www.vncold.vn
www.vncold.vn
www.vncold.vn
CHI N L
C Ô TH HÓA VI T NAM VÀ NH NG CHÍNH
SÁCH LIÊN QUAN
N C I T O CÁC KHU Ô TH C
PGS. TS. L u
cH i
Phó Vi n tr ng Th ng tr c
Vi n Nghiên c u T & PTHT
I. T ng quan tình hình phát tri n đô th c a th gi i
Trên 60 n m qua tình hình đô th hóa c a th gi i đã có nhi u đ i thay. N m 1950
t ng dân s th gi i là 2.503 tri u ng i trong đó dân s đô th là 735 tri u ng i, t
l đô th hóa là 29,36%. N m 1975 t ng dân s th gi i là 4.078 tri u ng i trong đó
dân s đô th là 1.561 tri u ng i, t l đô th hóa là 38,28%. N m 2000 t ng dân s
th gi i là 6.129 tri u ng i trong đó dân s đô th là 2.953 tri u ng i, t l đô th
hóa là 48,18%. N m 2008 dân s đô th c a th gi i v t qua ng ng 50%. D ki n
n m 2025 t ng dân s th gi i là 7.998 tri u ng i trong đó dân s đô th là 5.107
tri u ng i, t l đô th hóa là 63,85%.
Dân s đ i di n c a 8/23 đô th l n nh t th gi i n m 2011 đ
c nêu trong b ng 1.
B ng 1: Dân s đ i di n c a 8/23 đô th l n nh t th gi i n m 2011
Thành ph
Karachi
N
Dân s thành ph
c
(tri u ng
i)
X p
h ng
Dân s vùng đô th
(tri u ng
Pakistan
15,5
1
18
Trung Qu c
14,9
2
19,2
13,9
3
21,2
Achentina
11,655
6
12,924
Maxc va
Nga
10,524
10
14,8
Bangkok
Thái Lan
9,100
13
11,970
Nh t
8,653
15
31,036
Anh
7,557
23
12,2
Th
ng H i
Mumbai
Buenos Aires
Tokyo
Luân
ôn
n
i)
II. Tình hình phát tri n đô th c a Vi t Nam so v i khu v c
N m 1980 Nh t B n là n c có t l đô th hóa là 76,2% cao nh t khu v c ông
Nam Á và ông Á (t l đô th hóa bình quân trên th gi i là 39,9%); Philippin là
1
www.vncold.vn
www.vncold.vn
www.vncold.vn
n c có t l đô th hóa cao nh t ông Nam Á là 37,4%; T l đô th hóa
là 19,3% (t l đô th hóa bình quân c a khu v c ông Nam Á là 24%).
Vi t Nam
Hình 1
2
www.vncold.vn
www.vncold.vn
www.vncold.vn
N m 2000 Hàn Qu c là n c có t l đô th hóa là 80,5% cao nh t khu v c ông
Nam Á và ông Á (t l đô th hóa bình quân trên th gi i là 48,2%); Malaixia là
n c có t l đô th hóa cao nh t ông Nam Á là 50,4%.
N m 1989 dân s đô th t i Vi t Nam (t ngày 1/4/1989) là 12.260.960 ng i, t l
đô th hóa là 19,4%. N m 1999 dân s đô th t i Vi t Nam (t ngày 1/4/1999) là
18.076.823 ng i, t l đô th hóa là 23,7%. N m 2009 dân s đô th t i Vi t Nam (t
ngày 1/4/2009) kho ng 25,4 tri u ng i, t l đô th hóa là 29,6%. N m 2010, t l đô
th hóa là 30,5% (dân s toàn đô th kho ng 37%).
Tính đ n 31/12/2010 Vi t Nam có 755 đô th , bao g m 2 đô th lo i đ c bi t, 10 đô
th lo i I, 12 lo i II, 47 lo i III, 50 lo i IV và 634 lo i V (hình 1):
Nh v y có th th y m c đ đô th hóa c a Vi t Nam luôn th p h n t l đô th
hóa trung bình c a các n c trong khu v c ông Á, ông Nam Á và Th gi i.
III. Chi n l
c đô th qu c gia
Ngày 19/4/1995 B Xây d ng đã kỦ k t v i UNDP th c hi n d án VIE 94.006
“Nâng cao n ng l c quy ho ch và qu n lỦ đô th ” và kỦ k t v i ADB th c hi n d án
TA2148VIE “Nghiên c u chi n l c khu v c đô th ”. ây là 2 ngu n tài tr đ h tr
cho Chính ph Vi t Nam nh m so n th o chi n l c đô th qu c gia. C 2 d án trên
đã k t thúc tháng 12/1996.
Ngày 24/6/1995 B Xây d ng đã so n th o b khung “Chi n l
qu c gia th i k 1995 - 2010” g m các n i dung chính sau đây:
c phát tri n dô th
1. Th c tr ng và ngu n l c phát tri n h th ng đô th qu c gia.
2. Quan đi m và m c tiêu.
3. D báo t ng tr
ng ch y u.
4. Xu th đô th hóa và phát tri n h th ng đô th qu c gia, v i các n i dung chính
sau đây: Xu th đô th ; nh h ng phát tri n không gian đô th qu c gia; Phát tri n
k t c u h t ng đô th ; Qu n lỦ đô th ; Tài chính đô th và chính sách v v n; và Phân
c p và phân lo i đô th
5. Ph
ng h
ng phát tri n đô th trong th i k tr
c m t (1995-2000).
6. T ch c th c hi n.
Tuy nhiên do nhi u nguyên nhân, Chi n l
đã không đ c so n th o.
c phát tri n đô th qu c gia nêu trên
Th i k này v n đ chính sách c i t o các khu đô th c ch a đ
IV. Nghiên c u chi n l
c đ t ra.
c khu v c đô th (D án TA2148VIE)
D án TA2148VIE nêu trên do ADB tài tr giai đo n 6-11/1995. Nhóm th c hi n
d án phía ADB có Giám đ c Lee Baker (M ), Phó Giám đ c L u
c H i và nhi u
ng i khác.
3
www.vncold.vn
www.vncold.vn
www.vncold.vn
N i dung chính c a báo cáo cu i cùng bao g m: 1. B i c nh; 2. T ng quan v đô
th ; 3. ánh giá v nhu c u và nh ng v n đ thu c l nh v c đô th ; 4. Nh ng v n đ
liên ngành; 5. Xây d ng chi n l c; 6. Các b c ti p theo và xác đ nh các d án u
tiên.
N i dung chính c a ph n “Xây d ng chi n l
1. M c đích và m c tiêu c a chi n l
2. M i liên h gi a chi n l
c” bao g m:
c.
c phát tri n qu c gia và m c tiêu trong khu v c đô th .
3. Các đ xu t v chính sách đ gi i quy t nh ng v n đ và nhu c u c a l nh v c
đô th và liên ngành.
4. Nh ng n i dung m u ch t c a chi n l
5. Các thành ph n ch y u c a chi n l
đô th .
6. Kinh phí th c hi n chi n l
c.
c và ch
ng trình
u tiên cho l nh v c
c đô th .
7. Nh ng r i ro và nh ng đi u ch a ch c ch n c a chi n l
c.
S n ph m chính c a d án TA2148VIE bao g m Báo cáo cu i cùng (213 trang),
Báo cáo tóm t t, Ph l c 1 và Ph l c 2. ây là tài li u nghiên c u “Chi n l c đô
th ” đ u tiên c a Vi t Nam do ADB tài tr th c hi n. S n ph m này là c s quan
tr ng đ Chính ph Vi t Nam ch đ o l p “Quy ho ch t ng th phát tri n đô th Vi t
Nam đ n n m 2020” trong giai đo n 1997-1998.
Tuy nhiên th i đi m này chính sách c i t o các khu đô th c ch a đ
V.
nh h
c đ t ra.
ng quy ho ch t ng th phát tri n đô th Vi t Nam đ n n m 2020
nh h ng QHTT PT T Vi t Nam đ c th c hi n l n đ u tiên vào n m 19971998 do Vi n Quy ho ch T-NT l p, B Xây d ng th m đ nh và Th t ng Chính
ph phê duy t t i Quy t đ nh s 10/1998/Q -TTg ngày 23/01/1998. N i dung chính
c a đ nh h ng QHTT PT T Vi t Nam đ n n m 2020 bao g m:
1. Quan đi m và m c tiêu phát tri n.
2. nh h ng phát tri n đô th đ n n m 2020: Ch c n ng các đô th ; D báo t ng
tr ng dân s ; Nhu c u s d ng đ t đô th ; Ch n đ t phát tri n đô th ; T ch c
không gian h th ng đô th ; Phát tri n c s h t ng k thu t; B o v môi tr ng,
c nh quan, sinh thái đô th .
3. N i dung đ u t phát tri n các đô th giai đo n 1998-2005: Các ch ng trình
đ u t , h ng u tiên; Các chính sách, c ch , bi n pháp phát tri n đô th .
Theo nh h ng QHTT PT T Vi t Nam đ n n m 2020 các đô th trung tâm các
c p đ c phân b h p lỦ trên 10 vùng đô th hoá đ c tr ng c a các n c là: Vùng
kinh t tr ng đi m B c b và đ ng b ng sông H ng; Vùng kinh t tr ng đi m Nam b
và ông Nam b ; Vùng kinh t tr ng đi m mi n Trung và Trung Trung b ; Vùng
đ ng b ng sông C u Long; Vùng Nam Trung b (Bình nh - Phú Yên, Ninh Thu n,
4
www.vncold.vn
www.vncold.vn
www.vncold.vn
Bình Thu n); Vùng Tây Nguyên; Vùng B c Trung b (Thanh Hoá - Ngh An - Hà
T nh); Vùng Cao B ng - L ng S n - Hà B c - B c Thái; Vùng Lào Cai, Yên Bái - Hà
Giang - Tuyên Quang - V nh Phúc; Vùng Tây B c.
Tuy v y, v n đ c i t o các khu đô th c
đ nh h ng này.
Vi t Nam ch a đ
c đ c p trong
VI. i u ch nh nh h ng quy ho ch t ng th phát tri n h th ng đô th Vi t
Nam đ n n m 2025 và t m nhìn đ n n m 2050
Sau 10 n m th c hi n nh h ng QHTT PT T Vi t Nam đ n n m 2020, n m
2007 Chính ph đã ch đ o B Xây d ng nghiên c u “ i u ch nh nh h ng QHTT
PT h th ng TVN đ n n m 2025 và t m nhìn đ n n m 2050” và đã đ c Th
t ng Chính ph phê duy t ngày 07/04/2009 t i Quy t đ nh s 445/Q -TTg.
“ i u ch nh nh h ng Quy ho ch t ng th phát tri n h th ng đô th Vi t Nam
đ n n m 2025 và t m nhìn đ n n m 2050” bao g m nh ng n i dung chính:
1. Quan đi m
Vi c hình thành và phát tri n h th ng đô th Vi t Nam đ n n m 2025 và t m nhìn
đ n n m 2050 ph i đ m b o:
- Phù h p v i s phân b và trình đ phát tri n l c l ng s n xu t, v i yêu c u
c a quá trình công nghi p hóa - hi n đ i hóa và h i nh p kinh t qu c t c a Vi t
Nam;
- Phát tri n và phân b h p lỦ trên đ a bàn c n c, t o ra s phát tri n cân đ i
gi a các vùng. Coi tr ng m i liên k t đô th - nông thôn, b o đ m chi n l c an ninh
l ng th c qu c gia; nâng cao ch t l ng đô th , b o t n và phát huy các giá tr v n
hóa truy n th ng phù h p t ng giai đo n phát tri n c a đ t n c;
- Phát tri n n đ nh, b n v ng, trên c s t ch c không gian phù h p, s d ng
h p lỦ tài nguyên thiên nhiên, đ t đai, ti t ki m n ng l ng; b o v môi tr ng, cân
b ng sinh thái;
- Xây d ng đ ng b c s h t ng xã h i và h t ng k thu t v i c p đ thích h p
ho c hi n đ i, theo yêu c u khai thác, s d ng và chi n l c phát tri n c a m i đô
th ;
- K t h p ch t ch v i vi c b o đ m an ninh, qu c phòng và an toàn xã h i; đ i
v i các đô th ven bi n, h i đ o và d c hành lang biên gi i ph i đáp ng yêu c u
nhi m v b o v và gi v ng ch quy n qu c gia.
2. M c tiêu
- T ng b
hình m ng l
c xây d ng hoàn ch nh h th ng đô th Vi t Nam phát tri n theo mô
i đô th ;
- Có c s h t ng k thu t, h t ng xã h i phù h p, đ ng b , hi n đ i;
- Có môi tr
ng và ch t l
ng s ng đô th t t;
5
www.vncold.vn
www.vncold.vn
www.vncold.vn
- Có n n ki n trúc đô th tiên ti n, giàu b n s c;
- Có v th x ng đáng, có tính c nh tranh cao trong phát tri n kinh t - xã h i qu c
gia, khu v c và qu c t , góp ph n th c hi n t t hai nhi m v chi n l c là xây d ng
xã h i ch ngh a và b o v t qu c.
Quy t đ nh 445/Q -TTg n m 2009 c a Th t ng Chính ph phê duy t đi u
ch nh nh h ng QHTT phát tri n h th ng TVN đ n n m 2025 và T m nhìn đ n
n m 2050 nêu rõ: Các đô th trung tâm các c p đ c phân b h p lỦ trên c s 6
vùng kinh t xã h i qu c gia là: Vùng trung du và mi n núi phía B c, g m 14 t nh;
Vùng đ ng b ng sông H ng, g m 11 t nh, thành ph ; Vùng B c Trung b và duyên
h i mi n Trung, g m 14 t nh, thành ph ; Vùng Tây Nguyên, g m 5 t nh; Vùng ông
Nam b , g m 6 t nh, thành ph ; Vùng đ ng b ng sông C u Long, g m 13 t nh, thành
ph .
3. Các ch tiêu phát tri n đô th
a) M c t ng tr ng dân s đô th ; b) Phân lo i đô th và c p qu n lỦ đô th ; c) Nhu
c u s d ng đ t xây d ng đô th ; d) H t ng k thu t đô th ; đ) Phát tri n nhà đô th .
4.
nh h
a)
nh h
ng phát tri n h th ng đô th qu c gia
ng phát tri n chung:
- nh h ng phát tri n chung không gian đô th c n c theo h ng b o đ m
phát tri n h p lỦ các vùng đô th hóa c b n gi a 6 vùng kinh t - xã h i qu c gia,
gi a mi n B c, mi n Trung và mi n Nam; gi a phía ông và phía Tây; g n v i vi c
phát tri n các c c t ng tr ng ch đ o và th c p qu c gia, đ ng th i b o đ m phát
tri n theo m ng l i, có s liên k t t ng b c theo c p, lo i đô th .
- T 2009 đ n 2015 u tiên phát tri n các vùng kinh t tr ng đi m, các vùng đô th
l n và các khu kinh t t ng h p đóng vai trò là c c t ng tr ng ch đ o c p qu c
gia;
- T n m 2015 đ n 2025 u tiên phát tri n các vùng đô th hóa c b n, gi m thi u
s phát tri n phân tán, c c b ; giai đo n t n m 2026 đ n n m 2050 chuy n d n
sang phát tri n theo m ng l i đô th .
b)
nh h
ng t ch c không gian h th ng đô th c n
c;
c) Các đô th l n, c c l n;
d) Các chu i và chùm đô th .
5.
nh h
ng t ch c h th ng h t ng k thu t đô th qu c gia.
6. B o v môi tr
th .
7.
nh h
ng, c nh quan thiên nhiên, gi
gìn cân b ng sinh thái đô
ng phát tri n ki n trúc c nh quan đô th
- T ng th ki n trúc c nh quan c a m i vùng và đô th ph i có b n s c riêng, phù
h p v i đi u ki n kinh t , t nhiên, dân s - xã h i, trình đ khoa h c, k thu t,
6
www.vncold.vn
www.vncold.vn
www.vncold.vn
truy n th ng v n hóa l ch s c a đ a ph ng và các yêu c u phát tri n m i. T ng
th ki n trúc c a m i đô th ph i k t h p hài hòa gi a c i t o v i xây d ng m i; đ i
m i môi tr ng v n hóa ki n trúc truy n th ng.
- Hình thành b m t ki n trúc c nh quan đô th m i hi n đ i, có b n s c, góp ph n
t o nên hình nh đô th t ng x ng v i t m vóc đ t n c c a th i k công nghi p
hóa, hi n đ i hóa và h i nh p qu c t .
y m nh công tác thi t k đô th nh m nâng
cao ch t l ng không gian, ch t l ng ki n trúc c nh quan cho t ng đô th nói
chung, không gian các khu v c trung tâm, các tuy n ph chính đô th nói riêng.
c bi t quan tâm đ n ki n trúc các đô th là trung tâm c p qu c gia, khu v c và
qu c t nh : Th đô Hà N i, TP. H Chí Minh; b o v , tôn t o ki n trúc c nh quan
t i các đô th di s n, đô th đ c thù nh Hu , H i An, à L t, Sa Pa; các khu ph c ,
ph c ; các di s n l ch s , v n hóa và các công trình ki n trúc c nh quan có giá tr …
-
8. L trình th c hi n: a) Giai đo n 2009 đ n n m 2015; b) Giai đo n t
2016 đ n n m 2025; c) Giai đo n t n m 2026 đ n n m 2050.
n m
9. Các gi i pháp v c ch , chính sách ch y u phát tri n đô th :
a) Gi i pháp v t ch c th c hi n:
i m i c ch , chính sách phát tri n đô th trong các l nh v c qu n lỦ nhà n c,
qu n lý quy ho ch, qu n lỦ nhà, đ t; qu n lỦ đ u t xây d ng, qu n lý khai thác s
d ng công trình đô th , t o ra s thay đ i c b n đ i v i h th ng đô th c n c.
-
- Nâng cao vai trò ch c n ng và quy n h n c a các B , ngành và đ a ph ng
trong t ch c, th c hi n, qu n lý phát tri n đô th . T ng c ng phân c p qu n lỦ đô
th ; nâng cao quy n h n, trách nhi m c a chính quy n đô th các c p.
b) Gi i pháp v huy đ ng v n đ u t :
- Hình thành h th ng qu đ u t phát tri n h t ng đô th , m r ng ngu n thu và
ph ng th c thu t i các đô th ; xây d ng c ch phát tri n h t ng đô th b ng nhi u
ngu n v n, theo h ng khuy n khích s tham gia c a các khu v c ngoài nhà n c;
i m i công tác qu n lỦ đ t đai và phát tri n th tr ng b t đ ng s n; ti p t c
hoàn ch nh và đ i m i chính sách v nhà và đ t đô th đ n đ nh đ i s ng và t o
ngu n l c phát tri n đô th .
c) Gi i pháp v khoa h c công ngh - môi tr
ng:
y m nh vi c ng d ng các ti n b khoa h c và công ngh vào m c đích c i t o,
xây d ng và hi n đ i hóa đô th ; xây d ng chính quy n đô th đi n t .
d) Gi i pháp v đào t o ngu n nhân l c:
Xây d ng và t ch c th c hi n ch ng trình đào t o, nâng cao n ng l c v qu n
lý và phát tri n đô th đ i v i lãnh đ o đô th các c p trình Th t ng Chính ph
quy t đ nh.
7
www.vncold.vn
www.vncold.vn
www.vncold.vn
Nh v y có th th y r ng giai đo n này i u ch nh đ nh h ng QHTT PT h
th ng TVN đã nh n m nh đ n v n đ “ i m i c ch , chính sách phát tri n đô th
trong các l nh v c qu n lỦ nhà n c, qu n lý quy ho ch...” là nh ng n i dung liên
quan đ n v n đ c i t o khu đô th c
Vi t Nam.
VII. Nh ng chính sách liên quan đ n c i t o các khu đô th c
Hi n nay, Chính ph và các B , ngành đã ban hành m t s v n b n qu n lý nhà
n c liên quan đ n các v n đ quy ho ch và phát tri n đô th nh :
1. Các v n b n v quy ho ch đô th : Lu t Quy ho ch đô th (s 30/2009/QH12
ngày 17/06/2009); Ngh đ nh s 37/2010/N -CP ngày 07/4/2010 c a Chính ph v
l p, th m đ nh, phê duy t và qu n lý quy ho ch đô th ; Thông t s 10/2010/TT-BXD
ngày 11/08/2010 c a B Xây d ng quy đ nh h s c a t ng lo i quy ho ch đô th ;
Thông t s 15/2010/TT-BXD ngày 27/08/2010 c a B Xây d ng quy đ nh v c m
m c gi i và qu n lý m c gi i theo quy ho ch đô th ; Thông t s 01/2011/TT-BXD
ngày 27/01/2011 c a B Xây d ng h ng d n đánh giá môi tr ng chi n l c trong
đ án quy ho ch xây d ng, quy ho ch đô th ...
2. Các v n b n v nhà : Lu t Nhà
ban hành n m 2005; Ngh đ nh
71/2010/N -CP, ngày 23/6/2010 c a Chính ph quy đ nh chi ti t và h ng d n thi
hành Lu t Nhà ; Thông t s 36/2009/TT-BXD, ngày 16/11/2009 c a B Xây d ng
h ng dân vi c bán, cho thuê, thuê mua và qu n lý s d ng nhà cho ng i có thu
nh p th p t i khu v c đô th ; Thông t s 38/2009/TT-BXD, ngày 8/12/2009 c a B
Xây d ng v vi c h ng d n vi c qu n lý s d ng nhà bi t th t i khu v c đô th ;
Thông t s 16/2010/TT-BXD, ngày 01/09/2010 c a B Xây d ng quy đ nh c th và
h ng d n th c hi n m t s n i dung c a Ngh đ nh s 71/2010/N -CP…
3. Các v n b n v khu đô th m i: Ngh đ nh 02/2006/N -CP c a Chính ph ban
hành ngày 05/01/2006 v Quy ch Khu đô th m i; Thông t 04/2006/TT-BXD, ngày
18/8/2006 h ng d n th c hi n Quy ch khu đô th m i ban hành theo Ngh đ nh s
02/2006/N -CP; Thông t 15/2008/TT-BXD, ngày 17/6/2008 v vi c H ng d n
đánh giá, công nh n Khu đô th m i ki u m u…
4. Ch ng trình nâng c p đô th qu c gia giai đo n 2009-2020: đ c Th
t ng Chính ph phê duy t t i Quy t đ nh s 758/Q -TTg ngày 08/6/2009 v i
nh ng n i dung chính nh sau:
M c tiêu c a ch ng trình bao g m m c tiêu chi n l c và m c tiêu c th đ n
n m 2020. Tri n khai t i các đô th t lo i IV tr lên trên toàn qu c, t p trung c i t o
nâng c p các khu dân c thu nh p th p và các khu v c đô th ch a đáp ng yêu c u
v h t ng k thu t, v nhà và khu v c d báo đ n n m 2020 có m t đ xây d ng
cao.
Ch ng trình t ng th : a) nh h ng đ n n m 2020, các đô th lo i IV tr lên trên
toàn qu c đ c nâng c p theo th t
u tiên, t p trung vào các tiêu chí l a ch n; b)
N i dung các h p ph n nâng c p đô th .
8
www.vncold.vn
www.vncold.vn
www.vncold.vn
K ho ch đ u t : a) T ng nhu c u v n; b) K ho ch th c hi n. Ngu n v n: 1. V n
ngân sách; 2. Ngu n v n h tr phát tri n chính th c ODA; 3. Các ngu n v n huy
đ ng trong n c.
T ch c th c hi n: 1. Ban Ch đ o Ch ng trình do B Xây d ng ch trì, thành
viên đ i di n các c quan liên quan; 2. B Xây d ng; 3. B K ho ch đ u t ; 4. B
Tài chính; 5. Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam; 6. y ban nhân dân các t nh, thành
ph tr c thu c Trung
ng.
5. Các v n b n v khu đô th c : hi n nay Chính ph ch a ban hành v n b n
quy đ nh riêng v các khu đô th c , trong khi đây l i là m t l nh v c liên quan đ n
h u h t các đô th hi n h u trên c n c và đang ngày càng b c l nhi u v n đ b t
c p, nh v n đ c i t o các chung c cao t ng, gia t ng m t đ dân c , ùn t c giao
thông đô th , thi u đ ng b v h t ng k thu t, v h t ng xã h i... B Xây d ng
đang đ xu t s a đ i Ngh đ nh 02/2006/N -CP theo h ng l ng ghép các chính
sách c v khu đô th m i và khu đô th c .
Vì th trong nh ng v n b n pháp quy trong th i gian t i, k c Lu t ô th đang
đ c so n th o, v n đ c i t o khu đô th c c n đ c xem là m t n i dung quan
tr ng trong giai đo n 2011-2015 và lâu dài 2016-2020.
9