Vận dụng một số phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại để kiểm tra đánh giá thường xuyên kết quả học tập lịch sử của học sinh ở trường THPT, qua giai đoạn lịch sử việt nam từ 1930 – 1945 lớp 12 chương trình chuẩn

Mở Đầu
1, Lý do chọn đề tài
Ngày nay đất nước ta đang trên con đường đổi mới công nghiệp hóa, hiện đại
hóa gắn liền với ba mục tiêu: dân giàu nước mạnh - xã hội công bằng - dân chủ văn
minh thì giáo dục được xem là “cánh cửa của tương lai” đóng vai trò hết sức quan
trọng trong việc phát triển đất nước và trở thành tiềm lực phát triển của một quốc
gia. Để đáp ứng yêu cầu đó, giáo dục Việt Nam không ngừng đổi mới toàn diện từ
chương trình, SGK, PPDH, đặc biệt đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập là
một yêu cầu bức thiết để đạo tạo ra những con người năng động, thông minh, biết
làm chủ tình thế. Nghị quyết trung ương II khóa VIII nhấn mạnh: “đổi mới phương
pháp giáo dục và đạo tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp
tư duy sáng tạo của người học, từng bước áp dụng phương pháp tiên tiến và
phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự
học”. Là môn học ở trường phổ thông, môn Lịch sử cũng cần phải đổi mới theo
hướng phát huy tính tích cực của học sinh, và việc vận dụng một số phương pháp
và kỹ thuật dạy học hiện đại để kiểm tra, đánh giá thường xuyên kết quả học tập
của học sinh ở trường THPT là một trong những hướng tích cực, đóng góp lớn vào
việc đổi mới phương pháp kiểm tra.
Xu thế hội nhập hóa, toàn cầu hóa thế giới là một xu thế tất yếu mà tất cả các
quốc gia phải tuân theo quy luật phát triển chung của nhân loại. Vì vậy, Việt Nam là
một quốc gia đang phát triển năng động, cũng không nằm ngoại lệ trong vòng quay
đó. Trước tình hình mới, đặt ra yêu cầu cho giáo dục nước nhà những thách thức
nhất định, đặc biệt trong đó là phải bắt nhịp với xu thế phát triển chung của nhân
loại và giáo dục thế giới, trong đó yêu cầu đổi mới phương pháp kiểm tra, đanh giá
qua vận dụng một số phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại trở nên “nóng
bỏng” và bức thiết hơn bao giờ hết. Gắn đổi mới Kiểm tra, đánh giá vào PPDH là
một PPDH hiện đại to lớn, thì “công cụ” thực hiện sẽ là một số phương pháp và kỹ
1


thuật dạy học hiện đại trợ giúp cho quá trình dạy học để được mục tiêu cơ bản của

quá trình dạy học. Trước hết phải khẳng định đây là một trong những quan điểm
dạy học mới và hiện đại nhằm mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh trên tất cả
các mặt: đức, trí, thể, mỹ và lao động . Do vậy, việc vận dụng và nghiên cứu về nó
vẫn trở thành một điều mới lạ và rất ít được các giáo viên biết đến và quan tâm.
Thực tế dạy học lịch sử ở trường THPT trong những năm gần đây cho thấy
vấn đề đổi mới PPDH theo hướng kiểm tra, đánh giá năng lực thông qua việc vận
dụng một số phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại đã có một số giáo viên quan
tâm, thực hiện. Những tiết dạy tốt, học tốt, học sinh tích cực xuất hiện ngày càng
nhiều. Song nhìn chung đổi mới dạy học kiểm tra đánh giá qua vận dụng một số
phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại vẫn còn mới mẻ cho nên có sự chậm
chạp, bỡ ngỡ thể hiện khi giáo viên và học sinh tiếp nhận. Vì thế, chưa đáp ứng
được mục tiêu và yêu cầu của xã hội. Phần lớn giáo viên lịch sử vẫn còn giữ lối dạy
của các PPDH và kiểm tra đánh giá truyền thống “thầy truyền đạt kiến thức có sẵn,
trò chú ý lắng nghe, ghi lại và học thuộc lòng những gì thầy giảng, thậm chí là
thầy đọc trò chép”. Nói như nhà cách mạng dân chủ Nga Brô-liu-bốp (1836-1861)
"Nếu thầy giáo đem tri thức nhai kỹ quá mớm cho học sinh, họ sẽ không cần phải
nhai lại nữa, chỉ nuốt những thứ thầy giáo đã nhai cho. Như thế thì chỉ có thể đào
tạo được những con vượn có học vấn, chứ không thể bồi dưỡng những con người
biết tư duy một cách độc lập được" thì thực trạng dạy học lịch sử ở nước ta hiện
nay dẫn đến học sinh chán Sử, rất ít chọn thi Sử trong kì thi Tốt nghiệp THPT là
một điều tất yếu.
Trong chương trình lịch sử Việt Nam lớp 12 giai đoạn từ 1930 – 1945 (chương
trình chuẩn) có vị trí và tầm quan trọng đặc biệt đánh dấu mốc mở đầu Lịch sử Việt
Nam hiện đại, có nhiều sự kiện quan trọng, nhân vật tiêu biểu, điển hình, có sử
dụng nhiều khái niệm, thuật ngữ lịch sử đòi hỏi học sinh phải nhận thức đúng bản
chất của nó. Xem đây là một phần lịch sử khó và đòi hỏi người giáo viên phải có
2


những phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực để thu hút và kiểm tra, đánh giá

được kết quả học tập của học sinh qua từng bài học. Chính vì vậy, việc vận dụng
một số phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại trong giai đoạn lịch sử này là để
xây dựng và hình thành một quan điểm, một phương pháp dạy học hoàn toàn mới
là phương pháp dạy học phải gắn chặt và hợp nhất với kiểm tra đánh giá để hình
thành phương pháp dạy học kiểm tra đánh giá .
Từ những lí do trên, chúng tôi mạnh dạn chọn vấn đề: Vận dụng một số
phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại để kiểm tra đánh giá thường xuyên
kết quả học tập lịch sử của học sinh ở trường THPT, qua giai đoạn lịch sử Việt
Nam từ 1930 – 1945 lớp 12 chương trình chuẩn làm đề tài nghiên cứu.
2, Lịch sử vấn đề
Vận dụng một số phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại để đánh giá
thường xuyên kết quả học tập lịch sử của học sinh ở trường THPT là một vấn đề
khá mới. Cho nên, đã có nhiều nhà nghiên cứu quan tâm và chú ý đến vấn đề với
nhiều công trình đề cập tới:
Cuốn “Những vấn đề cơ bản của giáo dục học hiện đại”, NXB Giáo dục
(1998), tác giả Thái Duy Tuyên đã đề cập tới những vấn đề chung của lí luận dạy học
hiện đại từ cơ sở triết học của giáo dục đến các đối tượng, mô hình giáo dục, phương
pháp tiếp cận giá trị, một số vấn đề mới trong lí luận dạy học cung cấp cái nhìn toàn diện
hơn những vấn đề lí luận dạy học hiện đại trong hoàn cảnh đất nước, thế giới có nhiều
biến đổi lớn lao, đồng thời cũng đưa ra nhận thức về mục đích và nhiệm vụ dạy học trong
điều kiện xã hội mới.
Cuốn “Dạy học hiện đại – lí luận, biện pháp, kĩ thuật” của tác giả Đặng
Thành Hưng, NXB ĐHQG Hà Nội (2002) đề cập khái lược về kĩ thuật vi mô và
trình bày một số kĩ thuật dạy học có thể vận dụng trong thực tiễn như kĩ thuật ghép

3


nhóm, kĩ thuật dạy học theo nhóm nhỏ,.... Theo quan niệm của tác giả, học tập hợp
tác cũng được coi là một kĩ thuật dạy học.

Cuốn “Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới”, NXB Giáo dục
(2008), tác giả Thái Duy Tuyên tiếp tục đề cập đến phương pháp dạy học hiện đại,
trình bày những cơ sở lí luận và hệ thống các phương pháp dạy học hiện đại. Thái
Duy Tuyên quan niệm rằng những phương pháp dạy học như: dạy học nêu vấn đề,
dạy học theo lí thuyết kiến tạo, dạy học theo quan điểm sư phạm học tương tác, các
phương pháp tích cực trong dạy học,...là các hệ thống PPDH hiện đại bởi vì “các
hệ thống PPDH này còn tương đối mới ở Việt Nam và chúng cũng là xu thế chung
của thế giới hiện nay” [54; 86].
Tác giả cũng dành một phần “Những vấn đề cấp thiết” trình bày về nội dung
đổi mới phương pháp dạy học- tái hiện và sáng tạo trong dạy học, tích cực hóa hoạt
động nhận thức của học sinh,... và nhấn mạnh “Điều quan trọng nhất trong việc đổi
mới phương pháp dạy học là Thầy dạy thế nào để học sinh động não, để làm thay
đổi chất lượng hoạt động trí tuệ của học sinh, làm phát triển trí thông minh, trí
sáng tạo của họ. Đó là bản chất của vấn đề, là sự vận động nội tại của phương
pháp giảng dạy”[54; 445]. Vì vậy, điều then chốt của vấn đề đổi mới phương pháp
dạy học chính là hướng đến việc tăng cường những phương pháp dạy học sáng tạo
nhằm đổi mới tính chất hoạt động nhận thức của học sinh trong quá trình dạy học.
Cuốn “Dạy và học tích cực một số phương pháp và kĩ thuật dạy học”, dự
án Việt Bỉ, 2010 là tài liệu tập huấn, tổ chức triển khai thí điểm một số phương
pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại ở phạm vi hẹp một số trường tiểu học, trung học cơ
sở thuộc phạm vi dự án và có xây dựng băng hình mẫu. Lí luận và các bước tiến
hành của một số phương pháp, kĩ thuật dạy học như dạy học dự án, dạy học theo
góc, dạy học hợp đồng, dạy học hợp tác,... được trình bày cụ thể, logic trong tài liệu
này.
4


“ Lí luận dạy học kĩ thuật phương pháp và quá trình dạy học” của tác giả
Nguyễn Văn Cường và Bernd Meier, Dự án phát triển giáo dục trung học phổ thông
(2011). Bên cạnh việc trình bày những vấn đề liên quan đến lí luận dạy học kĩ

thuật, lí thuyết học tập và lí thuyết giáo dục... các tác giả đã đưa ra rất nhiều
phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại có thể vận dụng trong dạy học một cách
linh hoạt như: dạy học dự án, kĩ thuật bể cá, kĩ thuật tia chớp, sơ đồ tư duy,...
Luận án Tiến sĩ “Tổ chức, hướng dẫn ôn tập trong dạy học lịch sử ở
trường THPT (vận dụng qua dạy học lịch sử lớp 10, chương trình chuẩn)” của
tác giả Hoàng Thanh Tú, ĐHSP Hà Nội (2011) có vận dụng phương pháp dạy học
theo dự án vào dạy học bài ôn tập, sơ kết tổng kết . Tác giả nhận định việc thiết kế
dự án học tập khả thi, phù hợp điều kiện dạy học khi tiến hành bài ôn tập, sơ kết,
tổng kết là một biện pháp tổ chức hướng dẫn ôn tập trong dạy học lịch sử ở trường
THPT
Theo quan niệm của các tác giả trong cuốn sách Phương pháp và kỹ thuật
dạy học tích cực trong các trường học có nhấn mạnh: nói đến phương pháp dạy
học, người ta thường sử dụng những thuật ngữ khác nhau: phương pháp dạy học
mới, phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm, phương pháp dạy học
hiện đại, phương pháp dạy học tích cực…Mặc dù sắc thái của các thuật ngữ khác
nhau, nhưng tất cả đều chung một bản chất. Khi nói phương pháp dạy học mới,
người ta thường muốn nhất mạnh tới phương pháp dạy học mới khác với phương
pháp dạy truyền thống; khi nói phương pháp dạy học hiện đại, người ta vừa muốn
nhấn mạnh phương pháp dạy học mới vừa muốn nhấn mạnh việc sử dụng các
phương tiện dạy học hiện đại.
Trong cuốn Tài liệu tập huấn chuyên môn của bộ giáo dục và đạo tạo phát
hành, trong đó có nêu kỹ thuật dạy học là những biện pháp, cách thức hành động
của giáo viên trong các tình huống huống hoạt động nhỏ nhằm thực hiện và điều
5


khiển quá trình dạy học. Các ký thuật dạy chưa phải là các PPDH độc lập mà là
thành phần của PPDH. Từ đây, các tác giả đưa ra một số KTDH như: Kỹ thuật khăn
trải bàn, kỹ thuật mảnh ghép, kỹ thuật chia nhóm, kỹ thuật trình bày 1 phút,... Đặc
biệt, cuốn sách còn mạnh dạn đề xuất một quan điểm dạy học hoàn toàn mới đó là

gắn phương pháp dạy học với kiểm tra đánh giá là một phương pháp dạy học chung
mang tên gọi Phương pháp dạy học kiểm tra đánh giá.
Những tài liệu trên đây cung cấp một cách nhìn khá toàn diện về những vấn
đề lí luận dạy học hiện đại, những quan niệm, quy trình, cách vận dụng những
phương pháp kĩ thuật dạy học đó vào thực tiễn giảng dạy. Đó là những nguồn tài
liệu vô cùng quý giá, làm cơ sở lý luận để chúng tôi thực hiện đề tài này.
3, Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1, Đối tượng
Đối tượng nghiên của đề tài là việc vận dụng một số phương pháp và kỹ thuật
dạy học hiện đại để đánh giá thường xuyên kết quả học tập lịch sử của học sinh ở
trường THPT.
3.2, Phạm vi nghiên cứu
Giới hạn trong khuân khổ một bài tập niên luận, chúng tôi chỉ tập trung nghiên
cứu một số phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại để đánh giá thường xuyên
kết quả học tập lịch sử của học sinh ở trường THPT qua giai đoạn lịch sử Việt Nam
từ 1930 – 1945 lớp 12 chương trình chuẩn.
4, Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1, Mục đích
- Khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc vận dụng một số phương pháp và kỹ thuật
dạy học hiện đại để kiểm tra, đánh giá thường xuyên kết quả học tập lịch sử của
học sinh ở trường THPT.
6


- Tập trung đi sâu giới thiệu một số phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại để
kiểm tra, đánh giá thường xuyên kết quả học tập lịch sử của học sinh ở trường
THPT qua dạy học giai doạn lịch sử Việt Nam từ 1930 – 1945 lớp 12 chương trình
chuẩn.
4.2, Nhiệm vụ
Xuất phát từ mục đích trên, nhiệm vụ của đề tại tập trung giải quyết là:

- Tìm hiểu các tài liều tâm lý học, giáo dục học và giáo dục lịch sử đề cập đến các
phướng pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại.
- Điều tra thực tiễn việc vận dụng một số phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại
ở trường THPT hiện nay.
- Xác định một số phương pháp và kỹ dạy học hiện đại để đánh giá thường xuyên
kết quả học tập lịch sử phù hợp với phần lịch sử Việt Nam từ 1930 – 1945 lớp 12
chương trình chuẩn.
- Khai thác nội dung chương trình SGK lịch sử lớp 12 phần lịch sử Việt Nam giai
đoạn từ 1930 – 1945.
5, Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1, Phương pháp luận
Cơ sở phương pháp luận của đề tài là quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lê nin,
tư tưởng Hồ CHí Minh, quan điểm đường lối của Đảng, Nhà nước về giáo dục và
đổi mới PPDH.
5.2, Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu lý luận qua các tài liệu tâm lý học, giáo dục học, giáo dục lịch sử và
các tài liệu có liên quan.

7


- Nghiên cứu nội dung chương trình SGK lịch sử lớp 12 THPT, đặc biệt phần lịch
sử Việt Nam giai đoạn từ 1930 – 1945 chương trình chuẩn để xác định những kiến
thức cơ bản có thể vận dụng một số phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại để
đánh giá thương xuyên kết quả học tập lịch sử của học sinh, góp phần đổi mới dạy
học lịch sử ở trường THPT.
- Nghiên cứu thực tiễn: tiến hành điều tra, khảo sát thực trạng việc vận dụng một số
một số phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại để đánh giá thương xuyên kết quả
học tập lịch sử của học sinh ở trường THPT hiện nay.
6, Ý nghĩa của đề tài

6.1, Về lý luận
- Đề tài góp phần làm phong phú thêm lý luận về đổi mới PPDH lịch sử ở THPT.
- Khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc vận một số phương pháp và kỹ thuật dạy học
hiện đại để đánh giá thương xuyên kết quả học tập lịch sử của học sinh ở trường
THPT.
6.2, Về thực tiễn
Kết quả nghiên cứu là hành trang quan trọng cho sinh viên năm thứ ba sắp
chuẩn bị bước vào kỳ thực tập sư phạm đầu tiên, giúp các bạn có thể vận dụng các
phương pháp và kỹ thuật thông qua nắm lý luận và vận dụng thực tiễn, góp phần
hoàn thành mục tiêu giáo dục đề ra.
7, Bố cục
-

Chương 1, Vận dụng một số phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại để

đánh giá thường xuyên kết quả học tập lịch sử của học sinh ở trường THPT – Lý
luận & thực tiễn.
-

Chương 2, Vận dụng một số phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại để

kiểm tra đánh giá thường xuyên kết quả học tập lịch sử của học sinh ở trường
8


THPT, qua giai đoạn lịch sử 1930 – 1945 phần lịch sử Việt Nam lớp 12 – Chương
trình chuẩn.

Nội Dung

9


Chương 1, Vận dụng một số phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại để đánh
giá thường xuyên kết quả học tập lịch sử của học sinh ở trường THPT – Lý luận
& thực tiễn.
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Quan niệm về phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại
*Quan niệm về phương pháp dạy học hiện đại
Phương pháp theo tiếng Hi-lạp là Methodos, có nghĩa là con đường, cách
thức hoạt động nhằm đạt được mục đích. Theo Heghen nhìn nhận dưới góc độ triết
học “Phương pháp là ý thức về hình thức của sự tự vận động bên trong của nội
dung”. Định nghĩa này chứa đựng nội hàm sâu sắc. Phương pháp hiểu theo nghĩa
chung nhất là cách thức đạt mục tiêu, là hoạt động được sắp xếp theo một trật tự
nhất định. Phương pháp riêng cho từng lĩnh vực.
Theo Thái Duy Tuyên tác giả của cuốn sách Phương pháp dạy học truyền
thống và đổi mới có nêu: Phương pháp dạy học là một trong những yếu tố quan
trọng nhất của quá trình dạy học . Cùng một nội dung như nhau nhưng bài học có
để lại những dấu ấn đậm trong tâm hồn các em hay không, có làm cho các em yêu
thích những vấn đề đã học và biết vận dụng chúng một cách năng động, sánh tạo để
giải quyết các vấn đề búc xúc của cuộc sống hay không là tuy thuộc ở phương pháp
của người thầy.
Phương pháp dạy học là tổ hợp các cách thức hoạt động, tương tác giữ thầy
và trò trong quá trình dạy học nhằm đạt được mục đích dạy học. Theo tác giả
phương pháp dạy học có ba hướng đổi mới: một là; phát huy năng lực nội sinh, hai
là; điều khiến các mối quan hệ thầy trò, ba là; đưa công nghệ hiện đại vào nhà
trường. Và kết luận cuối cùng của tác giả nêu ra quan niệm về dạy học theo các
PPDH hiện đại là; Các hệ thống phương pháp này còn tương đối mới ở Việt Nam
10

và chúng cũng là xu thế chung của thế giới hiện nay, nên có thể đặt cho chúng cái
tên chung là các Hệ thống PPDH hiện đại.
Theo quan niệm của các tác giả trong cuốn sách Phương pháp và kỹ thuật dạy học
tích cực trong các trường học có nhấn mạnh: nói đến phương pháp dạy học, người
ta thường sử dụng những thuật ngữ khác nhau: phương pháp dạy học mới, phương
pháp dạy học lấy người học làm trung tâm, phương pháp dạy học hiện đại, phương
pháp dạy học tích cực…Mặc dù sắc thái của các thuật ngữ khác nhau, nhưng tất cả
đều chung một bản chất. Khi nói phương pháp dạy học mới, người ta thường muốn
nhất mạnh tới phương pháp dạy học mới khác với phương pháp dạy truyền thống;
khi nói phương pháp dạy học hiện đại, người ta vừa muốn nhấn mạnh phương pháp
dạy học mới vừa muốn nhấn mạnh việc sử dụng các phương tiện dạy học hiện đại.
Và theo nhóm tác giả họ đề xuất nên sử dụng thuật ngữ dạy học tích cực là phù hợp
hơn cả, vừa nêu được thực chất vấn đề, thể hiện cả vai trò của chủ thể, vai trò của
phương tiện vừa dung dịu, tránh khuếch trương, hiểu sai thực chất. Từ đây, nhóm
tác giả rút ra khái niệm: Phương pháp dạy học tích cực là phương pháp khơi dạy,
phát huy tính chủ động, sánh tạo và tích cực của cả người dạy và người học, trong
đó lấy người học làm trung tâm trên cơ sở phát huy vai trò và sức mạnh của các
phương tiện kỹ thuật hiện đại nhằm chinh phục chân lý trên cả ba phương diện:
kiến thực, kĩ năng và thái độ.
Ngoài ra còn theo một số tác giả khác như Iu.Kbabanxki lại cho rằng phương
pháp là cách thức tương tác giữ thầy và trò nhằm giải quyết các nhiệm vụ giáo
dưỡng, giáo dục, phát triển trong quá trình dạy học. Còn theo tác giả I.Ta.Lecne
phương pháp là một hệ thống những hành động có mục đích của giáo viên nhằm tổ
chức họat động nhận thức và thực hành của học sinh, đảm bảo học sinh lĩnh hội
nội dụng học vấn. Theo tác giả I.D.Dverev cho rằng phương pháp dạy học là các
thức hoạt động tương hỗ giữa thầy và trò nhằm đạt được mực đích dạy học. Hoạt
động này được thể hiện trong sử dụng các nguồn nhận thức các thủ thuật logic các
11

dạng hoạt động độc lập của học sinh và cách thức điều khiển quá trình nhận thức
của thầy giáo.
*Kỹ thuật dạy học hiện đại
Từ điển tiếng Việt có định nghĩa kĩ thuật là tổng thể nói chung nhiều phương
pháp, phương thức sử dụng trong một lĩnh vực hoạt động nào đó của con người.
Theo cuốn sách Dạy học hiện đại lý luận, thực tiễn, biện pháp và phương
pháp dạy học cụ thể được thiết kế và tiến hành trong quá trình dạy học trên lớp,
ngoài lớp, trong học trình các môn học và ngoài môn học.
Và trong cuốn sách Một số vấn đề chung về đổi mới phương pháp dạy học
ở trường THPT: Kỹ thuật dạy học là những động tác, cách thức hoạt động của
giáo viên và học sinh trong các tình huống hoạt động nhỏ nhằm thực hiện và điều
khiển quá trình dạy học.
Trong cuốn Tài liệu tập huấn chuyên môn Đổi mới sinh hoạt chuyên môn
dành cho cán bộ quản lý, giáo viên THCS và THPT, của bộ giáo dục và đạo tạo
phát hành, trong đó có nêu Ký thuật dạy học là những biện pháp, cách thức hành
động của giáo viên trong các tình huống huống hoạt động nhỏ nhằm thực hiện và
điều khiển quá trình dạy học. Các ký thuật dạy chưa phải là các PPDh độc lập mà là
thành phần của PPDH. Từ đây, các tác giả đưa ra một số KTDH như: Kỹ thuật khăn
trải bàn, kỹ thuật mảnh ghép, kỹ thuật chia nhóm, kỹ thuật trình bày 1 phút,...
Cuốn sách Lý luận dạy học hiện đại cơ sở đổi mới mục tiêu, nội dung và
phương pháp dạy học tác giả có nêu, kỹ thuật dạy học là những cách thức hành
động của giáo viên và người học trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực
hiện và điều chỉnh quá trình dạy học. Các kỹ thuật dạy học chưa phải là các
phương pháp dạy học độc lập. Các kỹ thuật dạy học vô cùng phong phú về số
lượng. Bên cạnh những kỹ thuật các tác giả đặc biệt chú trọng các kỹ thuật dạy học
12


phát huy tính thích cực, sáng tạo của người học. Và cuối cùng, nhóm tác giả đã đưa

ra một số kỹ thuật dạy học tích cực.
Vậy phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại có thể hiểu là: Những
phương pháp và kỹ thuật dạy học xuất hiện từ những năm 60 của thế kỷ XX đến
nay, được vận dụng phổ biến trên thế giới, tuy nhiên còn tương đối mới mẻ ở Việt
Nam. Những phương pháp và kỹ thuật dạy học này mang ưu thế phát huy tính tích
cực, chủ động của người học sinh, hình thành và phát triển những năng lực cá
nhân, năng lực xã hội cho học sinh.
* Quan niệm mới về phương pháp kiểm tra đánh giá
Trước tiên phải khẳng định rằng: Đây là một quan niệm mới về phương pháp
dạy học hoàn toàn mới dựa trên sự kết hợp và hỗ trợ của các hình thức, tổ chức,
phương pháp, kỹ thuật dạy học khác nhau. Tất cả nhằm hướng tới xây dựng một
phương pháp dạy học phát huy được cả hai mục đích là vừa dạy học tích cực, lại
vừa có thể kiểm tra, đánh giá thường xuyên kiến thức của học sinh trong quá trình
dạy học. Tuy nhiên, đây là một nhiệm vụ khó đối với giáo viên, xong dưới sự giúp
đỡ của các phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại, thì có thể xem đây là một
phương pháp dạy học hoàn toàn mới. Kết quả đạt được khi tiến hành thực nghiệm
phương pháp dạy học kiểm tra, đánh giá nhắm chủ yếu tới phát triển năng lực cho
học sinh. Vì vậy, phương pháp dạy học kiểm tra, đánh giá trở nên chiếm ưu thế cho
việc phát triển toàn diện trên ba phương diện về kỹ năng, kiến thức và phát triển ở
học sinh.
Do đó, có thể hiểu phương pháp dạy học kiểm tra, đánh giá là: chuyển kiểm
tra, đánh giá từ một hoạt động độc lập với quá trình dạy học (kiểm tra, đánh giá
vào quá trình học tập) sang việc tích hợp kiểm tra, đánh giá vào quá trình dạy học,
kiểm tra, đánh giá vì quá trình học tập và kiểm tra, đánh giá như một quá trình học
tập. Kiểm tra, đánh giá hướng theo năng lực nhằm hình thành cho học sinh các
13


năng lực như năng lực tư duy, năng lực tự học, năng lực hợp tác, năng lực giao
tiếp, năng lực tìm kiếm và xử lý thông tin,…

Giảng dạy

Đánh giá

Giảng dạy

Đánh giá

1.1.2. Cở sở xuất phát của đề tài
* Mục tiêu, chiến lược đào tạo con người trong bối cảnh mới
Bước sang thiên nhiên kỉ mới, Việt Nam đã và đang tiến hành công cuộc đổi
mới, công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, từng bước hội nhập với sự phát triển
chung của thế giới. Trong đó, đào tạo và phát triển "nguồn nhân lực" đóng vai trò
vô cùng quan trọng. Mục tiêu tổng quát phát triển nhân lực Việt Nam giai đoạn
2011 - 2020 là đưa nguồn nhân lực trở thành nền tảng và lợi thế quan trọng nhất
để phát triển bền vững đất nước, hội nhập quốc tế, ổn định xã hội, nâng trình độ
của nhân lực Việt lên mức tương đương các nước tiên tiến trong khu vực. Đứng
14


trước xu hướng phát triển của đất nước, ngành Giáo dục - Đào tạo đóng vai trò
quan trọng, luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm, chỉ đạo nhằm phát huy nội lực
con người, phục vụ cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII và Hội nghị BCHTW lần thứ 4 đã xác định:
Đổi mới giáo dục, coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, giáo dục đóng vai trò then
chốt trong toàn bộ sự nghiệp xây dựng Chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc là
động lực đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn... Nói cách khác, giáo dục là cánh cửa
để bước vào tương lai. Vì thế, đổi mới giáo dục nói chung và đổi mới phương pháp
dạy học và kiểm tra, đánh giá học tập nói riêng trong đó có bộ môn lịch sử là con

đường duy nhất từng bước nâng cao chất lượng giáo dục, đặc biệt là giáo dục phổ
thông bởi "giáo dục phổ thông là nền tảng văn hóa của một nước là sức mạnh
tương lại của một dân tộc". Giáo dục trong xã hội mới, thời đại mới phải là giáo
dục đào tạo ra con người "mới" đảm bảo nguồn nhân lực "phát triển toàn diện về
trí tuệ, ý thức, năng lực và đạo đức, có năng lực tự học, tự đào tạo, năng động, chủ
động, tự lực, sáng tạo".
Trong giáo dục, bằng các phương pháp và kỹ thuật dạy học để kiểm tra, đánh
giá thường xuyên kết quả học tập phải phù hợp và khơi dậy được năng lực tự học,
và phát triển nhân cách sáng tạo và đánh giá được kết quả học tập của học sinh
nhằm đáp ứng sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Đây cũng chính
là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của ngành Gíao dục - Đào tạo. Nghị quyết Trung
ương 2 - Khóa VII chỉ rõ: "Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục - đào tạo khắc
phục lối truyền thụ một chiều rèn luyện thói quen nề nếp tư duy sáng tạo của người
học". Để đạt được mục tiêu đó, mỗi giáo viên và học sinh ngay từ bây giờ phải chủ
động, cập nhập và tiếp thu những thành tựu mới của khoa học giáo dục và trong
thực tiễn bài giảng để giúp các em học sinh khi còn trên ghế nhà trường sẽ phát huy
được những năng lực học tập của bản thân, đồng thời nâng cao chất lượng dạy học
bộ môn. Về mục tiêu đào tạo cụ thể ở trường THPT (dự thảo) về mục tiêu, kế hoạch
15


đào tạo của trường trung học phổ thông đã khẳng định "phát triển thành quả giáo
dục trung học cơ sở, bậc trung học phổ thông tiếp tục giáo dục toàn diện để hình
thành ở học sinh cơ sở vững chắc của nhân cách xã hội chủ nghĩa".
Như vậy, Đảng luôn xác định mục tiêu đào tạo ở trường THPT là hình thành
thế hệ trẻ phát triển toàn diện, không chỉ có kiến thức mà còn vận dụng sáng tạo
kiến thức giải quyết nhiệm vụ thực tiễn. Để thực hiện nhiệm vụ đó, đổi mới PPDH
Kiểm tra, đánh giá là rất quan trọng, đặc biệt việc vận dụng một số phương pháp và
kỹ thuật dạy học hiện đại để kiểm tra, đánh gia thường xuyên kết quả học tập của
học sinh, góp phần nâng cao dạy học bộ môn.

Bộ môn lịch sử góp phần quan trọng vào thực hiện đào tạo chung ở trường
trung học phổ thông. Do đặc điểm vị trí của môn học, lịch sử có ưu thế trong việc
hoàn thiện tri thức, giáo dục và phát triển toàn diện học sinh. Vì vậy, đổi mới
phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử qua việc vận dụng một số
phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại có vai trò quan trọng, hơn hết là góp
phần hoàn thiện công tác đổi mới toàn diện.
* Đặc trưng của việc nhận thức lịch sử
Khác với tri thức của nhiều bộ môn khoa học khác, tri thức lịch sử có những
đặc trưng nổi bật sau:
Thứ nhất, lịch sử mang tính quá khứ. Lịch sử là quá trình phát triển hợp quy
luật của xã hội loài người từ lúc con người và xã hội hình thành đến nay. Tất cả
những sự kiện và hiện tượng lịch sử được chúng ta nhắc đến đều là những chuyện
đã xảy ra , nó mang tính quá khứ. Bởi vậy mà người ta không thể trực tiếp quan sát
được những điều đã xảy ra trong quá khứ mà chỉ nhận thức một cách gián tiếp
thông qua các sử liệu cũ. Vì vậy dạy học lịch sử có những khó khăn nhất định.
Thứ hai, lịch sử mang tính không lặp lại. Tri thức lịch sử nhìn chung mang
tính không lặp lại về thời gian và không gian. Mỗi sự kiện, hiện tượng lịch sử chỉ
16


xảy ra trong thời gian không gian nhất định. Không có sự kiện nào xảy ra cùng một
thời điểm, trong các thời kì khác nhau là hoàn toàn giống nhau, dù có điểm giống
nhau, lặp lại mà là có sự kế thừa, phát triển. Chính điều này buộc các giáo viên dạy
học lịch sử, khi trình bày các sự kiện lịch sử, hiện tượng lịch sử buộc phải xem xét
cụ thể không gian và thời gian làm nảy sinh vấn đề đó.
Thứ ba, lịch sử có tính cụ thể. Lịch sử là khoa học nghiên cứu tiến trình lịch
sử cụ thể của các nước các dân tộc khác nhâu và quy luật của nó. Lịch sử mỗi nước
mỗi dân tộc đều có diện mạo riêng do những điều kiện địa lí - tự nhiên và điều kiện
kinh tế - xã hội riêng quy định. Mặt khác các quốc gia các dân tộc khác nhau, sống
trên những cương vực khác nhau, tuy bị tác động của quy luật chung, trải qua quá

trình phát triển, trình độ sản xuất không ngừng được nâng cao, đời sống văn hóa
tinh thần của con người ngày càng phong phú đa dạng nhưng tiến trình phát triển
của mỗi quốc gia, dân tộc không hoàn toàn giống nhau. Cho nên đặc điểm này đòi
hỏi việc trình bày các sự kiện hiện tượng lịch sử càng cụ thể bao nhiêu càng sinh
động và hấp dẫn bấy nhiêu.
Thứ tư, lịch sử mang tính hệ thống. Khoa học lịch sử vừa bao gồm các sự
kiện, hiện tượng về cơ sở kinh tế, đấu tranh xã hội, vừa bao gồm cả nội dung của
kiến trúc thượng tầng tình hình sản xuất và quan hệ sản xuất... Những nội dung tri
thức lịch sử đó lại có mối liên hệ chằng chịt, phức tạp, đòi người giáo viên phải
luôn luôn chú ý đến mối quan hệ ngang dọc, trước sau của các vấn đề lịch sử cũng
như mối quan hệ nội tại của chúng.
Thứ năm, tính thống nhất giữa sử và luận. Các sự kiện lịch sử chỉ được diễn ra
một lần đuy nhất, không lặp lại, thế nhưng những ghi chép về nó lại có rất nhiều.
Tuy nhiên lí luận lịch sử cũng như quan điểm lịch sử trước khi có Chủ nghĩa Mác
về cơ bản thì xuất phát từ lập trường bảo vệ lợi ích giai cấp bóc lột. Khi chủ nghĩa
Mác ra đời, sử học mới bắt đầu trở thành một khoa học thực sự, chân chính. Giữa
các đặc điểm trên của tri thức lịch sử có mối liên hệ nội tại chính thống nhất. Chỉ có
17


dựa vào những nguyên lí của chủ nghĩa duy vật lịch sử, vận dụng phương pháp
nghiên cứu lịch sử đúng đắn để nghiên cứu các tài liệu sử học cụ thể rồi mới rút ra
được kết luận mới, có tri thức lịch sử khoa học.
Như vậy, qua việc tìm hiểu đặc trưng của bộ môn, mách bảo chúng ta một
điều chỉ có bằng cách tạo biểu tượng mới giải quyết được những khó khăn này của
bộ môn trong dạy học. Bởi mỗi học sinh có cách suy nghĩ và hiểu khác nhau về các
sự kiện hiện tượng đã diễn ra trong quá khứ . Vì vậy, trong quá trình dạy học giáo
viên phải phác họa cho học học sinh về bức tranh quá khứ, giúp các em ghi nhớ các
nội dung cơ bản của lịch sử đã diễn ra. Cho nên, phương pháp dạy học kiểm tra,
đánh giá được vận dụng thông qua sử dụng một số phương pháp và kỹ thuật dạy

học hiện đại trở thành một ưu thế trong việc phát năng lực của học sinh.
* Đặc điểm tâm lí của học sinh THPT
Học sinh trung học phổ thông thuộc lứa tuổi 16 đến 18 đã có sự phát triển cả
về thể chất lẫn tâm lí, khác với lứa tuổi trung học cơ sở rất nhiều. Ở giai đoạn này
các em có sự chuyển biến mạnh mẽ về tâm lí cơ quan não bộ gần đạt đến sự hoàn
thiện như người lớn, cộng với sự phát triển nhanh học sinh trung học phổ thông
luôn có xu hướng thích tiếp xúc với các môn khoa học, thích tìm hiểu, khám phá,
muốn có một phong cách hoạt động tích cực, độc lập như nhà khoa học và khi đã
có hứng thú học tập môn khoa học nào thì sẽ rất say mê nghiên cứu chúng để đạt
được kết quả cao. Chính từ sự hứng thú đã đem lại từ việc yêu thích và say mê môn
học thì thái độ học tập của các em cũng có tính tích cực thúc đẩy tính chủ động
trong quá trình nhận thức và năng lực điều khiển bản thân trong học tập.
Ở lứa tuổi này học sinh trung học phổ thông đã có năng lực hoạt động độc lập,
nhận thức lí tính, khả năng tư duy trừu tượng, điều này đòi hỏi người giáo viên phải
nghiên cứu sử dụng các phương pháp giảng dạy để làm sao cho học sinh phát huy
được hết các yếu tố trên, đồng thời hướng dẫn hợp lí để qua đó giáo viên có thể vận
dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học khác nhau nhằm mục đích kiểm tra,
18


đánh giá năng lục học tập của học sinh. Theo tâm lí của các nhà Tâm lí học, trong
các phẩm chất trí tuệ của nhân cách, phẩm chất độc lập suy nghĩ có ý nghĩa vô cùng
quan trọng. Phẩm chất độc lập trong suy nghĩ có mối quan hệ chặt chẽ với óc phê
phán và tinh thần hoài nghi khoa học, tính ham hiểu biết, ham tìm tòi cái mới, kiên
trì, chịu khó, manh dạn cải tiến phương pháp tư duy nhằm đạt kết quả cao.
Khác với hoc sinh trung học cơ sở, học sinh trung học phổ thông có tâm lí
ham tìm hiểu, khám phá,... do có vốn hiểu biết nhất định về thế giới xung quanh
như: cuộc sống xã hội, thông tin đại chúng,... cho nên khi không thỏa mãn với
những gì giáo viên cung cấp thì nhất định các em sẽ mày mò và làm sáng tỏ. Học
sinh trung học phổ thông biết nhận định, đánh giá đúng - sai về kiến thức trong bài

giảng của thầy cô. Dĩ nhiên giáo viên muốn thuyết phục học sinh thì phải đưa ra
những căn cứ khoa học rõ ràng, đầy đủ. Không giống như những môn khoa học
khác, lịch sử là môn khoa học nghiên cứu quá khứ, nên tính khách quan, khoa học
càng phải được coi trọng..
1.1.3 Vai trò, ý nghĩa của việc vận dụng một số phương pháp và kỹ thuật dạy
học hiện đại để đánh giá thương xuyên kết quả học tập lịch sử của học sinh ở
trường THPT
1.1.3.1.Vai trò
Sử dụng một số phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại để kiểm tra, đánh giá
kết quả học tập trong dạy học môn lịch sử ở trường phổ thông giữ một vai trò, vị trí
quan trọng, định hướng cho giáo viên thay đổi từ cách dạy truyền thống theo lối
mòn trước đây hướng tới phương pháp dạy học kiểm tra, đánh giá – nghĩa là vừa
dạy học tích cực, vừa kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh. Sử dụng
những phương pháp, kĩ thuật dạy học mới cũng tạo điều kiện cho học sinh chủ
động, tích cực nghiên cứu bài học, hiểu rõ các sự kiện, hiện tượng lịch sử, tiến tới
hình thành khái niệm và góp phần giáo dục tư tưởng , tình cảm, đạo đức cũng như
19


phát triển toàn diện các em. Đồng thời, việc vận dụng một số phương pháp và kỹ
thuật dạy học là một trong những con đường hình thanh nên một phương pháp dạy
học hiện đại mới, đó là phương pháp dạy học kiểm tra đánh giá.
1.1.3.2. Ý nghĩa
Về mặt kiến thức
Sử dụng những phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại để thực hiện kiểm tra,
đánh giá thường xuyên kết quả học tập của học sinh nhằm giúp học sinh nắm vững kiến
thức lịch sử trên các mức độ ghi nhớ, biết, hiểu, vận dụng.
Thứ nhất, với việc sử dụng những phương pháp, kĩ thuật dạy học như dạy
học kiến tạo, dạy học dựa trên vấn đề, dạy học bàn tay nặm bột,... giúp học sinh chủ
động, tích cực nghiên cứu bài học, lĩnh hội những kiến thức mới và ghi nhớ kiến

thức sâu sắc hơn và có thể tự kiểm tra, đánh giá được kết quả học tập của bản thân.
Với đặc điểm tâm lí học sinh ở lứa tuổi THPT, học sinh đã có thể tạo được tâm thế
phân hóa trong ghi nhớ: những kiến thức nào cần phải ghi nhớ từng câu từng chữ,
kiến thức nào cần hiểu mà không cần nhớ máy móc. Những phương pháp dạy học
hiện đại tạo điều kiện để giáo viến tiến hành thường xuyên công tác kiểm tra, đánh
giá kết quả học tập của học sinh, để qua đó giáo viên có thể tìm ra những lỗ hỏng
thiếu xót về mặt kiến thức, kỹ năng, thái độ của học sinh trong từng bài học.
Thứ hai, sử dụng những phương pháp dạy học này giúp học sinh hiểu rõ vấn
đề, sự kiện lịch sử một cách sâu sắc nhất với đúng bản chất của nó. Với việc sử
dụng một số phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại vào tổ chức hoạt động học tập,
giáo viên định hướng, giúp đỡ học sinh nghiên cứu, tìm hiểu những vấn đề, sự kiện
lịch sử một cách sâu kĩ trên nhiều góc độ để tìm ra nguyên nhân, ý nghĩa hay bản
chất của sự kiện. Đồng thời cũng là cách để giáo viên kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập của học sinh.
20


Thứ ba, các phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại tạo điều kiện cho học sinh
phát huy nhiều hơn khả năng vận dụng kiến thức linh hoạt, sáng tạo. Khi vận dụng một
số phương pháp này trong dạy học đòi hỏi học sinh có sự liên hệ, vận dụng vận dụng
linh hoạt nhiều lĩnh vực kiến thức khác nhau hoặc vận dụng chính những kiến thức vừa
học để thực hiện nhiệm vụ mà giáo viên yêu cầu, thực chất là giáo viên tiến hành kiểm
ta, đánh giá kiến thức của học sinh.
Về mặt phát triển
Việc sử dụng những phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại mang ưu thế nổi
bật trong việc phát triển năng lực, kĩ năng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của
học sinh.
Thứ nhất, vận dụng những phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại có ý nghĩa
quan trọng trong việc phát triển các năng lực kiểm tra, đánh giá kết quả học tập lịch
sử qua các biện pháp tư duy như tri giác, ghi nhớ, hình dung- tưởng tượng, thực

hành, các kĩ năng suy luận, phân tích, tổng hợp.
Thứ hai, góp phần hình thành năng lực tự đánh giá, tự ý thức, phát triển kĩ
năng xã hội. Các phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại tạo điều kiện cho học sinh
so sánh đối chiếu quá trình làm việc, kết quả với các thành viên khác trong nhóm,
trong lớp để từ đó tự điều chỉnh, đánh giá mình, tạo điều kiện để các thành viên
trong lớp được chia sẻ, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau để thiết lập các mối quan hệ,
có tinh thần đoàn kết.
Về mặt tư tưởng, tình cảm
Sử dụng những phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại góp phần bồi dưỡng,
giáo dục tư tưởng, tình cảm, phẩm chất cho học sinh.
Thứ nhất, vận dụng những phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại giúp học
sinh rèn luyện tinh thần vượt khó, kiên trì trong lao động học tập. Những phương
21


pháp dạy học này đòi hỏi tinh thần chủ động, tích cực tham gia các hoạt động học
tập của học sinh để thực hiện các nhiệm vụ bài học. Đối với những nhiệm vụ học
tập khó hơn, ví dụ như những nhiệm vụ tự chọn khi tiến hành học theo hợp đồng,
học sinh cần phải kiên trì nhẫn nại để nghiên cứu, suy nghĩ tìm ra câu trả lời.
Thứ hai, vận dụng những phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại góp phần
nâng cao tinh thần hợp tác trong lao động học tập, thái độ tôn trọng bạn bè. Ví dụ như
phương pháp dạy học dự án cũng đòi hỏi học sinh có tính kiên trì, tinh thần đoàn kết
với toàn nhóm để hoàn thành sản phẩm dự án.
Thứ ba, góp phần thực hiện được mục tiêu giáo dục của bài học. Khi vận
dụng những phương pháp, kĩ thuật dạy học mới, học sinh có cơ hội được trình bày,
thể hiện những quan điểm, thái độ của các em với những vấn đề lịch sử, nhân vật
lịch sử, từ đó góp phần bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm cho các em. Với những
phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại, học sinh được phát huy tính tích cực, chủ
động trong việc nghiên cứu, phân tích và đưa ra những quan điểm của mình với
những sự kiện, vấn đề lịch sử quan trọng. Thái độ kính yêu, căm thù, cảm thông

qua các sự kiện lịch sử hay qua một nhân vật được chính học sinh tìm hiểu, khám
phá và trình bày quan điểm cá nhân sẽ góp phần khắc sâu kiến thức bài học trong
tâm trí các em.
Tuy nhiên cần nhận thức rằng, những phương pháp, kĩ thuật dạy học này
ngoài những ưu điểm như trên, còn có những hạn chế riêng của nó. Nếu áp dụng
một cách tràn lan mà không tính đến mục đích, yêu cầu, nội dung và đối tượng học
sinh cụ thể, không phối hợp với các phương pháp khác, không coi trọng vai trò
của giáo viên,... thì chẳng những không nâng cao được chất lượng dạy học mà
còn làm cho hiệu quả bài học trở nên kém chất lượng dẫn tới phản tác dụng.
Vận dụng phương pháp, kĩ thuật nào cho phù hợp với từng loại bài học, cách

22


bố trí không gian lớp học, thời gian làm việc theo nhóm, trình độ học sinh,... là
những vấn đề giáo viên cần lưu ý trong quá trình vận dụng.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Thực trạng việc sử dụng một số phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại
để kiểm tra, đánh giá thường xuyên kết quả học tập ở trường trung học phổ
thông
Bước ra từ trường phổ thông, hiện là sinh viên năm thứ ba đã được xuống
trường trường trung học phổ thông kiến tập sư phạm hai tuần (năm thứ 2) và được
dự giờ chuyên môn ở trường trung học phổ thông một tháng, chúng tôi càng củng
cố thêm những cảm nhận về thực trạng việc dạy học lịch sử ở trường phổ thông,
đặc biệt là vấn đề đổi mới kiểm tra đánh giá qua vân dụng một số phương pháp và
kỹ thuật dạy học hiện đại, từ đây chúng tôi rút ra những kết luận sau:
Trong đời sống xã hội, lịch sử đóng vai trò vô cùng quan trọng, nó vừa là công
cụ của công tác sư phạm, lại có tác dụng giáo dục trí tuệ, tình cảm. Tri thức lịch sử
là một bộ phận quan trọng nhất của nền văn hóa chung của nhân loại và không có
bộ phận này thì không thể coi việc giáo dục con người hoàn thành đầy đủ. Với bề

dày lịch sử hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước, chúng ta đã ghi lại những trang
sử hào hùng của dân tộc. Để khơi gợi lòng tự hào, ngay từ năm 1942, Bác Hồ kính
yêu đã viết bài kêu gọi "Nên biết sử ta" và bài diễn ca "Lịch sử nước ta", trong đó
câu mở đầu "Dân ta phải biết sử ta - cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam" đã trở
thành lời dăn dạy cho muôn thế hệ con cháu nước nhà. Song, như nhận định của
Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong một Diễn đàn về Sử học: "... Lớp trẻ chúng ta đã
không còn quan tâm đến lịch sử dân tộc".
Thực tế dạy học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay cho thấy nhiều học sinh
đang ngày càng thờ ơ hay tỏ ra chán Sử, thậm chí học lịch sử với tâm thế "đối phó",
"học vẹt", "học thuộc lòng". Vấn đề này đã thực sự trở nên đáng báo động trong kì
thi tuyển sinh vào Đại học, Cao đẳng năm 2010 khi "... Kết quả thi tuyển sinh môn
23


Lịch sử đã thật sự gây "sốc" đối với toàn thể xã hội. Tỉ lệ thí sinh có điểm thi dưới
trung bình chiếm hơn 80%, trong đó trên 60% có điểm thi dưới 1 điểm”. Hàng loạt
các diễn đàn. hội thảo... được mở ra để bàn luận, phân tích nguyên nhân và đưa ra
phương pháp kiểm tra, đánh giá mới vào dạy học lịch sử nhưng thực trạng vẫn chưa
được cải thiện một cách căn bản, rõ rệt và hiệu quả. Các tiết học lịch sử chưa gây
được hứng thú cho học sinh. Cách dạy truyền thống khô khan, nhàm chán, cách
kiểm tra đánh giá không thực sự đánh giá đúng năng lực của học sinh. Giáo viên ở
trường trung học phổ thông còn hạn chế trong việc đổi mới và áp dụng những thành
tựu nghiên cứu của khoa học giáo dục lịch sử, nhất là áp dụng các quan điểm mới
về phương pháp dạy học và phương pháp kiểm tra, đánh giá trong đó có quan điểm
tích hợp phương pháp dạy học vào kiểm tra đánh giá, biến đây trở thành một quá
trình thống nhất, toàn diện và có khả năng ứng dụng cáo trong dạy học.
Phần lớn các phương pháp dạy học truyền thống vẫn chiếm vị trí chủ đạo.
Điều này tác động mạnh mẽ đến hiệu quả của bài học, khiến học sinh không phát
huy được năng lực học tập của bản thân. Đặc biệt, khi tiến hành kiểm tra đánh giá
dương như đây trở thành một hình thức mà ở trong đó kết quả kiểm tra, đánh giá

kết quả học tập của học sinh không thực sự chuẩn. Có lẽ một phần nào đó là do
nguyên nhân giáo viên chưa vận dụng được một số phương pháp và kỹ thuật dạy
học hiện đại để kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh. Vì thế, biến quả
trình dạy học và kiểm tra đánh giá trở thành lối mòn cũ, công thức máy móc, dập
khuân và không sáng tạo của người giáo viên. Cho nên, gần đây môn lịch sử trở
nên "buồn bã" hơn bao giờ hết, số lượng thí sinh chọn thi môn sử tốt nghiệp và đại
học hiện lên qua những con số rất đáng buồn.
Như vậy, trong học tập lịch sử, nhìn chung chưa vận dụng được những
phương pháp và kỹ thuật dạy hiện đại để kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học
sinh. Giáo viên chưa biết kết hợp nhuần nhuyễn phương pháp dạy học với kiểm tra,
đánh giá để trở thành một "công cụ" đặc lực cho trong quá trình dạy học. Cho nên,
24


tình trạng học thụ động, đối phó, ghi chép y nguyên bài giảng của giáo viên lặp lại
lời thầy trong bài kiểm tra còn tồn tại phổ biến. Đối với phần lớn học sinh THPT,
khẩu hiệu "năng động, tự chủ, sáng tạo" chưa được thể hiện qua môn lịch sử. Các
em coi việc học lịch sử chỉ dừng lại ở việc ghi chép, học thuộc lòng các sự kiện, lặp
lại các kết luận, nhận xét đánh giá cuả giáo viên, chưa tự tìm hiểu khám phá ra bản
chất sự kiện lịch sử, chưa hiểu sâu sắc sự phát triển của lịch sử xã hội loài người.
1.2.2. Nguyên nhân và định hướng
Có thể thấy nguyên nhân của thực trạng trên là do Sử chưa được đặt đúng vị
trí, chức năng của nó. Ở trường THPT, Lịch sử được coi là môn phụ, thậm chí có
trường còn bố trí giáo viên không được đào tạo chuyên môn để dạy Lịch sử, đặc
biệt ở các vùng sâu xa, điều kiện cho học tập còn gặp nhiều khó khăn.
Điều bất cập là nội dung kiến thức SGK chưa phù hợp với phân phối chương
trình. Những năm gần đây ngành giáo dục đã quan tâm đến việc cải tiến chương
trình SGK nói chung và sách Lịch sử nói riêng. Tuy nhiên với khối lượng và mức
độ kiến thức lớn mà thời gian học 1tiết/tuần thì quá là hạn hẹp. Thời gian hoc quá
ít, nội dung kiến thức nhiều nên học sinh phải tập trung nghe giảng, chép bài vì vậy

hoạt động nhận thức bị hạn chế. Mặt khác PPDH và kiểm tra đánh giá chưa được
giáo viên cải tiến. Phần lớn giáo viên lịch sử ở trường THPT vẫn áp dụng PPDH và
kiểm tra đánh giá mang tính truyền thống ít gây được hứng thú, kích thích được tư
duy độc lập, năng lực nhận thức và sáng tạo của học sinh. Chưa lấy học sinh làm
trung tâm và dạy học theo hướng "dẫn dắt" học sinh tìm ra tri thức, còn chú trọng
đọc - chép. Hầu hết giáo viên phổ thông lấy việc lặp lại kiến thức SGK làm cơ sở
để kiểm tra đánh giá học sinh. Cách đặt câu hỏi kiểm tra, thi cử nặng về ghi nhớ sự
kiện thời gian, không gian. Chỉ hiểu lịch sử một cách chung chung - công thức đã
hạn chế khả năng tìm tòi khám phá tri thức lịch sử và khả năng diễn đạt theo ý hiểu
của hoc sinh. Điều này được chúng tôi xem là nguyên nhân chính ảnh hưởng đến
25