Ảnh hưởng của protein và năng lượng khẩu phần đến khả năng sinh trưởng và phát dục của bò cái tơ 50% holstein friesian (HF x lai sind)

GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NG

I H C C N TH

PH M H U PH

NH H

C

NG C A PROTEIN VÀ N NG L

KH U PH N

N KH N NG SINH TR

VÀ PHÁT D C C A BÒ CÁI T

50%

HOLSTEIN FRIESIAN (HF x lai Sind)
Chuyên ngành: CH N NUÔI

NG V T

Mã s : 62 62 40 01

LU N ÁN TI N S NÔNG NGHI P

n Th - 2010

NG
NG


GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR
NG
I H C C N TH

PH M H U PH

NH H

C

NG C A PROTEIN VÀ N NG L

KH U PH N

N KH N NG SINH TR

VÀ PHÁT D C C A BÒ CÁI T

NG
NG

50%

HOLSTEIN FRIESIAN (HF x lai Sind)
Chuyên ngành: CH N NUÔI

NG V T

Mã s : 62 62 40 01

LU N ÁN TI N S NÔNG NGHI P

NG

IH

NG D N KHOA H C

1. PGS.TS L U H U MÃNH
2. PGS.TS VÕ ÁI QU C

n Th - 2010


L IC MT
Trong su t quá trình h c t p và nghiên c u th c hi n
tài, chúng tôi vô
cùng bi t n s giúp
t n tình c a các th y, cô B môn ch n nuôi, Khoa Nông
nghi p & sinh h c ng d ng, Tr ng i h c C n Th ; Lãnh o và cán b , công
ch c Nông tr ng Sông H u; Trung tâm gi ng Nông nghi p C n Th ; HTX Long
Hoà C n Th cùng các h ch n nuôi bò s a thành ph C n Th , An Giang, Sóc

Tr ng, ng Tháp.
Chúng tôi xin chân thành c m n n Ban giám c và Lãnh o Tr i bò
Nông tr òng C
, Lãnh o H p tác xã Evergrowth cùng các h ch n nuôi bò
s a ã t n tình giúp
chúng tôi trong quá trình th c hi n tài.
Chúng tôi xin chân thành c m n n Phòng Công ngh sinh h c, Vi n khoa
h c k thu t nông nghi p Mi n Nam ã t n tình giúp
tôi Phân tích hàm l ng
progesterone trong máu c a bò b ng p
ng pháp ch n oán mi n d ch enzyme
ELISA và siêu âm ch n oán s phát tri n c a các nang noãn trong chu k
ng d c
c a bò.
Chúng tôi xin chân thành c m n Phòng thí nghi m Dinh d ng, B môn
Ch n nuôi, Khoa Nông nghi p – Sinh h c ng d ng, Tr ng
i h c C n Th ã
giúp
tôi phân tích các thành ph n d ng ch t c a th c n thô xanh và các h n
h p th c n tinh.
Chúng tôi xin chân thành c m n Lãnh o Xí nghi p th c n ch n nuôi th y s n thu c công ty AFIEX (An Giang) cung c p các h n h p th c n tinh theo
công th c kh u ph n do tài ph i h p.
Chúng tôi thành th t t lòng bi t n sâu s c n PGS.TS. Võ Ái Qu c, PGS.
TS. L u H u Mãnh, nh ng ng i th y ã t n tình h ng d n, giúp
tôi xuyên
su t trong quá trình th c hi n tài nghiên c u và hoàn thành lu n án t t nghi p.
Chúng tôi xin chân thành c m n sâu s c PGS.TS Nguy n Nh t Xuân Dung
ã th ng xuyên và t n tình giúp
tôi trong su t quá trình th c hi n tài.
Chúng tôi xin các b n

trình làm lu n án.

ng nghi p ã nhi t tình giúp

và góp ý trong quá


L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u, k t
qu ghi trong lu n án là trung th c và ch a

c công b trong b t k công trình

nghiên c u nào khác.

Tác gi lu n án

Ph m H u Ph

c


M CL C
Trang
Trang ph bìa
L ic mt
L i cam oan
M cl c

i

Các ch vi t t t

v

Danh m c các b ng

vii

Danh m c các hình

x

Danh m c các bi u

xii

Tóm l

c

xiii

Summary

xv

M

U

1

1. Tính c p thi t c a
2. M c tiêu c a
3.

it

tài và kh n ng ng d ng vào th c t

tài

4

ng và ph m vi nghiên c u

4. Nh ng óng góp m i c a
CH

5

tài

5

NG 1 - T NG QUAN TÀI LI U
1.1. Sinh tr

3

6

ng và phát d c c a bò cái t h

1.1.1. S liên quan gi a dinh d
phát d c c a bò cái t h

ng s a

ng và sinh tr

6

ng,

6

ng s a

1.1.2. Các ch tiêu ánh giá kh n ng sinh tr

ng

8

Và phát d c c a bò cái t
1.1.3. Các y u t

nh h

ng

n kh n ng sinh tr
i

ng

11


và phát d c c a bò cái t h
1.1.4. C ch

u hoà th n kinh – th d ch trong chu k

ng d c bình th
1.1.5. Kh n ng sinh tr

ng và phát d c c a bò cái t 50% HF
c vùng nhi t

ng c a protein và n ng l

và phát d c c a bò cái t h
ng c a n ng l

1.2.2. nh h

ng c a protein

i

ng lên sinh tr

ng

ng

26

27
37

1.2.3. Phát d c c a bò cái t và nh h

ng

44

ng và protein

1.2.4. S cân b ng n ng l
1.2.5.

21

ng s a

1.2.1. nh h

c a n ng l

16

ng bò

Vi t Nam và các n
1.2. nh h

ng s a

ng d ng

ng và protein trong kh u ph n

m th tr ng (BCS - body condition score)

ánh giá nhanh s

51
53

áp ng c a kh u ph n v i nhu c u

c a bò cái t
1.2.6.

ng d ng m t s k thu t ánh giá

55

kh n ng phát d c c a bò cái t
CH

NG 2 - N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

58

2.1. N i dung nghiên c u

58

2.2. V t li u và ph

58

ng pháp

2.2.1. i u tra tình hình s d ng th c n, sinh tr
Bò cái t 50% HF
2.2.2. Thí nghi m 1. nh h
n sinh tr

ng, phát d c c a

58

BSCL
ng c a protein và n ng l

ng kh u ph n

ng c a bò cái t 50% HF nuôi t i BSCL

ii

61


2.2.3. Thí nghi m 2. nh h
sinh tr

ng c a các m c n ng l

n

69

ng và phát d c c a bò cái t 50% HF nuôi t i BSCL

2.2.4. Thí nghi m 3. nh h
có n ng l

ng cao

ng c a m cá tra trong th c n h n h p
n sinh tr

BSCL

NG 3 - K T QU VÀ TH O LU N

81

3.1. i u tra tình hình s d ng th c n, sinh tr

ng, phát d c c a

81

u tra v thành ph n hóa h c các lo i th c n

81

bò cái t 50% HF
3.1.1. K t qu

BSCL

ph bi n và tình hình nuôi d
50% HF

ng bò cái t và cái mang thai

BSCL

3.1.2. Kh n ng sinh tr

3.1.3. nh h

77

ng và sinh s n c a bò cái t

50% HF nuôi trong i u ki n nông h
CH

ng

ng và phát d c c a àn bò cái t

ng c a dinh d

ng

86

n kh n ng phát d c

89

c a bò cái t
3.2. Thí nghi m 1. nh h
n sinh tr

ng kh u ph n

3.2.2. Th c n, d

ng trong kh u ph n c a các lô thí nghi m 1

ng ch t và n ng l

ng tiêu th hàng ngày

91
93

thí nghi m 1

3.2.3. T ng tr ng, BCS và h s chuy n hóa th c n bò thí nghi m 1
3.3. Thí nghi m 2. nh h
sinh tr

91

ng c a bò cái t 50% HF nuôi t i BSCL

3.2.1. Giá tr dinh d

c a bò

ng c a protein và n ng l

ng c a các m c n ng l

ng

n

97
105

ng và phát d c c a bò cái t 50% HF nuôi t i BSCL

3.3.1. nh h

ng c a th c n h n h p

3.3.2. nh h

ng c a các m c n ng l

ng

ng, d

thí nghi m 2

ng l

ng ch t c a bò

iii

n kh n ng sinh tr
n tiêu th

ng

105
106


3.3.3. nh h

ng các m c n ng l

ng

n t ng tr ng, BCS, kh

ng phát d c và chuy n hóa th c n c a bò
3.4 Thí nghi m 3. nh h
có n ng l

ng cao

3.4.2. nh h

BSCL

ng trong kh u ph n các lô

ng c a n ng l

118

ng và sinh s n c a bò cái t

50% HF nuôi trong i u ki n nông h
3.4.1. Giá tr dinh d

thí nghi m 2

ng c a m cá tra trong th c n h n h p
n sinh tr

107

ng kh u ph n

thí nghi m 3

n sinh tr

ng

118
121

và phát d c c a bò thí nghi m 3
CH

NG 4 – K T LU N VÀ

NGH

127

4.1. K t lu n

127

4.2.

127

ngh

TÀI LI U THAM KH O

128

Ti ng Vi t

128

Ti ng Anh

131

CÁC CÔNG TRÌNH Ã CÔNG B

155

iv

CÁC CH

VI T T T

THU T NG

ADF

axit

ADG
BCS

VI T T T

TI NG VI T

TI NG ANH
Acid detergent fibre

ng tr ng bình quân ngày

Average daily gain

i m th tr ng

Body condition score

BUN

N ng

nit -urê huy t

Nitrogen-urea blood

BW0,75

Kh i l

ng trao

Metabolic body weight

CF

i

thô

Crude fiber

CH4

Mêtan

Methane

CHO

cacbonhydrat

carbohydrate

CP

Protein thô

Crude protein

BSCL
DE

ng b ng sông C u Long
ng l

ng tiêu hoá

Digestible energy

EE

Béo thô

Ether extract

FCR

H s chuy n hoá th c n

Feed conversion ratio

GE
GH

ng l

ng thô

Hóc môn t ng tr

Gross energy
ng

Growth hormone

GnRH

Gonadotropin releasing hormone

HF

Holstein Friesian

HSCHTA

H s chuy n hóa th c n

HTX

H p tác xã

IGF-1
IGFs
KC
ME
NDF

Nhóm y u t t ng tr
ng insulin type-1
Nhóm y u t t ng tr
ng insulin
Kho ng cách
ng l

ng trao

ng t

ng

ng t

ng

i

Insulin-like growth factor type-1
Insulin-like growth factor

Metabolisable energy
Neutral detergent fibre

trung tính

v


NFE

Ch t chi t vô

m

Nitrogen-free extract

NH3

Amoniac

Ammonia

NSC

Cacbonhydrat phi c u trúc

Non-structural carbohydrate

NT

Nghi m th c

RDP

Protein phân gi i trong d c

Rumen degradable protein

RUP

Protein không phân gi i trong d c

Rumen undegradable protein

SEM

Sai s chu n c a s trung bình

Standard error of the Mean

TAHH

Th c n h n h p

TN

Thí nghi m

VCK

V t ch t khô

VSV

Vi sinh v t

Dry matter

vi


Trang

DANH M C CÁC B NG
1.1.

Ch tiêu tr ng l
các

1.2.

i v i bò cái t HF và Jersey

Kh n ng sinh s n c a bò cái t 50% HF

các n

c

24

các n

c

25

ph i h p kh u ph n cho bò s a

30

i

Kh n ng sinh s n c a bò cái t 50% HF

(TT) vùng nhi t
1.3

Nh ng h

1.4

nh h

7

tu i khác nhau

vùng nhi t

1.2

ng

i (ti p theo)
ng d n

ng c a ch t béo b sung lên

ng kính (Ø mm)

35

c a nang noãn tr i nh t
1.5

Nhu c u dinh d

ng t i thi u hàng ngày

i v i bò

39

cái t Jersey v i t ng tr ng d ki n là 600g/con/ngày
1.6

Nhu c u dinh d

ng cho bò cái t có t m vóc l n

39

v i m c t ng tr ng d ki n 770 g/con/ngày
1.7

Nhu c u dinh d

ng cho bò cái t có t m vóc l n

40

v i m c t ng tr ng d ki n 800g/con/ngày
1.8

M c dinh d

ng

ngh cho bò cái t v i các m c

41

th tr ng khác nhau và t ng tr ng d ki n 800g/con/ngày
1.9

Nhu c u dinh d

ng cho bò cái t

ang t ng tr

ng t m vóc l n

52

ng tr ng 0,7 kg/con/ngày
2.1

Công th c c a các lo i th c n h n h p cho bò

thí nghi m 1

2.2

Thành ph n hóa h c c a các th c li u thí nghi m 1

67

2.3

Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d

68

ng c a các lo i

66

th c n h n h p trong thí nghi m 1

2.4

Công th c và thành ph n hóa h c c a các lo i th c n h n h p
cho bò

thí nghi m 2

vii

70


2.5

Công th c TAHH1 và TAHH2 cho bò

thí nghi m 3

2.6

Thành ph n hóa h c c a các lo i th c n h n h p

78
79

trong thí nghi m 3
3.1

Thành ph n hóa h c các th c li u

3.2

Kh u ph n và s l

ng d

bò cái t và mang thai
3.3

Kh u ph n và s l

3.4

M ts

c

khu v c
3.5

M ts

3.6

nh h

HTX Evergrowth

m sinh tr

ng c a àn bò cái t 50% HF

m sinh s n c a àn bò cái t

nh h

3.9

protein thô

ng trao

ng ch t và n ng l

ng ch t

93

thí nghi m 1

i c a kh u ph n

n

95

ng tiêu th hàng ngày

i

n tiêu t n th c n, d

ng c a các m c

ng ch t và n ng l

ng c a n ng l

ng

96

ng

thí nghi m 1
CP lên t ng tr ng, BCS

và h s chuy n hóa th c n c a bò
nh h

n th c n, d

protein thô v i n ng l

tiêu th hàng ngày c a bò
nh h

90

thí nghi m 1

ng tác gi a các m c
trao

3.11

88

BSCL

ng tiêu th hàng ngày c a bò

ng c a n ng l

c a bò

87

ng b ng sông C u Long

ng c a m c

th c n, d

3.10

84

ng ch t n vào c a

u c a bò cái t lai 50%

và n ng l
3.8

ng Sông H u

T ng tr ng hàng ngày (ADG), tu i lên gi ng và ph i gi ng
l n

3.7

83

ng b ng sông C u Long
c

khu v c

82

ng ch t n vào c a

Nông tr

ng d

bò cái t và mang thai

u tra

thí nghi m 1

ng kh u ph n

BCS và h s chuy n hóa th c n c a bò

viii

97

n t ng tr ng,
thí nghi m 1

99


3.12

ng tác gi a các m c

protein thô và

ng l

103

ng

kh u ph n lên t ng tr ng và h s chuy n hóa th c n

3.13

c a bò

thí nghi m 1

nh h

ng c a n ng l

và m c
3.14

nh h

ng l

ng

ns l

ng tiêu th hàng ngày c a bò

ng c a n ng l

ng

nh h
c a bò

3.16

3.17

nh h

ng các m c n ng l

ng các m c n ng l

c a bò

thí nghi m 2

nh h

ng c a n ng l

S l

thí nghi m 2
107

thí nghi m 2

ng

n kh n ng phát d c

109

ng

n ch tiêu sinh lý máu

112

thí nghi m 2

*(ng/ml) trong chu k
3.18

106

n t ng tr ng, BCS

và h s chuy n hóa th c n c a bò
3.15

ng v t ch t khô, protein

ng d

ng

n hàm l

ng d c c a bò

ng ch t, n ng l

ng progesterone

114

thí nghi m 2

ng tiêu th hàng ngày c a bò

thí

119

nghi m 3
3.19

nh h

ng c a n ng l

ng kh u ph n

n s sinh tr

sinh s n và h s chuy n hóa th c n c a bò

ix

ng,

thí nghi m 3

122


DANH M C CÁC HÌNH
Trang
1.1

ch

1.2

nh h

u hoà chu k

ng d c bò

17

ng c a các hormone sinh d c và các y u t t ng tr

s phát tri n c a nang noãn t noãn bào nguyên thu
nang Graaf
1.3

nh h

ng lên

47

n khi thành

chu n b r ng tr ng (Webb và ctv., 2004)

ng c a các y u t trong quá trình bi n d

ng lên s ho t

48

ng tính ( + ) và âm tính ( - ) t i nang noãn

50

ng c a bu ng tr ng (Webb và ctv., 2004)
1.4 H th ng ph n h i d

trên bu ng tr ng loài nhai l i
1.5

i m th tr ng

2.1 Bò

54

c b trí trong các ô chu ng nuôi

thí nghi m 1

62

2.2 L y máu ki m tra các ch tiêu sinh lý, sinh hóa máu

73

2.3

74

Các m u máu dùng ki m tra sinh lý máu và progesterone

2.4 B kit ELISA phân tích

nh l

ng progesterone trong máu (huy t

74

thanh) bò
2.5

Máy siêu âm

75

2.6

Siêu âm ch n oán s phát tri n c a nang noãn trong chu k

ng

76

d c c a bò thí nghi m 2
2.7

Hình nh siêu âm bò t i n i thí nghi m 2

76

3.1

Bò

u thí nghi m 1

100

3.2

Bò

cu i thí nghi m 1

101

3.3

Bò

u thí nghi m 2

108

3.4

Bò

cu i thí nghi m 2

111

x


3.5

K t qu siêu âm ch n oán s phát tri n c a nang noãn trong chu
k

117

ng d c c a bò thí nghi m 2

3.6

Bò

u thí nghi m 3

123

3.7

Bò

cu i thí nghi m 3

124

xi


DANH M C BI U

Trang
1.1

ng thái các hóc môn sinh s n trong chu k

1.2

ng thái progesterone trong m t chu k

ng d c c a bò
ng d c bình th

ng

20
57

bò cái
3.1

nh h
và h s

3.2

ng c a các m c protein thô và n ng l
chuy n hóa th c n c a bò

ng lên t ng tr ng

thí nghi m 1

ng tr ng c a bò thí nghi m tu thu c m c cung n ng l
kh u ph n thí nghi m 3

xii

104

ng trong

123


TÓM L

sinh tr

C

tài “ nh h ng c a protein và n ng l ng kh u ph n n kh n ng
ng và phát d c c a bò cái t 50% Holstein Friesian (HF x lai Sind)“
c

th c hi n nh m xác nh m c protein và n ng l ng thích h p trong kh u ph n n
bò cái t 50% HF t m c sinh tr ng và phát d c t t nh t, trong
u ki n t n d ng
ngu n ph ph ph m ch bi n nông thu -s n s n có t i ng b ng sông C u Long
BSCL), v i m cá tra làm ngu n b sung trong th c n h n h p
t ng m c n ng
ng và bánh d u d a, b t cá t p làm ngu n b sung protein và n ng l ng. M t
u
tra c b n và ba thí nghi m ã
c ti n hành t n m 2006 n n m 2008.
u tra c b n: ã ti n hành ánh giá nh h

ng c a dinh d

ng

n n ng su t

sinh s n àn bò cái t 50% HF (Holstein Friesian)
BSCL thông qua u tra h i c u
n m 2004 n 2007 v tình hình ch m sóc nuôi d ng, th c n, kh n ng sinh
tr ng và phát d c trên 314 bò cái lai 50% HF tu i t sau cai s a n ph i gi ng l n
u. a bàn u tra g m HTX bò s a Evergrowth t nh Sóc Tr ng, Nông tr ng Sông
u, Trung tâm Gi ng nông nghi p và các h nuôi quanh TP. C n Th , t nh
ng
Tháp và An Giang. K t qu cho th y hi n tr ng
BSCL: kh u ph n n c a bò cái t
ch y u là c , còn th c n tinh ch
c b sung thêm r t ít cho bò cái mang thai k
hai. Vì v y, s l ng v t ch t khô, protein và n ng l ng bò n vào hàng ngày không
áp ng
nhu c u, d n
n m c t ng tr ng bình quân t ng
i th p v i
370g/con/ngày, thành th c ch m lúc 20,86 tháng tu i và
tr lúc 21,5 tháng tu i.

c ph i gi ng l n

u khá

Thí nghi m 1: nh h ng c a protein và n ng l ng kh u n sinh tr ng c a
bò cái t 50% HF nuôi t i BSCL. Thí nghi m
c ti n hành t i Nông tr ng C
(NTC , C n Th ) trên 24 bò v i kh i l ng bình quân là 115 kg, b trí hoàn toàn ng u

nhiên trong m t thí nghi m th a s hai nhân t là 2 m c
CP (17% và 14 %) * 3 m c
ME (3,1; 2,8 và 2,6 Mcal/kg) thành ra 6 nghi m th c là các h n h p th c n tinh
TAHH1.1, TAHH1.2, TAHH1.3, TAHH1.4, TAHH1.5 và TAHH1.6, v i 4 l n l p l i *
1bò nuôi trong ô chu ng cá th . Kh u ph n thí nghi m g m c voi và th c n tinh (t l
thô:tinh 1:1). K t qu : bò n TAHH 17% CP và 3,1 Mcal ME/kg ã cho hi u qu t t
nh t v t ng tr ng (0,69 kg/ngày) và h s chuy n hóa th c n (5,37).
Thí nghi m 2: nh h ng c a các m c n ng l ng
a bò cái t 50% HF nuôi t i BSCL. Thí nghi m c ng
ng 16 bò v i kh i l

ng 211,94 kg, b trí theo th

xiii

n sinh tr ng và phát d c
c th c hi n t i NTC , s

th c kh i hoàn toàn ng u nhiên


i 4 nghi m th c là g m NTME1 (3,14); NTME2 (2,98); NTME3 (2,80) và NTME4 (2,64
Mcal/kg); v i 4 l n l p l i * 1 bò nuôi cá th . Các nghi m th c g m 4 kh u ph n có
th c n h n h p tinh TAHH1, TAHH2, TAHH3 và TAHH4. Kh u ph n n theo t l
VCK thô:tinh 6:4. K t qu : l ng n vào m i ngày 15,46 Mcal ME và 720g CP ã giúp
bò cái t t ng tr ng nhanh (0,86 kg/ngày), thành th c s m (14,46 tháng tu i), ph i
gi ng l n u lúc 15,17 tháng tu i, t l lên gi ng và ph i gi ng l n u là 100%, kh i
ng lúc lên gi ng và ph i gi ng l n u 228,40 kg và 245,87 kg,
m th tr ng
(BCS) lý t

ng khi ph i gi ng l n

u 3,42 và th thai 100%.

Thí nghi m 3: nh h ng c a b sung m cá tra vào kh u ph n có n ng l ng
cao n sinh tr ng và sinh s n c a bò cái t 50% HF nuôi trong
u ki n nông h
BSCL. Thí nghi m
c ti n hành t i HTX Evergrowth trên 18 bò cái t 50% HF,
kh i l ng 224kg, b trí theo th th c hoàn toàn ng u nhiên vào 3 lô nghi m th c, v i
6 l n l p l i * 1 bò nuôi cá th . Kh u ph n n thí nghi m g m 16 kg c t p t nhiên
ng v i th c n tinh là 1 kg th c n h n h p C40 (công ty Proconco), và 3 kg h n h p
th c n tinh TAHH1, TAHH2 (công ty AFIEX An Giang). K t qu : l ng n vào/ngày
a ME kho ng 14,5-15 Mcal v i 620-630g CP ã giúp bò cái t 12 tháng tu i nuôi
dân t ng tr ng nhanh (0,80 kg/ngày) và thành th c s m (14 tháng tu i), ph i gi ng
n

u lúc 14,63 tháng, t l
n gi ng và ph i gi ng l n u 100% và 83,33%, kh i
ng lúc n gi ng và ph i gi ng l n u 263,20 và 285,60 kg, BCS lý t ng lúc ph i
gi ng l n u 3,45 và s m vào lúc 24 tháng tu i.
t lu n: n ng l ng và protein kh u ph n c hai có vai trò ch y u trong s
ng tr ng và thành th c c a bò cái t 50% HF. Ngu n th c n s n có và r ti n
a
ph ng nh bánh d u d a, b t cá t p và m cá tra giúp bò cái t t ng tr ng và thành
th c t t. B sung m cá tra m c cao n 13% trong th c n tinh v n không có nh
ng x u n trao i ch t d c mà còn làm gia t ng r ng tr ng.
khoá: bò cái t 50% HF, sinh tr
u d a, b t cá t p, m cá tra.

xiv

ng, phát d c, n ng l

ng, protein, bánh


SUMMARY
A research entitled “The effects of dietary protein and energy on growth and
puberty of 50% Holstein Friesian crossbred heifers“ was undertook at Can Tho
University during 2006 - 2008 to determine the proper dietary protein and energy levels
supporting good growth and puberty for heifers of 50% HF (Holstein Friesian x local
Sindhi crossbred) in Mekong Delta, utilizing local copra meal, trash fish meal and
Pangasius fish oil as cheap protein and energy source. One general survey and three
feeding experiments were carried out.
The survey was conducted to evaluate the practical effect of feeding on reproductive
performance of 50% HF heifers at farm households. The survey concerned review of
records on feedstuffs used, feeding practice, growth rate and reproductive
characteristics of heifers during the years of 2004-2007. The surveyed regions included
Evergrowth dairy cooperative in Soc Trang province, Song Hau state farm, Crop and
Liverstock research center and at farmers’ households in Can Tho, Dong Thap, An
Giang provinces. It showed the practical situation of dairy heifers in Mekong Delta:
being fed mainly on green forage , except for scarse concentrate supplemented to those
in late pregnancy, heifers did not access to proper dietary protein and energy intake
required leading to retarded growth and late puberty.
The experiment 1, searching for a satisfactory level of dietary protein and energy
with local feed ingredients to give the best growth performance of 50% HF growing
heifers, was carried out at Co Do state farm (Can Tho city) on twenty four 50-percent
HF heifers of 115 kg. The experiment was of a factorial design of two factors, protein

(17% and 14% CP) and energy (3.1, 2.8 and 2.6 Mcal/kg), with 4 replicates of one
animal each reared in an individual pen. Six dietary treatments utilized 6 concentrates,
namely TAHH1.1, TAHH1.2, TAHH1.3, TAHH1.4, TAHH1.5 and TAHH1.6 as
subsequent combinations between high-low CP and high-medium-low ME.
Experimental diets were composed of those concentrates incorporated with fresh
Napier grass into a concentrate: forage dry matter ratio of 1:1. The heifers, which fed
17% CP and 3.1 Mcal ME/kg, showed to have the best growth rate of 0.69 kg/day and
feed dry matter conversion ratio of 5.37.
The experiment 2, looking for a dietary energy level with local feed ingredients to
support the best growth and puberty of 50% HF heifers, was also carried out at Co Do
state farm on sixteen heifers of body weight of 211.94 kg. It was of a complete block

xv


randomized design with 4 energy levels, 3.14 Mcal ME/kg (NTME1), 2.98 (NTME2), 2.80
(NTME3) and 2.64 (NTME4), replicated 4 times * one individually reared animal each.
Four dietary treatments used consited of 4 concentrates, TAHH1, TAHH2, TAHH3 and
TAHH4 of An Giang AFIEX company. The experimental diets offered were 2.2
kg/head/day, along with fresh Napier grass into a concentrate: forage dry matter ratio
of 4:6. Experimental heifers responded the best to 15.46 Mcal and 720 g of ME and CP
daily intake, respectively, giving an average daily gain of 0.86 kg; 100% animals
attained the first estrus at an age as early as 14 months with a body weight of 228.40 kg
and the fist mating at 15.17 months of age with a body weight of 245.87 kg, an ideal
BCS of 3.42 and 100% fertility.
The experiment 3 was taken Pangasius fish oil to apply of high energy diets for 50%
HF heifers, consisted of eighteen animals at different farm households in Evergrowth
dairy cooperative, with initial body weight of 224 kg. The animals were allocated into a
completely randomized design comprising three treatments (the Proconco C40 and 2
AFIEX concentrates TAHH1 and TAHH2) with 6 replicates of one individually reared

animal each . Diets were composed of 1 kg C40, or 3 kg TAHH1 or TAHH2, along
with 16 kg local meadow grass. The ME daily intake between 14.5 - 15 Mcal and of CP
between 620 - 630 g supported farmers’ dairy heifers at around 12 months of age to
grow as fast as 0.80 kg/day, attaining the first estrus at 14.63 months of age, weighing
263.20 - 285.60 kg, with an ideal BCS of 3.45 and 83.33 – 100% fertile; thus they were
able to calve at an early age of 24 months.
Both dietary protein and energy are thus the first limiting factors for the growth and
puberty of 50% HF heifers. Locally available feed sources as cheap copra meal, trash
fish and Pangasius fish oil support satisfactory growth and puberty of dairy heifers. An
inclusion of the fish oil at a high level (as 13%) in feed concentrates does not show any
negative effect on metabolism in rumen, but rather enhances ovulation of heifers.
Key words: 50% HF heifer, growth and puberty, energy, protein, copra meal, trash fish
meal, Pangasius fish oil.

xvi


1

M

U

Ch n nuôi bò s a là m t ngành s n xu t hàng hoá. L i th c a ch n nuôi bò
s a là giúp khai thác t i u

ng bãi ch n th , chuy n hoá các s n ph m nông

nghi p-công nghi p và các ph ph m ch bi n nông-công nghi p có giá tr hàng hoá
th p thành s n ph m ch n nuôi có giá tr dinh d

ra ch n nuôi bò s a s d ng nhi u lao
thôn,

ng th i t ng thu nh p cho ng

nông nghi p-nông thôn theo h

ng và giá tr hàng hoá cao. Ngoài

ng, t o thêm công n, vi c làm

nông

i ch n nuôi, góp ph n chuy n d ch c c u

ng công nghi p hoá, hi n

i hoá (Phùng Qu c

Qu ng, 2005) [15].
Trong nh ng n m qua ngành ch n nuôi bò s a
thành t u áng k c v s l
c ng nh

ng và ch t l

trong khu v c gia

ình

24,93%/n m. N m 2001 c n

t

c nhi u

ng trong các c s ch n nuôi t p trung

n

c ta theo tinh th n Quy t

167/2001/Q -TTg ngày 26/10/2001 c a Th t
hàng n m t ng nhanh v i t c

nu c ta ã

nh s

ng Chính ph . T ng àn bò s a

t ng bình quân giai

o n 2001-2005

c m i có 41.241 con bò s a và

t

n n m 2005 có

104.120 con. M t s t nh có àn bò s a phát tri n nhi u nh thành ph H Chí
Minh có: 56.162 con bò s a, chi m 53,94%; Long An có 5.326 con, chi m 5,12%;
n La có 4.491 con, chi m 4,31%, Hà Tây có 4.083 con, chi m 3,29%; Tuyên
Quang có 4.090 con, chi m 3,39% t ng àn c n
ng s a c n

c có 144.358 con.

c. D ki n

ng b ng sông C u Long ( BSCL), n m

2001 ch có 1.837 con bò s a; n m 2002 có 3.840 con và
con chi m 7,98%/t ng àn c n
càng

ng t ng và ch t l

n n m 2005 có 8.310
ng àn bò s a ngày

c c i thi n do quá trình ch n l c và c i ti n quy trình nuôi d

nuôi bò s a th c s
tích c c

c. S l

n 2015, àn bò lai

ã em l i hi u qu kinh t nên

c ng

i dân h

ng. Ch n
ng ng và

u t . C c u gi ng c a àn bò s a Vi t Nam hi n nay ch y u là bò lai

Holstein Friesian (HF), chi m g n 85% t ng àn bò s a, t l máu bò lai th
50%, 75%, 87,5%. Kho ng 95% àn bò s a
mô bình quân 4-5 con/h

ng t

c nuôi trong các nông h v i quy

mi n B c; 5-10 con/h

mi n Nam và kho ng 5% àn


2

bò s a ch n nuôi t p trung t i các c s c a các

a ph

ng (C c Ch n nuôi,

2006) [2].
Gi i quy t th c n và k thu t nuôi d
n n ng su t, ch t l

ng là nh ng y u t có tính quy t

nh

ng và hi u qu c a ch n nuôi bò s a (Phùng Qu c Qu ng và

Nguy n Xuân Tr ch, 2003) [16].
i v i vi c nuôi d
qu n lý v dinh d
ng tr

ng thành kho ng 12 tháng tu i, cho t i khi

kh i phát

dinh d

u là
t kh i

t m t m c t ng tr ng nh t

ng là m t trong các y u t

nh h

ng

n kh n ng

ng d c (Schillo và ctv, 1992) [175].

nh h

dinh d

ng s a, vi c quan tr ng hàng

ng. Bò cái t s không thành th c khi chúng không

nh nào ó. Ch

các n

ng bò cái t h

ng c a dinh d

c nhi t

ng

n sinh s n c a bò có ý ngh a l n, vì h u h t

i nuôi bò v i m t b ng dinh d

ng nghèo nàn và khi t ng c

ng

ng, bò có th t ng kh n ng sinh s n nhanh chóng (Cunha và ctv., 1967

[54]; Topps, 1977 [196]).
Dinh d
tiêu ch t thai

ng nghèo kìm hãm tu i phát d c, gi m t l th thai và làm t ng s
bò cái t (Short và Bellows, 1971 [177]; Fleck và ctv., 1980 [61];

Wiltbank và ctv (1969) [213]) cho r ng kh i l
t

c tr

ng có tính ch t quy t

nh, nó ph i

c tu i thành th c v tính.

Thi u dinh d

ng gây cho bò ch m thành th c. Nuôi d

làm gi m s n l

ng s a c a bò m và làm trì tr sinh tr

n ng

ng bê cai s a. Khi nuôi d

n kh i l

còn làm gi m s n l

ng d

ng c a bê, nh h

nh h

ng c a nghèo dinh d

r t khác nhau, nó ph thu c vào s thi u h t ch y u v n ng l
ng và vi l

ng nh h

t n, nh t là vai trò c a các nhân t dinh d
nh c ch tác

ng c a chúng

ng

ng, protein,

ng, trong ó quan tr ng b c nh t là n ng

ng và protein. V i h th ng qu n lý truy n th ng, thi u h t dinh d
tránh kh i. C ch c a dinh d

ng

ng bê kém kéo dài tu i thành th c và

ng s a khi chúng cho s a.

vitamin các lo i khoáng a l

i m c còn

ng

n sinh s n bò ch a

ng là khó
c bi t t

ng nh là protein và n ng l

i v i s sinh tr

ng

ng c ng

ng và phát d c c a bò cái t


3

ng s a. Vì th nhà ch n nuôi ph i quan tâm qui trình b sung dinh d
t ng th i k sinh tr

ng và phát d c c a bò cái t (Patterson và ctv., 1992) [155].

Gi ng bò s a hi n nay ang nuôi
Friesian

u ki n

ng s a

a ph

ng là i u ki n thu n l i

n

c ta cho

ng c a protein và n ng l

n nay ch a có nh ng nghiên c u c th v

ng trong kh u ph n

n kh n ng sinh tr

d c cho bò cái t 50% HF, là n n t ng c a n ng su t àn bò s a
c c i ti n, áp ng ch tr

àn bò, nh m t ng b
ng s a

phát tri n àn bò

BSCL.

Tuy nhiên,

c n

ng, sinh s n và

BSCL. Bên c nh v i ngu n ph ph ph m công-nông-

ng nghi p s n có, d i dào t i
lai h

BSCL là bò lai Sind, th tinh Holstein

t o ra bò lai 50%, 75%, 87,5% HF có kh n ng sinh tr

ti t s a t t v i

ng cho

ng c a Nhà n

c c i thi n tình hình dinh d

ng và phát

a ph

c phát tri n s n l

nh

ng ang

ng s a c a

ng trong ch n nuôi bò cái t

các c s ch n nuôi t p trung c ng nh trong khu v c gia ình.

Nh m góp ph n ph c v ch tr
“ nh h

ng y, chúng tôi ti n hành th c hi n

ng c a protein và n ng l

ng kh u ph n

n kh n ng sinh tr

và phát d c c a bò cái

50% Holstein Friesian (HF x lai Sind)”.

1. Tính c p thi t c a

tài và kh n ng ng d ng vào th c t

T p quán ch n nuôi bò hi n nay

tài
ng

ng b ng sông C u Long ( BSCL) ch

y u d a vào ngu n c m c t nhiên và m t s c tr ng ch a c i thi n, có hàm
ng v t ch t khô và protein th p.
ng

ng th i, trong kh u ph n bò cái t h

i ch n nuôi ít s d ng th c n h n h p nên kh u ph n ch a

c u dinh d

ng cho bò. Chính vì th , àn bò cái t 50% HF

ng s a

mb o

c nhu

t m c t ng tr ng bình

quân th p, ch có 0,37 kg/con/ngày. Bò ch m lên gi ng, th i gian thành th c c a bò
cái t b kéo dài, tu i lên gi ng l n
tháng (Ph m H u Ph

u 20,86 tháng và ph i gi ng l n

u 21,54

c và ctv., 2009) [14].

Riêng v kh n ng sinh tr

ng và sinh s n c a bò cái t 50% HF, m t s

nghiên c u g n ây báo cáo kh n ng phát d c c a bò cái t 50% HF nuôi

các

4

khu v c khác nhau trong nu c.

thành ph H Chí Minh, Lê

[5] cho bi t tu i ph i gi ng l n

u c a bò này: 18- 20 tháng tu i.

Nguy n Kim Ninh (1994) [8] àn bò cái t 50% HF ph i gi ng
24,25 tháng tu i.

Bình

nh (1996)
Ba Vì theo

u thai l n

u lúc

nh theo Trung tâm Khoa h c k thu t v t nuôi Bình

nh (2005) [17] tu i ph i gi ng l n
cho th y, do m c

ng

u bò n y là 16,72 tháng. Nh ng s li u n y

u t và kinh nghi m v nuôi d

ng

các

a ph

ng khác nhau

nên n ng su t sinh s n c a bò cái t 50% HF có khác nhau. Walker và ctv (2001)
[205] ã ch ng minh r ng thi u dinh d
cao bò cái t nuôi d

ng kém không th thành th c.

BSCL nói riêng, và c n
b v m c protein và n ng l
c a bò cái t lai h
cái t , ch
thi n

c nói chung, ch a có nghiên c u

ng n vào

m b o s sinh tr

ng s a 50% HF. Bên c nh vi c

nuôi d
c kh i l

ng bò cái t s thành th c tr và m t t l

ng áp ng

công

ng và thành th c

m b o nhu c u duy trì cho bò

nhu c u protein và n ng l

ng và t ng i m th tr ng c a bò tr

ng còn giúp c i

c khi ph i và kh n ng

sinh s n nh t l lên gi ng và gi m s l n ph i không
ngu n ph ph ph m s n có t i

y

u. Vi c t n d ng các

BSCL làm ngu n b sung protein và n ng l

r ti n trong kh u ph n bò cái t 50% HF nh m c i thi n kh n ng sinh tr

ng

ng, phát

d c và sinh s n c a bò cái t , s giúp bò cái t thành th c s m và ph i gi ng vào
kho ng 14-15 tháng tu i,
quay 4 l a/6 n m,

l a

u kho ng 24-25 tháng tu i, d dàng

t vòng

m b o ch n nuôi bò s a thành công, phát tri n b n v ng h n

và t ng thu nh p cho ng

i ch n nuôi

Nh ng n i dung nghiên c u trong
ngành c n nuôi bò s a

vùng

a ph

ng.

tài này xu t phát t

u ki n th c t c a

BSCL và nh ng k t lu n rút ra hoàn toàn có th

chuy n giao cho nông dân c ng nh k thu t viên

h

ng d ng ngay t i các c

s ch n nuôi t p trung và h ch n nuôi gia ình.
2. M c tiêu c a
Xác
ng sinh tr

tài

nh m c protein và n ng l

ng thích h p

ng và phát d c c a àn bò cái t 50% HF

c i thi n và nâng cao kh

BSCL, bò có th

t


5

c m c t ng tr ng bình quân 700-800g/ngày, có th ph i gi ng l n
14-15 tháng tu i và
3.

it

u vào lúc

lúc 24 tháng tu i.

ng(a) và ph m vi(b) nghiên c u

- Hi n tr ng v tình hình s d ng th c n
cái t 50% HF

n sinh tr

ng, phát d c(a) c a bò

BSCL(b).

- M c protein và n ng l

ng(a) c a

ng kh u ph n áp ng kh n ng sinh tr

àn bò cái t 50% HF nuôi t i BSCL(b).
- M c n ng l

ng kh u ph n áp ng kh n ng sinh tr

ng và phát d c(a)

c a àn bò cái t 50% HF nuôi t i BSCL(b).
-

nh h

ng c a m cá tra trong th c n h n h p có n ng l

ng kh n ng sinh tr

ng và sinh s n

(a)

ng cao áp

c a àn bò cái t 50% HF nuôi trong i u

BSCL(b).

ki n nông h

4. Nh ng óng góp m i c a
- Xác

tài

nh m c protein và n ng l

ng thích h p trong kh u ph n n

vào/ngày cho bò cái t lai 50% HF có kh n ng sinh tr
có th ph i gi ng s m vào lúc 14-15 tháng tu i và
i u ki n t n d ng các ngu n ph ph ph m s n có t i
làm ngu n b sung n ng l

ng và phát d c t t nh t
lúc 24-25 tháng tu i trong
BSCL, ch y u m cá tra

ng và bánh d u d a làm ngu n b sung protein và n ng

ng r ti n trong kh u ph n nuôi d

ng bò cái t .

- Vi c s d ng m cá tra trong kh u ph n bò cái t trong nghiên c u
cao n ng l

ng là i m m i, tuy nhiên c n ti p t c nghiên c u nh h

cá tra lên sinh tr

ng phát d c c a bò.

nâng

ng c a m