Phân tích ý kiến của hộ gia đình và các yếu tố ảnh hưởng đến mức sẳn lòng chi trả đối với dịch vụ thu gom rác sinh hoạt ở quận Bình Tân thành phố Hồ Chí Minh

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
o0o


NGUYN TH THU HU

PHÂN TÍCH Ý KIN CA H GIA ÌNH VÀ CÁC YU T
NH HNG N MC SN LÒNG CHI TR I VI DCH V
THU GOM RÁC SINH HOT  QUN BÌNH TÂN, TP. HCM




LUN VN THC S KINH T





Tp. H Chí Minh
Tháng 5-2011

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
o0o

NGUYN TH THU HU

PHÂN TÍCH Ý KIN CA H GIA ÌNH VÀ CÁC YU T
NH HNG N MC SN LÒNG CHI TR I VI DCH V

THU GOM RÁC SINH HOT  QUN BÌNH TÂN, TP. HCM



LUN VN THC S KINH T


Chuyên ngành : Kinh t phát trin
Mã s : 60.31.50


Ngi hng dn khoa hc:
TS. NGUYN HU DNG



Tp. H Chí Minh
Tháng 5-2011



Li cam kt

Tôi xin cam đoan lun vn này là do tôi thc hin trong thi gian nghiên cu
và vit lun vn tt nghip. Các s liu s dng trong lun vn và đon trích dn
đu đc dn ngun và có đ chính xác cao nht trong phm vi hiu bit ca tôi.
Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca Trng i hc Kinh T
Thành ph H Chí Minh và Khoa Kinh t Phát trin.
Ký tên

NGUYN TH THU HU
Tháng 5 nm 2011
i
LI CM N

Trong quá trình thc hin đ tài nghiên cu Tôi nhn đc nhiu s giúp
đ và hng dn ca nhiu t chc và cá nhân đ có đc bn vit sau cùng
này. Tôi xin đc bày t lòng bit n ca tôi đn:
Thy hng dn khoa hc, Tin s Nguyn Hu Dng, vi s hng dn
tn tình, nhng đ ngh rt giá tr, nhng li khuyên hu ích, s nhit tình ch
dn cách thc phân tích và ng h tinh thn ca Thy trong sut quá trình hc
tp và thc hin nghiên cu này.
Tôi cng bit n chân thành đn quý Thy, Cô trng i hc Kinh t
Tp. H Chí Minh đã tn tình ging dy, truyn đt nhiu kin thc quý báu cho
bn thân tôi đ hoàn tt khoá hc.
Tôi rt cm kích s giúp đ và h tr ca các bn tôi_tp th lp Cao hc
Kinh t Thành y nm 2009_ đã đng viên, h tr tinh thn và đóng góp ý
kin giúp Tôi hoàn thành lun vn này.
S tr giúp ca các bn đng nghip, cán b điu tra, và các h gia đình
đc phng vn là vô cùng quí báu đi vi Tôi trong quá trình thc hin đ tài.
Nhân đây, Tôi cng xin cm n s h tr tinh thn và to nhiu điu kin
thun li ca Lãnh đo c quan Tôi đang làm vic trong sut quá trình theo
hc bc Cao hc ti trng i hc Kinh t Tp. H Chí Minh
Và cui cùng li cm n chân thành ca Tôi xin gi đn tt c nhng
ngi thân trong gia đình và đng nghip giành thi gian giúp đ, h tr và
cm thông cho tôi trong sut khóa hc và là ngun n lc, kiên trì và quyt
tâm ca Tôi đ hoàn thành nghiên cu này.
ii
TÓM TT NI DUNG LUN VN

Cht thi rn sinh hot phát thi t các h gia đình là mt trong nhng tác
nhân làm tng thêm mc ô nhim, suy thoái môi trng và sc khe cng đng.
Mc tiêu ca lun vn là nhm phân tích ý kin đánh giá ca h gia đình v h
thng thu gom, vn chuyn, x lý rác hin hành ti qun Bình Tân, c lng giá
sn lòng tr và các yu t nh hng đn mc sn lòng tr ca h gia đình cho dch
v thu gom qun lý đc ci thin. Phng pháp đánh giá ngu nhiên CVM đc
s dng đ c lng mc sn lòng chi tr (WTP) cho dch v ci thin.
Kt qu cho thy phng thc thu gom ch yu là t ngi thu gom s dng
các xe đy, xe gn máy thu rác thô s đ thu gom rác trên các đng, hm ca qun,
có khong 80% s h tip cn đc vi h thng thu gom rác này. Lng rác thi
bình quân/h/ngày ti các h điu tra là 2.07kg, bình quân đu ngi/ngày là
0.52kg/ngi, và cht hu c chim 53,28% khi lng rác. Mc phí trung bình
mi h tr bình quân là 17.500 đng/h/tháng. Khong 67,9% h gia đình đc
phng vn hài lòng vi hot đng thu gom, qun lý rác thi hin nay.
Vn đ ô nhim không khí (khói bi), ngp và ô nhim nc, và ô nhim rác
thi chim mt t l cao trong s các h đc phng vn. Các h gia đình có nhn
thc và đánh giá cao v li ích và s cn thit ca vic phân loi rác t ngun, tuy
nhiên t nhn thc đn hành đng còn mt khong cách khá xa. Trong s các h
điu tra, ch có khong 52% s h thc hin hoc đôi khi thc hin.
Kho sát 137 h gia đình có 125 h sn lòng chi tr cho dch v thu gom và
x lý cht thi ci tin. WTP tng thêm khong 7.800 đng/h/tháng. Thông qua
phng trình hi qui, WTP ca h b nh hng bi nhiu yu t khác nhau: nhn
thc, trình đ hc vn, l phí h phi tr hàng tháng, thu nhp ca h, s ngi
trong h. Các khuyn cáo cho các nhà làm chính sách v ci thin dch v thu gom
và x lý cht thi rn sinh hot trên đa bàn qun Bình Tân bao gm: đy mnh
công tác tuyên truyn, trin khai sâu rng vic phân loi rác ti ngun, và thay đi
hình thc thu gom rác hin nay.

iii

MC LC

DANH MC CÁC KHUNG, BNG vii
DANH MC CÁC HÌNH viii
DANH MC CÁC CH VIT TT ix
PHN M U 1
t vn đ nghiên cu 1
Mc tiêu nghiên cu 3
Câu hi nghiên cu 4
Phm vi và đi tng nghiên cu 4
Cu trúc ca đ tài 4
Chng 1: TNG QUAN LÝ THUYT, NGHIÊN CU V CHT THI
RN SINH HOT 6
1.1 Khái nim, c s lý thuyt v cht thi rn sinh hot 6
1.1.1 Cht thi rn 6
1.1.2 Cht thi rn sinh hot 6
1.1.3 Qun lý cht thi rn 7
1.1.4 H thng thu gom rác sinh hot 8
1.1.5 H thng x lý rác sinh hot 9
1.2 Các c s lý thuyt v kinh t cht thi rn 10
1.2.1 Cân bng vt cht trong mi quan h gia kinh t và môi trng 10
1.2.2 S bn vng ca môi trng và nn kinh t 12
1.2.3 S đánh đi gia sn xut và cht lng môi trng 13
1.2.4 Lý thuyt kinh t cht thi rn 14
1.2.5 Khung lý thuyt phân tích t cht thi rn 16
iv
1.2.6 Phng pháp đnh giá tr hàng hóa môi trng 18
1.2.7 Bng câu hi CVM 19
1.3 Các nghiên cu liên quan v cht thi rn 21
1.3.1 Nghiên cu ngoài nc 21

1.3.2 Nghiên cu trong nc 24
1.4 Tóm lc ni dung chính ca Chng 26
Chng 2: PHNG PHÁP THC HIN NGHIÊN CU 27
2.1 Phng pháp chn mu thu thp s liu 27
2.1.1 i tng quan sát trong mu điu tra 28
2.1.2 Phng pháp ly mu 28
2.2 Xây dng bng câu hi phng vn 28
2.2.1 Kt cu bng phng vn 28
2.2.2 Kch bn nghiên cu 29
2.2.3 Cu trúc câu hi WTP 30
2.3 Phng pháp phân tích 31
2.3.1 Mô hình lý thuyt hàm hu dng gián tip và WTP 32
2.3.2 Phng pháp c lng mô hình 33
2. 4 Tóm lc ni dung chính ca Chng 34
Chng 3: HIN TRNG VÀ NHN THC CA H GIA ÌNH V H
THNG THU GOM, QUN LÝ RÁC SINH HOT 35
3.1 Hin trng h thng thu gom rác sinh hot 35
3.1.1 Hình thc thu gom và vn chuyn rác sinh hot 35
3.1.2 Thc hin thu gom và x lý rác sinh hot 37
3.1.3 L phí thu gom, vn chuyn và x lý rác 39
3.2 Nhn thc và qun lý rác sinh hot ca h gia đình 40
v
3.2.1 Vn đ môi trng quan tâm ca h gia đình 40
3.2.2 Nhn thc và thc hin vic phân loi rác t ngun 42
3.3 Lng rác thi bình quân ca h gia đình 47
3.4 ánh giá hot đng thu gom cht thi sinh hot 50
3.5 Tóm lc ni dung chính ca Chng 51
Chng 4: CÁC YU T NH HNG N WTP 53
4.1. Thng kê mô t s quan h gia các yu t đn WTP 53
4.1.1 Thng kê điu tra s sn lòng chi tr ca h 53

4.1.2 Thu nhp và WTP 54
4.1.3 Trình đ hc vn và WTP 55
4.1.4 S ngi trong h, các bin s khác và WTP 55
4.2. Các yu t nh hng đn WTP 57
4.2.1 Xác đnh mô hình thc nghim 57
4.2.2 Các gi thuyt cn đc kim đnh 59
4.2.3 Mi quan h gia WTP và các bin s kinh t xã hi 60
4.3. Kt qu c lng mc WTP trung bình 62
4.4 Tóm lc ni dung chính ca Chng 63
KT LUN VÀ  XUT CHÍNH SÁCH 65
Nhng đim chính ca đ tài 65
Nhng tho lun v chính sách 68
Hn ch ca đ tài và hng nghiên cu tip theo 70
DANH MC TÀI LIU THAM KHO 71
PH LC 75


vi
DANH MC CÁC KHUNG, BNG

Khung 3.1: Nhng tn đng v vn đ rác thi sinh hot ti qun 38
Bng 3.1: Ý kin ca h v vn đ môi trng quan tâm nht ti đa phng 41
Bng 3.2: Ý kin đánh giá ca h gia đình v tình trng rác thi 42
Bng 3.3: ánh giá ca h v li ích ca vic phân loi rác t ngun 44
Bng 3.4: Các ngun thông tin phân loi rác t ngun do h gia đình tip cn 46
Khung 3.2: Hot đng xã hi v qun lý rác thi ti qun Bình Tân 47
Bng 3.5: Lng rác thi hàng ngày ca h gia đình 47
Bng 3.6: Cht thi rn sinh hot bình quân đu ngi  TP.HCM 48
Bng 4.1: Quan h gia thu nhp và WTP 54
Bng 4.2: Quan h gia trình đ hc vn và WTP 55

Bng 4.3: Quan h gia các bin kinh t xã hi và WTP 56
Bng 4.4: Các yu t nh hng đn WTP 62



















vii
DANH MC CÁC HÌNH

Hình 1.1: H thng qun lý hành chính cht thi rn đô th ti TP.HCM 8
Hình 1.2: S đ cân bng vt cht Field, Barry C. (1995) 11
Hình 1.3: S đánh đi gia sn lng và cht lng môi trng 13
Hình 1.4: Cân đi ti u gia chôn lp và tái ch cht thi 14
Hình 3.1: Phng thc thu gom và vn chuyn rác ti đa phng 36
Hình 3.2: ánh giá ca h v s cn thit ca vic phân loi rác t ngun 43

Hình 3.3: Tp quán phân loi rác ca h 44
Hình 3.4: Lý do không phân loi ph phm có th tái ch 45
Hình 3.5: Lng rác thi phân theo thu nhp h 49
Hình 3.6: Thành phn hu c trong rác thi ca h 49
Hình 3.7: ánh giá ca h v hot đng thu gom rác 50
Hình 4.1: Thng kê s phiu tr li WTP 54
Hình PL1: Bn đ đa gii hành chánh qun Bình Tân 86
Hình PL2: Rác đc đt trc nhà và Bô rác h  qun Bình Tân 87
Hình PL3: Phng tin thu gom và đim hn trên đng ph  qun Bình Tân 88
Hình PL4: Trm Trung chuyn  qun Bình Tân 89
Hình PL5: Phng tin vn chuyn cht thi rn ca Cty Môi Trng đô th TP 90






viii
DANH MC CÁC CH VIT TT

Cty DVCI Công ty Dch v công ích
Cty MTT Công ty Môi trng đô th
Cty VWS Công ty TNHH x lý cht thi rn Vit Nam
CTRSH Cht thi rn sinh hot
CTRCN Cht thi rn công nghip
CTNH Cht thi nguy hi
CV Thay đi đn bù
CVM Phng pháp đánh giá ngu nhiên
NGT Niên giám đin thoi
TP.HCM Thành ph H Chí Minh

UBND TP U ban nhân dân Thành ph
WTP Mc sn lòng chi tr

ix
PHN M U

Rác thi sinh hot ti các đô th là mt trong nhng ngun thi có kh nng
làm suy thoái và ô nhim môi trng khi không đc qun lý hp lý. Tuy nhiên,
vic qun lý rác thi bao gm nhiu công đon t khâu thu gom đn khâu vn
chuyn và x lý đòi hi rt nhiu chi phí. Ti Thành ph H Chí Minh, chi phí cho
vic vn chuyn và x lý hoàn toàn là do vn bao cp ca Nhà nc. iu này đã
và đang là mt gánh nng cho ngân sách thành ph trong nhiu nm qua. Do vy,
vic tìm kim kh nng đ to ngun thu cho vic qun lý rác sinh hot đô th là đu
nhn đc nhiu s quan tâm ca các cp qun lý Nhà nc. Phn m đu s trình
bày các ni dung v tm quan trng và lý do thc hin nghiên cu v qun lý rác
sinh hot; các mc tiêu và câu hi nghiên cu; gii hn phm vi và cu trúc ca đ
tài nghiên cu.
t vn đ nghiên cu
Qun lý cht thi rn sinh hot (rác) là mt vn đ quan trng và nhn đc
nhiu s quan tâm ca chính quyn và cng đng dân c ti nhiu thành ph, đô th
Vit Nam và trên th gii: vic quá ti và chim din tích mt bng khá ln  các
bãi chôn lp, gây ô nhim môi trng, lãng phí đt đai và tài nguyên vt liu. Cùng
vi s phát trin kinh t và dân s ngày càng tng nhanh, ô nhim môi trng ti
các khu vc dân c đang tr thành mi quan tâm ln. S lng rác thi bình quân
trên đu ngi ngày càng tng. Cht thi rn sinh hot đa phn đc thu gom, vn
chuyn đn các bãi rác nm ngoài khu vc đô th. Ti các bãi rác vic phân hy rác
ch yu theo bin pháp chôn lp truyn thng gây ra nhiu mi đe da v ô nhim
môi trng: ô nhim ngun nc ngm t nc r rác, ô nhim không khí do đt
rác, tình trng rui mui do k thut x lý lc hu ti các bãi rác. Do vy vic ci
thin môi trng ti các bãi rác s mang li nhiu li ích cho các cá nhân và phúc

li cho toàn xã hi.
Thành ph H Chí Minh là mt thành ph ln nht c nc, là trung tâm công
nghip, dch v, khoa hc công nghip ca c nc, vi s dân nm 2009 là
7.165.398 ngi, trong đó dân s sng ti khu vc đô th chim 83,2% (NGTK,
1

Qun lý cht thi rn  đa bàn qun Bình Tân có th nói là mt vn đ còn ht
sc nan gii và bt cp trong bi cnh hin nay. Do qun mi thành lp, vic thu
gom rác thi sinh hot ch yu do các đn v dân lp thc hin. Ch có mt phn
nh cht thi rn đc thu hi tái ch và s dng ngay trong các c s hoc tái ch
bên ngoài do các c s t nhân đm nhim. Phn ln cht thi rn, k c cht thi
nguy hi đc vc b ln ln vi cht thi sinh hot và đc đa đi chôn lp gây
nh hng nghiêm trng đi vi môi trng và thm chí còn đ ba bãi xung các
kênh rch, các khu đt trng, gây tình trng ô nhim môi trng và mt v sinh,
đang đe da đn nguy c suy thoái tài nguyên nc mt và nc ngm  các khu
vc này cng nh toàn qun. H thng thu gom và vn chuyn cht thi trên đa bàn
thiu, yu và thô s lc hu, không th đm bo nhu cu thu gom rác trên đa bàn,
gây nhiu vn đ v môi trng: v sinh, cnh quan đô th và tc nghn dòng chy
ca kênh rch.
Vi tình hình kinh t phát trin, vi đi sng dân trí ngày càng cao, đòi hi
cht lng cuc sng ngày càng cao, thì m quan đô th, môi trng sch, xanh và
2

thân thin là nhu cu tt yu ca ngi dân. Do đó, vic kho sát, tng hp các ý
kin v nhn thc và mc sn lòng chi tr ca h gia đình đ ci thin h thng thu
gom, qun lý cht thi rn sinh hot (rác) đáp ng đc các vn đ cp thit nht
ca qun nh sau: (1) áp ng yêu cu phát trin kinh t, xã hi ca qun;
(2) Nhm khc phc và hn ch ô nhim môi trng đô th ca qun; và (3) Tng
ngun thu cho công tác qun lý cht thi rn sinh hot hiu qu v môi trng, kinh
t, xã hi và mang tính khoa hc cao.

Nhm góp phn tìm hiu và cung cp nhng thông tin cp nht v h thng thu
gom qun lý rác ti Tp. HCM và qun Bình Tân nói riêng, tác gi thc hin đ tài
“Phân tích ý kin ca h gia đình và các yu t nh hng đn mc sn lòng chi
tr đi vi dch v thu gom rác sinh hot  qun Bình Tân, Tp. H Chí Minh”. Kt
qu nghiên cu hy vng s là ngun thông tin khoa hc đáng tin cy cho các nhà
làm chính sách và qun lý ti các c quan liên quan ca qun đ hoch đnh và la
chn chính sách ci thin h thng thu gom và x lý rác.
Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu tng quát ca đ tài là phân tích ý kin đánh giá ca h gia đình v
h thng thu gom cht thi rn sinh hot (CTRSH), và mc sn lòng chi tr ca h
nhm ci thin h thng và cnh quan môi trng.  tài có 2 mc tiêu c th nh
sau:
- Phân tích ý kin đánh giá ca h gia đình v h thng thu gom rác sinh hot
trên đa bàn qun Bình Tân.
- Nghiên cu mc sn lòng chi tr cho dch v ci thin h thng thu gom rác
sinh hot và các yu t nh hng đn mc chi tr ca h.
T hai mc tiêu nghiên cu nêu trên, đ tài s rút ra nhng đ xut v gii
pháp thích hp và hng ci thin tình hình ô nhim rác hin nay trên đa bàn qun
Bình Tân.
3

Câu hi nghiên cu
Vi hai mc tiêu nghiên cu nh trên, đ tài tp trung nghiên cu tìm cách
tr li 3 câu hi nh sau:
- Hin trng thu gom rác thi ti qun Bình tân hin nay nh th nào?
- Các h gia đình đánh giá ra sao v tình hình ô nhim và h thng thu gom
cht thi rn sinh hot?
- Các h gia đình sn lòng chi tr bao nhiêu tin đ góp phn ci thin h
thng thu gom rác sinh hot và ci thin cnh quan môi trng?
Phm vi và đi tng nghiên cu

Vi nhng lý do khách quan v thi gian thc hin và kinh phí hn ch, đ tài
ch đc thc hin trên đa bàn qun Bình Tân, trong khong thi gian t tháng 11
nm 2010 đn tháng 4 nm 2011. Cht thi rn ti đô th bao gm nhiu loi khác
nhau: cht thi công nghip, cht thi nguy hi, cht thi y t, cht thi sinh hot,
rác đng ph. Tuy nhiên, phm vi ca đ tài là tp trung vào cht thi rn sinh hot
(rác sinh hot). Rác sinh hot cng có hai ngun khác nhau: rác thi ngay ti h dân
và ngoài h dân (c quan hành chính s nghip, doanh nghip, trung tâm thng
mi và ch). i tng nghiên cu ca đ tài là rác thi t các h gia đình riêng r,
không bao gm: các h trong chung c, các h cho thuê cn h/phòng tr. iu này
giúp cho các mu quan sát đc thng nht, gim bt đ lch v các tham s ca
mu điu tra. Tng s 137 h gia đình đc kho sát ti các Phng thuc Qun,
da theo phng pháp ly mu thun tin và t nguyn. Trong s các phng pháp
đnh giá tr bng tin cho các hàng hóa hoc dch v môi trng không có giá th
trng, phng pháp đánh giá ngu nhiên (CVM) đc s dng trong đ tài này.
Cu trúc ca đ tài
 tài đc cu trúc và trình bày trong 4 chng. Chng 1 thc hin tng
quan tài liu liên quan. Chng này bao gm ba phn: phn đu trình bày các khái
nim liên quan đn ch đ nghiên cu; phn hai tóm tt, phân tích các lý thuyt
kinh t cht thi rn, khung phân tích lý thuyt, phng pháp đo lng giá tr kinh
t ca thay đi v cht lng môi trng, các yu t nh hng đn mc sn lòng
4

5

Chng 1
TNG QUAN LÝ THUYT, NGHIÊN CU
V CHT THI RN SINH HOT

Ni dung chính ca Chng này là trình bày nhng khái nim, tng quan v
lý thuyt v kinh t cht thi rn sinh hot làm nn tng cho vic nghiên cu và
phân tích trong các chng tip theo. Phn th nht trình bày khái nim và c s lý
thuyt v cht thi rn sinh hot. Phn th hai trình bày các lý thuyt và phng
pháp phân tích kinh t liên quan đn cht thi rn. Các nghiên cu thc nghim
trong và ngoài nc đc trình bày trong phn th ba. Sau cùng là phn tóm lc
ni dung chính ca chng.
1.1 Khái nim, c s lý thuyt v cht thi rn sinh hot
1.1.1 Cht thi rn: còn đc gi là ‘rác’, là mt thut ng dùng đ ch nhng cht
thi  dng rn đc con ngi loi b trong hoc sau quá trình sn xut, trao đi
và tiêu dùng. Theo cách phân chia thông thng, phân chia theo ngun gc phát
sinh thì cht thi rn đc phân chia thành nhiu loi khác nhau nh: rác sinh hot,

cht thi xây dng, cht thi công nghip, cht thi y t, và cht thi nguy hi. Các
cht thi rn này, theo quan đim ca các nhà kinh t thì đó là mt loi hàng hóa
mang tính cht ‘không th loi tr và rt khó qun lý, có ngha là không th loi b
mt cá nhân hoc t chc nào ra khi ‘th trng rác thi’. Vic qun lý, kim soát
các hàng hóa và dch v có tính cht không th loi tr này có th thc hin bng
cách ni hóa các chi phí ngoi tác (ví d: l phí s dng dch v thu gom và x lý),
hoc các bin pháp mnh lnh hành chính (command and control), hoc phi hp c
hai nhóm bin pháp. Ti nhiu quc gia, vic can thip ca chính ph vào vic kim
soát phát thi rn, hoc các cht thi khác là vic làm cn thit. Nhà nc cn có
chính sách can thip khi vic sn xut hoc tiêu dùng các hàng hóa to ra các ngoi
tác tiêu cc, ví d nh ô nhim môi trng (Jenkins, 1993; Pearce và Turner, 1994).
1.1.2 Cht thi rn sinh hot: là loi cht thi rn thông thng, còn đc gi là
rác sinh hot, là các cht thi  dng rn, đc thi ra do quá trình tiêu dùng, sinh
hot ca con ngi ti các h gia đình, đn v hay t chc. Thành phn ca rác sinh
6

hot không ging nhau, thay đi tùy thuc vào s phát trin kinh t ca vùng, tp
quán và mc sng ca ngi dân, trình đ nhn thc và dân trí. Nhìn chung thì
trong thành phn ca rác sinh hot đa phn là các loi thc phm hu c d tha,
giy, bao bì nha, thy tinh, sành s, bao bì kim loi, … và cng có th cha mt s
cht đc hi khác. Do thành phn cht hu c trong rác thi sinh hot chim mt t
l cao, và thành phn này mau phân hy gây ra hin tng ô nhim mùi hôi ti các
bãi phân hy rác. iu quan trng hn là không nhng lng rác thi sinh hot tng
mà tính cht nguy hi ca chúng cng tng dn lên. Tng s cht thi nguy hi có
trong rác sinh hot chim khong 15,7%. iu này, cho thy nu không có s phân
loi và tiêu hy thích hp s gây ra nhiu mi him ha cho môi trng. Mc dù
Nhà nc đã ban hành quy ch qun lý cht thi nguy hi nhng hiu lc ca quy
ch này vn cha đc áp dng trit đ.
1.1.3 Qun lý cht thi rn: là quá trình nhiu giai đon bao gm vic thu gom,
vn chuyn, x lý, tái ch hoc phân hy và quan trc các cht thi rn. Vic qun

lý này nhm mc đích gim thiu tác đng xu ca rác thi đn sc khe con ngi,
cnh quan và môi trng. H thng qun lý rác thi cng giúp cho xã hi có th tái
ch và tái s dng đc mt phn các tài nguyên t rác thi. Các bin pháp qun lý
rác thi có khác nhau gia các nc phát trin và đang pháp trin, gia vùng nông
thôn và đô th, gia rác sinh hot và các loi cht thi rn khác. Vic qun lý rác
sinh hot t h gia đình, khu dân c, và các t chc hành chính khác thông thng
là trách nhim ca chính quyn đa phng. H thng qun lý hành chính trong lnh
vc cht thi rn ti TP.HCM, bao gm cht thi rn công nghip (CTRCN) và cht thi
nguy hi (CTNH), v c bn đc phân theo 3 cp chính sau (Tuan và Thuy, 2010):
Cp thành ph: UBND TP và các s ban ngành trc thuc UBND TP bao gm: S
Tài nguyên và Môi trng là c quan ch trì, S K hoch và u t, S Tài chính, S
Khoa hc và Công ngh là các c quan chc nng nhà nc đã đc phân công trách
nhim có liên quan ni dung công tác QLCTR.
Cp Qun: Phòng Tài nguyên và Môi trng các qun/huyn là b phn đc
UBND qun/huyn giao thay mt qun lý v mt môi trng nói chung trên đa bàn ca
qun/huyn mình. Tùy đc đim ca tng đa phng có b trí s lng nhân s khong
7

t 2-4 ngi ph trách lnh vc môi trng nói chung, không có cán b ph trách riêng
v cht thi rn.
Cp Phng: cha có b trí nhân s riêng ph trách theo dõi lnh vc môi trng.
Công ty MTT, các công ty Dch v công ích, Hp tác xã công nông: là các doanh
nghip cung ng dch v môi trng.
Hình 1.1: H thng qun lý hành chính cht thi rn đô th ti TP.HCM
UBND Phng/ Xã
B

TN & MT
U
B

N
D TP
S TN&MT
Phòn
g
QLCTR
Phòng Tài nguyên
Môi trng
Phòng QLMT
Chi c

c BVMT
Công ty MT ô th
Cty Công ích Qun- huyn
HTX vn chuyn công nông
S Tài Chính
UBND
Qun /
Huyn
Các S Ban ngành khác

Cán b môi trng

Ngun: 3R-Vietnam-3R-Consultation-Mtg-Dec05_7.pdf

1.1.4 H thng thu gom rác sinh hot: H thng thu gom cht thi rn sinh hot
là thut ng dùng đ mô t cách thc t chc ca xã hi đ thu gom rác thi t h
gia đình và đa v đn các bãi rác, ni x lý và phân hy. Thu gom rác là mt hot
đng đu tiên trong h thng qun lý rác thi rn. Ti TP.HCM hin nay tn ti hai
h thng thu gom rác là các t chc công lp và dân lp. Tuy nhiên, phn ln rác

sinh hot t các h gia đình là do lc lng thu gom dân lp thc hin. Lc lng
công lp thc hin vic thu gom rác trên đng ph (quét đng), thu gom rác ti
các ch, trung tâm thng mi, c quan, trng hc, bnh vin, và thu gom rác ti
các khu chung c.
Vic thu gom rác ti các h gia đình ch yu đc thc hin 3 bc nh sau:
(1) Bc 1: xe thu gom rác ca các lc lng dân lp, theo đnh k là 2 hoc 3
8

ngày, tùy theo đa phng s đi vào các khu vc, đng/hm ph trách đ thu gom
rác. Các h gia đình theo đnh k v ngày gi thu gom, s mang rác trong h đ
chuyn cho ngi thu gom rác. (2) Bc 2: Các ngi thu gom rác s chuyn rác
đn các đim tp kt, các đim trung chuyn rác đ chuyn lng rác thu gom đc
v các xe ép rác, xe vn chuyn khác. (3) Bc 3, các xe vn chuyn rác có ti trng
ln, hoc xe ép rác chuyn rác v bãi x lý, chôn lp. Các kt qu nghiên cu ca
Châu (2008), Hnh (nm 2004), Hng (2003), Khi (2005), Thành (nm 2005) cho
thy mt s vn đ v sinh môi trng phát sinh trong cách thu gom rác t h gia
đình nh sau: a) Phng tin thu gom rác ca ngi thu gom còn rt thô s và
không kín, gây mùi hôi thi, nc r rác b rò r, vung vi rác khi lu thông đn các
bô rác; b) Vic thu gom rác nhiu ni không đc tin hành theo đnh k, gây tr
ngi cho các h gia đình; c) Cht lng v sinh ti các đim hn, bô rác không cao:
cha có h thng thu gom nc r rác, nhiu mùi hôi, và khí bi khác. d) Thi gian
ch đi đ chuyn rác t các xe thu gom rác đn các xe trung chuyn rác ti các
đim tp kt rt lâu, gây nhiu tr ngi cho giao thông trong khu vc, và tn thi
gian cho ngi thu gom rác. e) Trang b bo h lao đng cho ngi thu gom rác và
làm vic ti các đim trung chuyn là rt thô s, đn gin ch là qun áo tay dài,
khu trang và gng tay, đa đn nhiu kh nng nh hng xu đn sc khe nu
làm vic lâu dài.
1.1.5 H thng x lý rác sinh hot
Là thut ng dùng đ ch các cách thc mà xã hi x lý các cht thi rn.
Trong s các bin pháp x lý cht thi rn, thì bin pháp đang đc s dng ph

bin nht ti các tnh thành là bin pháp chôn lp vì lý do chi phí ca bin pháp này
là thp nht khi so vi các phng pháp khác. Tuy nhiên, bin pháp này đa s cha
đt tiêu chun v môi trng, đa đn tình trng ô nhim ngun nc và khí do mùi
rác bc ra, và chim nhiu din tích đt. Công tác vn hành tt c các bãi chôn lp
do xí nghip X Lý Cht Thi, thuc CITENCO, thc hin. Toàn b h thng phân
loi cht thi rn làm ph liu, các c s tái sinh, tái ch ph liu đu do t nhân
thc hin. Mt phn cht thi rn công nghip đc thu gom, x lý và tái sinh tái
ch ti mt s công ty t nhân và c s nh. Cht thi rn y t đc thu gom và x
9

lý bng phng pháp đt ti Bình Hng Hòa. Chôn lp là công ngh duy nht đc
s dng đ x lý cht thi rn đô th ti thành ph H Chí Minh. Hin nay TP.HCM
đang xây dng Khu liên hip x lý cht thi rn a Phc ti Bình Chánh, có kh
nng tip nhn 5.000 tn rác/ngày và cha hoàn tt nên cha tip nhn x lý rác.
Khu liên hip a Phc đc xây dng gm các chc nng ch bin rác, thu khí
biogas đ phát đin (
1.2 Các c s lý thuyt v kinh t cht thi rn
1.2.1 Cân bng vt cht trong mi quan h gia kinh t và môi trng
Nh đã đ cp  phn trên, cht thi rn bao gm nhng vt cht rn đc
thi ra trong quá trình sn xut và tiêu dùng ca con ngi trong h thng kinh t.
Theo quan đim kinh t môi trng, nu không có s kim soát và can thip cht
ch ca Nhà nc, vic thi các cht ra môi trng ca các cá nhân, doanh nghip
hoc bt k ngun nào đã phát sinh ra nó là cách r tin nht đ loi b cht thi
trong và sau quá trình sn xut và tiêu dùng (Field và Field, 2002).
Chính ph các nc có nhiu bin pháp khác nhau đ gim bt vic phát sinh
cht thi do tng trng trong kinh t. Tuy nhiên, trong nhiu tình hung thc t
cho thy điu này rt khó khn vì chi phí phân hy không thc s phn nh hoàn
toàn chi phí v môi trng do rác thi gây ra.  đt đc hiu qu xã hi, các chi
phí môi trng này cn phi đc phn nh đy đ trong chi phí phân hy cht thi.
Ti nhiu quc gia chi phí phân hy rác sau cùng đc tr vi mt mc phí nht

đnh đ bù đp chi phí cho vic thu gom và phân hy. Mc l phí này có th tng
hoc gim đ phn nh chi phí ca vic phân hy sau cùng, nhng không thay đi
vi khi lng rác phát thi t các h gia đình (Viniegra và cng s, 2001). Rt
nhiu ngi tiêu dùng và sn xut biu th hành vi là không có lý do gì đ quan ngi
v nhng khi lng cht thi t các hot đng sn xut và tiêu dùng ca h. Do đó,
không có nhng đng lc cho ngi tiêu dùng, h gia đình gim cht thi sinh hot
trong cuc sng ca h.
Khi ngi tiêu dùng không còn mun s dng bt k mt sn phm nào đó,
thì thông thng chúng ta quan sát đc nhng hành đng nh sau: cho ngi khác
10

đ s dng tip (tái s dng các qun áo, bàn gh c); sn phm đó đc tái ch
di dng có cht lng thp hn; đem đt đ ly nng lng cho hot đng khác;
chôn lp ph phm đó. Tt c nhng hình thc s dng sn phm và hot đng này,
sau cùng thì sn phm đó cng phi ra môi trng đi dng này hay dng khác
(ngha là, dng rn, lng, hoc hi, khí).
Tuy nhiên, chi phí xã hi ca vic phát thi các cht ra môi trng đã gia
tng rt đáng k. Ví d, do lng rác thi gia tng, là tng thêm s khó khn trong
vic tìm kim ni thích hp đ xây dng các bãi rác, và xác đnh các ngoi tác tiêu
cc đn môi trng và sc khe ca ngi dân trong cng đng dân c. Hn na,
chi phí đ khai thác và sn xut mt s nguyên liu c bn ngày càng gia tng. iu
này đa đn nhu cu các vt liu tái ch ngày càng tng. Khi dòng phát thi các cht
sau khi đã x lý và tái ch cao hn kh nng phân gii và hp thu t nhiên ca môi
trng, các cht này theo thi gian s làm suy thoái môi trng. Kt qu ca vn đ
này là các nguyên liu đu vào cho quá trình sn xut s khan him dn đi, và hàng
hóa, dch v cho ngi tiêu dùng cng s gim thp (Field và Field, 2002).
Hình 1.2 trình bày dòng nng lng và vt cht trong mi quan h gia hot
đng kinh t và môi trng. Trong s đ này, phng trình cân bng vt cht c
bn đc vit, s dng các ký hiu trong Hình 1.2 nh sau:
M = R

d
p
+ R
d
c
(1)

Môi trng t nhiên
Môi trng t nhiên
Ngi sn xut
Ngi tiêu th
Thi b
(
R
c
d
)
Thi b
(
R
p
d
)
thô (M)
Nguyên li
u

Tái ch (R’
p
)

Tái ch (R’
c
)
(G)
Hàng Hóa
Cht thi (R
p
)
Cht thi
(
R
c
)






Hình 1.2: S đ cân bng vt cht Field và Field (2002)
11

Trong đó M là các nguyên vt liu thô t môi trng, R
d
p
và R
d
c
là cht thi
phát sinh t quá trình sn xut và tiêu dùng. Phng trình này đc xây dng da

theo đnh lut th nht ca lý thuyt nhit đng lc hc minh ha rng trong dài hn
thì c dòng nguyên vt liu khai thác đa vào h thng kinh t s ngang bng vi
dòng cht thi đc to ra trong quá trình sn xut và tiêu dùng (Field và Field,
2002).
Da vào Hình 1.2, mi cân bng vt cht có th đc vit đy đ nh sau:

R
d
p
+R
d
c
= M = G + R
p
- R
r
p
- R
r
c
(2)

Theo phng trình (2) lng nguyên liu thô (M) bng lng sn phm đu
ra (G) cng vi các cht thi t sn xut (R
p
), tr đi lng đc tái ch bi nhà sn
xut (R’
p
) và ngi tiêu dùng (R’
c

). iu này ngm ch là có 3 cách c bn đ gim
bt lng nguyên vt liu đu vào, và nh vy s gim bt lng cht thi ra môi
trng là: gim lng sn phm hàng hóa và dch v đc sn xut trong nn kinh
t (G), gim bt cht thi trong quá trình sn xut (R
p
), hoc tng cng các hot
đng tái ch (R
r
p
+ R
r
c
).
Trên khía cnh cht thi sinh hot, nu mun gim rác sinh hot t các h gia
đình đòi hi phi thay đi hành vi tiêu dùng ca các thành viên trong h, hành vi
ca các nhà sn xut, tng cng hot đng và hành vi tái ch và tái s dng các sn
phm tiêu dùng. iu này đòi hi nhiu n lc t các ban ngành, lnh vc khác
nhau ca mt quc gia.
1.2.2 S bn vng ca môi trng và nn kinh t
Tt c các nn kinh t đu s dng các ngun tài nguyên t nhiên và môi
trng đ sn xut và cung ng hàng hóa và dch v nhm bo đm cho cuc sng
cho ngi dân. Tuy nhiên, vic gia tng dân s trên th gii luôn gây áp lc ngày
càng nhiu lên môi trng thiên nhiên theo thi gian. S bn vng ca h thng
kinh t và môi trng có đt đc không là tùy thuc vào các hot đng ca con
ngi, các ngành công nghip và can thip ca chính ph. Bn vng cng tùy thuc
vào kh nng thay th gia vn t nhiên (các ngun tài nguyên thiên nhiên và tài
12

nguyên môi trng), vn sn xut và lao đng. Công ngh và s thay đi công ngh
là mt yu t sng quan trng khác trong nghiên cu các l trình bn vng. Công

ngh s nh hng lên mc đ thay th gia các yu t đu vào và s lng đu vào
cn thit cho sn xut mt đn v hàng hóa. Theo Field và Field (2002) thì mt nn
kinh t bn vng là ‘nn kinh t trong đó vn đu t xã hi cho phép nn kinh t
tng trng đ th h tng lai ít nht cng có đc mc phúc li nh th h hin
ti, trong khi vn duy trì đc s lành mnh ca h sinh thái’.
1.2.3 S đánh đi gia sn xut và cht lng môi trng
Theo các tài liu hc thut v kinh t môi trng, các nhà kinh t minh ha
s đánh đi gia hàng hóa, dch v đc sn xut trong nn kinh t vi cht lng
môi trng bng cách s dng đng gii hn kh nng sn xut (production
possibility frontier – PPF).







Hình 1.3: S đánh đi gia sn lng và cht lng môi trng
ng cong này biu din các mc kt hp khác nhau gia hai kt qu: sn
lng th trng và cht lng môi trng, mà mt quc gia có th to ra đc vi
mt s vn nht đnh. Trong Hình 1.3, trc tung là tng giá tr th trng ca hàng
hóa kinh t thông thng bán ra trong nn kinh t trong mt nm, trc hoành ch
cht lng môi trng có đc t các d liu khác nhau v môi trng xung quanh.
Khi sn xut và tiêu th nhiu hàng hóa thì xã hi phi chp nhn s suy gim v
cht lng môi trng. Khi cht lng môi trng gim đn mc , nn kinh t
không th sn xut thêm bt k mt hàng hóa và dch v nào bi vì còn quá ít tài
Cht lng môi trng
e1
e2
e

C1
C2
Sn
lng
A
B
E max
0
CIC
A
2
CIC
A
1
13

nguyên môi trng đ duy trì sn xut. Ti đim E
max
không có mt hàng hóa nào
đc sn xut và cht lng môi trng đt đc ti đa. Ti đim này, có th tn ti
trong trng hp lý tng v sinh thái và có th cho là ni đó không có con ngi.
Các đng bàng quan cng đng (CICs) ch ra nhng la chn ca mt quc
gia v các mc kt hp gia sn xut hàng hóa vi cht lng môi trng. Quc gia
A chn mc sn xut hàng hóa nhiu hn và do đó môi trng có cht lng kém
hn, so vi quc gia B chn mc sn sut hàng hóa ít hn.
1.2.4 Lý thuyt kinh t cht thi rn
i mt vi tình hình phát thi các cht vào môi trng, các nhà kinh t đã
vn dng và phát trin nhiu c s lý thuyt kinh t đ gii quyt vn đ cht thi
rn. Theo Pearce và Turner (2004), thì chính sách qun lý cht thi ti bt k mt
quc gia nào cng thng phi theo nhng bc c bn sau đây: a) gim phát thi

ti các ngun thi; b) cân đi ti u gia vn đ chôn lp, phân hy và tái ch;
c) qun lý các cht thi cha đc thu gom; và d) la chn các bin pháp qun lý đ
bo đm gim cht thi và phân hy ti u nht.


Li ích $

R
O
R
*
W
B
C
A
O
Chi phí xã hi biên
Chôn lp MSC
L
Li ích xã hi biên
Tái ch MSB
T
Chi phí $

D

Hình 1.4: Cân đi ti u gia chôn lp và tái ch cht thi (Pearce và Turner, 2004)
Gim phát thi ti các ngun thi cn đc thc hin đn mt mc nht đnh
nào đó mà thôi, mà ti đim này li ích tng thêm đ gim mt đn v cht thi cn
phi ngang bng vi chi phí tng thêm đ thc hin vic ct gim mt đn v cht

thi. iu này có mt hàm ý là các mc tiêu chính sách ví d nh ‘ti thiu hóa cht
14