Vai trò của công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức pháp luật của người dân trong việc thực thi các quy định về bồi thường, giải phóng mặt bằng

MỤC LỤC

A. LỜI MỞ ĐẦU
Trong những năm qua, lĩnh vực đất đai luôn là đề tài khá nóng được xã hội
quan tâm rất nhiều. Trong bối cảnh hiện nay, với sự tăng trưởng mạnh mẽ của nền
kinh tế, quá trình đô thị hóa diễn ra khá nhanh thì việc thu hồi đất giải phóng mặt
bằng để phục vụ cho sự phát triển đó là vấn đề được Nhà nước quan tâm hàng đầu.
Để đảm bảo được quyền lợi của người sử dụng đất cũng như theo kịp tốc độ phát
triển của nền kinh tế, Nhà nước đã ban hành Luật đất đai 1987, Luật đất đai 1993,
Luật đất đai 2003, Luật bồi thường Nhà nước và rất nhiều các văn bản liên quan
tạo khung pháp lí bảo vệ người bị thu hồi đất. Tuy nhiên, mỗi năm các cơ quan, tổ
chức, cá nhân có thẩm quyền vẫn phải tiếp nhận hàng nghìn đơn khiếu nại, tố cáo
liên quan đến vấn đề bồi thường, giải phóng mặt bằng đồng thời vẫn tăng đều qua
các năm cả về số lượng lẫn tính phức tạp của tranh chấp. Có rất nhiều nguyên nhân
dẫn đến tình trạng này nhưng chủ yếu và cơ bản nhất vẫn là nhận thức pháp luật về
đất đai, bồi thường, giải phóng mặt bằng của người dân lẫn cán bộ chịu trách
nhiệm thu hồi đất còn thấp, xuất phát từ sự yếu kém của công tác tuyên truyền,
giáo dục pháp luật của chính quyền các cấp. Từ đó, ta có thể thấy tầm quan trọng
1


của công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức pháp luật của người dân
trong việc thực thi các quy định về bồi thường giải phóng mặt bằng để đảm bảo
tính công bằng, minh bạch của pháp luật nói chung và pháp luật về bồi thường, thu
hồi đất nói riêng, bảo vệ lợi ích chính đáng của người bị thu hồi đất cũng như của
gia đình họ.

B. NỘI DUNG
I. Thế nào là tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức pháp luật của
người dân trong việc thực thi các quy định về bồi thường, giải phóng mặt
bằng?

- Thực thi các quy định của pháp luật về bồi thường, giải phóng mặt bằng là
hoạt động có mục đích nhằm hiện thực hóa các quy định pháp luật về vấn đề này,
làm cho chúng đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi thực tế hợp pháp của các
chủ thể pháp luật.
- Nhận thức pháp luật của người dân là khả năng biết, hiểu về các quyền, lợi
ích, nghĩa vụ của họ được quy định trong các văn bản pháp luật cũng như việc thực
hiện các quy định này ảnh hưởng thế nào tới quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
- Tuyên truyền, giáo dục pháp luật là hoạt động truyền bá, giáo dục, phân tích,
giải thích các quy định của pháp luật của cơ quan Nhà nước, cá nhân có thẩm

2


quyền nhằm làm chuyển biến, xây dựng niềm tin, nâng cao nhận thức của người
dân về pháp luật, từ đó thúc đẩy người dân tự giác chấp hành các quy định này.
- Như vậy, có thể hiểu, công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức
pháp luật của người dân trong việc thực thi các quy định về bồi thường giải
phóng mặt bằng là hoạt động của các cơ quan Nhà nước, cá nhân có thẩm quyền
nhằm đưa các quy định của pháp luật về bồi thường, giải phóng mặt bằng đến gần
hơn với người dân, giải thích cho người dân hiểu được chính xác các quy định này,
hiểu được quyền và nghĩa vụ của mình được quy định thế nào trong luật, từ đó tự
giác chấp hành cũng như có khả năng tự bảo vệ khi quyền và lợi ích của họ bị xâm
hại.
II. Vai trò của công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức pháp
luật của người dân trong việc thực thi các quy định về bồi thường, giải phóng
mặt bằng.
1. Đảm bảo pháp luật được thực hiện một cách công bằng, minh bạch.
- Pháp luật là phương tiện để Nhà nước quản lý kinh tế, một công cụ quản lý
xã hội sắc bén. Song, pháp luật chỉ có thể phát huy được vai trò và những giá trị
của mình trong việc duy trì trật tự và tạo điều kiện cho xã hội phát triển khi nó

được tôn trọng và thực hiện trong cuộc sống. Một trong những nguyên nhân khiến
trường hợp khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực bồi thường, giải phóng mặt bằng vẫn
còn rất phổ biến là do việc áp dụng pháp luật của Ủy ban nhân dân các cấp còn có
tình trạng tùy tiện, nhất là cấp huyện, xã. Hiện tượng này xuất hiện là do cán bộ địa
chính không thực hiện đúng hoặc thực hiện không đầy đủ các quy định của pháp
luật về đất đai, về bồi thường, xuất phát từ năng lực hạn chế, từ tâm lý coi thường
pháp luật, coi thường sự hiểu biết của người dân về pháp luật của các cơ quan và
cá nhân này. Nhiều quy định của pháp luật về đất đai, về bồi thường, hỗ trợ, tái
3


định cư đã được sửa đổi, bổ sung và có hiệu lực nhưng nhiểu nơi vẫn áp dụng các
quy định pháp luật cũ, ví dụ việc bồi thường, đền bù thiệt hại khi Nhà nước thu hồi
đất, nhiều địa phương vẫn áp dụng một số điều luật tại Nghị định 197/2004/NĐ-CP
về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trong khi Chính phủ đã
ban hành Nghị định 69/2009/NĐ-CP để sửa đổi, bổ sung một số quy định về bồi
thường, hỗ trợ tái định cư quy định trong Nghị định 197/2004/NĐ-CP. Vụ án thu
hồi đất của gia đình ông Đoàn Văn Vươn ở Tiên Lãng, Hải Phòng là một minh
chứng điển hình nhất của việc chính quyền địa phương mơ hồ về các quy định
pháp luật, coi thường pháp luật và nhận thức của người dân về pháp luật, dẫn đến
làm sai không chỉ một lần mà lặp đi lặp lại, gây thiệt hại cho rất nhiều người dân
trong địa phương.
- Nếu như công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho người dân được thực
hiện tốt và triệt để sẽ hạn chế, thậm chí loại bỏ được tâm lý coi thường của các cơ
quan và cá nhân có thẩm quyền, nâng cao tinh thần trách nhiệm trong việc thực
hiện công tác của những người này, trên cơ sở đó, pháp luật sẽ được thực hiện triệt
để, minh bạch. Có rất nhiều các quy định của pháp luật vốn đã rất hợp lý, chỉ cần
được tổ chức thực hiện nghiêm túc và chính xác sẽ đảm bảo công bằng về quyền,
lợi ích của các bên tham gia quan hệ bồi thường, thu hồi đất.
2. Giúp người bị thu hồi đất có thể tự bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng

của họ và gia đình.
- Người bị thu hồi đất luôn là người chịu nhiều ảnh hưởng xấu từ quyết định
thu hồi của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Họ bị mất đất sản xuất, mất nhà ở,
mất công ăn việc làm, … kéo theo đó là rất nhiều hệ lụy xấu tới nền kinh tế, xã hội.
Lường

trước

được điều này, Nhà nước ta đã phải liên tục ban hành mới cũng như sửa đổi các
văn bản pháp luật trong lĩnh vực này nhằm theo kịp tình hình phát triển kinh tế, xã
4


hội của đất nước đồng thời hạn chế tối đã các thiệt hại cả về vật chất lẫn tinh thần
mà người bị thu hồi đất và gia đình họ phải hứng chịu. Tuy nhiên, chính sách hợp
lý sẽ chẳng là gì nếu công tác triển khai chiếu lệ, qua loa. Việc thực hiện các chính
sách này cần có sự giám sát không chỉ từ các cơ quan chức năng mà còn phải cả từ
phía người dân, những người có đất bị thu hồi bởi họ là những đối tượng có liên
quan trực tiếp đến việc thu hồi đất và thực hiện chính sách bồi thường để có thể đạt
hiệu quả đúng như các nhà làm luật mong muốn. Thực hiện tốt hay không tốt các
chính sách này sẽ quyết định quyền, lợi ích của người bị thu hồi đất có được đảm
bảo hay không? Trên thực tế, những sai sót xảy ra ở giai đoạn xác định loại đất, giá
trị tài sản trên đất, khung giá đất,… Do vậy, để có thể giám sát công việc triển
khai, người dân cần có kiến thức pháp luật nhất định và kiến thức này lớn, sâu đến
đâu hoàn toàn phụ thuộc vào hiệu quả của công tác tuyên truyền, giáo dục nhận
thức pháp luật cho người dân của từng địa phương.
- Việc số lượng đơn thư khiếu nại tố cáo tăng dần, nếu nhìn từ một góc độ nào
đó cũng chưa hẳn đã là không tốt, điều này thể hiện người dân đang ngày càng
thực hiện tốt quyền kiểm tra, giám sát của mình với các cơ quan công quyền, thể
hiện sự có hiệu quả của công tác tuyên truyền, giáo dục nhận thức pháp luật của

người dân.
3. Đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của chủ đầu tư. Giảm bớt gánh nặng
cho Nhà nước.
- Ngoài những đơn khiếu nại đòi hỏi quyền lợi chính đáng của người bị thu hồi
đất, một số lượng lớn đơn khiếu nại, tố cáo về bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất thiếu căn cứ, thiếu cơ sở, gây khó khăn cho công tác giải
quyết tranh chấp, kéo dài tiến độ thi công công trình, gây thiệt hại lớn cho chủ đầu
tư. Phần lớn người dân Việt Nam có trình độ hiểu biết pháp luật hạn chế, vì vậy mà
có những hiểu sai về chính sách của Nhà nước trong lĩnh vực kể trên. Người dân
5


thường đứng trên quan điểm chỉ bảo vệ quyền lợi của mình mà không đứng trên
lập trường của Nhà nước, không nhìn vào lợi ích chung, đó là thu hồi đất thực hiện
công cuộc xây dựng đất nước, nên gây “khó dễ” cho công tác bồi thường khi tiến
hành giải phóng mặt bằng. Sự thiếu hiểu biết pháp luật, lòng tham, cộng với suy
nghĩ “hên xui”, một bộ phận người thu hồi đất sử dụng đủ các chiêu trò để gây khó
dễ cho các chủ đầu tư, cơ quan Nhà nước. Mặc dù phương án bồi thường, hỗ trợ đã
được lập đúng trình tự, thủ tục và thỏa đáng, nhưng những người dân này vẫn gửi
đơn khiếu nại, đòi thêm bồi thường không hợp pháp, chính đáng, lên cơ quan thanh
tra các cấp nhằm trì hoãn, ăn vạ. Có nhiều trường hợp, do biết được khu đất thuộc
dự án quy hoạch của Nhà nước, nhiều người dân, hộ gia đình cố tình xây dựng
thêm các công trình phụ, công trình lẫn chiếm phần đất đó nhằm mục đích hưởng
thêm tiền bồi thường từ phía Nhà nước khi Nhà nước tiến hành thu hồi mà không
bồi thường. Hành vi trên đã khiến cho làm tăng thêm gánh nặng cho các cơ quan
thanh tra, Tòa án, …dẫn đến hao hụt ngân sách. Nghiêm trọng hơn, nó còn khiến
cho tiến độ thi công công trình bị chậm lại, gây thiệt hại không nhỏ cho chủ đầu tư.
Giá đất thay đổi từng ngày từng giờ, sự chậm trễ kéo dài trong công tác giải phóng
mặt bằng sẽ khiến cho các chủ đầu tư bị đọng vốn, dự án mất đi giá trị, giá thành
sản phẩm tăng,… xa hơn nữa, nó dẫn đến sự đổ bể của hàng loạt vụ việc “tín dụng

đen”, gây ra sự sụp đổ dây chuyền đối với một bộ phận không nhỏ các doanh
nghiệp, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực tài chính và kinh doanh bất động sản, tác
động tiêu cực đến nền kinh tế.
- Đối với các dự án có vốn đầu tư nước ngoài hay sử dụng nguồn vốn viện trợ
từ nước ngoài, sự chậm trễ này còn dẫn đến hậu quả là làm mất đi lòng tin của các
nhà đầu tư nước ngoài, gây ảnh hưởng xấu đến nguồn vốn rất quan trọng cho mục
tiêu phát triển kinh tế của đất nước.

6


Một khi người dân nhận thức đúng đắn pháp luật, chủ trương, chính sách của
Nhà nước, hiện tượng trên sẽ xảy ra hạn chế hơn hoặc xảy ra với số lượng ít.
4. Tạo cơ sở cho việc hoàn thiện pháp luật.
Pháp luật được thực thi hiệu quả nhất khi và chỉ khi nó thấm được đến các tầng
lớp nhân dân trong xã hội. Thực thi pháp luật, một mặt, nhằm đạt được những mục
đích xã hội mà vì chúng Nhà nước đã phải ban hành pháp luật, mặt khác, còn cho
phép làm rõ những hạn chế, bất cập của hệ thống pháp luật thực định để từ đó có
thể đưa ra những giải pháp hữu hiệu cho việc sửa đổi, bổ sung hoàn thiện hệ thống
pháp luật hiện hành và cơ chế đưa pháp luật vào cuộc sống. Thực hiện pháp luật
nghiêm minh sẽ tạo ra trật tự cần thiết để các quan hệ xã hội tồn tại và phát triển
theo những định hướng mong muốn có lợi cho xã hội, cho Nhà nước cũng như cho
các cá nhân. Ví dụ, nếu như các quy định về thời hạn giao đất, hạn mức giao đất
với từng loại đất và mục đích sử dụng đất được thực hiện nghiêm túc, đúng đắn,
Nhà nước sẽ dựa trên cơ sở hiệu quả trong việc sử dụng đất đó, trong thời hạn đó,
với hạn mức đó để điều chỉnh lại sao cho hợp lý hơn, đáp ứng nhu cầu sản xuất của
cá nhân, hộ gia đình được giao đất, cho thuê đất. Bên cạnh đó, sẽ có những điều
chỉnh rút gọn các thủ tục hành chính không cần thiết, tiết kiệm chi phí, thời gian
cho cả Nhà nước lẫn người dân. Thực hiện công tác tuyên truyền, giáo dục nâng
cao nhận thức pháp luật cũng chính là đang góp phần xây dựng một nhà nước pháp

quyền xã hội chủ nghĩa, nơi mọi công dân đều sống và làm việc theo hiến pháp và
pháp luật.
III. Một số giải pháp kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả của công tác
tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức pháp luật của người dân trong việc
thực thi các quy định về bồi thường, giải phóng mặt bằng.

7


Để có thể đạt hiệu quả tốt trong công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận
thức pháp luật của người dân trong việc thực thi các quy định về bồi thường, giải
phóng mặt bằng, theo cá nhân em cần thực hiện những giải pháp sau:
- Gắn công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật với tuyên truyền thực hiện
Nghị quyết Đại hội Đảng các cấp, cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương
đạo đức Hồ Chí Minh, các hoạt động nhân dịp “Năm phụ nữ”, “Năm thanh niên”.
Phổ biến kịp thời, đầy đủ những nội dung pháp luật về giải phóng mặt bằng liên
quan đến cuộc sống của các tầng lớp nhân dân, tạo điều kiện để nhân dân sử dụng
pháp luật làm phương tiện, công cụ bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình, của
nhà nước và của xã hội, góp phần giảm dần và hạn chế đến mức thấp nhất tình
trạng vi phạm pháp luật tại địa phương.
- Kế hoạch công tác phổ biến, giáo dục pháp luật được xây dựng với những nội
dung cụ thể sau:
+ Tập trung tuyên truyền, giáo dục pháp luật về bồi thường, giải phóng mặt
bằng cho các nhóm đối tượng: Cán bộ, công chức, viên chức; người dân thành phố
và nông thôn, đồng bào dân tộc thiểu số; cán bộ, chiến sỹ trong lực lượng vũ trang;
thanh thiếu niên; các doanh nghiệp đang sinh sống, làm việc tại địa phương; tuyên
truyền sâu rộng Nghị quyết Đại hội Đảng các cấp; các văn bản pháp luật liên quan
trực tiếp đến đời sống cán bộ, các tầng lớp nhân dân. Trong đó phổ biến các văn
bản pháp luật về bồi thường, giải phóng mặt bằng như: Luật Đất đai; Luật Khiếu
nại - Tố cáo; Luật bồi thường Nhà nước; Luật Thanh tra, các văn bản hướng dẫn

thi hành và các văn bản quy phạm pháp luật do HĐND và UBND các cấp ban
hành.
+ Gắn với các nội dung cần tuyên truyền bằng các hình thức như: lựa chọn nội
dung phù hợp để tổ chức các hội nghị tập huấn cho từng nhóm đối tượng, đặc biệt
chú trọng đến việc tổ chức tuyên truyền pháp luật cho nhóm đối tượng là các
doanh nghiệp và người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số;
8


tăng cường hình thức lồng ghép tuyên truyền, giáo dục pháp luật với các buổi nói
chuyện chuyên đề, sinh hoạt văn hoá, văn nghệ, giao lưu, toạ đàm, sinh hoạt câu
lạc bộ, lễ hội truyền thống; duy trì và đổi mới phương pháp thực hiện chuyên mục,
chuyên trang giới thiệu nội dung văn bản, chính sách, pháp luật mới; tăng cường
đưa tin về kết quả thực hiện pháp luật và các quy định của pháp luật trên các
phương tiện thông tin đại chúng; nâng cao chất lượng Bản tin của Sở, Phòng Tài
nguyên và môi trường (TN&MT); tham gia giải đáp pháp luật qua giao lưu trực
tuyến.
- Để nội dung và hình thức của công tác tuyên truyền, giáo dục đạt hiệu quả
cao kế hoạch đã đề ra các biện pháp phổ biến, giáo dục pháp luật như:
+ Kiện toàn đội ngũ cán bộ làm công tác tuyên truyền, giáo dục; củng cố, phát
triển nâng cao chất lượng nguồn nhân lực làm công tác tuyên truyền, giáo dục nâng
cao nhận thức pháp luật; Phát huy vai trò của Chi hội luật gia, đoàn viên công
đoàn, đoàn viên Đoàn TN Cộng sản Hồ Chí Minh; Phát huy hiệu quả của hình thức
tuyên truyền miệng thông qua các hội nghị chuyên đề, lớp tập huấn, lồng ghép
trong buổi họp; phát huy hiệu quả tuyên truyền, tuyên truyền, giáo dục pháp luật
trên Bản tin của Sở, Phòng TN&MT; đa dạng hóa các loại tài liệu tuyên truyền;
cập nhật, in ấn và cấp phát miễn phí cho người dân một số tài liệu pháp luật dưới
dạng tờ gấp….
+ Gắn kết chặt chẽ việc triển khai thực hiện công tác tuyên truyền, giáo dục
nâng cao nhận thức pháp luật với cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương

đạo đức Hồ Chí Minh”, cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn
hóa” ở cơ sở, với phong trào đấu tranh phòng chống tội phạm, tệ nạn xã hội ở khu
dân cư, với việc thực hiện các chương trình kinh tế - xã hội, hoạt động áp dụng và
chấp hành pháp luật ở từng địa bàn. Thực hiện việc tuyên truyền pháp luật trong

9


quá trình triển khai các dự án về giao đất, thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt
bằng, tái định cư…
+ Duy trì chế độ thông tin, báo cáo, tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá, rút
kinh nghiệm làm cơ sở cho việc định hướng chỉ đạo, đổi mới hình thức, biện pháp
và nội dung tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân
phù hợp, thiết thực, hiệu quả.

C. KẾT BÀI
Như Hồ Chủ tịch đã dạy: Tuyên truyền là đem một việc gì đó nói cho dân nhớ,
dân hiểu, dân theo, dân làm. Tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức pháp luật
của người dân trong việc thực thi các quy định về bồi thường, giải phóng mặt bằng
đóng vai trò rất quan trọng trong công cuộc xây dựng, phát triển đất nước. Để có
thể hoàn thành tốt công tác này, đòi hỏi người cán bộ thực hiện công tác không
những phải có tâm, sự kiên trì, mà còn phải có khả năng, linh hoạt trong việc
truyền tải nội dung của pháp luật đến với từng nhóm dân cư, từ đó gây dựng lòng
tin của nhân dân đối với luật pháp, với chính quyền. Khi mỗi người dân đã thấm
nhuần tác phong sống và làm việc theo hiến pháp, pháp luật, Nhà nước ta mới có
thể là một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đúng nghĩa; nhân dân ta mới
thực sự có cuộc sống ấm no, hạnh phúc; đất nước ta mới thực sự là một đất nước
văn minh, giàu, đẹp, sánh vai với các cường quốc năm châu như mong ước của
Bác Hồ vĩ đại.

10


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

- Giáo trình Luật đất đai – Trường Đại học Luật Hà Nội
- Giáo trình Lý luận chung về nhà nước và pháp luật – Trường Đại học Luật
Hà Nội
- Luật Đất đai 2003
- Luật bồi thường Nhà nước 2009
- Nghị định 197/2004/NĐ-CP về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước
thu hồi đất.

11


- Nghị định 69/2009/NĐ-CP quy định bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá
đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.
- Website:
www.ubmttq.hochiminhcity.gov.vn
www.baocongthuong.com.vn

12