Hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên và thực tiễn áp dụng

Môn luật hôn nhân và gia đình

Đề số:8

A.Mở bài:
Trẻ em là tương lai của đất nước. Ngay trong lời mở đầu của công ước quốc tế
về quyền trẻ em đã khẳng định: “ Do còn non nớt về thể chất và trí tuệ, trẻ em cần
được bảo vệ và chăm sóc đặc biệt, kể cả sự bảo vệ thích hợp về mặt pháp lý trước
cũng như sau khi ra đời”.Tại khoản 1 Điều 3, công ước quốc tế về quyền trẻ em
quy định rằng: “ Trong tất cả những hành động liên quan đến trẻ em, dù do các cơ
quan phúc lợi xã hội công cộng hay tư nhân, Tòa án, các nhà chức trách hành
chính hay cơ quan lập pháp tiến hành thì lợi ích tốt nhất của trẻ em là mối quan
tâm hàng đầu”.Bảo vệ trẻ em là bảo vệ sự phát triển trong tương lai của quốc gia.
Vì vậy việc chăm sóc, bảo vệ và giáo dục trẻ em là một trong những truyền thống
tốt đẹp , nay vẫn còn không ít người cha, người mẹ thực hiện việc chăm sóc, bảo
vệ và giáo dục con chủ yếu là dựa trên bản năng, thực sự chưa coi đó là nghĩa vụ
pháp lý. Do đó quyền trẻ em nói chung và quyền của con chưa thành niên nói riêng
chưa được đảm bảo một cách tốt nhất.Vì vậy theo luật hôn nhân và gia đình năm
2000: bên cạnh việc quy định nghĩa vụ của cha, mẹ đối với con, pháp luật còn quy
định biện pháp chế tài đối với hành vi vị phạm, trong đó có biện pháp hạn chế
quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên. Để hiểu thêm về vấn đề em xin
trình bày bài làm số 8:Hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên
và thực tiễn áp dụng.
B. Nội dung:
I. Khái quát về quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên
1. Khái niệm về quyền của cha mẹ
Quyền của cha, mẹ là một thuật ngữ pháp lý thể hiện tổng hợp các quyền và
nghĩa vụ của cha, mẹ đối với nhân thân và tài sản của con, được pháp luật quy định
nhằm bảo đảm tối đa lợi ích của con. Quyền và nghĩa vụ này gắn liền với nhân
thân của cha mẹ, không thể chuyển giao cho người khác.
2. Quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên.

Quyền của cha, mẹ có thể do cha, mẹ cùng thực hiện chung hoặc cha, mẹ thực
hiện riêng ( như trường hợp cha mẹ li hôn, trường hợp con riêng). Những dù cha,
mẹ có thực hiện quyền cha, mẹ riêng hay chung thì theo quy định của pháp luật
hiện hành cha, mẹ có quyền và nghĩa vụ như nhau đối với con.
Quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên bao gồm quyền và nghĩa vụ
nhân thân, quyền và nghĩa vụ tài sản:
Thứ nhất, đối với con chưa thành niên, cha, mẹ có quyền quyết định chế độ
pháp lý về nhân thân của con.
Về nguyên tắc, cha, mẹ, có quyền đặt họ tên cho con. Dân tộc và quốc tịch của con
được xác định theo dân tộc và quốc tịch của cha hoặc của mẹ. Theo quy định của
pháp luật hiện hành, cha, mẹ chính là người có quyền và nghĩa vụ khai sinh cho
con. Nơi cư trú của con chưa thành niên là nơi cư trú của cha, mẹ.
SV: Mai Thị Khanh 361260

Page 1


Môn luật hôn nhân và gia đình

Đề số:8

Thứ hai, Cha, mẹ có nghĩa vụ yêu thương, trông nom, chăm sóc, bảo vệ quyền
và lợi ích hợp pháp của con
Cha, mẹ phải đảm bảo cho con có một điều kiện sống an toàn, có những biện
pháp bảo vệ cho con, để con không bị rơi vào những tình trạng nguy hiểm và tổn
thương tới thể chất cũng như tinh thần, đồng thời phải tạo cho con có không gian
để sống và vui chơi, phát triển bình thường. Cha, mẹ có quyền và nghĩa vụ trông
nom con và quyết định những biện pháp để quản lý, bảo vệ con. Hơn nữa, trong
cuộc sống có rất nhiều nguy hiểm có thể ảnh hưởng tới sức khỏe, tính mạng, tình
thần của con chưa thành niên. Do vậy, cha, mẹ phải nhận biết được những nguy

hiểm có khả năng xảy ra đối với con để có những biện pháp bảo vệ, trông nom con
tránh khỏi những nguy hiểm đó. Đồng thời cha, mẹ không được từ chối việc trông
nom và bỏ mặc con chưa thành niên. Có như vậy, con chưa thành niên mới được
bảo vệ một cách tốt nhất.
Cha, mẹ có quyền và nghĩa vụ chăm sóc con, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của con. Quyền chăm sóc con là một quyền quan trọng, nó là quyền cơ sở vì cha,
mẹ có quyền chăm sóc con là một quyền quan trọng, thể hiện tình yêu thương đối
với con, gần gũi con… qua đó nhận biết được tâm tư, nguyện vọng của con. Không
ai có quyền được ngăn cản cha, mẹ chăm sóc con. Cha, mẹ cũng không được từ bỏ
nghĩa vụ chăm sóc con. Đồng thời, cha, mẹ phải hiểu rõ chăm sóc con tức là chăm
lo từ điều kiện vật chất, sức khỏe, tinh thần cho con, quan tâm con, tạo cho con có
điều kiện phát triển bình thường. Thực hiện quyền chăm sóc con chính là thực hiện
tổng hợp các quyền cha, mẹ khác chứ không đơn thuần chỉ là cung cấp vật chất
đảm bảo cuộc sống cho con. Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con là một mặt
cha, mẹ trực tiếp thực hiện các nghĩa vụ của mình đối với con. Mặt khác, khi
quyền và lợi ích của con bị người khác xâm phạm thì cha, mẹ yêu cầu cơ quan có
thẩm quyền bảo vệ quyền và lợi ích cho con.
Thứ ba, cha, mẹ có quyền và nghĩa vụ giáo dục con
Quyền giáo dục con được thể hiện trong việc cha, mẹ giáo dục đạo đức cho
con. Cha, mẹ dạy con từ những tuổi đầu tiên và làm gương tốt trong cuộc sống cho
con, tạo điều kiện cho con được sống trong môi trường đầm ấm, hòa thuận, tình
người. Cha, mẹ dạy dỗ, uốn nắn để con phát triển tốt về nhân cách. Đồng thời với
giáo dục đạo đức, thì cha, mẹ phải cho con được đến trường, được tiếp cận những
nguồn thông tin trí thức khoa học và xã hội, để con phát triển tốt về tri thức và sự
hiểu biết về thế giới xung quanh, về cuộc sống xã hội. Ngoài ra, cha, mẹ định
hướng, tư vấn cho con lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai. Cha, mẹ tạo điều kiện
cho con phát triển năng khiếu của mình và tôn trọng sự lựa chọn nghề nghiệp của
con. Giáo dục con là một quyền quan trọng và cần thiết của cha, mẹ. Cha, mẹ thực
hiện tốt quyền này sẽ tạo điều kiện cho con chưa thành niên có những nền tảng tốt
để phát triển hài hòa trí tuệ và nhân cách. Có như vậy, con mới trở thành người con

hiếu thảo, công dân tốt, người có ích cho xã hội.
SV: Mai Thị Khanh 361260

Page 2


Môn luật hôn nhân và gia đình

Đề số:8

Thứ tư, cha, mẹ có quyền và nghĩa vụ nuôi dưỡng con.
Theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 thì cha, mẹ có nghĩa vụ
và quyền nuôi dưỡng con chưa thành niên hoặc con đã thành niên bị tàn tật, mất
năng lực hành vi dân sự, không có khả năng lao động và không có tài sản để tự
nuôi mình ( điều 36). Nuôi dưỡng là việc cha, mẹ đảm bảo các điều kiện vật chất
để cho con phát triển về thể lực, sức khỏe và trí tuệ. Khi con được sinh ra thì cha,
mẹ chính là người trước tiên có quyền và nghĩa vụ nuôi dưỡng con. Nuôi dưỡng
con chưa thành niên là nghĩa vụ pháp lý của cha, mẹ. Cha, mẹ dù trong hoàn cảnh
nào cũng thực hiện việc nuôi dưỡng con. Cha, mẹ phải thực hiện việc nuôi dưỡng
con bằng tất cả khả năng và sự cố gắng của mình, để tạo ra được những điều kiện
vật chất cần thiết đảm bảo cho cuộc sống của con chưa thành niên. Trong trường
hợp khó khăn, cha, mẹ có thể nhờ sự giúp đỡ của người khác, của nhà nước và xã
hội. Quyền và nghĩa vụ nuôi dưỡng con chưa thành niên không thể thực hiện bằng
nghĩa vụ khác. Đối với trường hợp cha, mẹ ly hôn, người cha hoặc người mẹ
không trực tiếp nuôi con chưa thành niên hoặc con đã thành niên bị tàn tật,mất
năng lực hành vi dân sự, không có khả năng lao động và không có tài sản để tự
nuôi mình thì thực hiện nghĩa vụ nuôi dưỡng bằng phương thức khác, đó là cấp
dưỡng cho con( điều 56).
Thứ năm, cha, mẹ có quyền quản lý tài sản riêng của con.
Pháp luật việt nam quy định con có quyền có tài sản riêng. Tuy nhiên, đối với

con chưa thành niên thì khả năng quản lý, giữ gìn và định đoạt tài sản riêng đó có
thể bị hạn chế. Do đó, Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 quy định: Cha, mẹ có
quyền quản lý tài sản riêng của con dưới 15 tuổi hoặc con mất năng lực hành vi
dân sự. Cha, mẹ cũng có thể ủy quyền cho người khác quản lý tài sản của con.
Cha, mẹ không quản lý tài sản riêng của con trong trường hợp người tặng cho tài
sản hoặc người để lại tài sản thừa kế theo di chúc cho người con chỉ định người
khác quản lý tài sản đó hoặc những trường hợp khác theo quy định của pháp luật (
Điều 45). Đồng thời , khi quản lý tài sản riêng của con chưa đủ 15 tuổi, thì cha, mẹ
cũng có quyền định đoạt tài sản đó vì lợi ích của con và có hỏi ý kiến của con đủ 9
tuổi trở lên ( Điều 46). Như vậy, cha, mẹ có quyền quản lý tài sản riêng của con
dưới 15 tuổi và vì lợi ích của con thì có quyền định đoạt tài sản đó. Tuy nhiên, đây
không phải là một quyền đơn thuần, mà song song với quyền quản lý tài sản của
con thì cha, mẹ cũng phải có nghĩa vụ giữ gìn, bảo quản và sử dụng hợp lý tài sản
riêng của con, quyền quản lý tài sản của con chưa thành niên của cha, mẹ bị giới
hạn bởi lợi ích của con và nguyện vọng của con.
Ngoài những quyền trên, cha, mẹ còn có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại do con
chưa thành niên gây ra cho người khác.
Cha, mẹ phải bồi thường thiệt hại do con chưa thành niên gây ra theo quy định
của pháp luật dân sự, cụ thể là theo Điều 606 Bộ luật Dân sự năm 2005 quy định:
con chưa thành niên dưới 15 tuổi gây thiệt hại thì cha, mẹ phải bồi thường toàn bộ
SV: Mai Thị Khanh 361260

Page 3


Môn luật hôn nhân và gia đình

Đề số:8

thiệt hại. Nếu tài sản của cha, mẹ không có đủ mà con chưa thành niên gây thiệt hại

có tài sản riêng thì lấy tài sản đó để bồi thường phần còn thiếu. Con chưa thành
niên đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi gây thiệt hại thì phải bồi thường bằng tài sản
riêng của mình, không đủ tài sản để bồi thường thì cha, mẹ mới phải bồi thường
phần còn thiếu.
Như vậy, quyền của cha,mẹ đối với con chưa thành niên thể hiện trong các quan
hệ nhân thân và quan hệ tài sản. Cha, mẹ thực hiện quyền cha, mẹ trên nguyên tắc
trực tiếp, chủ động và tích cực. Đồng thời, cha, mẹ không được phân biệt đối xử
giữa con trai, con gái, con đẻ, con nuôi, con trong giá thú và con ngoài giá thú.
Cha, mẹ cần đối xử với các con là như nhau trên cơ sở chú ý tới độ tuổi, giới tính,
tâm lý của con mà thể hiện sự chăm sóc, yêu thương, nuôi dưỡng cho phù hợp.
II. Hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên.
1. Khái niệm và đặc điểm của cha, mẹ đối với con chưa thành niên
a) Khái niệm:
Hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên là một biện pháp chế
tài được thể hiện bằng quyết định của Tòa án khi cha, mẹ có hành vi xâm phạm
nghiêm trọng quyền và lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên, khi cha, mẹ có
lối sống đồi trụy hoặc xúi giục, ép buộc con làm việc trái pháp luật, trái đạo đức xã
hội. Quyết định hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên không làm
chấm dứt mối quan hệ giữa cha, mẹ và con mà chỉ không cho cha, mẹ thực hiện
một số quyền đối với con chưa thành niên trong một thời hạn nhất định.
b) Đặc điểm:
Hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên có một số đặc điểm
sau:
- Hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên là một biện pháp chế
tài của Luật hôn nhân và gia đình: Tức là khi cha, mẹ có hành vi vi phạm nghiêm
trọng nghĩa vụ đối với con chưa thành niên hoặc có lối sống đồi trụy;…thì cha, mẹ
sẽ bị áp dụng chế tài đối với hành vi vi phạm, đó là bị hạn chế một số quyền đối
với con chưa thành niên. Như vậy, có thể thấy hạn chế quyền của cha, mẹ là một
chế tài mà pháp luật quy định để áp dụng đối với cha, mẹ thông qua một quyết
định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền là Tòa án.Khi cha, mẹ bị Tòa án ra

quyết định hạn chế quyền thì cha, mẹ không được thực hiện một số quyền sau:
Không được quản lí tài sản riêng của con, chăm sóc, giáo dục, đại diện cho con
chưa thành niên trong một khoảng thời gian nhất định. Việc hạn chế quyền của
cha, mẹ thể hiện thái độ của nhà nước trong việc bảo vệ quyền lợi của con chưa
thành niên.
- Hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên là một biện pháp nhằm
bảo vệ quyền , lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên: Con chưa thành niên là
con còn đang trong độ tuổi hình thành, phát triển về thể chất và nhân cách. Vì vậy,
các em cần được sống trong một môi trường an toàn, lành mạnh có sự chăm sóc,
SV: Mai Thị Khanh 361260

Page 4


Môn luật hôn nhân và gia đình

Đề số:8

giáo dục, nuôi dưỡng của cha mẹ. Tuy nhiên, khi cha, mẹ có những hành vi xâm
phạm nghiêm trọng quyền và lợi ích hợp pháp của con chưa thanh niên, môi
trường sống của con không còn được an toàn thì hạn chế quyền của cha, mẹ là cần
thiết. Khi hạn chế một số quyền của cha, mẹ sẽ ngăn chặn được những hành vi xâm
phạm trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của con, đồng thời có thể ngăn chặn
những yếu tố có thể ảnh hưởng gián tiếp tới sự phát triển của con chưa thành
niên.Do đó, các chuyên gia tâm lý, đối với con chưa thành niên mà được sống
trong tình yêu thương, chăm sóc của cha, mẹ vẫn là môi trường sống lý tượng nhất
để các em phát triển tốt tâm lý. Nên việc hạn chế quyền của cha, mẹ như thế nào,
trong thời gian bao lâu cũng cần phải có sự cân nhắc để bảo vệ quyền lợi tốt nhất
của các con chưa thành niên.
- Hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên chỉ làm hạn chế một số

quyền của cha, mẹ chứ không làm chấm dứt mối quan hệ giữa cha, mẹ và con:Khi
cha, mẹ bị Tòa án ra quyết định hạn chế quyền cha, mẹ đối với con chưa thành
niên thì họ sẽ không được thực hiện một số quyền đối với con của mình, chẳng hạn
như không được chăm sóc, giáo dục, quản lý tài sản riêng của con, đại diện theo
pháp luật của con…. Cha, mẹ chỉ không được thực hiện một số quyền này trong
một khoảng thời gian nhất định, chứ không kéo dài mãi mãi không làm chấm dứt
mối quan hệ giữa cha, mẹ với con. Khi hết thời hạn đó, cha, mẹ lại được thực hiện
các quyền của mình đối với con chưa thành niên. Hạn chế quyền của cha, mẹ
không làm chấm dứt quan hệ giữa cha, mẹ với con được xuất phát từ cơ sở thực
tiễn và pháp luật . Cơ sở thực tiễn cho thấy, mối quan hệ giữa cha, mẹ với con là
mối quan hệ thiêng liêng, cha mẹ chính là người sinh ra con; cha, mẹ và con cùng
huyết thống nên giữa cha, mẹ với con được gắn kết với nhau bởi “ sợi dây vô hình”
khó lý giải được. Do vậy giữa cha, mẹ và con được gắn kết bởi tình cảm, bởi sự
yêu thương, bởi sự quan tâm chăm sóc lẫn nhau. Vì vậy cha, mẹ với con có mối
quan hệ chặt chẽ, gắn bó sâu sắc, khó có thể chia cắt. Cơ sở pháp luật cho thấy mối
quan hệ giữa cha, mẹ và con chỉ chấm dứt khi một bên chết. Chính vì vậy, quyết
định hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên của Tòa án không làm
chấm dứt quan hệ giữa cha, mẹ với con.
2. Căn cứ hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên
Theo Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 Điều 41, cha mẹ rơi vào các trường
hợp sau đây thì có thể bị hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên,
theo một quyết định của tòa án: Khi cha, mẹ đã bị kết án về một trong các tội cố ý
xâm phạm sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con hoặc có hành vi vi phạm nghiêm
trọng nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con; phá tài sản của
con; có lối sống đồi trụy, xúi giục, ép buộc con làm những việc trái pháp luật, trái
đạo đức xã hội thì tùy từng trường hợp cụ thể tòa án có thể tự mình hoặc theo yêu
cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức quy định tại điều 42 của Luật này ra quyết định
không cho cha, mẹ trông nom, chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của
SV: Mai Thị Khanh 361260

Page 5


Môn luật hôn nhân và gia đình

Đề số:8

con hoặc đại diện theo pháp luật cho con trong thời hạn từ một năm đến năm năm.
Tòa án có thể xem xét việc rút ngắn thời hạn này.
Cha mẹ là người thầy đầu tiên và quan trọng nhất đối với sự phát triển và
trưởng thành của con cái. Tuy nhiên, trong cuộc sống, nhiều nơi, nhiều lúc những
giá trị vật chất được coi trọng hơn những giá trị đạo đức, nhiều bậc cha mẹ quan
tâm lo lắng đến sự phát triển nhân cách của con em mình, ngược lại không ít những
bậc cha mẹ lại tỏ ra thờ ơ, coi nhẹ trách nhiệm và các quy định của pháp luật.
Nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên bị vi phạm một
cách nghiêm trọng.Ở nhiều gia đình, cha mẹ dùng uy quyền của mình để áp đặt
cho con cái buộc chúng phải nghe theo, đồng thời, khi cần cha mẹ sẵn sàng dùng
vũ lực hoặc những lời lẽ có tính chất xúc phạm, hành hạ, ngược đãi con cái, bỏ rơi
con, mặc cho con sống một cuộc sống “ thả nổi” trên các đường phố… Một số
trường hợp khác, cha mẹ còn xúi giục ép buộc các em làm những việc mà pháp
luật nghiêm cấm và xã hôi lên án như trộm cắp, cướp bóc, mại dâm… Đây là
những hành vi phải được xem xét và có biện pháp ngăn chặn, trừng trị kịp thời, bảo
đảm cho các em được sống trong một môi trường giáo dục tốt để các em có thể
phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ và đạo đức, không bị lôi kéo vào con
đương phạm tội.
Xuất phát từ vấn đề trên, Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 đã kế thừa các
quy định về việc hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên trong Luật
hôn nhân và gia đình năm 1986, đồng thời, làm rõ hơn và bổ sung thêm một số
trường hợp cụ thể cho phép tòa án có thể hạn chế một số quyền của cha, mẹ. Theo
đó, “ khi cha, mẹ đã bị kết án về một trong các tội cố ý xâm phạm sức khỏe, nhân

phẩm, danh dự của con hoặc có hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trông nom,
chăm sóc, giáo dục, nuôi dưỡng con, phá tán tài sản của con, có lối sống đồi trụy,
xúi giục, ép buộc con làm những việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội”. Tòa án
có thể tự mình hoặc theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức quy định tại Điều
42 Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 ra quyết định không cho cha, mẹ trông
nom, chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của con hoặc đại diện theo pháp
luật cho con trong thời hạn từ 1 năm đến 5 năm. Tuy nhiên Luật hôn nhân và gia
đình năm 2000 cũng quy định Tòa án có thể xem xét việc rút ngắn thời hạn này tùy
thuộc vào thái độ của cha mẹ.
Như vậy, có thể thấy quyền và lợi ích của trẻ em được bảo vệ một cách rỗng
rãi và tương đối thống nhất ở nhiều nơi trên toàn thế giới, và kể cả cha, mẹ cũng có
thể bị hạn chế quyền đối với con, trong trường hợp, những người này có hành vi
làm tổn hại hoặc không đủ tư cách để bảo đảm sự phát triển bình thường và lành
mạnh của con mình. Quy định như Điều 41 Luật hôn nhân và gia đình năm 2000
thể hiện biện pháp chế tài của luật hôn nhân và gia đình áp dụng đối với những
trường hợp cha mẹ có hành vi có lỗi hoặc phạm tội mà xâm phạm đến lợi ích của
con cái. Tuy nhiên, khi áp dụng điều luật này, Tòa án cần cân nhắc thận trọng, chỉ
SV: Mai Thị Khanh 361260

Page 6


Môn luật hôn nhân và gia đình

Đề số:8

tước quyền trông nom, chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của con hoặc
đại diện theo pháp luật cho con của cha mẹ trong những trường hợp thật cần thiết
vì lợi ích của con.
3. Người có thẩm quyền yêu cầu tòa án hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con

chưa thanh niên.
Theo điều 42 Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 quy định:
“1. Cha, mẹ người thân thích của con chưa thành niên theo quy định của pháp
luật về tố tụng dân sự có quyền tự mình yêu cầu Tòa án hoặc đề nghị Viện kiểm sát
yêu cầu Tòa án hạn chế một số quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên.
2. Viện kiểm sát theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự có quyền yêu cầu
Tòa án hạn chế một số quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên.
3. Cơ quan, tổ chức sau đây theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự có
quyền tự mình yêu cầu tòa án hoặc đề nghị Viện Kiểm sát yêu cầu Tòa án hạn chế
một số quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên:
a) Ủy ban bảo vệ và chăm sóc trẻ em;
b) Hội liên hiệp phụ nữ.
4. Cá nhân, cơ quan, tổ chức khác có quyền đề nghị Viện Kiểm sát xem xét, yêu
cầu Tòa án hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên.
Đây là một quy định mới của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000, nhằm bảo
đảm một cách tốt nhất, triệt để nhất quyền và lợi ích của trẻ em. Bên cạnh quy định
Tòa án có quyền hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con, Luật còn quy định chi tiết
những người có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con, cụ
thể:
- Cha, mẹ, người thân thích của con chưa thành niên có quyền tự mình yêu cầu
Tòa án hoặc đề nghị Viện Kiểm sát yêu cầu Tòa án hạn chế một số quyền của cha,
mẹ đối với con chưa thành niên. Khi cha hoặc mẹ đứa trẻ có một trong những
hành vi được liệt kê tại Điều 41, thì với tư cách là thành viên trong gia đình cũng
như là người trực tiếp nuôi dạy con, hơn ai hết, người cha, mẹ còn lại của đứa con
là người sớm nhận biết một cách rõ nhất những hành vi này, cũng là người có trách
nhiệm lớn nhất đối với con mình có quyền tự mình hoặc đề nghị Viện kiểm sát yêu
cầu Tòa án hạn chế một số quyền của người kia đối với con cái, nhằm kịp thời bảo
vệ quyền và lợi ích chính đáng của con cái. Trong trường hợp vì lý do nào đó mà
người cha, mẹ còn lại của đứa trẻ không yêu cầu, thì những người thân thích của
người chưa thành niên bao gồm ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại; anh ruột, chị

ruột; cụ nội, cụ ngoại; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chưa
thành niên( Điều 15 Nghị định số 70/2001/NĐ-CP).
- Viện kiểm sát theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự có quyền yêu cầu
Tòa án hạn chế một số quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên. Theo quy
định tại Điều 8 và Điều 28 khoản 1 pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự
năm 1989, thì trong các vụ việc xâm phạm nghiêm trọng quyền lợi của người chưa
SV: Mai Thị Khanh 361260

Page 7


Môn luật hôn nhân và gia đình

Đề số:8

thành niên hoặc của người có nhược điểm về thể chất hoặc tâm thần, nếu không có
ai khởi kiện thì Viện kiểm sát – với tư cách là cơ quan có chức năng giám sát việc
thi hành pháp luật có quyền khởi tố. Đây là một quy định quan trọng và cần thiết
để bảo vệ một cách khách quan và kịp thời quyền lợi của trẻ em trong những
trường hợp các em không có người đại diện đứng ra bảo vệ hoặc yêu cầu các cơ
quan nhà nước có thẩm quyền bảo vệ quyền lợi của mình bị xâm phạm.
- Ủy ban bảo vệ và chăm sóc trẻ em, Hội liên hiệp phụ nữ theo quy định của
pháp luật về tố tụng dân sự cũng có quyền tự mình yêu cầu Tòa án hoặc đề nghị
Viện kiểm sát yêu cầu Tòa án hạn chế một số quyền của cha, mẹ đối với con chưa
thành niên. Đây là quy định đề cao vai trò, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức xã
hội trong việc bảo vệ quyền , lợi ích của con cái, nhằm hạn chế tất cả các hình thức
ngược đãi của cha mẹ đối với con. Ngoài các cá nhân và tổ chức nói trên, các cá
nhân, cơ quan, tổ chức khác cũng có quyền đề nghị Viện kiểm sát xem xét, yêu cầu
Tòa án hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên.
4. Hậu quả pháp lý của việc hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa

thành niên.
Điều 43 Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 quy định:
“1. Trong trường hợp một trong hai người là cha hoặc mẹ bị Tòa án hạn chế một
số quyền đối với con chưa thành niên thì người kia thực hiện quyền trông nom,
nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của con và đại diện
theo pháp luật cho con.
2. Trong trường hợp cha mẹ đều bị Tòa án hạn chế quyền đối với con chưa thành
niên thì việc trông nom, chăm sóc, giáo dục con và quản lý tài sản riêng của con
chưa thành niên được giao cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật Dân sự
và luật này.
3. Cha, mẹ đã bị Tòa án hạn chế quyền đối với con chưa thành niên vẫn phải thực
hiện nghĩa vụ nuôi dưỡng con.”
Đây cũng là một quy định mới của luật Hôn nhân và gia đình năm 2000 nhằm
bảo vệ quyền, lợi ích tốt nhất cho con chưa thành niên. Đồng thời, thể hiện quyền
bình đẳng của cha mẹ trong việc thực hiện quyền đối với con chưa thành niên.
Theo đó, khi một trong hai người(cha- mẹ) bị Tòa án hạn chế một số quyền đối với
con chưa thành niên thì người kia phải thực hiện quyền trông nom, nuôi dưỡng,
chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của con và đại diện theo pháp luật
cho con. Đây là một điều đương nhiên vì đối với trẻ chưa thành niên thì cha mẹ là
người đại diện đương nhiên của con mình
Theo quy định tại Điều này thì khi mà người cha hoặc mẹ bị hạn chế quyền đối
với con chưa thành niên thì họ không được trực tiếp thực hiện quyền trông nom,
chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của con và đại diện theo pháp luật
cho con, tùy từng mức độ vi phạm và tùy từng trường hợp mà thời hạn bị hạn chế
quyền này kéo dài từ 1 năm đến 5 năm. Việc chăm nom, nuôi dưỡng, giáo dục con,
SV: Mai Thị Khanh 361260

Page 8

Môn luật hôn nhân và gia đình

Đề số:8

quản lý tài sản riêng của con và đại diện cho pháp luật cho con sẽ do người cha,
hoặc mẹ không bị hạn chế thực hiện, nếu cả hai cha mẹ cùng bị hạn chế thì người
thực hiện những công việc này do người giám hộ cho con thực hiện, việc cử giám
hộ cho con theo quy định của Bộ luật dân sự. Khi cha mẹ bị hạn chế quyền đối với
con thì người đó vẫn phải thực hiện nghĩa vụ nuôi dưỡng con tức là vẫn phải đảm
bảo và cung cấp cho con những nhu cầu vật chất cho con.
III. Thực trạng áp dụng:
1.Những thành tựu đạt được
Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 ra đời, có những quy định cụ thể và chi
tiết hơn về hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thanh niên như quy định
căn cứ hạn chế, thủ tục và hậu quả pháp lý của việc hạn chế quyền của cha, mẹ tại
điều 41, điều 42 và điều 43.
2. Những hạn chế còn tồn tại
Hiện nay, rất nhiều trẻ em bị cha mẹ có những hành vi vi phạm nghĩa vụ
nghiêm trọng đối với các em, nhưng cả xã hội coi đó là chuyện bình thường của
gia đình, cho đến khi có nhiều trường hợp cha, mẹ có hành vi bạo lực về tinh thần
cũng như thể chất với con, ép buộc con làm việc trái pháp luật mà được báo chí
đưa tin và vấn đề này đã trở lên báo động thì các cơ quan chức năng mới giật mình
và đặt ra câu hỏi làm gì với cha mẹ này để bảo vệ các em, mặc dù trong Luật
HN&GĐ 2000 có hẳn các quy định về việc hạn chế quyền của cha mẹ đối với con
chưa thành niên. Nhưng thực tế từ khi Luật 2000 có hiệu lực đến nay thì trường
hợp cha mẹ bị xử lý hạn chế quyền đối với con là rất ít so với các trường hợp
trong thực tiễn, và việc áp dụng quy định này còn rất lúng túng, cụ thể như sau:
Thứ nhất, các chủ thể có quyền yêu cầu tòa án hạn chế quyền của cha mẹ,
cũng như những cơ quan chức năng chưa nhận thức và hiểu rõ về quy định này
của pháp luật nên chưa có nhiều trường hợp cha mẹ bị xử lý hạn chế quyền

Thứ hai, không có đủ điều kiện để thực hiện việc hạn chế quyền của cha mẹ đối
với con chưa thành niên vào thực tiễn.
3. Giải pháp
Thứ nhất, cần phải tuyên truyền cho cha mẹ cũng như thành viên trong xã hội
hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đối với con trong Luật HN&GĐ, quyền của
trẻ em trong Luật Bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em. Làm cho cha mẹ biết mình
thực hiện quyền và nghĩa vụ ra sao, được làm gì và không được làm gì với con.
Đồng thời tuyên truyền cho cha mẹ biết được quy định hạn chế quyền của cha mẹ
khi cha mẹ vi phạm quyền đối với con, đó chính là chế tài sẽ được áp dụng đối với
họ. Đồng thời chỉ dẫn biết cách bảo vệ quyền của trẻ em, khi quyền của trẻ em bị
vi phạm thì phải phát hiện kịp thời và báo cho cơ quan chức năng biết để xử lý kịp
SV: Mai Thị Khanh 361260

Page 9


Môn luật hôn nhân và gia đình

Đề số:8

thời những hành vi vi phạm của cha mẹ. Chỉ cho họ tránh tư tưởng cho rằng việc
cha mẹ vi phạm quyền đối với con của cha mẹ chỉ là chuyện riêng của gia đình.
Thứ hai, Cần nâng cao vai trò, trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước,
các tổ chức xã hội trong việc bảo vệ quyền trẻ em. Các cơ quan này nên có cơ chế
phối hợp với nhau chặt chẽ trong việc bảo vệ quyền trẻ em. Phát hiện và xử lý kịp
thời các hành vi vi phạm này. Cần xây dựng và tuyên truyền cho trẻ em biết về
đường dây nóng hỗ trợ các em, khi có sự cần giúp đỡ của các em thì phải thông
báo ngay cho các cơ quan đoàn thể địa phương nhất là chính quyền xã có biện
pháp tức thời bảo vệ các em. Cần có những cơ sở để các em được nuôi dưỡng
trong và khi có quyết định hạn chế quyền cha mẹ của các em khi cha mẹ có hành vi

vi phạm. Đồng thời có biện pháp khẩn cấp tạm thời như tách các em ra khỏi cha
mẹ khi cha mẹ có hành vi vi phạm, biện pháp niêm phong hoặc phong tỏa tài sản
của cha mẹ để cha mẹ phải thực hiện nghĩa vụ nuôi dưỡng con khi bị hạn chế
quyền.
Thứ ba, Khi có hành vi vi phạm xảy ra, cần xử lý nghiêm minh các hành vi
này của cha mẹ. Đồng thời Tòa án trong các bản án khi xử lý về mặt hình sự với
người cha, người mẹ thì cũng cần phân tích để người cha, người mẹ này cũng như
những người khác biết và hiểu về hành vi sai trái của người cha, người mẹ vi
phạm, đồng thời bên cạnh hình phạt về mặt hình sự, thì trong trường hợp cần thiết,
Thẩm phán nên tuyên hạn chế quyền của người cha, người mẹ này, để đảm bảo
quyền lợi cho người con, giao người con đó cho một nơi, hoặc chủ thể tin cậy
chăm sóc, để đứa trẻ được phát triển trong môi trường sống lành mạnh.
C. Kết luận
Như vậy, khi cha mẹ thực hiện tốt các nghĩa vụ của mình đối với con chưa
thành niên thì cũng là việc cha mẹ không đặt mình vào các trường hợp phải hạn
chế quyền. Bên cạnh đó việc hạn chế quyền của cha mẹ khi cha mẹ có hành vi vi
phạm nghiêm trọng đối với con chưa thành niên cũng là một việc bảo vệ quyền trẻ
em, ngăn ngừa hành vi vi phạm của cha mẹ, giúp các em có một môi trường sống
lành mạnh để các em sống và phát triển lành mạnh, khắc phục dần những tổn
thương về thể chất, tình thần mà cha mẹ đã gây ra cho các em.Việc hoàn thiện quy
định hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên phải dựa trên quan
điểm của Đảng và nhà nước về bảo vệ quyền trẻ em.Trên cơ sở đó đưa ra một số
kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật như bổ sung, hướng dẫn cụ thể căn cứ
hạn chế quyền, về người yêu cầu Tòa án giải quyết,…Hoàn thiện pháp luật về hạn
chế quyền của cha, mẹ trong thực tiễn có hiệu quả.

SV: Mai Thị Khanh 361260

Page 10

Môn luật hôn nhân và gia đình

Đề số:8

Mục lục
A.Mở bài:
B. Nội dung:
I. Khái quát về quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên
1. Khái niệm về quyền của cha mẹ…………………………….....................................1
2. Quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên………………………………..1
II. Hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên.
1. Khái niệm và đặc điểm của cha, mẹ đối với con chưa thành niên
a) Khái niệm:………………………………………………………………………4
b) Đặc điểm:……………………………………………………………………………….4
2. Căn cứ hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên…………..5
3. Người có thẩm quyền yêu cầu tòa án hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con
chưa thanh niên…………………………………………………………………..7
4. Hậu quả pháp lý của việc hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa
thành niên…………………………………………………………………………8
III. Thực trạng áp dụng:
1.Những thành tựu đạt được……………………………………………………..9
2. Những hạn chế còn tồn tại……………………………………………………..9
3. Giải pháp………………………………………………………………………..9
C. Kết luận………………………………………………………………………..10

SV: Mai Thị Khanh 361260

Page 11

Môn luật hôn nhân và gia đình

Đề số:8

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trường Đại Học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật hôn nhân và gia đình, Nxb.
Công an nhân dân, Hà Nội, 2009
2. Văn bản pháp luật môn luật hôn nhân gia đình
3. Bộ Luật hôn nhân và gia đình
4. Bình luận khoa học luật hôn nhân và gia đình Việt Nam năm 2000, Nxb:
chính trị quốc gia
5. Luận văn tốt nghiệp cao học của Đỗ Thị Thu Hương.

SV: Mai Thị Khanh 361260

Page 12


Môn luật hôn nhân và gia đình

SV: Mai Thị Khanh 361260

Đề số:8

Page 13