Phát triển nguồn lực lao động ở vùng đồng bằng sông cửu long phục vụ công nghiệp hóa hiện đại hóa

'
B(> GIAO Dl}C VA DAO T~O

A

A

,

· · HQC VIJ::N CHINH TRJ QUOC GIA
HOCHi MINH

,.,

PH~MTHETRI

,

~.

~

~

PHAT TRIEN NGUON Ll/C LAO EQNG

0 VUNG EONG

BANG SONG CUU LONG

PHUC

. VU. CONG NGHIEP
. HOA - HIEN
. EAi
. HOA
Chuyen nganh: Kinh t~, quan

M a- so,{

ly va k~ ho~ch hcia kinh t~ qu6c,_ dan

: 5.02.05

LU~N AN TIEN Si KINH TE

NgtiO'i htid'ng d§n khoa h9c: TS. Dijng Ng9c LQ'i
PGS. TS. Kim Van Chinh
,
I

I
,

.
HA NQI - 2003

LUU HANH NQI BQ

:

Ldl CAM DOAN
Toi xin cam doan day la cong trinh nghien

CUu cua rieng toi. Cac nqi dung nghien cllu va k€t
qua neu trong lu~n an la trung thtfc va chua tUng
dl.!
Ha N(>i --2003
Tac gia lu~n an

Ph~m Th@ Tri


~-;
.....
;

.

Ml)C Ll)C
Trang
M<1DAU

I

Chlfdng 1: NGU6N LtjC LAO DQNG TRONG QUA TRINH
PRAT TRIEN KINH TE - XA HQI

8

1.1

Khai ni~m va vai tro cua NLLD

1.2

St! t~t yeu cua vi~c phat triin NLLD d vling DBSCL

1.3

Nhiing quan diem va chinh sach chu yeu cua nha nude trong vi~c

8

phat triin NLLD

23

31

1.4 Kinh nghi~m phat trien NLLD (j m(>t s6 nude va kha nang v?n dt,mg
d vling DBSCL

39

Chlfdng 2: THtjC T~NG PRAT TRIEN NLLD <1 VUNG DBSCL

61

2.1

Nhilng d~c diem anh hudng den sl:f phat triin NLLD (j vung DBSCL

61

2.2

Thl:fc tn~mg phat trien NLLD (j vling DBSCL 1990-2000

77

2.3

Nhilng uu diem va nhu<;jc diem trong phat trien NLLD d vung DBSCL

2.4

1990-2000

114

Nguyen nhan cd ban cua thl:fc tr!;lllg phat triin NLJ._,D d vung DBSCL

118

Chlfdng 3:PHUd'NG HUONG

VA GIAI PHAP PRAT TRIEN NLLD

a vuNG nsscL 2001-2010

I

I

128

3.1

DV bao phat triin NLLD vung DBSCL nam 2005-fOlO

128

3.2

Phudng hudng phat triEn NLLD vung DBSCL

141

.
1

3 .3

Nhilng giai phap Cd ban phat triin NLLD d vling IDBSCL,
phl_lc Vl_l CNH - HDH th(Ji ky 2001-2010

3 .4

·

Mc}t s6 ki~n ngltj

147

164

KtTLU~N

168

- Nhilng cong trinh khoa hQC da cong b6 cua tac gia

170

~ Tai li~u tham khao

172

- Phl_l

186

ll;IC


cA.c CHU vrtT TAT
1.

CNH-HDH

Cong nghi~p hoa - hi~n d~i hoa

2.

CNKT

Cong nhan kY thu~t

3.

CMKT

Chuyen mon ky thu~t

4.

CTNCl

Chua t6t nghi~p dp 1

5.

CHLB

C<)ng hoa lien bang

6.

Cong nghi~p

G6m cong nghi~p va xay dl;(ng

7.

Djch V\l

G6m djch V\l va thudng m~i

8.

DBS CL

D6ng b~ng song Ctiu Long

9.

DBSH

D6ng b~ng song H6ng

10.

DNB

Dong Nam be?

11.

DH,CD

D~i h9c, cao ding

12.

GDP

T6ng thu nh?p qu6c n
13.

HDI

ChI s6 phat triin con ngudi

14.

HDKT

Ho~t d¢ng kinh t~

15.

KBC

Khong bi~t chil

16.

LD

Lao d<)ng

17.

NLLD

N gu6n h-;tc lao d<)ng

18.

NN

Nude ngoai

19.

N6ng nghi~p

G6m nong, lam, ngu nghi~p va thuy san

20.

THCS

Trung h9c cd sd

21.

THPT

Trung h9c ph6 thong

22.

THCN

Trung h9c chuyen

23.

TN Cl

T6t nghi~p dp 1

24.

TNC2

T6t nghi~p dp 2

25.

TNC3

T6t nghi~p dp 3

26.

TDH

Tren d~i h9c

nghi~p


,

.,

DANH Ml)C CAC BANG

I.

Bang 2.1

Trang
78

2.

Bang 2.2

79

3.

Bang 2.3

81

4.

Bang 2.4

82

5.

Bang 2.5

83

6.

Bang 2.6

84

7.

Bang 2.7

85

8.

Bang 2.8

88

9.

Bang 2.9

89

10.

Bang 2.1 o

90

11.

Bang2.11

91

12.

Bang 2.12

96

13.

Bang 2.13 - 2.14

97

14.

Bang 2.15

98

15.

Bang 2.16

99

16.

Bang 2.11

100

17.

Bang 2.18

101

18.

Bang 2.19

102

19.

Bang2.20

103

20.

Bang 2.21

104

21.

Bang 2.22

106

22.

Bang 2.23

109

23.

Bang 2.24 - 2.25

111

24.

Bang 2.26 - 2.27

112

25.

Bang 2.28

121

26. .

Bang 3.1

130

27.

Bang 3.2

131


28.

Bang 3.3 - 3.4 - 3.5

132

29.

Bang 3.6

133

30.

Bang 3.7

134-135

31.

Bang 3.8

136

32.

Bang 3.9

137

33.

Bang 3.10

138

34.

Bang3.ll -3.12

139

35.

Bang 3.13

140

36.

Bang 3.14

141


DANH Mljc cA.c sa 06
Trang
0

I.

Ban d6 vung DBSCL

2.

Sd d6 I. I

IO

3.

Sd d6 1.2

0

4.

Sd d6 2.1

78

5.

Sd d6 3.1

130

6.

Sd d6 3.2

131

7.

Sd d6 3.3

133

8.

Sd d6 3.4

134

9.

Sd d6 3.5

135

10.

Sd d6 3.6

136

11.

Sd d6 3.7

137

12.

Sd d6 3.8

138

13.

Sd ct6 3.9

140


PHlJ LlJC

Phl;l l\lc 1:

San h1<;1ng hia qua cac nam vung DBSCL

Phl;l l\lc 2:

Gia tr! san xu~t nong nghi~p vung DBSCL

Phl;l l\lc 3:

Gia tr! san xu~t lam nghi~p vung DBSCL

Phl;l ll;lC 4:

Gia tri san xu~t thuy san vung DBSCL

Phl;l ll;lc 5:

Gia tr! san xu~t cong nghi~p cua vung DBSCL

Phl;l l\lc 6:

T6ng mttc ban le hang hoa va KD d!ch V\J d vilng DBSCL

Ph\l l\lc 7:

Tinh hinh thi6u giao vien de dp h9c 6 ph6 thong nam h9c 1997-1998

Ph\} l\JC 8:

Chi s6 phat triin con ngltdi cua

Phl;l l\}C 9:

S6 lu<;jng giao vien con thi6u d cac dnh

ca nude va cac vilng

Ph\l l\Jc 10: Ty I~ trudng ldp du<;jc xay d\(ng kien c6
Phl;l l\lc 11: Tyl~ h9c sinh m~u giao trong d<} tu6i (5 tu6i va mftu giao ldn)
Phl;l l\}c 12:S6 lu9ng cac trudng chuyen nghi~p, d~y ngh~, trung tam d~y ngh~, trung
tam djch V\} vi~c lam phan theo de huy~n, th! xa, thanh pho: cac tinh
vung DBSCL
Phl;l ll;lc 13:Dan s6 trung binh va ty tr9ng vung DBSCL theo gidi tinh va KV
1990-2000
Ph\l l\}c 14: Ty tr9ng dan s6 vung DBSCL theo gidi tinh va khu v\(c 1990-2000

Ph\11\lc 15: Dan s6 vling DBSCL chia theo nhom tu6i 1996-2000
Phl;l l\lc 16: Ty tr9ng dan s6 vung DBSCL chia theo nhom tuo'i 1996-2000
Ph\11\lc 17: NLLD - HDKTTX vung DBSCL theo nhdm tu6i 1996 -2000
Ph\} l\JC 18: Ty tr9ng NLLD - HDKTTX vung DBSCL so vdi t6ng s6 NLLD
1996-2000
Ph\11\lc 19: Cd c~u NLLD - HDKTTX vung DBSCL theo nganh 1996-2000
Phl;l l\lc 20:' Ty trQng NLLD - HDKTTX vung DBS CL 1theo nganh 1996-2000


Phl;l l\lc 21: NLLD -HDKTTX vung DBSCL theo khu v11c kinh t~ 1996-2000
Ph1:1 l1:1c 22: Ty tr9ng NLLD - HDKTTX vting DBSCL theo KV kinh t~ 1996-2000
Phl;l ll;lC 23:Ty l~ hQC sinh bo h9c

d b~c ti~u hQC vting DBSCL, TQ, DBSH, DNB

1990-1998
Ph9 ll;lc 24: NLLD - HDKTTX vung DBSCL theo trinh d(> h9c vftn 1996-2000
Ph9 ll;lc 25:Ty l~ NLLD - HDKTTX vung DBSCL theo trinh d(> hqc vftn so vdi
t6ng s6 NLLD 1996-2000
Ph9 ll;lc 26: NLLD - HDKTTX vung DBSCL theo trinh d(> hqc vftn cua KV
thanh thi 1996-2000
Phl;l l\lc 27: Tyl~ NLLD - HDKTTX vung DBSCL theo trinh d(> hQc v~n cua KV
thanh thi so vdi t6ng s6 NLLD 1996-2000 ·
Phl;l ll;lc 28: NLLD - HDKTTX vung DBSCL theo trinh d<} h9c v~n cua KV neng
thon 1996-2000
Phl;l ll;lc 29: Ty l~ NLLD - HDKTTX vung DBSCL theo trinh dQ hqc vftn cua KV
neng then so vdi t6ng s6 NLLD 1996-2000
Phl;l l\lc 30: NLLD - HDKTTX vung DBSCL chia theo trinh d<) CMKT 1996-2000
Phl;l l\lc 31: Ty l~ NLLD - HDKTTX vung DBS CL theo trinh CMKT 1996-2000
Phl;l ll;lc 32: NLLD - HDKTTX vung DBSCL theo trinh d(> CMKT khu vt;c

thanh thi 1996-2000
Phl;l l\lc 33: Ty tr9ng cd du NLLD - HDKTTX vung DBSCL theo trinh d<) CMKT
khu Vl!c thanh thi 1996-2000
Ph9 l9c 34: NLLD - HDKTTX vung DBSCL theo trinh dq CMKT khu vlfc
neng then 1996-2000
Phl;l ll;lc 35: Tyl~ NLLD - HDKTTX vung DBSCL theo trinh d<) CMKT khu vl;{c
neng then 1996-2000
'

Phl;l l9c 36:' S6 giao vi~n d~y nghe vung DBSCL, TQ, DBSH, .DNB 1990-1999


Ph\l l\lc 37: S6 hqc sinh hqc ngh~ vung DBSCL, TQ, DBSH, DNB 1990-1998
Ph\l h;ic 38:S6 hQc sinh t6t nghi~p nghe vung DBSCL, TQ, DBSH, DNB 1990-1998
Ph\l l\lc 39:S6 hqc sinh THCN vtlng DBSCL, TQ, DBSH, DNB 1990-1999
Ph\l l\lc 40: ChI s6 phat triin h9c sinh THCN vung DBSCL, TQ, DBSH, DNB
1991-1998
Ph\11\lc 41: S6 hQc sinh THCN vung DBSCL, TQ, DBSH, DNB 1990-1998
Ph\l l\lc 42: S6 giao vien THCN vling DBSCL, TQ, DBSH, DNB 1990-1999
Ph\l l\lc 43: S6 tntdp.g THCN vung DBS CL, TQ, DBSH, DNB 1990-1998
Ph\l l\lc 44: S6 hqc sinh DH, CD h~ dai h~n vung DBSCL, TQ, DBSH, DNB
1990-1999
Ph\l l\lc 45: S6 h9c sinh 't6t nghi~p h~ DH, CD h~ dai h?n vung DBSCL, TQ,
DBSH, DNB 1990-1998
Phl;l l\lc 46: S6 giao vien h~ DH, CD vung DBSCL, TQ, DBSH, DNB 1990-1999
Ph\11\lc 47: S6 tntdng DH, CD vtlng DBSCL, TQ, .DBSH, DNB 1990-1998


1

Md DAU
t. TiNH CAP THIET cuA

at TAI

Ngu6n l\fc lao d(?ng (NLLD) la ngu6n tai nguyen quy gia nhftt so vdi tftt
ca cac ngu6n tai nguyen 'khac; la nhan t6 Cd ban quy~t dinh S1.J phat triin 11.Jc
hl<;ing san xuftt d mQi thdi d~i.

d nude ta, NLLD m¢t m~t la y~u t6 cd ban, m¢t

ti~m nang to ldn di tang trudng kinh t~; song m~t khac, chinh NLLD do dang la

ganh n~ng d6i vdi nhi~u vftn d~ kinh t~ - xa h9i hi~n nay. Tinh tr~ng do b~t ngu6n
tu ch6 ty l~ lao d(?ng ph6 thong chua qua dao t~o la chu y~u, lao d(?ng du<;ic dao

t~o co trinh d9 chuyen mon ky thu~t chi~m ty tr9ng qua thftp trong t6ng s6 lao
d¢ng xa h(?i, di~U do dang anh hudng khong nho d~n S\f phat triin kinh t~ - xa h(?i
d nude ta. Trong khi do, ti~n trinh cong nghi~p hoa - hi~n d~i hoa (CNH - HDH)
doi hoi d NLLD khong chl co trinh d9 chuyen mon ky thu?t cao ma con co sLk
khoe, y thl'tc t6 chl'tc ky lu?t t6t va tac phong cong nghi~p. Vi v?y, nhi~u cht1
trudng, chinh sach cua Dang va Nha nude ta da t?p trung chu y~u vao vi~c phat
triin NLLD phl;lc Vl;l CNH - HDH d nude ta.
D6ng b~ng song .Ctiu long (DBSCL) la m¢t vung tr9ng diim trong tam
giac kinh t~ phia Nam, co nhi~u ngu6n l\fc d6i dao, phong phu, ti~m nang to ldn
giup cho vi~c tang trudng, phat triin kinh t~ cua vung nay noi rieng va cua ca
nude noi chung; d~c bi~t la phat triin san xuftt nong nghi~p. Tuy nhien cac ngu6n
lqc do chua du<;ic khai thac m(?t each hi~u qua bdi nhi~u nguyen nhan ca khach
quan l~n chu quan, trong do nguyen nhan chu y~u la thi~u NLLD du~c dao t~o co
trinh d9 chuyen mon ky thu?t, cd cftu lao d¢ng chua h<;ip ly, chua thich L'tng trong

di~u ki~n phat triin khoa hQc - cong ngh~ va kinh t~ thi trtldng. Yung DBSCL

hi~n nay dang n~m trong tinh tr~ng du thlia lao d¢ng chua qua dao t~o va thi~u
lao d(?ng dLi<;ic dao t~o co ch~t hl<;Jng cao.


2

Tien trinh CNH - HDH da va dang doi hoi m¢t each gay g~t d¢i ngu lao
d¢ng co chfrt h.t<_jng ngay cang cao va s6 lu<_jng ngay cang nhi~u, vdi co cfru lao
d¢ng h<_jp ly. Trang b6i canh kinh te - xa h(H

d vung DBSCL dang tien hanh CNH

- HDH c~n phai nghien cU'u thvc tn;mg va d~ ra cac gicli phap phat triin NLLD
m
d

vung DBSCL phtJc V\l CNH - HDH" co y nghia to ldn nh~m dap ung doi hoi bile
xuc tren day.
2. TINH HINH NGHIEN

cuu co LIEN QUAN DEN LU~N AN

Vftn d~ ngu6n nhan Ive da c6 m¢t s6 cong trinh nghien cuu

d cftp qu6c

gia, cftp vung, cftp tinh va d~ tai cua nghien cilu sinh lam lu?n an tien sI.

• D6i vdi cftp qu6c gia, nghien cilu v~ ngu6n nhan Ive mang tinh h~
th6ng co m9~ s6 cong trinh sau day: "Mtrong chi~n lu<_jc phat triin kinh t~ - xa h¢i .den nam 2010 va 2020", Vi~n Chi~n
lu<_jc phat triin, Ha N¢i - 1999, chu nhi~m d~ tai TS. Tr~n Thi Tuyet Mai; "M9t
s6 CO Sd khoa h9c cua CO ch~, chinh sach thuc d~y SV phat triin CUa h~ th6ng dao
tC;lO'ngh~ nghi~p phlJC V\l phat triin kinh t~ - xa hlu<_jc phat triin, Ha N¢i - 2000, chu nhi~m d~ tai TS. Tr~n Thi Tuyet Mai; "Dt!
bao quy mo phat t\ien giao dtJC Va dao tC;lO cho cac nam 2000, 2005, 2010, 2015
va 2020", Ban Chien luqc phat triin Ghio dtJc - Dao tC;lo, B<) Giao dtJc va Dao tC;lO
- 1999; Lu~n an tien sI tri~t h9c "Phat triin ngu6n nhan Ive cho slJ nghi~p cong

nghi~p hoa, hi~n dl;li hoa ~ nude ta" cua Nguy~n Thanh, bao v~ t(;li Vi~n Tri~t h9c,
Ha N¢i nam 2001; Lu?n an tien sI kinh t~ "M¢t s6 giai phap hoan thi~n quan tr!
ngu6n nhan lt!c trong cac doanh nghi~p du ljch tren dja ban thanh ph6 H6 Chi
Minh" cua Trftn Thi Kim Dung, bao v~ tC;li Trudng DC;li h9c Kinh t~ thanh ph6 1-16
Chi Minh nam 200 I; 11 M6i quan h~ giila ch~t lu<_jng ngu6n nhan llfc vdi phat triin


3

kinh t~

d nude ta hi~n nay", 2001, Khoa Kinh t~ Phat triin, HQc Vi~n Chinh tr!

Qu6c gia H6 Chi Minh, TS. Nguy~n Dang Thao; 11 T6ng quan m()t s6 vftn d~ v~
phudng phap lu~n nghien cliu chftt luqng dan s6 va ngu6n nhan ltJc", 2002,. TS.
Tntdng Van Phuc ...
• D6i vdi dp vung DBSCL chua co m()t cong trinh nghien cliu mang tinh
h~ th6ng v~ slJ phat triin ngu6n nhan ltJc, chi co m()t s6 Cong trinh nghien ctiu da
duqc cong b6 tren bao va t?p chi mang tinh Cl;IC b(). Cac cong trinh nghien ctiu

nay dtt- Nham cong trinh nghien cliu tht1 nhftt lien quan d~n dan s6, lao d¢ng va
vi~c lam

d vung DBSCL bao g6m: "Dan s6, dan cu va lao d¢ng vung d6ng

b~ng

song Cl!u Long", D~ tai 60 - 02 - 06 - 01, Vi~n Khoa hQc xa h()i T.P H6 Chi
Minh - 1990; "Vftn d~ dan cu va dan t()c d6ng b~ng song Cl!u Long", Vftn d~ dan
t()c d d6ng b~ng song Cltu Long, Nha xuftt ban Khoa hQc xa h()i - 1991, M~c
DuCing; "V ai net v~ con duCing phat triin kinh t~ - van hoa troilg bu6i dftu l!ch Slf
'

cua d6ng b~ng song Cliu Long", Vftn d~ dan t()c

d d6ng b~ng song Cttu Long,

Nha xuftt ban Khoa hQc xa h<)i - 1991, Le Xuan Di~n; "Dan s6 va moi tnfCing
d6ng b~ng song Cl!u Long", Nghien cliu va phat triin - 1994, Nguy~n Cong Binh
va d6ng tac gia; "Tang ltJc cho d6ng b~ng song Cl!u Long", ThCii bao kinh t~ Vi~t
Nam, s6 14 - 2001, Ph?m Hung Nghi; "Di~u tra cd ban lao d<)ng - xa h<)i vung
d6ng b~ng song Cltu Long", Vi~n khoa hQc lao d<)ng va v~n d~ xa h()i - 1995, TS.
H6 Nhu Hai va TS. Nguy~n Ng9c Khiem; "Ngu6n nhan ltJc cho cong tac khuy~n
nong va phat tri~n nong than d khu VlJC d6ng b~ng song

Ci.tu

Long", H()i thao

khoa hQc, Hi~n tr?ng, dinh hudng va giai phap phat triin nong thon
va vung DBSCL - 2000, Th.S. Nguy€n

Thi

d mi~n DNB

Kim Nguy~t; "Dao t?o ngu6n nhan

llJc cho d6ng b~ng sang Ctru Long", t?P chi C<)ng san, s6 21 - 2001, Dao Xuan
Tntdng.


4

- Nhom cong trinh nghien cuu thu hai lien quan d~n phat tri~n giao dl;IC
va dao t(;lo ngu6n nhan llJc

d vung DBSCL bao g6m: "Nghien cliu m¢t s6 chu

tnidng chinh sach phat tri~n giao dl}C - dao t(;lO vung d6ng b~ng song Ctiu Long"'
Nghien cuu t6ng th~ ve· giao dl}c d6ng b~ng song Ctiu Long - 1995, PGS.TS. Dao
Tr9ng Hilng; "Nghien CUu thljc tn~mg va de xu~t giai phap ve dao t(;lO cong nhan
ky thu~t, Cong nhan lanh nghe, can bQ khoa hQC ky thu~t cho phat tri~n kinh t~ xa hb~ng song Ctiu Long - 1995, TS. Phung Ran; "ThlJc tr(;lng t6 chlic quan ly giao

dl}C va dao t(;lO d6ng b~ng song Ctiu Long, nhltng giai phap c~p bach", Nghien
cliu t6ng thi v~ giao dl}c d6ng b~ng song Ctiu Long - 1995, TS. Hoang Tam Son;
Ngay 11 thang 01 nam 1999 t(;li Ti~n Giang, Chinh phu da t6 ch1k H9i nghi giao
dl}c - dao t(;lo khu Vl.Jc DBSCL, trong h¢i nghi nay da co nhi~u bai tham lu~n v~

v~n d~ phat triin NLLD:"Cac giai phap thuc d~y phat tri~n giao dl}c, dao t(;lo khu
vlfc d6ng b~g song Ctiu Long", Ban t6 chuc Chinh phu; "Phat triin giao dl}c dao t(;lo d6ng b~ng song Ctiu Long", GS.TS. Ph<;im Minh H:;tc; "D~y m(;lnh phat
triin giao dl}c - dao t(;lO khu vljc d6ng b~ng song Cttu Long", B¢ Giao dl}c va Dao
t<;io; "ThtJc tr<;ing va giai phap phat triin dao t<;io ngh~ va chuyen nghi~p vung
d6ng b~ng song Ctiu Long", BC) lao d¢ng - Tht:tong binh va Xa h()i; "Phat tri~n
nhan llJc khoa hQC va cong ngh~

d cac khu VlJC kinh t~ tr9ng diim phia Nam

trong qua trinh cong nghi~p hoa - hi~n dC;li hoa", H(>i thao khoa h9c : Quy hoqch
dao t(;lO nhan h.Jc khoa hQC cong ngh~ trong cac Jinh VljC Cong ngh~ l:tU tien

d cac

vung kinh t~ tr9ng diim phia Nam - 1999, TS. Tdn Khanh Dlic; "Giao dlJc d6ng
b&ng song Ctiu Long thdi gian khong chd d<;1i", T<;ip chi C(>ng san, s6 11 - 1999,

V 6 Dang Thien ...


5

• D6i vdi cac cong trinh nghien cll'u cftp dnh, 12 dnh vung DBSCL d~u
co cac d~ an dao t~o ngh~ va phat tri€n giao d9c - dao t~o trong ph~m vi tl:tng dnh
d~n nam 2005 va 2010.

Tuy nhien chua co cong trinh nao trung ten vdi d~ tai nghien cliu nay.

3. Ml)C DICH, NHitM Vl)

v A GIOI H~N CUA LU~N AN

• M~c dich
D~ tai dll<;Jc nghien cliu vdi mlJC dich gop phftn thuc dfry phat trien va

hinh thanh d<)i ngu NLLD co quy mo ldn, co trinh d() cao, co cd cftu lao d<)ng h<;Jp
ly phu h<;Jp vdi dudng 16i d6i mdi, ph9c v9 CNH - HDH cho vung DBSCL.

• Nhi~m v~
D€ d~t dlt<;Jc m9c dich tren, d~ tai cftn giai quy~t cac nhi~m

V\}

chu y~u

sau day:
- Thli nhftt : Lam ro them v~ m~t ly lu~n khai ni~m, vai tro, cd d.u, trinh
dQ, quy mo, chftt hi<;Jng NLLD trong qua trinh phat tri€n kinh t~ - xa h<)i noi
chung, cho CNH - HDH noi rieng

d vung DBSCL.

- Thu hai : P.han tich danh gia dung thtJc tr~ng 1 NLLD hi~n nay v~ quy
mo, ch~t lu<;Jng va tac d<)ng cua chung d6i vdi ti~n trinh CNH - HDH

a vung

DBSCL.
- Thu ba : Tren Cd sd dtJ bao, xac djnh phudng hudng, giai phap va ki~n

nghj chu y~u phat tri€n NLLD phIJc v9 m()t each co hi~u qua cho CNH - HDH d
vung DBSCL.

• GiOi h~n.
Lu~n an t~p trung nghien cuu v~ NLLD tren ca hai m~t quy mo, ch~t

h.t<;Jng va di~u ki~n di phat tri~n NLLD gop phftn ph9c v9 CNH - HDH cho vung
.
'
DBSCL. Ch~t h:i<;Jng NLLD du<;Jc nghien cll'u m<)t each toan di~n, nhung trinh d()


6

h9c vftn va trinh d9 CMKT duQc phan tich sau s~c hdn d~ th~y ro vai tro quy~t
dinh cua no d6i vdi CNH - HDH vung DBSCL.
4. PHUONG PHAP NGHIEN CUu CUA LU~N

AN

Lu~n an du<;Jc thljc hi~n tren Cd sd nhilng nguyen ly cua chu nghTa duy
v~t bi~n chling va chu nghfa duy v~t lich slt.

Phudng phap th6ng ke, thu th~p s6 li~u thli cftp tU nhilng ngu6n thong tin
co tinh phap ly lam c.d sd cho vi~c so sanh, danh gia va di d~n k~t lu~n.
Phudng phap mo pinh boa dung di nghien cilil xay dtJng cac mo hinh Cd
cfru lao d<')ng phu hQp.
Phudng phap nghien cilil khao sat thtJc t~ tren di~n r<')ng cua 12 dnh thu¢c
khu vtJc DBSCL v~ qua trlnh giao d9c, dao t<;io, sli d9ng lao d¢ng d~ lam cd sd dt!
bao va d~ cac giai phap thi~t thtJc di phat triin NLLD cua vung d~n nam 20 I 0.

s. NHUNG DONG GOP Md'I vt M~T KHOA HQC CUA LU~N A.N
D~ tai duQc triin khai nghien cilil co cac dong gop v~ m~t khoa h9c sau
day:
- M¢t la, h~ th6ng hoa tren cd sd phan tich co can cu khoa h9c v~ vai tro
phat triin NLLD trong tang trudng, phat triin kinh t~ - xa h¢i ph9c v9 CNH HDH

6 vung DBSCL.
- Hai la, danh gia dung d~n, toan di~n, phan tich tim ra nhilng nguyen

nhan cd ban anh hudng d~n vi~c phat triin NLLD d vung DBSCL.
- Ba la, dt! bao duQc quy mo dan s6, NLLD theo lua tudi ca v~ s6 ltiQng,
chfrt luQng d~n nam 20 I 0.
- B6n la, dua ra cac giai phap thi~t thljc co Cd sd khoa h9c gop ph~n phat
triin NLLD ph9c v9 CNH - HDH

6 vung DBSCL.

- Nain la, d~ xuftt duQc nhilng kien nghi can thiet giup cho cac Cd quan


7

nha m:tdc ban hanh cac chinh sach nh~m thao ga nhling kho khan, vudng m~c d
'

tftm vi mo nh~m thuc d~y nhanh qua trinh phat triin NLLD d vung DBSCL noi
rieng va ca nude noi chung.
6.

YNGHiA THl/C TlftN CUA LU~N AN

K~t qua nghien ctfu cua lu~n an coy nghia Cd ban sau day:

- M¢t la, giup cho vi~c ho?ch d!nh chi~n luc;ic, chinh sach phat tri~n
NLLD ph9c v9 CNH - HDH 6 vung DBSCL.
- Hai la, giup cac Cd quan hO?Ch dinh chi~n h1QC, xay dvng chinh sach
dao t?o, sti d\mg NLLD d vung DBSCL co hi~u qua.
- Ba la, lam tai li~u tham khao hliu ich cho cac nghien cthi lien quan d~n
ngu6n nhan Ive 6 vung DBSCL.
.f.

,{_

'>

A

,

7. KET CAU CUA LU;}N AN

V di m9c dich, gidi h<;ln nghien cthi tren day ngoai ldi md dftu, k~t lu~n,
cac danh m\}C, phl;l 19c, tai li~u tham khao, nQi dung Cd ban CUa lu~n an g6m ba
chudng:
Chuong 1 : Ngu6n Ive lao d¢ng trong qua trinh phat triin kinh t~ - xa h<)i.
Chuong 2 : Thvc tr?ng phat triin ngu6n Ive lao d¢ng d vung DBSCL.
Chuong 3 : Phuong hudng va giai phap chu y~u phat triin ngu6n hjc lao
d¢ng d vung DBSCL.

8
Chu'ong 1

NGUON Ll/C LAO DONG TRONG QUA TRINH
PRAT TRitN KINH TE - XA HQI
Li. KIIAI NI"tM VA VAI TRO CUA NLLD

1.1.l. Khai

ni~m

1.1.l.l. Khai ni~m ngu6n hfc lao dqng

Ngu6n ll.fc noi chung dU<;jc hiiu la kha nang cung dp eac y~u t6

d.n thi~t

du<;jc huy d(mg cho si,t phat triin kinh te - xa h9i cila m9t d~t nude. Do la nht1ng
ngu6n ll:fc v~t ch~t bao g6m ngu6n tai nguyen thien nhien (Natural Resources),
ngu6n tai nguyen · khoang san (Nonrenen Resources), ngu6n li,tc tai chinh
.,

'

.

'

(Finacial Resources), nguon li,tc con ngl!di (Human Resources). d nude ta nguon

li,tc con.ngudi hay du<;jc

stt dl;ffig bdi khai ni~m ngu6n nhan li,tc.

Ngu6n nhan li,tc du9c hiiu theo nhi~u khai ni~m rqng · h~p khac
nhau, di~u nay ruy thu9c vao giac d9 nghien ctlu. Theo khai ni~m rqng
ngu6n nhan ll.fc dU<;jC hiiu la ngu6n ll.fc V~ con ngl!di vdi tu each la nguf>n
cung dp SUC lao d9ng cho

Xa

h9i, bao g6m toan b9 dan CU CO

Cd

thi phat

triin binh thttdng, khong bi khiem khuyef va di ~t bfun sinh. Ngu6n nhan
ll.fc trong khc:ii ni~m nay du<;jc hiiu la m9t b9 ph~ cua dan s? phat triin
binh thttdng.
Theo khai ·ni~m h~p hdn ngu6n nhan ll.fc duqc hiiu: fa t6ng hc;1p

ca

nhan nhi!ng con ngudi Cl:! thi tham gia vao qua trinh lao d(mg, la t6ng hqp
-. de ·yeu t6-v~ th€ chfrt va tinh thfunh19~ huy··d9ng vao qua· trinh-·lao-·d(>rig.-·- - .

Vdi each hiiu nay ngu6n nhan ll.fc bao gcSm nhling ngUdi tl! gidi hd¢ tu6i lao d¢ng trd len.

9
Ngu6n nhan h.jc du<;Jc bi€u theo m(>t khai ni~m h~p m1a: la y~u t6
cua Slf phat trie'n kinh t€ - xa h(>i, la kha nang lao d(>ng CUa xa h(>i bao g6m
nhom dan elf trong d(> tu6i lao d(mg.

v di

tl.!dng dudng vdi ngu6n lao d(mg [82,3 5].

each hie'u nay ngu6n nhan h.jc

v di

each hie'u nay ngu6n lao

d<)ng se bao g6m dan s6 trong d9 tu6i lao d<)ng.
Khai ni~m ngu6n lao d(>ng du9c sU'. d1:lflg trong di~u tra mftu qu6c
gia v~. lao d(>ng - vi~c lam hang nam trong c6ng tac thu th~p, t6ng h<;Jp
thong tin th6ng ke v~

!hi trudng lao d(>ng d Vi~t Nam tl! nam 1996 trd l?i

day' ngu6n lao d(>ng g6m nhililg ngudi tl! du 15 tu6i trd len co vi~c lam va
nhilng ngl!di trong d(> tu6i lao d<)ng co k.ha nang lao d<)ng nhung dang
kh6ng co vi~c lam (thftt nghi~p) ho?c dang di hQc ho?c dang lam n<)i tr<;J
cho gia dinh minh ho~c chua co nhu c;~u lam vi~c [51, 10].
N gu6n lao d(>ng trong d(> tu6i con dll<;JC sU'. d1,mg k.hai ni~m la 11,!c ll!Qng lao d<)ng

trong d(> tu6i. Theo k.hai ni~m cua t6 ch1.k lao d(>ng qu6c t~ (ILO): h,tc hl<;Jng lao

d<)ng la m~t b9 ph~ dan s6 trong d9 tu6i quy d!nh thi,tc t~ dang co vi~c lam va .
nhililg ngucH thftt nghi~p [51,11]. Cach hie'u tren day v~ ngu6n nhan li,tc, ngu6n
lao d<)ng, l\{c lll<;Jng lao d<)ng chi k.hac nhau v~ xac dinh quy m6 ngu6~ l\{c con
nglldi, nhung d~u co m(>t die'm chung la d~u noi len
h(>i.

kha nang lao d(>ng cua xa

De' hie'u dting lao d(>ng la y~u t6 cua san xuftt - xa h(>i chting t6i sU'. dl;lng m(>t

khru ni~m phu h<;Jp hdn la NLLD. Nhu v~y NLLD la m(>t b(> ph~ cua ngu6n l\fc

v~t chftt, dl!Qc hie'u la ngu6n cung dp slk lao d(>ng trong d9 tu6i ch~ xa h9i de'
th\{C hi~n nhVng ffi\lC tieu phat trie'n kinh t~ -

xa hQi CUa dftt nude (sd d6

1.1) .

. .--·· · ·.,.···Kh:fo.vdi rrgu6rr-h.!cv~t Ghfrtkhac la d.ch6 NLLD la.con ngi1diJro:t:lg d(>.tl,16iJao ..-.,.. "
d(>ng, m(>t thl,{c the' Xa hQi, la hO?t d(>ng CO y thtfc gful li~n quy~n l<;Ji, nghia V\l
phap ly vdi y~u t6 tam sinh ly, do do ril.t nang d(>ng va nh~y cam vdi nhi~u m6i
quan h~ cua n,t nhien, kinh t~, chinh ttj, xa h(>i de' co the' hanh d(>ng theo m<)t


10
phuong phap va phudng hudng phu h9p gilia 19i ich cua minh vch 19i ich xa h(>i.
Do do vi~c quan ly va sv dt,mg NLLD la k.ho khan, phtic t~p hon nhi~u so vdi
vi~c quan ly va sv dt,mg cac ngu6n hjc v~t chftt k.hac.

thi

1. G6m toan b9 dan ell co ccJ
phat triin binh
thlldng, trli nhilng nglldi khi~m khuy~t va
di t~t bfun sinh.
2. G6m nhilng nglldi tl:! gidi h~ dlldi d<)
tu6i lao d(mg trd len.
3. G6m nhilng ngl.idi trong d<)
tu6i lao d(>ng.

Sd d6 1.1: Ngu3n nhan ltfc theo quy
NLLD co

mo

thi hiiu vdi tu each la m
xa h<)i, la k.ha nang lao d<)ng cua xa h<)i, bao g6m nhom dan ell trong d<) -tu6i lao
d(mg, co k.ha nang lao d<)ng. V di each hiiu nay NLLD dll9c xem xet v~ m~t quy
m6 - s6 lll<;lng lao d<)ng cua m<)t xa h¢i, co

thi dllc;1C phan lo~i nhll sau:

• Mnfun trong d<) tu6i lao d<)ng, co kha nang lao d¢ng, kh6ng ki d~n tr~g thai co
lam vi~c hay kh6ng lam vi~c.
D9 tu6i lao d(>ng la gidi h~ ve nhilng di~u ki~n co

thi, tam, sinh ly, xa

h9i ma con ngudi tham gia vao qua trinh lao d¢ng. Gidi h~ d9 tu6i lao d(>ng- bao
'
g6m
gidi h~ tren Va gidi h~ dudi. d' nude ta, gidi h~ dlldi dt!·: ·.--

...-

"·· > . B9 ..1u~t-lao d(>ng la.lro.n

15 tu6i; .gidi he;m. tren ...du9c q.uy_rtinh J~ . ~ ~- .fil~i-~q~Lydi m!_ . ···"'·':

va 60 tu6i ·d6i vdi nam. Nhilng ngl.idi tl:! 16 d~n 60 tu6i d6i vdi nam, tl:! 16 d~n 55
tu6i d6i vdi nil d~u thu<)c trong dkha nang tham gia tich ClfC VaO ho~t d(>ng kinh t~ - Xa h<)i.


11
• Hai la: NLLD tham gia vao ho?t d(mg kihh t~ cori g9i la dan s6 ho?t
d(lng kinh t~. Day la s6 nguC!i co cong an vi~c lam, dang hoq.t d¢ng trong cac
nganh kinh t~, trong cac !Tnh VlfC CUa hoq.t d(lng xa h<)i.

Nhu v~y NLLD co s~n trong dan s6 va NLLD tham gia vao hoq.t d<)ng
kinh t~ co Sl,{ khac nhau. Sl,! khac nhau nay la do co m<)t be) ph~ nhilng ngt.tdi
trong de) tu6i lao d<)ng- co kha nang lao d<)ng, nhlfng vi nhi~u nguyen nhan khac
nhau chua tham gia vao hoq.t d<)ng kinh t~ - xa h<)i.
• Ba la: NLLD di+ tril, bao g6m nhilng ngudi trong ddqng,
nhlfng vi cac ly do khac nhau chua tham gia vao hoq.t d¢ng kinh t~ - xa h<)i.

NLLD dl;! tn1 t6n tq.i trong m6i quan h~ vdi nhi~u ml.k de) khac nhau va
'

co nhi~u nguyen nhan khac nhau; nhlfng d~u gi6ng nhau la co kha nang lao d<)ng
nhlfng chua tham gia vao hoq.t d<)ng kinh t~ - xa h<)i.

D~n day chting ta co thi nit ra khai ni~m v~ NLLD nhu sau: NLLD Liz
m9t b9 phlj.n cila ngu6n life con ngr.lili, Liz dii.n s6 trong d9 tuoi Lao d9ng, gtJm
nhU'ng ngllili co vifc lam viz chr.la co vifc lam, vdi trinh d9 /anh ngh~, kiin
thrlc, niing life viz sue khoe nhfi.t djnh, cung vdi phii.m chfi.t dq.o drlc cua h9, Liz
ngu&n life quyit djnh cho sif phat trien kinh ti - xii h9i trong m9t cpng dtJng.
Theo khai ni~m tren day chting ta hiiu NLLD bao g6m hai m~t, m~t quy
mo va ch~t lu9ng (sd d6 1.2).
Quy mo NLLD phl;l thu<)c vao quy mo clan s6,
tu6i lao d<)ng, t6c d9 tang,
... ·-.:.J;. ·-

tY l~ nhiing ngt!di trong d9

cy s~t ch~t dan s6 clia m<)t qu6c gia. Quy mo NLLD

.:-,,:.-~

Chftt h.!Qng NLLD du9c

thi hi~n d m
• "M<)t la chl tieu phan anh tinh trq.ng sl.k khoe, la tinh trq.ng v~

thi ch~t,

tinh th~n va xa h<)i cua nguCii lao d<)ng" [ 11, 15]. Nhilng chl tieu chu y~u phan anh


Ngu6n hfc lao d(}ng

_Lao d(mg
co vi~c lam

Lao d(mg
co vi~c liun

Lao d<)ng
kh6ng co vi~c
lam T.X

Lao d<)ng
khong vi~c lam

Lao d<)ng chua
va kh6ng mu6n
lam

Lao d<)ng
th~t nghi~p

Trinh de)
,I

hqc van

Trinh de)

chuyen
m6n

Sci d6 1.2: Mo hinh t6'ng quat ngu6n hfc lao di}ng

Tinh tr~ng
st.k khoe

Ch{
• ,.?

s6 phat
' .

tnen con ngtfd1
I-IOI


12
tinh tr~ng

Sllc

khoe CUa ngl!di lao d¢ng la chieu cao, can n~ng, tu6i thQ va nhUng

t6 ch~t ben trong con ngl!di. Tuy nhien nhiing chi tieu nay kh6ng th6ng nh~t, no
tUy thUQC vao Sl;f quy dinh Cl;l thi CUa tltng qu6c gia.

• "Hai la chi tieu thi hi~n trinh

d9 hQ~V~ cua ngl!di lao d¢ng, la Sl:f hiiu

bi~t cua ngl.!di lao d<)ng v~ cac ki~n thilc ph6 thong, v~ tl:i nhien va xa h<)i"

[ 11, 17]. Trinh d<) h9c v~ cua NLLD la nhiing chl tieu h~t SVC quan tr9ng phan

rum m~t bfulg dan tri cua m<)t qu6c gia, va co tac d<)ng m~ me tdi qua trinh phat
triin kinh t~ - xa hkhoa ~o kha nang ti~p thu trinh d9 chuyen m6n

di t!ng dl;lilg m
chong nhiing ti~n b9 khoa hqc, c6ng·ngh~ vao thl;!c ti~n.
• "Ba la chi tieu thi hi~n trinh d<) chuyen m6n
dqng" [ ~ 1, 17]. Trinh d9 chuyen mon

kY

thu~t cua ngl.!di lao

kY th~t la st;! hiiu bi~t kha nang tht;!c hanh

v~ chuy~n m6n nao do, no biiu hi~n trinh d¢ dU<;jc dao ~o d cac trl.!dng d~y ngh~,

trung hQC chuyen nghi~p, cao dhg, d?i hQC Va tren d~i hQC.
• B6n la, chl s6 phat triin con ngUdi HDI (Human Development Index)
chi s6 nay dU<;jc xac dinh bdi ba chl tieu chu y~u sau day:

+ Thu nh~p binh quan d~u ngUdi.
+ Tm5i th9 binh quan.
+ Trinh d9 hqc v~
"Ch.I s6 HDI khong chi danb gia sl.[. phat triin con ngl.!di v~ m~t kinh t~,
ma con nh~ m~ d~n chftt lU<;jng CUQC s6ng Va Sl;f c6ng b~ng, ti~n bQ

Xa h<)i."

[11,18].

'
"
,
Trong tac du tieli phan ar1h chat, iuqng tuaNLLD tren day dell cc).;moi ·- ·1

quan h~, tac d<)ng qua l?i nhung c6t loi cua chftt lu9ng NLLD vftn la trinh d¢ h9c
v~ va trinh d9 CMKT. Dang ta kh~ng d!nh: "Di-dap t!ng yeu du con ngl.!di va


13
ngu6n nhan h.fc la nhan t6 quy~t dinh st.f phat tri~n d§.t nude trong thdi

IcY

cong

nghi~p hoa - hi~n d?i hoa, dn t?O chuy~n bi~n Cd ban, to~m di~n V~ giao dl,IC Va
dao t?o" [ 16,201].
Nhililg cm tieu v~ quy mo va chftt lu<;jng NLLD tren day la Cd Sd cho vi~c
phan tich danh gia tht.fc tr?ng va d~ ra phudng hudng, giai phap d~ phat triin

NLLD 6 vl:!ng DBSCL.
1.1.1.2. M<}t s6 khai ni~m

sii' dt!ng trong nghien cti'u NLLD

• Vi~c lam: "M9i ho?t d<'.)ng. lao d<'.)ng t?O ra ngu6n thu nh~p khong

bi

phap lu~t dm d~u du9c thl!a nh~ la vi~c lam" [102, 20].
Cac ho?t d<'.)ng lao d()ng du9c xac dinh la vi~c lam bao g6m:
- Lam cac cong vi~c du9c tra cong dudi d~g bkg ti~n ho~c v~t ch§.t.
- Nhililg cong vi~c tt.f lam di thu 19i nh~n cho ban than ho~c t?o thu
nh~p cho gia dinh nhUng khong du9c tra c6ng bkg ti~n ho~k hi~n v~t

cho cong vi~c do. .
•Dan s6 ho?t d()ng kinh t~: "Dan s6 h~?t d()ng kinh t~ hay con gQi la h.;fc
lu9ng lao d()ng bao g6m toan b9 nhililg ngUdi tl! du 15 tu6i trd len dang co vi~c
lam ho~c khong co vi~c lam, nht!ng co nhud.u vi~c lam". (102, 21].
Dan s6 ho?t d()ng kinh t~ trong d9

ru6i lao d()ng bao g6m nhililg ngUdi

trong d9 tu6i lao d()ng (nam tl! du 15 d~n 60 tu6i, mJ tl! du 15 tu6i d~n 55 tu6i)
dang co vi~c lam ho~c khong co vi~c lam, nhUng co nhu d.u lam vi~c va s~ sang
lam

vi~c.

• "Dan s6 ho?t d9ng..ldnb t~ thuCiogxuyen la: nhililg ,pglldi..tJtdli 15 ~qj . trd !en co t6ng s6 ngay lam vi~c va ngay co nhu du lam vi~c ldn hdn ho~c bfulg
183 ngay; n~u nho hdn 183 ngay la dan s6 khong ho?t d()ng kinh t~ thudng
xuyen". [102, 21]


14
Dan s6 ho?t d<)ng kinh te thifCirig xuyen du9c chia lam 2 lo?i: ·
+Dan s6 co vi~c lam thudng xuyen g6m: nhilng ngudi thu<)c be) ph?n dan
s6 ho?t d<)ng kinh t~ thudng xuyen trong 12 thang qua co t6ng s6 ngay lam vi~c
thl;{c t~ ldn hon ho~c b~ng t6ng s6 ngay·co nhu du lam them.
+ Dan s6 kh6ng co vi~c lam thudng xuyen g6m: nhilng ngudi tli du 15
tu6i trd Jen trong 12 thang qua co t6ng s6 ngay lam vi~c thl;{c t~ nho hon t6ng s6
ngay co nhu d.u lam them [103,16].
• Dan s6 kh6ng ho:;it d<)ng .kinh t~: "Dan s6 kh6ng ho:;it d<)ng kinh t~ bao
g6m toan b9 s6 ngudi tlt du 15 tu6i trd Jen kh6ng thu{)c b9 ph?n co vi~c lam va
kh6ng co

vi~c

lam" [103, 17].

• Ngudi co vi~c lam: Ngudi co vi~c lam la nhilng ngudi tli du 15 tu6i trd
Jen trong nhom dan s6 ho?t d{)ng kinh t~, ma trong tuftn I~ trUck khi di~u tra:
- Dang lam c6ng vi~c de' nh?n ti~n luong, ti~n c6ng hay lc;ii nhu?n
bi1ng ti~n ho~c hi~n v?t.
- Dang lam c6ng vi~c kh6ng dlic;ic hudng ti~n luong, ti~n c6ng hay lc;ii
nhu?n trong cac c6ng vi~c ;an xuftt kinh doanh cua h9 gia dinh.
- Da c-0 c6ng vi~c trUdc do, song trong tu~n I~ trUdc khi di~u tra tl;lffi thdi
k.h6ng lam vi~c Va Se trd J:;ii ti~p t\IC Jam vi~c ngay sau thdi gian tl;lffi nghi
[103,18].

Can CV vao s6 gid thl;{c t~ lam vi~c va nhu d.u lam them cua ngudi lao
d{)ng duc;ic coi la co vi~c lam trong tuftn I~ tfnh d~n thdi die'm di~u tra, ngl1di co
vi~c lam duc;ic chia ra: ngl1di du vi~c lam va ngudi thi~u vi~c lam.

+ N gl1di du vi~c lam g6m: nhilng ngudi co s6 gid lam vi~c trong tu~n l~
tfnh d~n trUdc di~u tra ldn ho~c b~ng 40 giC5; ho~c nhilng ngudi co s6 gid nho hon
40 gid nhl1ng kh6ng co nhu du lam them; ho~c nhilng nglidi co s6 gid lam vi~c