QUẢN lý HOẠT ĐỘNG CHĂM sóc sức KHỎE và PHÒNG BỆNH TRẺ EM tại TRƯỜNG mầm NON HOÀNG ANH QUẬN BÌNH tân THÀNH PHỐ hồ CHÍ MINH

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
____________________________

NGUYỄN HỒNG THỦY

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60 14 01 14

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN PHƯƠNG HUYỀN

HÀ NỘI – 2015


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng gửi lời cảm
ơn tới Quý Thầy cô Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận
tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS Nguyễn Phương Huyền,
người cô đã tận tình chỉ bảo giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn
thành bản luận văn này.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành của mình tới các Thầy, Cô giáo Khoa
Quản lý giáo dục, Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội đã trang bị cho
chúng tôi những kiến thức quý giá trong 2 năm học thạc sĩ.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy cô trong Hội đồng chấm luận văn tốt
nghiệp Thạc sỹ đã dành thời gian đọc và góp ý cho luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn sự ủng hộ, động viên, giúp đỡ của Ban giám hiệu
và các đồng nghiệp tại trường Mầm non Hoàng Anh, quận Bình Tân, Thành phố Hồ
Chí Minh, gia đình và người thân đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi hoàn thành
luận văn.

Trong quá trình học tập và nghiên cứu, mặc dù bản thân đã rất cố gắng song
luận văn không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế, kính mong các thầy giáo, cô
giáo và các bạn quan tâm, góp ý để luận văn được hoàn thiện hơn.
Hà Nội, tháng 12 năm 2015
Tác giả

Nguyễn Hồng Thủy

i


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng
tôi. Các số liệu và dẫn chứng đưa ra trong luận văn là hoàn toàn trung thực
và không sao chép từ bất kì một công trình nào.
Hà Nội - Năm 2015

ii


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
CBQL
MN
WHO (OMS)
TP.HCM
UNICEF
QL
CSGD
DC-BP
SDD

XH
GV
GD
ĐT
TTCM
CSVC
PCCC
CBGV
GDMN
XHH
CSND
UBND
CM
CB GV, YT, TQ, KT, VT, CD,

Cán bộ quản lý
Mầm non
Tổ chức y tế thế giới
Thành phố Hồ Chí Minh
Quỹ Nhi Đồng Liên Hiệp Quốc
Quản lý
Chăm sóc giáo dục
Dư cân – béo phì
Suy dinh dưỡng
Xã hội
Giáo viên
Giáo dục
Đào tạo
Tổ trưởng chuyên môn
Cơ sở vật chất

Phòng cháy chữa cháy
Cán bộ, giáo viên
Giáo dục mầm non
Xã hội hóa
Chăm sóc nuôi dưỡng
Ủy ban nhân dân
Chuyên môn
Cán bộ, giáo viên, y tế, thủ quỹ, kế toán, văn thư,

PV

cấp dưỡng, phục vụ.

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN...................................................................................................
LỜI CAM ĐOAN............................................................................................
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT............................................................
MỤC LỤC......................................................................................................
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ....................................................................
MỞ ĐẦU.........................................................................................................
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................
iii


2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................
3. Nhiệm vụ nghiên cứu..................................................................................
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu............................................................
4.1. Khách thể nghiên cứu...............................................................................
4.2. Đối tượng nghiên cứu...............................................................................

5. Phạm vi nghiên cứu.....................................................................................
6. Câu hỏi nghiên cứu .....................................................................................
7. Giả thuyết nghiên cứu.................................................................................
8. Ý nghĩa của đề tài .......................................................................................
9. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................
10. Cấu trúc luận văn.......................................................................................
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG CHĂM
SÓC SỨC KHỎE VÀ PHÒNG BỆNH CHO TRẺ MẦM NON ...............
6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................
1.1.1. Nghiên cứu ngoài nước.........................................................................
1.1.2. Nghiên cứu trong nước..........................................................................
1.2. Một số khái niệm liên quan đến vấn đề nghiên cứu .............................
1.2.1. Hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ mầm
non..................................................................................................................
1.2.1.1. Sức khỏe...........................................................................................
1.2.1.2. Chăm sóc sức khỏe...........................................................................
1.2.1.3. Phòng bệnh ......................................................................................
1.2.1.4. Trẻ mầm non ...................................................................................
1.2.1.5. Hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ em tại
các trường mầm non .....................................................................................
1.2.2. Quản lý trường mầm non ...................................................................
1.2.2.1. Quản lý nhà trường ..........................................................................
1.2.2.2. Trường Mầm non ............................................................................
1.2.2.3. Quản lý trường Mầm non ................................................................
1.3. Quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ
mầm non. .......................................................................................................
1.3.1. Khái niệm quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng
bệnh cho trẻ mầm non ...................................................................................
1.3.2. Nội dung quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng

bệnh cho trẻ tại trường mầm non ..................................................................
1.3.2.1. Quản lý hoạt động khám sức khỏe định kỳ......................................
1.3.2.2. Quản lý hoạt động theo dõi thể lực và tình trạng dinh

iv


dưỡng..............................................................................................................
1.3.2.3. Quản lý hoạt động tiêm chủng và phòng dịch.................................
1.3.2.4. Quản lý hoạt động chăm sóc trẻ ......................................................
1.3.2.5. Quản lý hoạt động tuyên truyền tư vấn, bồi dưỡng kiến
thức kỹ năng về chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ ........................
1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động sóc sức khỏe
và phòng bệnh cho trẻ ...................................................................................
1.4.1. Yếu tổ chủ quan...................................................................................
1.4.2. Yếu tố khách quan...............................................................................
Tiểu kết chương 1..........................................................................................
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHĂM
SÓC SỨC KHỎE VÀ PHÒNG BỆNH CHO TRẺ TẠI TRƯỜNG
MẦM NON HOÀNG ANH, QUẬN BÌNH TÂN, THÀNH PHỐ HỒ
CHÍ MINH ..................................................................................................
2.1.Khái quát về hoạt động khảo sát ............................................................
2.1.1. Mục tiêu khảo sát................................................................................
2.1.2. Nội dung khảo sát................................................................................
2.1.3. Phương thức khảo sát..........................................................................
2.2. Một số đặc điểm kinh tế, xã hội ảnh hưởng đến tình trạng sức
khỏe của trẻ em độ tuổi mầm non của phường An Lạc, quận Bình
Tân .................................................................................................................
2.2.1. Vị trí địa lý, dân số, lao động tại Phường và Quận ...........................
2.2.2. Tình hình phát triển kinh tế, xã hội tại Phường và Quận...................

2.2.3. Mức độ cơ sở vật chất đáp ứng nhu cầu phục vụ hoạt động
chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ ...................................................
2.3. Sơ lược về trường mầm non Hoàng Anh, quận Bình Tân, thành
phố Hồ Chí Minh...........................................................................................
2.3.1. Khái quát về trường mầm non Hoàng Anh ........................................
2.3.2. Cơ sở vật chất phục vụ hoạt động chăm sóc sức khỏe và
phòng bệnh cho trẻ ........................................................................................
2.3.3. Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên thực hiện hoạt
động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ ..........................................
2.4. Thực trạng hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho
trẻ ở trường mầm non Hoàng Anh, quận Bình Tân .....................................
2.4.1. Thực trạng hoạt động khám sức khỏe định kỳ ..................................
2.4.2. Thực trạng hoạt động theo dõi thể lực và tình trạng dinh
dưỡng .............................................................................................................
2.4.3. Thực trạng hoạt động tiêm chủng và phòng dịch ..............................
v


2.4.4. Thực trạng hoạt động chăm sóc trẻ ....................................................
2.4.5. Thực trạng hoạt động tuyên truyền tư vấn, bồi dưỡng kiến
thức kỹ năng về chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ ........................
2.5. Thực trạng quản lý chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ ở
trường mầm non Hoàng Anh, quận Bình Tân ..............................................
2.5.1. Thực trạng quản lý hoạt động khám sức khỏe định kỳ .....................
2.5.2. Thực trạng quản lý hoạt động theo dõi thể lực và tình trạng
dinh dưỡng ....................................................................................................
2.5.3. Thực trạng quản lý hoạt động tiêm chủng và phòng dịch .................
2.5.4. Thực trạng quản lý hoạt động hoạt động chăm sóc trẻ ......................
2.5.5. Thực trạng quản lý hoạt động tuyên truyền tư vấn, bồi dưỡng
kiến thức kỹ năng về chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ ................

2.6. Mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng tới việc quản lý
hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ ở trường mầm
non Hoàng Anh, quận Bình Tân ...................................................................
2.6.1. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan ..............................................
2.6.2. Ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan ..................................................
2.7. Kết luận chung về thực trạng quản lý hoạt động chăm sóc sức
khỏe và phòng bệnh cho trẻ ở trường mầm non ...........................................
2.7.1. Mặt mạnh ............................................................................................
2.7.2. Mặt yếu ...............................................................................................
2.7.3. Thời cơ ................................................................................................
2.7.4.Thách thức ...........................................................................................
2.7.5. Các vấn đề cần giải quyết ...................................................................
Tiểu kết chương 2..........................................................................................
CHƯƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHĂM SÓC
SỨC KHỎE VÀ PHÒNG BỆNH CHO TRẺ TẠI TRƯỜNG MẦM
NON HOÀNG ANH, QUẬN BÌNH TÂN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ
MINH..........................................................................................................
3.1 .Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .........................................................
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu.....................................................
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa.......................................................
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.....................................................
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi........................................................
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .....................................................
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng
bệnh cho trẻ ở trường mầm non Hoàng Anh, quận Bình Tân.......................
3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức về hoạt động chăm sóc sức
vi


khỏe và phòng bệnh cho trẻ và quản lý hoạt động chăm sóc sức

khỏe và phòng bệnh cho trẻ cho CBQL, GV, NV......................................
3.2.2. Biện pháp 2: Đầu tư, quản lý cơ sở vật chất ......................................
3.2.3. Biện pháp 3: Phối kết hợp với các bộ phận trong nhà ......................
3.2.4. Biện pháp 4: Đổi mới quản lý hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng
trẻ ..................................................................................................................
3.2.5. Biện pháp 5: Kế hoạch hóa công tác quản lý hoạt động chăm
sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ..............................................................
3.2.6. Biện pháp 6: Tổ chức các lớp bồi dưỡng về kiến thức, kỹ năng chăm
sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ cho giáo viên, nhân viên...............................
3.2.7. Thực hiện kiểm tra, đánh giá thường xuyên ......................................
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................
3.4. Khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện
pháp đề xuất. .................................................................................................
Tiểu kết chương 3 ........................................................................................
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..........................................................
1. Kết luận......................................................................................................
2. Khuyến nghị .............................................................................................
2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo ...........................................................
2.2. Đối với Phòng Mầm non Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Hồ
Chí Minh .......................................................................................................
2.3. Đối với Tổ mầm non phòng Giáo dục và Đào tạo quận Bình
Tân .................................................................................................................
2.4. Đối với cán bộ quản lý ..........................................................................
2.5. Đối với đội ngũ giáo viên, nhân viên công tác trong trường ................
2.6. Đối với phụ huynh .................................................................................
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................
PHỤ LỤC..................................................................................................

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

viii


DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ

ix


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Song song với công tác giáo dục, chăm sóc - nuôi dưỡng trẻ là một nhiệm vụ
quan trọng hàng đầu trong các cơ sở giáo dục mầm non vì mục tiêu của giáo dục mầm
non là giúp trẻ em phát triển toàn diện về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ góp phần
hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ vào học lớp một.
Lứa tuổi mầm non là giai đoạn mà ở trẻ bắt đầu tự tạo hệ miễn dịch, nếu chúng
ta không cung cấp cho trẻ đầy đủ chất dinh dưỡng thì cơ thể trẻ không thể duy trì và
phát triển được, thậm chí trẻ còn chịu hậu quả của các bệnh về dinh dưỡng như: suy
dinh dưỡng Protein năng lượng, các bệnh do thiếu vi chất dinh dưỡng (đần độn do
thiếu i ốt, hỏng mắt do thiếu vitamin A...), béo phì và một số bệnh thường gặp như tiêu
chảy cấp, nhiễm trùng hô hấp... luôn đang rình rập và đe dọa tính mạng trẻ hàng ngày.
Thời gian hoạt động của trẻ ở trường mầm non chiếm tỷ lệ khá lớn so với thời gian ở
nhà cùng với gia đình, trường mầm non thực hiện việc chăm sóc sức khỏe và phòng
bệnh cho trẻ, giúp trẻ có được một cơ thể khỏe mạnh để làm được điều đó thì đòi hỏi
mỗi cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên nuôi dưỡng, chăm sóc trẻ trong các cơ sở giáo
dục mầm non cần có những kiến thức cơ bản về sinh lý, dinh dưỡng và sức khỏe của
trẻ lứa tuổi này, để đáp ứng được yêu cầu của công việc cũng như xử lý các tình huống
bất ngờ xảy ra với trẻ tại trường.

Quản lí là nghệ thuật hoàn thành công việc thông qua người khác; là quá trình
lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra công việc của các thành viên trong tổ chức,
sử dụng các nguồn lực sẵn có để đạt được các mục tiêu của tổ chức. Trong những năm
gần đây, nhờ sự tăng trưởng của nền kinh tế, sự quan tâm của Nhà nước và các tổ chức
xã hội, trong đó có sự nổ lực phấn đấu của ngành Giáo dục và Đào tạo đã cải thiện
đáng kể chất lượng chăm sóc nuôi dạy trẻ, mà chăm sóc dinh dưỡng là khâu quan trọng
để nâng cao sức khỏe cho trẻ.
Tại trường MN Hoàng Anh quận Bình Tân việc quản lý chăm sóc sức khỏe và
phòng bệnh cho trẻ đã được từng bước quan tâm từ khâu tổ chức ăn, chăm sóc giấc
1


ngủ; theo dõi sức khỏe và phòng bệnh; vệ sinh; bảo vệ an toàn và phòng tránh một số
tai nạn thường gặp; tuyên truyền kiến thức về nuôi dưỡng, chăm sóc sức khỏe và
phòng bệnh, phối hợp với cơ quan y tế tiêm chủng cho trẻ theo mùa dịch tại trường.
Tuy nhiên vẫn còn những hạn chế xuất phát từ sự thiếu hụt kiến thức về chăm sóc sức
khỏe và phòng bệnh cho trẻ từ chính CB, GV, NV nhà trường; Cơ sở vật chất còn hạn
chế; Sự phối hợp giữa nhà trường, cha mẹ trẻ và cơ quan y tế chưa thống nhất và đồng
bộ dẫn đến tình trạng trẻ dư cân – béo phì, suy dinh dưỡng và một số tồn tại khác.
Xuất phát từ thực tế đó đặt ra yêu cầu người cán bộ quản lý phải nghiên cứu để
tìm kiếm các biện pháp quản lý phù hợp tình hình mới. Với những lý do nêu trên chúng
tôi lựa chọn đề tài "Quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh trẻ em tại
trường Mầm non Hoàng Anh quận Bình Tân TP.HCM" để làm luận văn tốt nghiệp
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng công tác quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe
và phòng bệnh trẻ em tại trường mầm non Hoàng Anh quận Bình Tân, đề tài đề xuất
một số biện pháp nhằm nâng cao và hoàn thiện công tác quản lý hoạt động chăm sóc
sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ ở trường mầm non Hoàng Anh quận Bình Tân, giúp
trẻ phát triển toàn diện, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục của nhà trường.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng
bệnh cho trẻ ở trường mầm non.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động quản lý chăm sóc sức khỏe và phòng
bệnh cho trẻ tại trường Mầm non Hoàng Anh quận Bình Tân.
- Đề xuất các biện pháp hoạt động quản lý chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh
cho trẻ tại trường Mầm non Hoàng Anh quận Bình Tân.
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ và hoạt động quản lý
trường mầm non.
Đối tượng khảo sát là CBQL (BGH:2, tổ trưởng chuyên môn:4, Chuyên viên tổ
2


MN của phòng Giáo dục và Đào tạo quận: 3), giáo viên: (24), 60 cha mẹ học sinh
thuộc trường mầm non Hoàng Anh, quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh
4.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ tại trường Mầm
non Hoàng Anh quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh .
5. Phạm vi nghiên cứu
Nội dung nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý chăm sóc sức
khỏe và phòng bệnh cho trẻ trong trường mầm non.
Khảo sát thực trạng trong thời gian 3 năm học trở lại đây (năm học 2011-2012;
2012-2013; 2013-2014)
6. Câu hỏi nghiên cứu
Những hoạt động cần làm trong quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng
bệnh cho trẻ em ở trường mầm non.
Thực trạng của công tác quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh
cho trẻ em tại Trường mầm non Hoàng Anh quận Tân Bình
Biện pháp để khắc phục hoàn thiện công tác quản lý hoạt động chăm sóc sức

khỏe và phòng bệnh cho trẻ em tại Trường mầm non Hoàng Anh quận Tân Bình
7. Giả thuyết nghiên cứu
Công tác quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ ở trường
MN Hoàng Anh quận Bình Tân đã được thực hiện nhưng vẫn còn bộc lộ những hạn
chế. Nếu có được các biện pháp quản lý phù hợp và khả thi thì sẽ nâng cao được chất
lượng chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ tại trường đáp ứng yêu cầu phát triển
giáo dục mầm non.
8. Ý nghĩa của đề tài
Góp phần hệ thống hóa các vấn đề lí luận về quản lý hoạt động chăm sóc sức
khỏe và phòng bệnh cho trẻ ở trường MN.
Đánh giá thực trạng hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ tại
trường mầm non Hoàng Anh, quận Bình Tân và cung cấp những minh chứng cụ thể
thực trạng quản lý hoạt động này tại trường.
3


Đề xuất những biện pháp giúp quản lý tốt hoạt động chăm sóc sức khỏe và
phòng bệnh cho trẻ đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới, góp phần nâng cao chất
lượng giáo dục mầm non trên địa bàn.
9. Phương pháp nghiên cứu
Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận: Tìm hiểu, tổng hợp hóa, khái quát,
phân tích và trích dẫn các các tài liệu khoa học có liên quan về chăm sóc và phòng
bệnh cho trẻ MN, quản lý chăm sóc và phòng bệnh cho trẻ ở trường nhằm xây dựng cơ
sở lý luận cho đề tài.
Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
- Phương pháp điều tra: Xây dựng các biểu mẫu, phiếu điều tra nhằm thu thập
thông tin về hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ và quản lý hoạt động
này ở trường Mầm non Hoàng Anh.
- Phương pháp quan sát: Dự giờ, thăm lớp.
- Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn một số cán bộ quản lý và giáo viên, cô

nuôi, cha mẹ của trẻ tại trường Mầm non Hoàng Anh để làm rõ thực trạng quản lý hoạt
động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ .
- Phương pháp chuyên gia: xin ý kiến chuyên gia về mức độ cần thiết và tính khả
thi của các biện pháp quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ
trong nhà trường.
Nhóm phương pháp thống kê toán học:
- Sử dụng thống kê toán học để xử lý số liệu, định hướng kết quả nghiên cứu, từ
đó rút ra các nhận xét khoa học.
10. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo,
phụ lục, nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng
bệnh cho trẻ em Mầm non.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh
cho trẻ em trong trường Mầm non Hoàng Anh quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí
4


Minh.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho
trẻ em trong trường Mầm non Hoàng Anh, quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh.

5


CHƯƠNG 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
CHĂM SÓC SỨC KHỎE VÀ PHÒNG BỆNH CHO TRẺ MẦM NON
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu ngoài nước

Quản lý hoat động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh nói chung và quản lý hoạt
động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ em nói riêng là vấn đề được quan tâm
từ lâu trên thế giới và coi đó như môt trong các biện pháp để phát triển dân số một cách
bền vững và có chất lượng. Xuất phát từ lí do trên mà có khá nhiều nghiên cứu có liên
quan đến nội dung này.
Tổ chức y tế thế giới (WHO) luôn coi việc chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ sơ sinh
và trẻ em là mục tiêu hàng đầu cho các hoạt động của họ trên phạm vi toàn thế giới.
Các báo cáo thường niên cũng như nội dung hoạt động của WHO thường xuyên đề cập
đến công tác này với những nỗ lực đáng ghi nhận trong việc chăm sóc sức khỏe bà mẹ
và trẻ em như một cách thức có trách nhiệm và bền vững để hướng đến mục tiêu phát
triển chất lượng dân số.
Tại Hội nghị Alma-Ata 1978 – Chăm sóc sức khỏe, y tế cho tất cả nhằm đạt
mục tiêu: “Sức khỏe cho mọi người” (SKCMN) bao gồm 8 yếu tố: Giáo dục sức khỏe;
Dinh dưỡng; Môi trường – nước sạch; Sức khỏe bà mẹ trẻ em – Kế hoạch hóa gia đình;
Tiêm chủng mở rộng; Phòng chống bệnh dịch địa phương; Chữa bệnh và chấn thương
thông thường; Thuốc thiết yếu.[15]
WHO The World Health Report 2008 – đưa ra thông điệp: “Primary Health
Care – Now More Than Ever”, Chăm sóc sức khỏe ban đầu “Bây giờ hơn bao giờ hết!”
Mục đích của chăm sóc sức khỏe ban đầu hiện nay là làm sao cho sức khỏe của mọi
người được tốt hơn (better health for all) một cách công bằng và bình đẳng qua các giải
pháp; cải thiện mạng lưới y tế cơ sở; tổ chức hệ thống y tế gần dân, đáp ứng nhu cầu và
mong đợi (cung cấp tốt dịch vụ y tế); lồng ghép sức khỏe với các lĩnh vực khác (cải
thiện chính sách công) và tiếp tục các mô hình hợp tác liên ngành với sự tham gia của
6


các tổ chức quần chúng, cộng đồng.[14]
Ở phạm vi mỗi quốc gia cũng thường xuyên có những ưu tiên cho công tác
này, chính quyền bang Victoria (Australia) dành hẳn một nội dung về công tác quản lý
hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ em ở trường mầm non trên trang

Web chính thức về lĩnh vực giáo dục với những mục tiêu cụ thể được xác định như:
Tăng cường năng lực cơ sở hạ tầng để cung cấp một chương trình mẫu giáo chất lượng
cao đảm bảo việc chăm sóc sức khỏe ban đầu và phòng bệnh cho tất cả các trẻ em
trong năm trước khi đi học. Tăng cường phối hợp giữa các Nhà trường và các dịch vụ
chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Cải thiện tiếp cận với chương trình mẫu giáo chất lượng
cao trong cùng một Nhà trường như của chăm sóc dài ngày cho trẻ em và các dịch vụ
tại gia đình. Tăng cường hình thức tiếp cận và chăm sóc trẻ em từ sơ sinh và trẻ em có
nguy cơ cao bị tổn thương sức khỏe từ những lý do hoàn cảnh sống hay bẩm sinh... Từ
các mục tiêu cụ thể này, nhiều biện pháp được đưa ra nhằm duy trì và đảm bảo việc
quản lý Chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ em tại trường mầm non.
Tại Mỹ tổ chức healthychildren organization khuyến cáo đối với việc Quản
lý hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ em tại trường mầm non thì một
trong những nội dung quan trọng nhất là quản lý tình trạng lây nhiễm những căn bệnh
thông thường như cảm cúm, tiêu chảy và một số dịch bệnh mang tính chu kỳ hàng
năm, những hoạt động cần chú trọng là đảm bảo thông tin, phát hiện và phòng ngừa.
Điều này phụ thuộc không nhỏ vào chính nhận thức và kỹ năng của người giáo viên.
Một nghiên cứu của tác giả William Fowler vào năm 1980 trong tác phẩm:
Curriculum and assessment guides for Infant and Child care, đã chỉ ra những yếu tố
nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ trong trường mầm non. Nghiên cứu
này xác định những chương trình chăm sóc giáo dục trẻ có chất lượng cao có thể giúp
phát triển tốt thể chất và tình cảm – xã hội cho trẻ.[27]
1.1.2. Nghiên cứu trong nước
Là một trong những quốc gia đầu tiên trên thế giới ký công ước về quyền trẻ
em, Việt Nam đã có những cam kết thực hiện các Mục tiêu Thiên niên kỷ bao gồm:[25]
Giảm 2/3 tỉ lệ tử vong của trẻ dưới năm tuổi trong thời kỳ: 1990-2015 (Mục tiêu 4).
7


Tuy nhiên, giảm tỷ lệ tử vong trẻ em đòi hỏi phải đạt các mục tiêu khác liên quan đến
sức khỏe – nhất là Mục tiêu Giảm đói nghèo (Mục tiêu 1), Nâng cao Sức khỏe Bà mẹ

(Mục tiêu 5) và giảm HIV và AIDS, Sốt rét và các bệnh khác (Mục tiêu 6) và nâng cao
tỉ lệ sử dụng nước sạch và vệ sinh môi trường (Mục tiêu 7)
Quản lý hoạt động Chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ em tại các
trường mầm non được xác định như một trong những mắt xích quan trọng để hiện thực
các mục tiêu trên và góp phần vào việc nâng cao chất lượng dân số. Nội dung này đồng
thời là một phần trong chương trình chăm sóc và giáo dục trẻ và mỗi CBQL tại trường
mầm non đều coi việc quản lý hoạt động này nhiệm vụ trọng tâm của mình. Đề cập đến
Quản lý hoạt động Chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ em tại các trường mầm
non có một số tác giả đã đề cập nghiên cứu ở các góc độ khác nhau:
Theo tác giả Lê Thị Thanh thì việc tổ chức và quản lý hoạt động chăm sóc nuôi
dưỡng tại trường mầm non thì cần cập nhật thông tin kịp thời về dinh dưỡng và sức
khỏe trẻ, có ứng dụng linh hoạt, phù hợp; có sự kiên nhẫn, kiên trì, luôn thay đổi hình
thức, khẩu vị để đem đến cho trẻ sự mới lạ; Có sự phân bố hợp lý thời gian các bữa
chính và bữa phụ theo tỉ lệ nhu cầu dinh dưỡng, không nên tính theo chế độ. Nên cho
trẻ tập quen dần khi thay đổi chế độ ăn, không nên rập khuôn, máy móc quá theo sách
vỡ hay chương trình (vì chương trình còn mang tính tham khảo, tùy theo điều kiện hay
vận dụng tùy địa phương; Nên tạo được sự chia sẽ gắn bó với nhau giữa giáo viên và
cấp dưỡng cả về vật chất lẫn tinh thần. [21]
Nhóm tác giả Phạm Mai Chi và Lê Minh Hà đã khá công phu khi đặt ra vấn đề
nghiên cứu Quản lý hoạt động Chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ em tại các
trường mầm non. Những khái niệm đã được các tác giả làm rõ như chăm sóc sức khỏe
cho trẻ em, phòng bệnh trẻ em, những nội dung của hoạt động chăm sóc sức khỏe và
phòng bệnh cho trẻ em cũng như vai trò cụ thể của CBQL trong công tác này.[9]
Đề cập đến một môi trường phòng bệnh và đảm bảo an toàn cho trẻ thì tác giả
Nguyễn Thị Thiên Vân cho rằng trong công tác chăm sóc sức khoẻ, dinh dưỡng và
phòng chống bệnh dịch ở trường thì Nhà trường phải Bồi dưỡng kiến thức chăm sóc
sức khoẻ, dinh dưỡng và phòng chống dịch bệnh cho giáo viên, nhân viên toàn trường;
8

Cập nhật kịp thời và tìm hiểu kiến thức trong sách, báo, tạp chí, trên mạng Internet…
Thực hiện tốt công tác phối kết hợp giữa các bộ phận trong nhà trường và với các cơ
quan hữu quan; Hướng dẫn cho các lớp lồng ghép vào chương trình giáo dục trẻ và
tuyên truyền với phụ huynh học sinh nội dung việc chăm sóc sức khoẻ, dinh dưỡng;
Tuyên truyền ở các góc phụ huynh nhóm lớp và ở bảng thông báo của trường nhằm
giúp cho phụ huynh theo dõi các chế độ ăn và chế độ sinh hoạt hằng ngày của trẻ để
phụ huynh phối hợp với nhà trường chăm sóc nuôi dưỡng trẻ; Mỗi người phải hiểu
được quá trình dịch bệnh. Nắm vững nguyên tắc phòng chống dịch, vệ sinh trường học
và thực hiện tốt các biện pháp phòng chống dịch bệnh; Xây dựng thực đơn, tính khẩu
phần dinh dưỡng cân đối phù hợp. [24]
Theo tác giả Đinh Thạc: [20] : Tiêm phòng bằng những loại vắc xin sẵn có là
biện pháp phòng bệnh hiệu quả chủ động và thiết thực giúp trẻ phòng tránh những căn
bệnh truyền nhiễm nguy hiểm đôi khi có thể gây nguy hại đến tính mạng. Do vậy, việc
đưa trẻ đi tiêm ngừa đầy đủ, đúng lịch các loại vắc xin phù hợp theo lứa tuổi sẽ tạo cho
cơ thể trẻ một sức đề kháng tốt hơn để ngăn ngừa những tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên,
để việc phòng bệnh đạt được hiệu quả tối ưu phụ huynh cần đưa trẻ đi tiêm bổ sung
hoặc tiêm nhắc các mũi vắc xin có chỉ định tiêm nhắc theo khuyến cáo của chương
trình tiêm chủng mở rộng dành cho trẻ em.
Chia sẻ quan điểm nói trên, tác giả Nguyễn Hải Nam: [30] Vệ sinh cá nhân
thường xuyên, vệ sinh môi trường là nội dung quan trọng hàng đầu đối với sức khỏe và
cuộc sống, với sự nghiệp giáo dục toàn diện của nhà trường. Nó là vấn đề không chỉ
của cá nhân và một cộng đồng mà là vấn đề toàn cầu, lâu dài và vĩnh viễn đòi hỏi các
Nhà QLGD tại mỗi trường mầm non, mỗi địa phương cần hết sức quan tâm.
Một nội dung khác cũng có liên quan trực tiếp đến hiệu quả Quản lý hoạt động
Chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ em tại các trường mầm non là quản lý chế
độ chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ. Theo trung tâm nghiên cứu thực phẩm thì dinh dưỡng
cho trẻ trong những năm đầu đời là tiền đề, là điều kiện cần và đủ cho sự phát triển về
mọi mặt sau này của trẻ. Lứa tuổi mầm non gần như hoàn toàn phải dựa vào sự giúp
đỡ, phục vụ của các bảo mẫu, cô giáo trong việc chơi, học, ăn, ngủ.. Bênh cạnh vai trò
9

đặc biệt quan trọng của người giáo viên trực tiếp dạy dỗ, chăm sóc trẻ thì bếp ăn với số
lượng đông mà đối tượng là trẻ nhỏ thì việc đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm trong
trường mầm non cần được hết sức chú trọng. Đây cũng là một trong những điều kiện
bắt buộc phải thực hiện của các trường mầm non trong cả nước như: [22]
Qua nghiên cứu các nghiên cứu trong nước có thể thấy:
- Đa số các nghiên cứu đều mới chỉ tập trung vào hoạt động chăm sóc sức
khỏe và phòng bệnh cho trẻ em ở trường mầm non với những qui chuẩn mang tính cụ
thể nhằm hướng dẫn thực hiện.
- Những nghiên cứu về Quản lý hoạt động Chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh
cho trẻ em tại các trường mầm non còn chưa nhiều, xu hướng phổ biến vẫn là đề cập
đến vai trò CBQL tại trường mầm non với công tác này hay một vài khía cạnh trọng
quản lý hoạt động mà chưa bao quát được tổng thể hoạt động.
1.2. Một số khái niệm liên quan đến vấn đề nghiên cứu
1.2.1 Hoạt động chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh cho trẻ mầm non.

1.2.1.1. Sức khỏe
Khái niệm“Sức Khỏe” có ý nghĩa trừu tượng và rộng rã do vậy liên quan đến
sức khỏe đã có nhiều định nghĩa khác nhau. Thông thường, người ta cho rằng sức khỏe
là tình trạng vắng bóng của bệnh tật. Để thay vào đó một định nghĩa bao hàm nhiều
khía cạnh khác nhau về sức khỏe, vào 1946, Tổ Chức Sức Khỏe Thế Giới “The World
Health Organization” đã định nghĩa: “Sức khỏe không chỉ là tình trạng vắng bóng của
bệnh chứng hay tàn tật, mà còn là tình trạng hạnh phúc về thể chất, tinh thần và xã
hội.”[14]
Ngoài ra, một định nghĩa khác, có tính chất thực tế hơn về sức khỏe, được
đưa ra bởi The Joint Committee on Health Problems in Education of the U.S. National
Educational Association and the American Medical Association: “Sức Khỏe là điều
kiện giúp cá nhân có khả năng huy động tất cả tiềm lực thuộc về trí tuệ, cảm xúc, và
thể chất, để tạo cho đời sống của họ được nhiều thuận lợi nhất.”. Định nghĩa này rất

hữu ích, và thích hợp nhất cho đại đa số cá nhân, dù thể chất và tâm thần của họ ở bất
cứ tình trạng nào; ngay như bị khuyết tật.
10


Đối với con người, sức khỏe tốt là tình trạng lạc quan của cơ thể và tâm hồn.
Tất cả mọi người đều mong muốn có được sức khỏe tốt. Khi sức khỏe trở nên yếu kém,
người ta có thể tìm ra nguyên nhân để điều trị, và phục hồi sức khỏe trở lại bình
thường. Việc bảo vệ sức khỏe chính là vấn đề hiểu biết những nguyên nhân và những
vấn đề gây ra bệnh tật. Từ đó, người ta có thể dùng những bước tiến thích nghi, để
ngăn chận bệnh chứng.
Theo quan niệm truyền thống: Sức khỏe là một tinh thần minh mẫn trong một
cơ thể cường tráng. Sức khỏe là tình trạng không có bệnh hoặc không có tàn tật.
Quan điểm của Bác Hồ về sức khỏe:
“ Khí huyết lưu thông, tinh thần đủ là khỏe mạnh”
Khí huyết lưu thông: Thể hiện sức khỏe thể chất tốt.Tinh thần đầy đủ: Sức
khỏe tinh thần hài hòa, cân bằng, sống có ý chí, lí tưởng, có kiểm soát (định vị bản
thân, ước mơ, phấn đấu, ham muốn phù hợp với năng lực bản thân)
Theo định nghĩa trên để có được sức khỏe tốt cần có một sự chuẩn bị từ ban
đầu cùng với việc chăm sóc lâu dài và phòng ngừa hiệu quả. Nhận thức được tầm quan
trọng đó, sức khỏe được gắn với nhận thức, trách nhiệm của cá nhân và cộng đồng
nhằm hướng tới một xã hội có chất lượng về dân số. Để có sức khoẻ tốt với sự nỗ lực
của mỗi cá nhân là chưa đủ mà cần có sự đóng góp của cả cộng đồng, của toàn xã hội
trong các vấn đề an sinh, việc làm và giáo dục hay cụ thể hơn như các vấn đề về môi
trường và vệ sinh an toàn thực phẩm… Từ những lí do nêu trên, công tác chăm sóc sức
khỏe và phòng bệnh nói chung luôn có ý nghĩa vô cùng quan trọng và cần được quan
tâm để quản lý hoạt động này một cách có hiệu quả.

1.2.1.2. Chăm sóc sức khỏe
Như đã nói, sự khác biệt cơ bản về nhận thức chăm sóc sức khoẻ sau Hội nghị

Alma Ata là sự chuyển biến về quan niệm cũ cho rằng sức khoẻ là trạng thái không có
bệnh sang quan niệm mới là trạng thái thoải mái về thể chất, tinh thần, xã hội và không
bệnh tật. Từ đó dẫn đến sự thay đổi về nội dung chăm sóc sức khoẻ, về đối tượng cần
chăm sóc sức khoẻ, về trách nhiệm của người cán bộ y tế, về vai trò của từng người,
từng ban ngành trong xã hội trong việc phấn đấu không ngừng nâng cao sức khoẻ cho
11


cá nhân, cho cộng đồng và cho xã hội, trong đó có vai trò của Nhà trường.
- Chăm sóc sức khỏe là hoạt động thiết yếu, dựa trên những phương pháp và
kỹ thuật học thực tiễn, có cơ sở khoa học và được chấp nhận về mặt xã hội, phổ biến
đến tận mọi cá nhân và gia đình trong cộng đồng, qua sự tham gia tích cực của họ với
một phí tổn mà cộng đồng và quốc gia có thể đài thọ được ở bất cứ giai đoạn phát triển
nào, trên tinh thần tự lực và tự quyết. Nó là một bộ phận hợp thành vừa của hệ thống y
tế Nhà nước – mà trong đó, nó giữ vai trò trọng tâm và là tiêu điểm chính – vừa của sự
phát triển chung về kinh tế xã hội của cộng đồng. Nó là nơi tiếp xúc đầu tiên của người
dân với hệ thống y tế, đưa sự chăm sóc sức khỏe đến càng gần càng tốt nơi người dân
sống và lao động, trở thành yếu tố đầu tiên của một quá trình săn sóc sức khỏe lâu dài
“Tuyên ngôn Alma –Ata 1978). [23] Như vậy hoạt động chăm sóc sức khỏe có thể tóm
tắt như sau:
+ Chủ thể của hoạt động chăm sóc sức khỏe là toàn bộ các lực lượng xã hội, là
chính từng người dân với nhận thức và trách nhiệm của mình với cộng đồng và xã hội.
+ Nội dung về chăm sóc sức khỏe là công tác dự phòng được thực hiện tích cực
và liên tục, công tác chăm sóc được thực hiện toàn diện.
+ Đối tượng chăm sóc sức khỏe là toàn bộ cộng đồng bao gồm người khỏe và cả
người ốm, trẻ em cho đến người già…
Sự thay đổi trong quan niệm về sức khỏe cũng dẫn đến những thay đổi về
nhận thức và hành động chăm sóc sức khỏe bằng một khái niệm có phần phổ biến và
tích cực hơn là khái niệm “chăm sóc sức khỏe từ ban đầu”
Chăm sóc sức khỏe ban đầu nhấn mạnh đến những vấn đề sức khỏe chủ yếu

của cộng đồng, đến tăng cường sức khỏe, phòng bệnh, chữa bệnh và phục hồi sức
khỏe. Chăm sóc sức khỏe ban đầu gồm tám yếu tố: Giáo dục sức khỏe nhằm thay đổi
lối sống và thói quen không lành mạnh. Cung cấp đầy đủ thực phẩm và dinh dưỡng
hợp lý, đây là yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến sức khỏe; Cung cấp nước sạch và vệ sinh
môi trường; Chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ em trong đó có kế hoạch hóa gia đình;
Tiêm chủng phòng chống 6 bệnh nhiễm trùng phổ biến ở trẻ em; Phòng chống các

12


bệnh dịch lưu hành phổ biến tại địa phương; Điều trị hợp lý các bệnh và các vết
thương thông thường; Cung cấp các loại thuốc thiết yếu
- Chăm sóc sức khỏe ban đầu bao gồm năm nguyên tắc cơ bản sau:
*Tính công bằng:
* Tăng cường sức khỏe, dự phòng và phục hồi sức khỏe:
* Sự tham gia của cộng đồng:
* Kỹ thuật học thích hợp
* Phối hợp liên ngành:
- Mục tiêu của chăm sóc sức khỏe ban đầu không chỉ liên quan đến tăng
cường tình trạng sức khỏe của cộng đồng mà còn là sự tăng cường các điều kiện kinh
tế xã hội của cộng đồng. Triết lý và kinh nghiệm về chăm sóc sức khỏe ban đầu đã
được tích lũy ở nhiều nước trên thế giới. Tại hội nghị Riga, tính nhân đạo và công bằng
trong chăm sóc sức khỏe được ghi nhận và đánh giá cao. Chăm sóc sức khỏe ban đầu
đã góp phần quan trọng vào thực hiện công bằng xã hội thông qua việc giảm dần sự
khác biệt trong chăm sóc sức khỏe, giảm tỷ lệ tử vong trẻ em dưới 1 tuổi, tỷ lệ tử vong
trẻ em dưới 5 tuổi và tử vong bà mẹ, giảm tỷ lệ bệnh tật và tăng tuổi thọ trung bình khi
sinh. Vấn đề hiện nay là cần phải tìm ra những hoạt động cụ thể để đẩy mạnh thực hiện
chiến lược sức khỏe cho mọi người thông qua thực hiện công bằng trong chăm sóc sức
khỏe và nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe. Phát triển nguồn nhân lực thích hợp
là một trong những mặt quan trọng của công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Như vậy có thể thấy từ những thay đổi trong quan niệm về sức khỏe đã kéo
theo những sự thay đổi về khái niệm chăm sóc sức khỏe bởi một thuật ngữ có tính phổ
biến hơn là chăm sóc sức khỏe ban đầu.
Hoạt động này được hiểu là những chăm sóc sức khỏe thiết yếu, dựa trên
những phương pháp và kỹ thuật thực hành, đưa đến tận cá nhân và từng gia đình trong
cộng đồng, được mọi người chấp nhận thông qua sự tham gia đầy đủ của họ, với giá
thành mà họ có thể chấp nhận được nhằm đạt được mức sức khỏe cao nhất có thể
được. Hoạt động chăm sóc sức khỏe đòi hỏi sự tham gia một cách trách nhiệm của tất
cả cộng đồng xã hội, của mọi người dân. Có thể nói đây là một hoạt động được xã hội
13


hóa ở mức độ cao nhất. Khái niệm nêu trên cũng chính là khái niệm chúng tôi thống
nhất sử dụng làm công cụ lí luận cho đề tài.

1.2.1.3. Phòng bệnh
- Từ xa xưa cha ông ta đã có câu phòng bệnh hơn chữa bệnh, việc phòng bệnh
nhằm mục đích ngăn ngừa, không để bệnh chứng xảy ra, hay chẩn đoán để sớm biết, và
tiêu diệt bệnh chứng vừa mới chớm nở, mà thường không có những triệu chứng biểu
hiện trong giai đoạn sơ khởi. Vì vậy, việc phòng bệnh là một phần của y khoa và ngành
chăm sóc sức khỏe, nhằm để nâng cao sức khỏe và giảm thiểu những nguy hiểm, xuyên
qua những phương cách ứng dụng để tránh bệnh chứng, sự tàn phế, và tình trạng sớm
thiệt mạng đối với con người.
Việc phòng bệnh còn tùy thuộc vào những yếu tố như: tuổi thọ (age), phái tính
(sex), lịch sử gia đình (family history), thói quen (habit) cách sống (lifestyle), và môi
trường thể chất và xã hội (physical and social environment). Tuy nhiên, khi một người
nhận thức được những yếu tố bất lợi trong chính họ, họ cũng có thể tự áp dụng những
bước tiến cải thiện để tối thiểu hóa chúng, xã hội thực hiện công tác quản lý sức khỏe
cộng đồng tốt cũng chính là thực hiện hoạt động phòng ngừa.
Trong những năm qua, ngành y tế đi đầu cùng phối hợp nhiều lực lượng xã

hội khác đã tích cực trong phòng bệnh có thể giúp ích trong việc nâng cao sức khỏe
con người, và có nguồn lực tiềm tàng giúp giảm thiểu tổn phí trong việc chăm sóc sức
khỏe cho xã hội. Một trong những thành công nhất của lịch sử phòng bệnh là sự phát
triển và phổ biến những việc tiêm chủng ngừa bệnh (vaccines). Tầm soát các dịch
bệnh, sàng lọc và theo dõi sức khỏe bà mẹ, chăm sóc sức khỏe thường xuyên cho
người dân và đặc biệt là trẻ em, cải thiện chế độ dinh dưỡng.
Đối với công tác phòng bệnh được xác định có bốn thành phần chính
1-Việc chủng ngừa (vaccinations) để ngăn ngừa những bệnh truyền nhiễm như:
bệnh sởi (measles), bệnh bại liệt trẻ em (polio);
2-Chương trình kiểm tra tìm bệnh (screening programs) như chứng áp huyết
cao, tiểu đường, và ung thư;
14


3-Việc dùng thuốc để ngừa bệnh (chemoprevention hay drug therapy) như
thuốc làm giảm cholesterol để ngừa xơ cứng động mạch (atherosclerosis), thuốc aspirin
ngừa đau tim hay công tim (heart attack), hay chứng đột quỵ (strokes), thuốc chống
huyết áp cao để giảm áp huyết và ngừa chứng đột quỵ (strokes);
4-Việc cố vấn giúp người ta biết chọn cách sống lành mạnh như: tránh hút
thuốc lá, dùng thực phẩm lành mạnh, và việc dùng dây nịt an toàn (seat belts) khi ngồi
trong xe, . . . Những thành phần trong việc phòng bệnh được cung cấp để hoàn thành
một trong ba vị thế ngừa bệnh như: sơ khởi, thứ nhì, và thứ ba:
- Theo tác giả Lê Văn Thảo cơ thể con người do hàng trăm tỷ tế bào tạo nên.
Hàng ngày, có hàng triệu tế bào già chết đi và hàng triệu tế bào mới sinh ra đời để thay
thế. Nhưng nếu các tế bào mới sinh ra không được chúng ta cung cấp đầy đủ các chất
dinh dưỡng cần thiết thì chúng sẽ rất yếu ớt, không thể liên kết chặt chẽ được với nhau,
không chống đỡ được các vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể, làm cho các tổ chức phần
mềm bị tổn thương, các cơ quan bị bệnh biến, dẫn đến các hệ bị mất cân bằng đặc biệt
là hệ miễn dịch không có khả năng tiêu diệt các vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể. Từ đó
bệnh tật có cơ hội phát sinh. Chính vì thế công tác phòng bệnh rất quan trọng và có tác

dụng lớn giúp hạ thấp tỷ lệ mắc bệnh và tử vong. Nhưng tùy vào mỗi bệnh chúng ta có
cách phòng khác nhau như: Uống đủ nước (nước đun sôi để nguội), ăn đủ chất đặc biệt
là những thực phẩm giàu chất xơ (bổ sung rau và hoa quả), vệ sinh cá nhân sạch sẽ, vệ
sinh môi trường (nhà cửa sạch sẽ và thông thoáng), ngủ phải giăng mùng, đeo khẩu
trang khi đi đường, đội nón rộng vành khi đi ngoài trời nắng, mặc quần áo phù hợp thời
tiết, phun thuốc diệt côn trùng, vệ sinh mũi hàng ngày, đảm bảo vệ sinh an toàn thực
phẩm.[32]
- Theo tác giả Hải Thượng Lãng Ông (1720-1791) đã khuyên:[33]
“Chớ dùng nước ruộng nước ao,
Nước hồ nước vũng, nước nào cũng dơ.
Chỉ dùng nước giếng nước mưa,
Nước sông nước suối cũng chưa an toàn”

15