tr ng c c đ i t i th i đi m 3,10
tháng và 3,07 tháng (n c m n); 3,08 tháng và 3,03 tháng (n c l ); 3,06
tháng và 3,05 tháng (n c ng t) (Hình 4.6b và 4.7b). Nh v y, chu vi


11
bu ng hoa theo chi u cao và chi u r ng ba vùng là khác nhau: l n nh t
vùng n c l và th p nh t là vùng n c m n.

Hình 4.8: S phát tri n c a bu ng hoa d a n

c

vùng n

c ng t

4.2.6 Chi u cao lá
T i th i đi m v a tách ra kh i lá m cho đ n 8 tháng sau khi lá tách

ra kh i lá m thì chi u cao lá gi a ba vùng có s khác bi t m c ý ngh a
5% qua phân tích th ng kê (Hình 4.17). Chi u cao lá d a n c vùng n c
l và n c ng t khác bi t không ý ngh a, nh ng c hai l i khác bi t có ý
ngh a so v i vùng n c m n qua các tháng kh o sát. Th c hi n vi c tính
tốn theo ph ng trình t ng tr ng c a Robertson (1908), chi u cao lá đ t
t i đa là 713,9±75,2 cm (n c m n); 841,5±88,1 cm (n c l ) và
796,8±84,4 cm (n c ng t). Chi u cao lá đ t t c đ t ng tr ng c c đ i t i
th i đi m 3,76 tháng (n c m n); 3,73 tháng (n c l ) và 3,66 tháng (n c
ng t). T th i đi m này tr đi thì t c đ gia t ng v chi u cao c a lá ch m
l i cho đ n khi lá đ t chi u cao t i đa. Th i gian lá đ t t c đ t i đa c ba
vùng n m trong kho ng t 3,5-4 tháng sau khi tách ra kh i lá m . Lá d a
n c c n th i gian kho ng sáu tháng đ có th đ t chi u cao t i đa.
c m n quan sát

Vùng n

c ng t quan sát

Vùng n

c l quan sát

c m n tính

Vùng n

c ng t tính

Vùng n

c l tính

180
ng chi u cao lá cm/tháng…

Vùng n
Vùng n
800

400

T c đ t ng tr

Chi u cao lá(cm).

600

200

0

Vùng n

cm n

Vùng n

c ng t

Vùng n

cl

120

60

0
0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4
Tháng

4,5

5

5,5

6

6,5

7

7,5

8

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

5,5

6

6,5

7

7,5

8

Tháng

Hình 4.17: S phát tri n (a) và t c đ t ng tr ng (b) c a chi u cao lá d a n c ba vùng
n c m n (huy n Tr n , t nh Sóc Tr ng), n c l (huy n Càng Long, t nh Trà Vinh) và
n c ng t (huy n Long Phú, t nh Sóc Tr ng). x tính tốn theo ph ng trình t ng tr ng c a
Robertson (1908) v i Y=0,27x(713,92-x) (n c m n), Y=0,27x(841,51-x )(n
Y=0,26x(796,79-x )(n c ng t)

c l ),


12
4.3 K thu t kích thích cho cây d a n c s n xu t nh a bu ng hoa

4.3.1 nh h ng c a th i đi m tác đ ng kích thích ti t nh a đ n n ng
su t và ch t l ng nh a bu ng hoa d a n c
4.3.1.3 N ng su t nh a bu ng hoa
N ng su t nh a bu ng hoa, th i gian thu nh a, t l cu ng bu ng
hoa không thu đ c nh a vùng n c m n (B ng 4.9a); n c l (B ng
4.9b) và n c ng t (B ng 4.9c) gi a các nghi m th c khác bi t có ý ngh a
m c 5% qua phân tích th ng kê.

B ng 4.9a: N ng su t, th i gian thu nh a và t l (%) chi u dài cu ng bu ng hoa không thu
đ c nh a sau khi tác đ ng các đ tu i bu ng hoa khác nhau thu c vùng n c m n huy n
Tr n , t nh Sóc Tr ng
Th i gian thu N ng su t d ch
T l chi u dài
N ng su t nh a
nh a (ngày) bu ng hoa (ml/
cu ng bu ng hoa
Tu i bu ng hoa
bu ng hoa (L/
ngày)
không thu đ c
bu ng)
khi tác đ ng
nh a (%)
i ch ng
100,0a
b
c
b
1,5 tháng
2,18

13,17
166
66,39a
b
b
b
33,04
200
64,21a
3,0 tháng
6,62
a
a
a
48,00
551
52,22b
4,5 tháng
26,44
a
a
a
6,0 tháng
22,52
42,41
530
52,33b
F
*
*

*
*
CV (%)
42,53
10,88
23,40
11,92
Ghi chú: Nh ng s có ch theo sau gi ng nhau khác bi t khơng có ý ngh a th ng kê
qua phép th Duncan; *: Khác bi t m c ý ngh a 5%.

m c ý ngh a 5%

B ng 4.9b: N ng su t nh a bu ng hoa, th i gian thu nh a và t l (%) chi u dài cu ng bu ng
hoa không thu đ c nh a sau khi tác đ ng các đ tu i bu ng hoa khác nhau t i huy n
Càng Long, t nh Trà Vinh
N ng su t
Th i gian N ng su t nh a
T l chi u dài
Tu i bu ng hoa
nh a bu ng
thu nh a
bu ng hoa (ml/ cu ng bu ng hoa
khi tác đ ng
hoa (L/
(ngày)
ngày)
không thu đ c
bu ng)
nh a (%)
i ch ng

100,0a
1,5 tháng
4,4c
9,2b
478b
87,3a
b
a
b
24,9
530
77,0b
3,0 tháng
13,2
a
a
a
4,5 tháng
32,9
30,3
1.086
67,7c
a
a
a
26,8
959
64,8d
6,0 tháng
25,7

F
*
*
*
*
CV (%)
28,97
22,2
29,85
2,33
Ghi chú: Nh ng s có ch theo sau gi ng nhau khác bi t khơng có ý ngh a th ng kê m c
ý ngh a 5% qua phép th Duncan; *: Khác bi t m c ý ngh a 5%.


13
B ng 4.9c: N ng su t, th i gian thu nh a và t l (%) chi u dài cu ng bu ng hoa không thu
đ c nh a sau khi tác đ ng các đ tu i bu ng hoa khác nhau thu c vùng n c ng t huy n
Long Phú, t nh Sóc Tr ng
N ng su t
Th i gian thu N ng su t nh a T l chi u dài cu ng
Tu i bu ng hoa
nh a bu ng nh a bu ng hoa bu ng hoa (ml/ bu ng hoa không thu
khi tác đ ng
hoa (L/ bu ng)
(ngày)
ngày)
đ c nh a (%)
i ch ng
100,0a
c

c
c
1,5 tháng
3,2
13,5
237
53,9ab
b
b
b
3,0 tháng
11,1
27,4
401
58,6a
a
a
a
35,2
662
54,4ab
4,5 tháng
23,3
a
a
a
38,7
680
51,7b
6,0 tháng

26,3
F
*
*
*
*
CV (%)
16,7
19,7
26,2
7,8
Ghi chú: Nh ng s có ch theo sau gi ng nhau khác bi t khơng có ý ngh a th ng kê
qua phép th Duncan; *: Khác bi t m c ý ngh a 5%.

m c ý ngh a 5%

Nhìn chung, c ba vùng n c m n, l và ng t có th ti n hành tác
đ ng thu nh a khi bu ng hoa đ t 4,5 và 6,0 tháng tu i. N ng su t nh a
bu ng hoa trung bình trên ngày vùng n c m n là th p h n so v i vùng
n c l và n c ng t. Tuy nhiên, th i gian thu nh a c a bu ng hoa d a
n c vùng n c m n l i dài h n so v i vùng n c l và n c ng t. c
bi t, bu ng hoa c ba vùng n c n u không ti n hành tác đ ng thì khơng
thu đ c nh a bu ng hoa.
4.3.1.4 C u trúc cu ng bu ng hoa d a n c
* S khác nhau v c u trúc cu ng bu ng hoa d a n c có và khơng có
tác đ ng thu nh a bu ng hoa
K t qu quan sát m t c t ngang c a cu ng bu ng hoa d a n c có
và khơng có tác đ ng thu nh a bu ng hoa cho th y, trong c 2 tr ng h p
c u trúc t bào đ u có ba h th ng mơ chính là bi u bì bao bên ngồi, nhu
mơ và mơ m ch d n (bó m ch d n). Trong đó, các bó m ch d n đ c phân

tán kh p các m t c t ngang c a cu ng bu ng hoa và ti p giáp bên ngồi c a
m i bó m ch d n là nhu mơ (Hình 4.19a1 và Hình 4.19b1). Tuy nhiên, quan
sát chi ti t c u trúc phía ngồi và bên trong bó m ch cu ng bu ng hoa có và
khơng tác đ ng cho bu ng hoa ti t nh a (Hình 4.19a2 và Hình 4.19b2) cho
th y, khi áp d ng ph ng pháp tác đ ng cho bu ng hoa ti t nh a thì h u
nh tồn b h th ng mơ c a cu ng bu ng hoa d a n c đã thay đ i khơng
cịn gi đ c c u trúc t nhiên. Nhu mơ và bó m ch d n v n t o thành
nh ng h th ng tuy nhiên gi a chúng h u nh còn r t ít vách ng n và t o
thành m t h th ng ng l n trong c cu ng bu ng hoa. Bên c nh đó, có th
do ph n ng đáp tr v t th ng nên bu ng hoa d a n c lúc này tr thành
n i ch a (sink) đ c u tiên đ cung c p các s n ph m đ ng hóa. Vì v n


14
t c chuyên ch các s n ph m đ ng hóa s t ng ng v i nhu c u c a n i
ch a s thay đ i b t thình lình ho t đ ng c a n i ch a s gây nhi u s
thay đ i trong v n t c chuyên ch đ i v i n i ch a đó (Lê V n Hịa và
Nguy n B o Tồn, 2004). Do có s thay đ i v c u trúc và ch c n ng nh
trên nên khi đ c tác đ ng cu ng bu ng hoa d a n c đã cho ra nh a
bu ng hoa.

Hình 4.19: M t c t ngang c a cu ng bu ng hoa d a n c (a1(10x), a2 (20x)) khơng có tác
đ ng và (b1 (10x), b2 (20x)) có tác đ ng thu nh a khi bu ng hoa đ c 4,5 tháng tu i.

* S khác bi t v c u trúc c a cu ng bu ng hoa tác đ ng nh ng đ
tu i khác nhau
K t qu quan sát m t c t ngang c u trúc t bào cu ng bu ng hoa
d a n c các đ tu i 1,5; 3,0; 4,5 và 6,0 tháng cho th y có s khác bi t v
c u trúc c a nh ng mơ mà khi tr ng thành có t m m c t (lignin) (Hình
4.20). Tồn b c u trúc c a nhu mô, nhu mô g và bao bó m ch c a cu ng

bu ng hoa t i th i đi m 1,5 và 3,0 tháng tu i đ u đ c c u t o ch y u t
cellulose ch a đ c t m m c t . Trong khi đó, cu ng bu ng hoa đ tu i
4,5 và 6,0 tháng thì nhu mơ, nhu mơ g và bao bó m ch đã đ c t m m c
t . i u này cho th y, bu ng hoa t 1,5 và 3,0 tháng tu i v n ch a thành
th c so v i bu ng hoa 4,5 và 6,0 tháng tu i. K t qu này giúp xác đ nh
đ c đ tu i bu ng hoa đ tác đ ng l y nh a. Nh ng bu ng hoa đ tu i 1,5
và 3,0 tháng, n u tác đ ng l y nh a, n ng su t s th p h n so v i các bu ng
hoa tr ng thành (4,5 và 6,0 tháng) do chúng ch a phát tri n hoàn ch nh v
c u trúc và ch c n ng c a các b ph n. Bên c nh đó, giai đo n s m, tr c
thành th c, s n ph m đ ng hoá t quá trình quang h p đ c s d ng vào


15
nhi u m c đích nh hơ h p, làm m i b máy quang h p cùng các c quan
khác, giúp cây hoàn ch nh các b ph n và ch c n ng toàn di n, nh ng ph n
l n là đ a vào các c quan s d ng và d tr (Hoàng Minh T n et al.,
2005). Do đó, khi m ch v n chuy n v n ch a hoàn ch nh v c u trúc và
ch c n ng thì kh i l ng nh a đ c v n chuy n s th p. Thêm vào đó, đ
l n c a n i ch a liên quan r t g n t i s n l ng và n ng su t (Lê V n Hịa
và Nguy n B o Tồn, 2004). i u này cho th y, bu ng hoa d a n c cịn
non là m t n i có đ ch a nh h n so v i bu ng hoa d a n c g n nh
tr ng thành (4,5 và 6,0 tháng tu i). Do đó, l ng nh a bu ng hoa thu
đ c sau tác đ ng khi bu ng hoa 1,5 và 3,0 tháng tu i luôn nh h n l ng
nh a bu ng hoa tác đ ng khi bu ng hoa 4,5 và 6,0 tháng tu i ba vùng
n c ng t, l và m n.

Hình 4.20: M t c t ngang cu ng bu ng hoa d a n c (20x) các đ tu i khác nhau sau khi
tác đ ng thu nh a (a) 1,5 tháng tu i; (b) 3,0 tháng; (c) 4,5 tháng và (d) 6,0 tháng tu i

4.3.2 nh h ng c a chu k tác đ ng lên n ng su t và ch t l ng nh a

bu ng hoa d a n c
4.3.2.2 N ng su t nh a bu ng hoa
K t qu
B ng 4.13a (vùng n c m n) và 4.13b (vùng n c l )
cho th y, n ng su t trung bình gi a các t n su t tác đ ng và các th i gian
tác đ ng có s khác bi t m c ý ngh a 5% qua phân tích th ng kê. M t
khác, gi a b n m c t n su t (1; 2; 3 và 4 ngày/ l n) và b n m c th i gian
(5; 7; 9 và 11 tu n) có s t ng tác v i nhau và khác bi t m c ý ngh a 5%
qua phân tích th ng kê. vùng n c m n (B ng 4.13a) nghi m th c tác
đ ng 3 ngày/ l n v i th i gian tác đ ng là 5 tu n cho n ng su t nh a bu ng


16
hoa cao nh t 45,86 L/ bu ng và khác bi t so v i các nghi m th c còn l i.
vùng n c l (B ng 4.13b) nghi m th c tác đ ng 3 ngày/ l n v i th i gian
tác đ ng là 5 tu n ho c 7 tu n cho n ng su t nh a bu ng hoa cao nh t 55,21
L ho c 58,34 L/ bu ng và khác bi t so v i các nghi m th c còn l i.
B ng 4.13a: T ng n ng su t nh a bu ng hoa (L/ bu ng) nh ng t n su t và th i gian tác
đ ng khác nhau thu c vùng n c m n huy n Tr n , t nh Sóc Tr ng
Th i gian (tu n) -T
Chu k - C
Trung bình
5
7
9
11
1 ngày/ l n
2 ngày/ l n
3 ngày/ l n
4 ngày/ l n

Trung bình
FT *
FC *
F(T x C) *
CV (%) = 15,42

26,50def
29,97cde
45,86a
35,48bc
34,45a

23,33fg
30,93cd
40,08b
33,24c
31,89a

25,94def
23,32fg
30,94cd
33,01c
28,30b

17,60g
22,04fg
25,47def
24,26ef
22,34c

Ghi chú: Nh ng s có ch theo sau gi ng nhau khác bi t khơng có ý ngh a th ng kê
qua phép th Duncan; *: Khác bi t m c ý ngh a 5%.

23,34d
26,57c
35,60a
31,50 b

m c ý ngh a 5%

B ng 4.13b: T ng n ng su t nh a bu ng hoa (L/ bu ng) nh ng t n su t và th i gian tác
đ ng khác nhau thu c vùng n c l huy n Càng Long, t nh Trà Vinh
Th i gian (tu n) - T
Chu k - C
Trung bình
5
7
9
11
1 ngày/ l n
2 ngày/ l n
3 ngày/ l n
4 ngày/ l n
Trung bình
FT *
FC *
F(T x C) *
CV (%)= 13,31

30,85e

39,92bcd
55,21a
45,45b
42,86a

33,83cde
44,13b
58,34a
44,10b
45,11a

33,32cde
38,83bcd
29,38b
32,49de
36,23b

33,32
39,42bcd
29,38e
28,91e
34,57b

Ghi chú: Nh ng s có ch theo sau gi ng nhau khác bi t khơng có ý ngh a th ng kê
qua phép th Duncan; *: Khác bi t m c ý ngh a 5%.

34,65c
40,57b
45,80a
37,75bc

m c ý ngh a 5%

T ng n ng su t nh a bu ng hoa vùng n c ng t ch đ c trình
bày trong th i gian 14 ngày thu nh a (B ng 4.13c) do sau khi c t cu ng
bu ng hoa xu ng đ thu nh a đ c kho ng 16 ngày thì m c n c t sông
H u dâng lên cao (mùa n c n i, tháng 10/ 2012) làm cho cu ng bu ng hoa


17
b ng p trong n c. Do đó, s li u thu th p t th i đi m này v sau khơng
đ c trình bày trong lu n án. K t qu B ng 4.13c cho th y, gi a b n m c
t n su t (1; 2; 3 và 4 ngày/ l n) và b n m c th i gian (5; 7; 9 và 11 tu n) có
s t ng tác v i nhau và khác bi t m c ý ngh a 5% qua phân tích th ng
kê. Nghi m th c tác đ ng 3 ngày/ l n v i th i gian tác đ ng là 5 tu n cho
n ng su t nh a bu ng hoa cao nh t 12,36 L/ bu ng (883 ml/ ngày) và khác
bi t so v i các nghi m th c còn l i.
T k t qu B ng 4.13a, b và c cho th y, cây d a n c đ c tr ng
vùng n c m n, n c l và n c ng t khi bu ng hoa đ t 4,5-6,0 tháng tu i
có th ti n hành tác đ ng đ thu nh a bu ng hoa v i t n su t tác đ ng là 3
ngày/ l n và th i gian tác đ ng là 5 tu n (n c m n và n c ng t), 5 tu n
ho c 7 tu n (n c l ). K t qu này khác v i k t qu đ c k t lu n b i
Paivoke (1985) Papua New Guinea là tác đ ng khi bu ng hoa đ t t 2,06,0 tháng tu i, t n su t tác đ ng là 2 ngày/ l n và th i gian tác đ ng là 5-12
tu n.
B ng 4.13c: N ng su t c a 14 ngày thu nh a bu ng hoa (L/ bu ng) nh ng t n su t và th i
gian tác đ ng khác nhau thu c vùng n c ng t huy n Long Phú, t nh Sóc Tr ng
Th i gian (tu n) - T
Chu k - C
Trung bình
5

7
9
11

1 ngày/ l n
8,23ef
10,23bc
9,66cde
8,44def
9,14c
abc
ab
bc
bcd
2 ngày/ l n
11,22
11,35
10,36
9,87
10,70b
a
bc
b
e
10,75
11,80
9,38
11,06a
3 ngày/ l n
12,36

f
bc
cde
f
10,43
9,61
8,05
8,94c
4 ngày/ l n
7,67
Trung bình
9,87b
10,69a
10,36a
8,94b
FT *
FC *
F(T x C) *
CV (%) = 10,85
Ghi chú: Nh ng s có ch theo sau gi ng nhau khác bi t khơng có ý ngh a th ng kê m c ý
ngh a 5% qua phép th Duncan; *: Khác bi t m c ý ngh a 5%.

4.4 K thu t x lý khi thu ho ch nh a bu ng hoa d a n c
4.4.1 Kh o sát s bi n đ i c a nh a bu ng hoa trong quá trình thu
ho ch
4.4.1.1 Chuy n đ i c a vi sinh v t hi u khí
M t s n m, vi khu n và t ng s vi sinh v t hi u khí hi n di n
trong nh a bu ng hoa d a n c các th i gian thu ho ch khác nhau có s
khác bi t m c ý ngh a 5% qua phân tích th ng kê (B ng 4.16). M t s
n m, vi khu n và t ng s vi sinh v t hi u khí trong nh a bu ng hoa th p

nh t là lúc nh a đ c thu th i đi m 1 gi (3,924; 3,654 và 4,122 Log


18
CFU/ ml) sau đó t ng d n theo các th i gian thu ho ch và đ n th i đi m 25
gi m t s n m, vi khu n và t ng s vi sinh v t hi u khí là 9,677; 9,434 và
9,875 (Log CFU/ ml). Theo Chanthachum and Beuchat (1997) thì t ng s
vi sinh v t trong nh a bu ng hoa t ng nhanh là do vi sinh v t s d ng
đ ng trong nh a đ th c hi n quá trình lên men.
B ng 4.16: M t đ n m, vi khu n và t ng s vi sinh v t hi u khí (Log CFU/ ml) trong nh a
bu ng hoa d a n c th i gian 1, 4, 7, 10, 13, 19, 25 (gi ) khi thu ho ch t i huy n Tr n ,
t nh Sóc Tr ng
Th i gian sau khi
N m
Vi khu n
T ng s vi sinh v t
nh a ti t ra (gi )
(Log CFU/ ml)
(Log CFU/ ml)
(Log CFU/ ml)
1
3,924f
3,654g
4,112g
f
f
4
3,931
4,582
4,670f

5,786e
5,934e
7
5,394e
10
7,503d
6,987d
7,831d
c
c
13
8,689
7,548
8,697c
19
9,116b
7,822b
9,137b
9,434a
9,875a
25
9,677a
F
*
*
*
CV (%)
0,795
0,839
0,440

Ghi chú: Các s có ch theo sau gi ng nhau khơng khác bi t ý ngh a th ng kê theo phép th
Duncan;*: Khác bi t m c ý ngh a 5%. (M t s vi sinh v t đ c bi n đ i theo hàm logarit đ
th ng kê)

4.4.1.3 Chuy n đ i giá tr c m quan
Màu s c, mùi v và hình thái c a nh a bu ng hoa d a n c các
th i gian thu ho ch khác nhau có s khác bi t m c ý ngh a 5% qua phân
tích th ng kê (B ng 4.18). Các ch tiêu v màu s c, mùi v và hình thái cịn
ch p nh n đ c v m t c m quan khi đi m c a ch tiêu đó trên 3 và khơng
cịn ch p nh n v m t c m quan khi đi m t 2 đ n 0.

B ng 4.18: Giá tr c m quan nh a bu ng hoa
ho ch theo ph ng pháp cho đi m
Th i gian sau khi
nh a ti t ra (gi )
1
4
7
10
13
19
25
F
CV (%)

Màu s c
4,88a
4,79a
1,88b
1,46c

1,34c
0,96d
0,59e
*
20,66

th i gian 1, 4, 7, 10, 13, 19, 25 (gi ) khi thu

Các ch tiêu đánh giá c m quan
Mùi v
4,92a
4,84a
1,63b
1,17c
0,71d
0,59d
0,29e
*
16,41

Hình thái
4,75a
4,59a
2,05b
1,63c
1,42c
0,96d
0,50e
*
7,63

Ghi chú: Các s có ch theo sau gi ng nhau khác bi t khơng có ý ngh a th ng kê theo phép th
Duncan;*: Khác bi t m c ý ngh a 5% .


19
Vì v y đ đ m b o ch t l ng t t nh t v màu s c, mùi v và hình thái c a
nh a bu ng hoa d a n c nên thu ho ch nh a bu ng hoa th i gian là 4
gi sau khi nh a ti t ra. Tóm l i, th i gian thu ho ch nh a bu ng hoa có
nh h ng rõ r t đ n giá tr mùi v , màu s c và hình thái c a nh a bu ng
hoa d a n c.

Hình 4.24: Nh a bu ng hoa d a n

c

các th i đi m thu ho ch 1, 4, 7, 10, 13, 19 và 25 gi

4.4.2 nh h ng c a n ng đ CaO lên th i gian b o qu n nh a bu ng
hoa d a n c trong khi thu ho ch
4.4.2.1 S thay đ i pH
K t qu b o qu n Hình 4.25 (B ng 2 ph l c A) cho th y, giá tr
pH c a nh a bu ng hoa d a n c qua các th i đi m b o qu n có s khác
bi t m c ý ngh a 5% qua phân tích th ng kê. Nhìn chung, n u s d ng
CaO đ b o qu n nh a bu ng hoa d a n c thì li u l ng t t nh t đ duy
trì giá tr pH và không nh h ng nhi u đ n tính ch t c a nh a bu ng hoa
là li u l ng 0,5-1 g/ L. Tuy nhiên li u l ng này giá tr pH c ng ch
đ c duy trì cho đ n kho ng 6 gi sau khi b o qu n, sau th i gian này thì
giá tr pH c a hai nghi m th c này c ng đã b t đ u gi m xu ng.
i ch ng

0,5

1

1,5

2

pH d ch bu ng hoa d a n

.c..

12

8

4

0
1

3

6

9

12

15

18

24

36

48

Th i gian b o quan (gi )

Hình 4.25: S thay đ i pH c a nh a bu ng d a n c trong th i gian b o qu n
CaO khác nhau

các n ng đ


20
* ánh giá s thay đ i mùi v c a nh a bu ng hoa
K t qu đánh giá c m quan v mùi v c a nh a bu ng hoa d a n c
sau 48 gi b o qu n b ng các li u l ng CaO khác nhau c a các nghi m
th c có s khác bi t m c ý ngh a 5% qua phân tích th ng kê (Hình 4.33;
B ng 8 ph l c A). N u s d ng CaO đ b o qu n nh a bu ng hoa d a
n c nên s d ng li u l ng 1 g/ L và ch b o qu n đ c đ n th i đi m 6
gi sau b o qu n. Có th th y r ng, vi c s d ng CaO đ b o qu n nh a
bu ng hoa là không hi u qu vì n u hóa ch t q ít (0,5 g/ L) thì ch b o
qu n đ n 3 gi còn n u đ quá nhi u (1,5 và 2 g/ L) thì nh a bu ng hoa tr
nên đ ng và không th s d ng đ c. K t qu này r t khác bi t so v i k t
lu n đ c đ a ra b i Tkatchenko (1990; trích d n b i Kovoor, 1983) đó là

cho CaO v i l ng 5-7 g/ L nh a bu ng hoa th t n t thì s b o qu n đ c
h n m t ngày so v i đ t nhiên. Nh v y n u s d ng CaO đ b o qu n
nh a bu ng hoa d a n c nên s d ng li u l ng 1 g/ L và ch b o qu n
đ c đ n th i đi m 6 gi sau b o qu n.
i ch ng

S thay đ i mùi v nh a bu ng hoa...

6

0,5

1

1,5

2

4

2

0
1

3

6

9

12

15

18

24

36

48

Th i gian b o quan (gi )

Hình 4.33: S thay đ i mùi v c a nh a bu ng d a n c trong th i gian b o qu n
đ CaO khác nhau

các n ng

Hình 4.34: Hình thái nh a bu ng hoa d a n c t i th i đi m 1 gi (a) và 6 gi (b) sau b o
qu n b ng CaO các n ng đ khác nhau


21
4.4.3 nh h ng c a n ng đ Na2S2O5 lên th i gian b o qu n nh a
bu ng hoa d a n c khi thu ho ch
4.4.3.2 S thay đ i đ Brix
K t qu b o qu n v đ Brix c a nh a bu ng hoa d a n c (Hình
4.36; B ng 9 ph l c A) cho th y, th i đi m t 1-6 gi sau khi b o qu n

đ Brix c a các nghi m th c khác bi t khơng có ý ngh a qua phân tích
th ng kê, đ Brix trung bình c a các nghi m th c giai đo n này n m
trong kho ng t 16,55-16,26%. T th i đi m 9-24 gi sau b o qu n gi a
các nghi m th c có s khác bi t m c ý ngh a 5% qua phân tích th ng kê.
Nh v y, b o qu n b ng Na2S2O5 li u l ng 1,6-1,8 g/ L có th giúp cho
nh a bu ng hoa d a n c duy trì đ c đ Brix cho đ n 24 gi sau khi b o
qu n.
i ch ng

1

1,2

1,4

1,6

1,8

S thay đ i v đ Brix nh a d a n

c (%)..

20

16

12

8

4

0
1

3

6

9

12

15

18

24

36

48

Th i gian b o qu n (gi )

Hình 4.36: S thay đ i đ Brix c a nh a bu ng d a n c trong th i gian b o qu n
n ng đ Na2S2O5 khác nhau

các

* ánh giá s thay đ i hình thái c a nh a bu ng hoa
K t qu đánh giá c m quan v hình thái c a nh a bu ng hoa d a
n c sau 48 gi b o qu n b ng các li u l ng Na2S2O5 khác nhau gi a các
nghi m th c có s khác bi t m c ý ngh a 5% qua phân tích th ng kê
(Hình 4.43).


22

i ch ng

S thay đ i v hình thái nh a bu ng hoa….

6

1

1,2

1,4

1,6

1,8

5
4
3
2

1
0
1

3

6

9

12

15

18

24

36

48

Th i gian b o qu n (gi )

Hình 4.43: S thay đ i v hình thái c a nh a bu ng d a n c trong th i gian b o qu n
n ng đ Na2S2O5 khác nhau

các

Các m u b o qu n b ng Na2S2O5 v i li u l ng 1,6 và 1,8 g/ L t th i đi m

3 gi cho đ n 12 gi sau khi b o qu n thì nh a bu ng hoa v n cịn gi đ c
hình thái đ c tr ng c a nh a bu ng hoa các nghi m th c còn l i h u nh
hình thái đã khơng cịn đ c tr ng nh ban đ u sau 9 gi b o qu n. T 15
gi cho đ n th i đi m 48 gi sau khi b o qu n thì h u nh t t c các
nghi m th c đi u khơng cịn gi đ c s đ c tr ng c a s n ph m v hình
thái c a nh a bu ng hoa. Nh v y, có th s d ng Na2S2O5 v i li u l ng
1,6 ho c 1,8 g/ L đ duy trì hình thái c a nh a bu ng hoa d a n c tr c
12 gi b o qu n.

Hình 4.44: Hình thái nh a bu ng hoa d a n c sau 9 gi (a) và 15 gi (b) b o qu n b ng
Na2S2O5 các n ng đ khác nhau


23
CH
NG 5
K T LU N VÀ KI N NGH

5.1 K t lu n
Lá là s n ph m duy nh t đ c thu ho ch t cây d a n c v i hi u
qu kinh t r t th p 800.000 đ ng (lá đ ng) và 1.800.000 đ ng (lá ch m)/
1.000 m2/ n m.
Cây ra hoa t p trung vào hai đ t, đ t m t t tháng 1 đ n tháng 3 và
đ t hai t tháng 11 đ n tháng 12. Th i gian c n thi t đ bu ng hoa d a
n c phát tri n đ t kích th c t i đa là sáu tháng t khi hoa n . Tr ng
l ng bu ng hoa, chu vi bu ng hoa theo chi u cao và chi u r ng, chi u dài
và kích th c cu ng bu ng hoa vùng n c m n luôn nh h n vùng n c
ng t và n c l . T ng s trái/ bu ng và t l trái ch c khơng có s khác bi t
ba vùng.
Sau khi đ c tác đ ng nhu mơ và bó m ch d n c a cu ng bu ng

hoa còn ít vách ng n, t o thành thành m t h th ng ng l n trong c cu ng
bu ng hoa. Bu ng hoa tr thành n i đ c u tiên đ cung c p s n ph m
đ ng hóa.
Có th tác đ ng kích thích cho bu ng hoa d a n c ti t nh a v i
chu k tác đ ng 3 ngày/ l n, th c hi n liên t c 5 tu n vùng n c m n và
n c ng t; 5 tu n ho c 7 tu n đ i v i vùng n c l khi bu ng hoa đ t t
4,5-6,0 tháng tu i.
N ng su t nh a bu ng hoa trung bình vùng n c ng t, n c l và
n c m n là 880 ml; 1.190 ml và 800 ml/ bu ng/ ngày, t ng th i gian thu
nh a là 46 ngày (n c l ) và 57 ngày (n c m n). Thành ph n dinh d ng
trong nh a bu ng hoa nh đ Brix, đ ng sucrose, đ ng t ng, đ ng kh
vùng n c m n luôn l n h n vùng n c ng t và l .
Nh a bu ng hoa d a n c đã b h h ng và m t giá tr c m quan
v hình thái, mùi v và màu s c hoàn toàn t i th i đi m 7 gi t khi ch y ra
kh i cu ng.
duy trì đ c ch t l ng nh a bu ng hoa khi ch y ra kh i
cu ng đ n 9 gi dùng CaO (n ng đ 1,0 g/ L) ho c 15 gi dùng Na2S2O5
(n ng đ 1,6 ho c 1,8 g/ L).
5.2 Ki n ngh
Có th tác đ ng cho cây d a n c vùng n c m n, n c ng t và
n c l ti t nh a b ng cách dùng tay u n cong cu ng theo cùng m t h ng
12 l n, ti p t c dùng chày g v d c theo chi u dài cu ng c hai m t
cu ng (32 l n/ m t) và dùng m t bên c a chày g đ đánh b n l n vào g c
cu ng cùng m t v trí v i chu k tác đ ng 3 ngày/ l n, th c hi n liên t c 5