Hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng hồ chí minh cho sinh viên trường đại học tây bắc

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong bối cảnh đất nước đang hội nhập và phát triển, chúng ta đang
đứng trước thời cơ và vận hội lớn, đồng thời cũng phải đối mặt với nhiều
thách thức. Xu thế hội nhập đang diễn ra trên phạm vi thế giới, sự kiện Việt
Nam trở thành thành viên thứ 150 của tổ chức thương mại thế giới đặt ra đòi
hỏi đất nước phải có nguồn nhân lực trình độ cao với chất lượng tốt, đòi hỏi
nền giáo dục nước nhà phải được cải thiện đáng kể nhằm đáp ứng yêu cầu đào
tạo con người đủ năng lực và bản lĩnh theo kịp hội nhập: con người năng
động, sáng tạo, có bản lĩnh chính trị vững vàng.
Đáp ứng yêu cầu đào tạo nhân lực đó, ngành Giáo dục và Đào tạo cần
trang bị cho người học năng lực tự chủ, phương pháp và thói quen tự học,
phát huy tối đa tiềm năng con người. Thời cơ và vận hội lớn song thách thức
càng gay gắt hơn, sự nghiệp giáo dục và đào tạo Việt Nam hiện nay đang
đứng trước mâu thuẫn giữa yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực trình độ chuẩn
mực với thực trạng lạc hậu về nội dung và phương pháp dạy – học; giữa yêu
cầu đổi mới về phương pháp dạy – học ngày càng hiện đại với sức ỳ của
chính người học.
Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá
VIII đánh giá thực trạng của nền giáo dục nước ta với những tiến bộ rõ nét:
“Trong giáo dục – đào tạo đã xuất hiện một số nhân tố mới. ở nhiều nơi đã
hình thànhphong trào học tập sôi nổi của cán bộ, nhân dân, nhất là thanh
niên. Các loại hình trường lớp từ phổ thông đến đại học đa dạng hơn, tạo
thêm cơ hội học tập cho nhân dân” [21, tr 458]. Tuy nhiên, nghị quyết cũng
đánh giá khách quan những yếu kém bất cập của giáo dục nước ta cả về quy

1


mô, cơ cấu, nhất là về chất lượng và hiệu quả: “Chất lượng và hiệu quả giáo
dục – đào tạo còn thấp. Trình độ kiến thức, kỹ năng thực hành, phương pháp

tư duy khoa học, trình độ ngoại ngữ và thể lực của đa số học sinh còn yếu. Ở
nhiều học sinh ra trường khả năng vận dụng kiến thức vào sản xuất và đời
sống còn hạn chế. Số đông sinh viên tốt nghiệp chưa có khả năng thích ứng
với những biến đổi nhanh chóng trong ngành nghề và công nghệ” [21, tr
460]. Với những đánh giá về thực trạng giáo dục Việt Nam như vậy đã đặt ra
thách thức lớn trong việc đào tạo nguồn nhân lực có trình độ và năng lực đáp
ứng sự phát triển của đất nước trong thời kỳ hội nhập, để vượt qua thách thức
này đòi hỏi lớn ở sự sáng tạo, khả năng cải thiện của các nhà giáo dục, của
các nhà trường, đặc biệt là các trường đại học nhằm tìm tòi những phương
pháp, cách thức nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo.
Thực trạng giáo dục ở miền Núi, vùng sâu, vùng xa còn nhiều khó
khăn, chất lượng giáo dục thấp phản ánh một phần sự chưa đồng bộ, chưa tích
cực trong việc tổ chức dạy và học từ các nhà trường, phản ánh một thực tế
học sinh, sinh viên chưa nâng cao ý thức tự giác học tập, chưa có phương
pháp học tập, tự học một cách hiệu quả, phụ thuộc quá nhiều vào sách vở, tài
liệu, thụ động trong tiếp thu và lĩnh hội tri thức.
Trường Đại học Tây Bắc mới được thành lập (từ tháng 03 năm 2003)
trên cơ sở nâng cấp từ trường Cao đẳng sư phạm Tây Bắc, kinh nghiệm đào
tạo đại học chưa tích lũy được nhiều, đối tượng giáo dục và đào tạo của nhà
trường đa dạng, tổng số sinh viên chính quy năm học 2007 – 2008 là 5821,
được tuyển từ 29 tỉnh thành trong nước trong đó sinh viên là người dân tộc
thiểu số chiếm 32,62%, điểm chuẩn tuyển sinh thấp, năng lực giao tiếp hạn
chế, trình độ sinh viên không đồng đều.

2


Qua thực tiễn thực hiện nhiệm vụ giảng dạy Đại học từ năm 2003 đến
nay, các nhà quản lý và giảng viên của trường đã quan tâm cải tiến phương
pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo của sinh viên song thực tế

chưa thoát ly khỏi việc sử dụng phương pháp giảng dạy truyền thống cố hữu:
giảng viên thuyết trình - đọc - sinh viên nghe, ghi chép lại, sau đó sinh viên
sao chép trong quá trình thi cử mà chẳng có sáng tạo gì hơn những điều giảng
viên đã cung cấp. Đối với các môn khoa học Mác– Lênin được, Tư tưởng Hồ
Chí Minh lại càng khó khăn trong việc thoát ly phương pháp truyền thống
trong giảng dạy, vì vậy, bộ phận lớn sinh viên chưa phát huy tính chủ động
trong việc tìm tòi, mở rộng tri thức, việc hướng dẫn phương pháp tự học cho
sinh viên chưa được giảng viên quan tâm đúng mức, chưa kích thích được
năng lực tự học của sinh viên một cách hiệu quả.
Định hướng nhằm khắc phục thực trạng giáo dục, Hội nghị lần thứ hai
Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII đã đề ra các giải pháp chủ yếu,
trong đó: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối
truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học.
Từng bước áp dụng phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá
trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học
sinh, nhất là sinh viên đại học, phát triển mạnh phong trào tự học, tự đào tạo
thường xuyên và rộng khắp trong toàn dân, nhất là thanh niên” [21, tr 477].
Vươn tới mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực trình độ chuyên
môn giỏi, có bản lĩnh vững vàng, năng động và sáng tạo, cần trang bị cho
người học phương pháp tự học, thức tỉnh ý chí tự học, rèn luyện để việc tự
học trở thành thói quen, thành nhu cầu của sinh viên.

3


Trên tinh thần đó, tác giả lựa chọn đề tài: “Hướng dẫn phương pháp tự
học môn tư tưởng Hồ Chí Minh cho sinh viên trường Đại học Tây Bắc” làm
đề tài luận văn tốt nghiệp cho mình.
2. Lịch sử nghiên cứu đề tài
Bước vào thế kỷ XXI, trước yêu cầu khách quan và cấp thiết về việc

nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, sự quan tâm chỉ đạo của Đảng và
Nhà nước ngày càng cụ thể và sâu sắc, càng kiên quyết hơn, thể hiện sự chỉ
đạo rõ nét trong Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X nêu rõ: “Ưu
tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lượng dạy và học. Đổi mới nội dung,
chương trình, phương pháp dạy và học, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo
viên và tăng cường cơ sở vật chất của nhà trường, phát huy khả năng sáng
tạo và độc lập suy nghĩ của học sinh, sinh viên. Coi trọng bồi dưỡng cho học
sinh, sinh viên khát vọng mãnh liệt xây dựng đất nước giàu mạnh, gắn liền
lập nghiệp bản thân với tương lai của cộng đồng, của dân tộc, trau dồi cho
học sinh, sinh viên bản lĩnh, phẩm chất và lối sống của thế hệ trẻ Việt Nam
hiện đại. Triển khai thực hiện hệ thống kiểm định khách quan, trung thực
chất lượng giáo dục và đào tạo” [23, tr 207].
Trên cơ sở định hướng đó, trong những năm qua các cơ sở giáo dục
quốc dân đã quan tâm nghiên cứu đổi mới phương pháp dạy học theo hướng
tích cực, đã xuất hiện trong thực tế những gương sáng nhà giáo, nhà quản lý
giáo dục, đã có nhiều đề tài nghiên cứu về các biện pháp nâng cao chất lượng
dạy và học theo hướng phát huy sự chủ động, sáng tạo, tích cực từ phía người
học như: vấn đề tự học, phương pháp hướng dẫn tự học, hướng dẫn phương
pháp tự học gắn với những môn học cụ thể, gắn với cơ sở đào cụ thể, hình
thức thể hiện khác nhau, với những yêu cầu và mức độ khác nhau song đều
hướng vào mục đích nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nói chung.

4


Năm 2001, luận văn Thạc sĩ của tác giả Nguyễn Thị Lý với đề tài:
những biện pháp nâng cao kết quả hoạt động tự học của sinh viên trường Cao
đẳng sư phạm Kon Tum.
Năm 2003, tác giả Hoàng Hữu Niềm nghiên cứu hoàn thành luận án
Tiến sĩ với đề tài “Phương pháp hướng dẫn tự học phần cơ sở di truyền học

cho học viên tại các Trung tâm giáo dục thường xuyên”, luận án có đề cập
đến vấn đề hướng dẫn tự học từ khía cạnh của việc tổ chức, quản lý dạy và
học: “là sự hỗ trợ của giảng viên trong việc định hướng, tổ chức và chỉ đạo
nhằm giúp người học tối ưu hoá quá trình tự lực chiếm lĩnh kiến thức, hình
thành kỹ năng, kỹ xảo, thông qua đó để hình thành và phát triển nhân cách
của họ” [32, tr 23].
Năm 2006, luận văn Thạc sĩ của tác giả Đinh Thị Cúc nghiên cứu đề tài
“Hướng dẫn phương pháp tự học phần chủ nghĩa duy vật biện chứng môn
Triết học Mác – Lênin cho sinh viên trường Cao đẳng Kinh tế kỹ thuật –
Thương mại Hà Tây”.
Tư tưởng Hồ Chí Minh là môn học mới được ban hành theo quyết định
số: 35/2003/QĐ-BGD&ĐT ngày 31/07/2003 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và
Đào tạo, là môn học có hệ thống tri thức rộng lớn, đa dạng, phong phú, đặt ra
yêu cầu về sự cần thiết phải phát huy năng lực tự học, tự nghiên cứu của sinh
viên, chính vì vậy, trong những năm qua nhiều giảng viên tại các trường đại
học và cao đẳng cũng đã quan tâm đề xuất việc hướng dẫn sinh viên phương
pháp tự học dưới hình thức là những bài về viết sáng kiến kinh nghiệm,
những báo cáo tại các hội thảo nội bộ.
Giáo sư, Tiến sĩ Phan Ngọc Liên (chủ biên) cùng nhóm biên soạn gồm
những giảng viên trực tiếp giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh, những cán bộ đã
từng tham gia quản lý chuyên môn đã biên soạn tài liệu: “Hướng dẫn học tập

5


tư tưởng Hồ Chí Minh”, cuốn tài liệu này xuất bản năm 2006, đây là cuốn tài
liệu đề cập đến những yêu cầu, nguyên tắc chung của phương pháp học tập
môn Tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học và Cao đẳng, có thể coi là
“bước đột phá” trong việc nghiên cứu, biên soạn phương pháp dạy học Tư
tưởng Hồ Chí Minh, trong tài liệu này các nhà giáo thêm một lần nữa minh

chứng đầy đủ cơ sở khoa học và thực tiễn để đi đến thống nhất chung về sự
cần thiết phải hướng dẫn cho sinh viên phương pháp tự học “Ở Đại học, sinh
viên phải phát huy cao nhất phương pháp tự học, trau dồi phương pháp
nghiên cứu khoa học. Bởi vì, trường Đại học và Cao đẳng là trường cao cấp
dạy người ta tự học” [31, tr 8].
Để chỉ đạo tiến trình đổi mới phương pháp dạy và học, giảm bớt sự
căng thẳng, nhàm chán trong việc dạy và học các môn khoa học Mác - Lênin,
Tư tưởng Hồ Chí Minh, Bộ Giáo dục và Đào tạo có Công văn số
11381/BGDĐT ngày 10 tháng 10 năm 2006 về hướng dẫn việc tổ chức dạy
học các môn khoa học Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh theo hướng thực
hiện 50% thời gian dành cho giảng dạy trên lớp và 50% thời gian dành cho
sinh viên thảo luận, tự học, tự nghiên cứu có hướng dẫn của giảng viên, trong
đó xác định rõ các nội dung hướng dẫn sinh viên tự học tự nghiên cứu, chỉ
đạo các cơ sở đào tạo bắt đầu thực hiện dạy học theo tinh thần công văn này
từ năm học 2006 – 2007, đây là sự chỉ đạo mang tính pháp lý với mục tiêu
hàng đầu là phát huy tinh thần tự giác, sáng tạo của sinh viên, chính thức đặt
vấn đề tự học của sinh viên trở thành sự chủ động và tự giác, đồng thời cũng
đòi hỏi giảng viên phải đặc biệt quan tâm hướng dẫn phương pháp tự học cho
sinh viên và sinh viên không có cách nào tốt hơn là tiếp cận, tìm tòi biện
pháp, phương pháp tự học phù hợp.

6


Năm 2007, tác giả Đoàn Sĩ Tuấn nghiên cứu hoàn thành luận văn Thạc
sĩ với đề tài “Biện pháp phát huy tính tích cực học tập môn tư tưởng Hồ Chí
Minh của sinh viên trường Đại học Hoa Lư”, thông qua nghiên cứu, thực
nghiệm giảng dạy môn Tư tưởng Hồ Chí Minh tại trường Đại học Hoa Lư
(Ninh Bình), tác giả đề tài đề xuất quy trình và điều kiện thực hiện một số
biện pháp phát huy tính tích cực học tập phù hợp với điều kiện cụ thể của sinh

viên một trường Đại học mới thành lập.
Mặc dù Tư tưởng Hồ Chí Minh là môn học mới, song các nhà giáo
trong các trường Đại học, Cao đẳng từ các địa bàn khác nhau đã và đang quan
tâm thiết thực đến việc đổi mới phương pháp dạy học, quan tâm hướng dẫn
người học cách tự học với mong muốn góp phần tìm giải pháp hữu hiệu nâng
cao chất lượng hiệu quả dạy học môn học.
3. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Tiếp tục tiến trình đổi mới, cải tiến phương pháp dạy học các môn học
khác nhau mà các giảng viên ở nhiều cơ sở đào tạo đã nghiên cứu, trước yêu
cầu nâng cao chất lượng dạy học, trong điều kiện cụ thể của trường Đại học
Tây Bắc, từ việc nghiên cứu hoạt động hướng dẫn phương pháp tự học môn
tư tưởng Hồ Chí Minh cho sinh viên trường Đại học Tây Bắc, tổ chức thực
nghiệm và đối chứng tác giả xây dựng quy trình và điều kiện thực hiện các
biện pháp hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí Minh cho
sinh viên nhà trường nhằm góp phần nâng cao chất lượng học tập bộ môn.
Với mục đích đó, đề tài tập trung nghiên cứu hoạt động hướng dẫn
phương pháp tự học chương IV: Tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết dân
tộc, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; chương VI: Tư tưởng
Hồ Chi Minh về đạo đức, nhân văn và văn hoá cho sinh viên trường Đại học
Tây Bắc.

7


4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu hoạt động hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ
Chí Minh cho sinh viên trường Đại học Tây Bắc.
Đề tài lựa chọn chương IV: tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết dân
tộc, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại và chương VI: tư tưởng
Hồ Chí Minh về đạo đức, nhân văn và văn hoá để nghiên cứu và thực nghiệm

hướng dẫn phương pháp tự học cho sinh viên trường Đại học Tây Bắc.
5. Phương pháp nghiên cứu:
Vận dụng phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin làm cơ sở
phương pháp luận cho việc nghiên cứu đề tài.
Sử dụng các phương pháp nghiên cứu chung: Phương pháp lịch sử lôgíc; phân tích - tổng hợp, phương pháp thống kê, phương pháp so sánh,
phương pháp trực quan, phương pháp khảo sát – thực nghiệm, phương pháp
điều tra cơ bản, phương pháp chuyên ngành.
6. Những luận điểm cơ bản và đóng góp của đề tài:
Từ cơ sở lý luận dạy học và thực tế nghiên cứu hoạt động hướng dẫn
phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí Minh cho sinh viên trường Đại học
Tây Bắc đề tài góp phần lý giải và triển khai một số vấn đề sau:
Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc hướng dẫn phương pháp tự
học môn tư tưởng Hồ Chí Minh.
Thực nghiệm hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí
Minh cho sinh viên trường Đại học Tây Bắc.
Hình thành quy trình và điền kiện thực hiện hướng dẫn phương pháp tự
học môn tư tưởng Hồ Chí Minh cho sinh viên trường Đại học Tây Bắc góp
phần nâng cao chất lượng học tập môn học này nói riêng và chất lượng đào
tạo nói chung

8


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC HƯỚNG DẪN
PHƯƠNG PHÁP TỰ HỌC MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
1.1. Cơ sở lý luận của việc hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng
Hồ Chí Minh
1.1.1. Khái niệm hướng dẫn phương pháp tự học
Quá trình dạy học bao gồm hai mặt quan hệ hữu cơ: hoạt động dạy của

giáo viên và hoạt động học của học sinh, trong quan hệ hữu cơ đó tư tưởng
nhấn mạnh vai trò tích cực chủ động của người học, coi người học là chủ thể
của quá trình học tập đã được các nhà giáo dục nhấn mạnh từ lâu, ngay từ thế
kỷ XVII, nhà giáo dục học A. Kômenxki đã chỉ ra rằng giáo dục có mục đích
đánh thức năng lực nhạy cảm, phán đoán đúng đắn, phát triển nhân cách
người học đồng thời ông chỉ rõ cần tìm ra phương pháp cho giáo viên dạy ít
hơn, học sinh học nhiều hơn, như vậy nhà giáo dục này đã lưu tâm đề cao vấn
đề tự học của người học trong quá trình dạy học.
Các nhà giáo dục nổi tiếng như J. Điuây, C. Râugơ đã đề cao nhu cầu,
lợi ích của người học, đề xuất việc để người học lựa chọn nội dung học, tự lực
tìm tòi nghiên cứu. Những thuật ngữ: “giáo dục căn cứ vào người học”, “giáo
dục tập trung vào người học” thực chất là sự giáo dục mà nội dung các quá
trình học tập, giảng dạy được xác định bởi các nhu cầu mong muốn của người
học, đó là những thuật ngữ thông dụng có thể được hiểu là phát huy tự học
của người học.
Ở Việt Nam, hoạt động tự học thực sự được quan tâm nghiên cứu chính
là từ trong tư tưởng và hoạt động cách mạng thực tiễn của Chủ tịch Hồ Chí

9


Minh, theo Người, học tập “phải tự nguyện, tự giác, phải nêu cao tác phong
độc lập suy nghĩ và tự do tư tưởng” [43, tr 499].
Sự chủ động, tự giác, tinh thần học hỏi, cầu tiến bộ và say mê trong học
tập là động lực trực tiếp đảm bảo chất lượng và hiệu quả trong dạy - học. Vấn
đề phát huy tính tích cực chủ động tự học của người học nhằm đào tạo những
con người lao động sáng tạo đã được đặt ra trong ngành giáo dục từ những
năm 1960, từ thời điểm đó trong các trường sư phạm đã nêu cao khẩu hiệu
“biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo”, đó cũng chính là định
hướng mới về tự học.

Nhà giáo Trần Bá Hoành xác định vai trò, tác dụng của tự học: “nếu
bồi dưỡng được ý chí và năng lực tự học thì sẽ khơi dậy được tiềm năng to
lớn trong người học, tạo ra động lực nội sinh vốn có của quá trình học tập,
vượt lên trên các kích thích từ bên ngoài như các biện pháp thi đua khen
thưởng, trách phạt” [29, tr 44].
Trên cơ sở nghiên cứu, tiếp thu những quan niệm của các nhà lý luận
giáo dục đi trước, có thể nêu tổng hợp quan niệm về tự học là: hoạt động học
tập cá nhân có tính độc lập tương đối của người học trên cơ sở phát huy
năng lực tự chủ vốn có của bản thân và sự tương tác của những nhân tố
khách quan nhằm chiếm lĩnh tri thức.
Sự phát triển của cá nhân con người thông qua con đường học tập là từ
tự học có hướng dẫn phát triển đến cái đích của nó là tự học độc lập để khám
phá, sáng tạo, sự phát triển đó có bước đi và tiến trình mang tính quy luật
trong hoạt động tư duy của con người. Từ tự học có hướng dẫn đến tự học độc
lập để khám phá, sáng tạo đã chứa đựng và thể hiện trong nó hệ thống phương
pháp tự học, tự học có hướng dẫn của Thầy tức là quá trình tự học đã có sự

10


ảnh hưởng thiết thực của phương pháp và lối tư duy của Thầy mà người học
lĩnh hội được đạt đến trình độ độc lập suy nghĩ và khám phá, sáng tạo.
Tự học là hoạt động học tập của cá nhân, khi tự học được phổ biến thì
từ kinh nghiệm của những cá nhân sẽ được đúc kết trở thành cách thức, biện
pháp tự học tiếp mang tính xã hội mà chúng ta có thể quan niệm đó là phương
pháp tự học.
Trên cơ sở nghiên cứu, tiếp thu, lĩnh hội quan niệm của các nhà giáo
dục về phương pháp tự học, tác giả nêu quan niệm từ góc độ hoạt động tích
cực và chủ động của người học: phương pháp tự học là hệ thống những cách
thức, biện pháp, phương tiện, con đường mà người học đúc kết được từ thực

tiễn học hỏi kinh nghiệm, được người học lựa chọn và sử dụng trong quá
trình tiếp thu, lĩnh hội và nhận thức hệ thống tri thức cụ thể nhằm đáp ứng
mục tiêu và nhiệm vụ học tập trong kế hoạch đề ra của bản thân, đáp ứng yêu
cầu đào tạo.
Như trên đã đề cập, phương pháp tự học được đúc kết từ thực tiễn học
hỏi kinh nghiệm, từ hoạt động dạy và hoạt động học trong mối quan hệ biện
chứng, quá trình tự học cá nhân phải trên cơ sở sự tác động của nhiều nhân tố
khách quan, sự tác động của các nhân tố khách quan đó chính là định hướng,
là chỉ dẫn về phương pháp. Bàn về vấn đề hướng dẫn phương pháp tự học,
Giáo sư Nguyễn Cảnh Toàn chỉ dẫn rằng “hướng dẫn tự học chủ yếu là
hướng dẫn tư duy trong việc chiếm lĩnh kiến thức, hướng dẫn tự phê bình về
tính cách trong quá trình chiếm lĩnh kiến thức” [49, tr 61].
Phương pháp tự học luôn gắn liền với việc tiếp cận và chiếm lĩnh kho
tàng tri thức mà nhân loại khám phá, tri thức dẫn đường cho người học nhận
thức và đi đến sáng tạo. Bản thân người học không phải ngay từ đầu đã có

11


được phương pháp tự học mà phải dựa vào sự hướng dẫn của người đi trước,
của Thầy, của những người bạn đồng hành.
Hướng dẫn phương pháp tự học thực chất là “dạy cho người học cách
tự học”, là dạy cách nắm bắt và hiểu nội dung tri thức, ngày nay đã và đang
có nhiều tác giả đề cập nghiên cứu vấn đề hướng dẫn phương pháp tự học,
điều đó chứng tỏ xã hội đang thực sự quan tâm đến chất lượng đào tạo con
người, bởi vậy quan tâm thiết thực đến vai trò của tự học, vai trò của hướng
dẫn phương pháp tự học trong việc đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.
Tác giả Đinh Thị Cúc nêu ra quan niệm về việc hướng dẫn phương
pháp tự học ở góc độ hình thành kỹ năng cho người học: “là quá trình giúp
đỡ, hình thành cho người học có được những phương pháp, cách thức tự học,

tự nghiên cứu hợp lý, hiệu quả, qua đó giúp họ không ngừng nâng cao chất
lượng học tập, nghiên cứu khoa học” [16, tr 18].
Từ những quan niệm về hướng dẫn phương pháp tự học dưới nhiều góc
độ của các tác giả nhà giáo đi trước, trong đề tài này nêu ra quan niệm về
hướng dẫn phương pháp tự học trong mối quan hệ giữa chủ thể và đối tượng:
là hoạt động sư phạm của người dạy và người học, trong đó bao hàm sự chỉ
dẫn, định hướng về con đường, về cách thức, biện pháp và sử dụng phương
tiện tự học cho người học nhằm giúp người học chủ động tiếp thu, lĩnh hội
kiến thức, phát huy năng lực, ý chí tự học, hình thành thói quen tự giác học
tập một cách thường xuyên, trên cơ sở đó nâng cao kết quả học tập cá nhân,
thực hiện hoàn thành mục tiêu học tập và nghiên cứu của bản thân, đáp ứng
yêu cầu đào tạo.
Hướng dẫn phương pháp tự học có nhiều cách thức, biện pháp khác
nhau, căn cứ vào đối tượng, nội dung môn học để xác định cách thức và biện
pháp hợp lý, có thể hướng dẫn trực tiếp hoặc hướng dẫn gián tiếp. Thực tế

12


nhiều nhà khoa học, nhà tư tưởng, nhiều chính trị gia thành công trong sự
nghiệp nhờ có phương pháp tự học hợp lý, nhờ kiên trì, nhẫn nại tích hợp, vận
dụng những chỉ dẫn về phương pháp tự học của Thầy, của những người đi
trước, thực tế đó càng minh chứng hướng dẫn phương pháp tự học là rất quan
trọng đối với người học.
Hướng dẫn phương pháp tự học là dạy cho người học kiên trì, nhẫn nại
tìm tòi tư liệu để lĩnh hội kiến thức, vấn đề này đã được lãnh tụ Hồ Chí Minh
thực hiện trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Người, tìm từ những mẩu
chuyện về đời hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh có đoạn viết: “Mỗi ngày,
chín giờ tối công việc mới xong, anh Ba mệt lử, trong khi chúng tôi nghỉ hoặc
đánh bài, anh Ba đọc hay viết đến mười một giờ hoặc nửa đêm” [50, tr 16].

Phương pháp tự học mà Hồ Chí Minh đã từng sử dụng trong hành trình
tìm đường cứu nước là những chỉ dẫn giản dị, rất thực tế, rất tự nhiên có thể
đúc kết, khái quát thành một kiểu, một cách thức để “hướng dẫn phương
pháp tự học”, phổ biến phương pháp tự học cho quảng đại nhân dân, đặc biệt
là cho lớp trẻ. Thực tiễn sinh động về tấm gương tự học của Người chính là
hướng dẫn phương pháp tự học một cách hiệu quả và thiết thực cho người
học, trong đó bao hàm cách lập kế hoạch học tập và ý chí quyết tâm thực hiện
kế hoach, có cách sử dụng cơ sở vật chất hiện có để tự học…mà chúng ta có
thể đưa vào vận dụng trong các nhà trường.
Giáo sư Nguyễn cảnh Toàn, một trong những người đi đầu trong việc
nghiên cứu và phổ biến các phương pháp tự học, hướng dẫn tự học ở nước ta,
từ kinh nghiệm thực tiễn hoạt động khá phong phú trong ngành giáo dục, ông
đã nêu trong các công trình nghiên cứu của mình về tự học rằng: tự học có
hướng dẫn là học mà không giáp mặt Thầy nhưng nhận được sự hướng dẫn

13


của Thầy từ xa; tự học có Thầy nhưng không giáp mặt Thầy trong phần lớn
thời gian học; tự học ở mức cao không có Thầy.
Hướng dẫn phương pháp tự học là dạy cho người học, biết cách thực
hành, ôn luyện để ghi nhớ, khắc sâu kiến thức, Chủ tịch Hồ Chí Minh từ thực
tiễn hoạt động cách mạng đã đúc kết được những bài học kinh nghiệm quý
báu về phương pháp tự học, có truyện kể về việc học Ngoại ngữ khi Người
hoạt động ở nước ngoài rằng: “Sau khi học được nghĩa những từ mới, Người
viết vào một mảnh giấy, dán vào chỗ hay để ý nhất, có khi viết vào cánh tay
để lúc làm việ vẫn học được. Lại cả khi đi đường, Người cũng nhẩm bài học,
ban đêm khi chưa ngủ, Người lấy tay viết mò chữ khó xuống chăn cho kỳ nhớ
mới thôi, và thế là đã học được thêm vài từ mới” [18, tr 116]. Ngày nay,
những kinh nghiệm học tập của người trở thành vấn đề lý luận để hướng dẫn

phương pháp tự học nói chung.
1.1.2. Tính đặc thù của hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ
Chí Minh
1.1.2.1. Đặc điểm của môn tư tưởng Hồ Chí Minh
Mỗi một môn học có đối tượng và nhiệm vụ khác nhau, vì vậy có
những đặc điểm riêng, những đặc điểm sẽ tác động quy định đối với hoạt
động dạy và học môn học, đem đến những sắc thái riêng cho mỗi hoạt động.
Muốn hướng dẫn phương pháp tự học nhằm phát huy tính tích cực học tập
môn học tư tưởng Hồ Chí Minh của sinh viên cần phải nắm vững những đặc
điểm của môn học đó. Đặc điểm của môn học tư tưởng Hồ Chí Minh được
tiếp cận từ mục tiêu, chương trình, giáo trình môn học; thể hiện ở đối tượng,
nhiệm vụ và phương pháp nghiên cưu môn học; thể hiện ở đặc điểm tri thức.
Về mục tiêu của môn học, theo mục tiêu đào tạo của các trường Đại
học và Cao đẳng “Việc học tập chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí

14


Minh là điều cần thiết để nâng cao chất lượng đào tạo, giáo dục bộ môn (đặc
biệt các môn khoa học xã hội nhân văn). Sinh viên sẽ nắm vững hơn những
kiến thức cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, làm cơ
sở phương pháp luận cho việc học tập chuyên ngành khoa học, để vận dụng
kiến thức đã học vào cuộc sống, công tác sau khi tốt nghiệp” [31, tr 8]. Như
vậy, sinh viên nắm được nội dung cơ bản của tư tưởng Hô Chí Minh là quá
trình vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện,
hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam, từ đó củng cố lòng tin vào con đường đi lên
chủ nghĩa xã hội ở nước ta cho sinh viên, nâng cao lòng tự hào về dân tộc, về
Đảng, về Bác Hồ và có ý thức cống hiến, góp phần tham gia xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc trên cương vị, nhiệm vụ được phân công.
Với mục tiêu trên, tư tưởng Hồ Chí Minh vừa thực hiện chức năng

cung cấp tri thức, bồi dưỡng thế giới quan và phương pháp luận cho sinh viên,
từ đó làm cơ sở cho việc học tập các môn khoa học chuyên ngành, vận dụng
kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống và công tác vừa thực hiện chức năng
giáo dục thông qua cung cấp tri thức để xây dựng niềm tin vào lý tưởng độc
lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội trên cơ sở khoa học, góp phần vào việc nâng
cao trình độ giác ngộ chính trị cho người học, đồng thời tư tưởng Hồ Chí
Minh thực hiện chức năng định hướng chính trị và hướng dẫn hoạt động thực
tiễn nhằm cải tạo con người và xã hội.
Chương trình môn học, được ban hành theo Quyết định số
35/2003/QĐ-BGD&ĐT ngày 31/07/2003 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào
tạo gồm 7 chương về nội dung cơ bản, trong đó bao gồm những kiến thức nền
tảng của môn học: Đối tượng nghiên cứu, chức năng, nhiệm vụ, phương pháp;
Nội dung hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh về các lĩnh vực; Sự vận dụng và
phát triển sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh trong công cuộc đối mới hiện nay.

15


Phân phối thời gian môn học gồm 45 tiết trong đó có 22 tiết dành cho giảng
trên lớp, 23 tiết cho xêmina và các hình thức tổ chức dạy học khác.
Giáo trình môn học, Hội đồng Trung ương chỉ đạo biên soạn giáo trình
quốc gia các bộ môn khoa học Mác – Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh được
thành lập theo Quyết định số 255-CT ngày 13/07/1992 của Chủ tịch Hội đồng
Bộ trưởng đã biên soạn giáo trình Quốc gia, trên cơ sở đó Bộ Giáo dục và
Đào tạo biên soạn giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh dùng trong các trường
Đại học và Cao đẳng là giáo trình chính trong dạy và học, đảm bảo quán triệt
mục tiêu của môn học và cụ thể hoá được chương trình, thể hiện tính khoa
học, tính sư phạm, tính thực tiễn.
Về đối tượng môn học, Tư tưởng Hồ Chí Minh bao gồm hệ thống quan
điểm, lý luận về cách mạng Việt Nam trong dòng chảy của thời đại mới mà

cốt lõi là tư tưởng về độc lập dân tộc; về mối quan hệ giữa lý luận và thực tiễn
trong hệ thống tư tưởng cách mạng Hồ Chí Minh; về mối quan hệ biện chứng,
sự tác động qua lại giữa tư tưởng độc lập dân tộc với tư tưởng giải phóng giai
cấp, giải phóng con người, tư tưởng độc lập dân tộc gắn với chủ nghĩa xã hội;
về đại đoàn kết dân tộc, về Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước của dân, do
dân, vì dân, về đạo đức, nhân văn và văn hoá. Đối tượng môn học là kho tàng
di sản quý báu mà Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại, chương trình học tập và
nghiên cứu đối với sinh viên đại học và cao đẳng có giới hạn song đòi hỏi
sinh viên phải phát huy cao tinh thần tự giác học tập mới có thể nắm vững
được kiến thức cơ bản.
Căn cứ vào đối tượng nghiên cứu môn tư tưởng Hồ Chí Minh có nhiệm
vụ làm rõ nguồn gốc, quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí
Minh; nội dung tư tưởng, bản chất cách mạng và khoa học, đặc điểm và các
luận điểm trong hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh; làm rõ vai trò nền tảng, kim

16


chỉ nam hành động của tư tưởng Hồ Chí Minh đối với cách mạng Việt Nam
và giá trị tư tưởng của Người trong kho tàng tư tưởng, lý luận cách mạng thế
giới.
Về phương pháp nghiên cứu môn học, vận dụng phương pháp luận của
chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử làm cơ sở để
nghiên cứu, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh; Quán triệt quan điểm toàn diện
trong tuyên truyền, học tập, nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh; Gắn lý luận
với thực tiễn trong học tập, nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh.
Trên cơ sở nắm chắc mục tiêu, đối tượng, nhiệm vụ môn học có thể xác
định đặc điểm tri thức môn học tư tưởng Hồ Chí Minh, đây là vấn đề có ảnh
hưởng sâu sắc đến việc tìm tòi biện pháp, cách thức hướng dẫn phương pháp
tự học môn học cho sinh viên. Tư tưởng Hồ Chí Minh với tư cách là một khoa

học, có đối tượng và chức năng, nhiệm vụ, phương pháp nghiên cứu riêng và
hệ thống các khái niệm, phạm trù, quy luật, nguyên lý tương ứng. Vì vậy, tri
thức của môn học tư tưởng Hồ Chí Minh có tính đặc thù, cụ thể:
Trước hết, tri thức môn tư tưởng Hồ Chí Minh có sự gắn bó hữu cơ với
tri thức của các bộ môn khoa học Mác – Lênin, Hồ Chí Minh lấy chủ nghĩa
Mác - Lênin làm nền tảng tư tưởng, thế giới quan và phương pháp luận khoa
học cho mọi hoạt động cách mạng của mình; tư tưởng của Người là kết quả
của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn
Việt Nam, là sự phát triển hợp lôgic của chủ nghĩa Mác - Lênin trong thời đại
mới, có thể nói tư tưởng Hồ Chí Minh là chủ nghĩa Mác - Lênin ở Việt Nam.
Thứ hai, tri thức tư tưởng Hồ Chí Minh mang tính lý luận chính trị, là
tư tưởng triết học, là kết quả của việc khái quát, tổng kết kinh nghiệm thực
tiễn ở trình độ tư duy cao, gắn liền với cuộc cách mạng của Việt Nam và cách
mạng thế giới; phản ánh những vấn đề cơ bản có tính quy luật của cách mạng

17


Việt Nam; là nền tảng tư tưởng kim chỉ nam cho hành động của Đảng. Mặt
khác, từ khi hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh luôn luôn phải đối
mặt đấu tranh với những tư tưởng, quan điểm bảo thủ, lạc hậu, những lý luận
sai lầm trong và ngoài nước, bởi vậy tư tưởng Hồ Chí Minh mang giá trị tiến
bộ, điển hình của thời đại.
Thứ ba, tri thức môn tư tưởng Hồ Chí Minh là sự gắn bó chặt chẽ giữa
tư tưởng và hành động, giữa tư tưởng lý luận và cuộc đời thực, có sự gắn bó
hữu cơ của tư tưởng cách mạng, khoa học với phương pháp, phong cách của
hành động thực tiễn của Người. Đứng vững trên quan điểm “thực tiễn” của
học thuyết Mác - Lênin, thấm nhuần triết lý phương Đông trọng “thân giáo”
hơn “thư giáo”, không chủ trương “lập ngôn” lấy “trước tác” làm mục đích
chủ yếu, chính vì thế Hồ Chí Minh trở thành “một nhà lý luận thực tiễn”, tri

thức môn học không chỉ thể hiện qua các tác phẩm, bài viết, bài nói mà còn
thể hiện trong cuộc đời và sự nghiệp hoạt động cách mạng, trong phong cách
sống của Người, thể hiện ở thành quả cách mạng và sự tiến bộ xã hội mà
Người tạo dựng.
Thứ tư, tri thức môn tư tưởng Hồ Chí Minh là hệ thống các quan điểm
toàn diện, phong phú, sâu sắc về những vấn đề của cách mạng Việt Nam được
trình bày trình tự theo một hệ thống chặt chẽ; là sự kết tinh hoa văn hoá dân
tộc và kế thừa giá trị văn hoá nhân loại, phản ánh đa dạng nhiều chiều, nhiều
mặt, nhiều vấn đề của đời sống xã hội, vừa mang tính phổ quát nhân loại, vừa
mang tính đặc thù dân tộc.
Thứ năm, tri thức môn tư tưởng Hồ Chí Minh mang tính quốc tế, tính
thời đại sâu sắc, phản ánh tầm nhìn thời đại của một danh nhân văn hoá kiệt
xuất, một chính khách quốc tế, tư tưởng cách mạng của Người không chỉ bó

18


hẹp trong đấu tranh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc mà là cuộc đấu tranh
cho hoà bình nhân loại.
Thứ sáu, tri thức môn học tư tưởng Hồ Chí Minh mang tính sáng tạo,
thể hiện ở khả năng phân tích và phản ánh đúng đắn bản chất của hiện thực
chính trị - xã hội đương thời; nêu lên được quy luật và xu hướng vận động của
dân tộc gắn liền với quỹ đạo vận động và phát triển của thời đại; là ý tưởng,
mô hình về một xã hội tương lai có đầy đủ cơ sở khoa học, lý luận và thực
tiễn để thực hiện trong thực tế.
Trên cơ sở đặc điểm môn học, tính đặc thù của tri thức môn tư tưởng
Hồ Chí Minh, việc hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí
Minh cũng phải từ tính đặc thù đó để tìm tòi biện pháp vận dụng phù hợp.
1.1.2.2. Tính đặc thù của việc hướng dẫn phương pháp tự học môn học tư
tưởng Hồ Chí Minh.

Từ đặc điểm của môn tư tưởng Hồ Chí Minh, việc hướng dẫn phương
pháp tự học tư tưởng Hồ Chí Minh là: là hoạt động sư phạm của người dạy
trong đó bao hàm sự chỉ dẫn, định hướng đối với người học nhằm giúp người
học chủ động tiếp thu, lĩnh hội và liên kết kiến thức, phát huy năng lực, ý chí
tự học, hình thành thói quen tự giác học tập, lĩnh hội và tích luỹ tri thức môn
tư tưởng Hồ Chí Minh một cách thường xuyên, trên cơ sở đó nâng cao kết
quả học tập bộ môn của người học, thực hiện hoàn thành mục tiêu học tập và
nghiên cứu của bản thân đối với môn học.
Việc hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí Minh cần
đảm bảo đáp ứng yêu cầu về tính đặc thù môn học như sau:
Một là: hướng dẫn sinh viên phương pháp tiếp cận tri thức môn tư
tưởng Hồ Chí Minh trên cơ sở nền tảng hệ thống tri thức các môn khoa học
Mác – Lênin nói chung, trong chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo về điều

19


kiện để học tập môn tư tưởng Hồ Chí Minh nêu rõ việc học tập tư tưởng Hồ
Chí Minh chỉ được thực hiện khi sinh viên đã được học các môn trong hệ
thống tri thức nền tảng như Triết học, Kinh tế chính trị học, Chủ nghĩa xã hội
khoa học. Phải chú ý hướng dẫn người học phương pháp liên kết với hệ thống
tri thức nền tảng, hướng dẫn người học nhận thức một cách đúng đắn các
phạm trù, quy luật của triết học, kinh tế chính trị, quy luật của sự phát triển
lịch sử xã hội từ đó mới có thể nhận thức đầy đủ tư tưởng và thực tiễn hoạt
động của nhà cách mạng Hồ Chí Minh.
Hai là: hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí Minh
phải trên cơ sở hướng dẫn người học phương pháp nắm bắt, nhận thức về lịch
sử phát triển của dân tộc, của cách mạng Việt Nam, gắn với phân tích, đánh
giá các sự kiện lịch sử đảm bảo tính khoa học và tính thực tiễn, phương pháp
vận dụng lý luận cách mạng trong thực tiễn gắn với các giai đoạn lịch sử,

từng điều kiện cụ thể vốn là phương pháp mà Hồ Chí Minh luôn luôn coi
trọng và sử dụng.
Ba là: hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí Minh gắn
với việc trang bị cho sinh viên thế giới quan, nhân sinh quan khoa học và cách
mạng, giúp người học phân tích, nhìn nhận, đánh giá đúng đắn quy luật vận
động và phát triển của lịch sử, xã hội có quy luật, có tiến trình lịch sử lâu dài
và phức tạp, định hướng giúp sinh viên xác định lập trường tư tưởng vững
vàng, xây dựng bản lĩnh chính trị kiên định, tự chủ về kiến thức.
Bốn là: hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí Minh
đảm bảo hướng dẫn người học mở rộng phạm vi tự học, tự nghiên cứu một
cách tổng thể nhiều môn khoa học, các lĩnh vực khác của đời sống thực tiễn
trong xã hội, hướng dẫn sinh viên tự làm giàu vốn hiểu biết của bản thân

20


nhằm mở rộng tầm nhìn, khả năng chinh phục và chiếm lĩnh kho tàng tri thức
nhân loại.
Năm là: hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí Minh
gắn với việc hình thành cho sinh viên ý thức và thói quen học hỏi, lĩnh hội, kế
thừa những giá trị cơ bản trong hệ tư tưởng lý luận của các chính trị gia tiến
bộ trên thế giới, nhận thức đúng đắn xu thế vận động và biến đổi của thời đại,
nhận thức và tôn trọng quy luật khách quan, nhằm phát triển tư duy độc lập,
sáng tạo, hình thành những ý tưởng mới, cách làm mới nhằm góp phần lý giải
những vấn đề bức xúc hiện nay trong xã hội.
Sáu là: hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí Minh
nhằm định hướng cho sinh viên nuôi dưỡng ý chí, quyết tâm nắm thật vững tri
thức cơ bản cốt lõi, vươn tới khả năng vận dụng, ứng dụng tri thức, hiểu biết
về tư tưởng và thực tiễn hoạt động của Hồ Chí Minh, noi gương Người, học
cách của Người để giải quyết những vấn đề đặt ra trong đời sống thực tế, coi

đó là bài học lớn mà chính sinh viên phải được bồi dưỡng từ việc học tập nội
dung tư tưởng, hoạt động cách mạng và phương pháp cách mạng của lãnh tụ
Hồ Chí Minh.
1.1.3. Vai trò của việc hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ
Chí Minh
Trong công tác giáo dục và đào tạo, ngoài chuyên ngành khoa học cơ
bản còn có phương pháp dạy học mộ môn tương ứng với nội dung khoa học
cơ bản, phương pháp dạy học bộ môn tìm hiểu, nghiên cứu, xác lập các
nguyên tắc giảng dạy, học tập bộ môn trên cơ sở các quy luật của hoạt động
giáo dục, đào tạo của Thầy và Trò, như vậy “Một trong những nhiệm vụ quan
trọng của phương pháp dạy học bộ môn là hướng dẫn việc học tập, nghiên
cứu của học sinh, sinh viên” [31. tr 9].

21


Nhận thức rõ tính đặc thù trong việc hướng dẫn phương pháp tự học
môn tư tưởng Hồ Chí Minh, trên cơ sở đó hướng dẫn phương pháp tự học
môn học đảm bảo hiệu quả tức là đã góp phần tạo được sự chuyển biến trong
việc nâng cao chất lượng học tập bộ môn từ sự chuyển biến trong ý thức, thái
độ học tập, kết quả học tập môn học của sinh viên, đến sự chuyển biến trong
việc tìm tòi phương pháp vận dụng kiến thức môn học thành hành động trong
việc rèn luyện nhân cách, xây dựng bản lĩnh, lập trường, bồi dưỡng ý chí của
bản thân.
Xác định vai trò của hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ
Chí Minh tr ên cơ sở hướng tới đạt được mục tiêu của môn học, cụ thể ở một
số tiêu chí sau:
Một là, hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí Minh góp
phần chuyển biến thái độ học tập của sinh viên đối với môn học như cần cù,
siêng năng hơn, có kỷ luật hơn trong học tập; có nhu cầu mở rộng hiểu biết

về tri thức môn học; mong muốn được giới thiệu thêm tài liệu thamm khảo,
thông tin, tư liệu mới để tự học; mong muốn được hướng dẫn phân tích mở
rộng kiến thức đã được tiếp thu…, giúp sinh viên phát huy được tính tích cực
trong việc tìm tòi tư liệu học tập, chủ động nắm bắt tri thức, nền tảng lý luận
một cách có hệ thống, trình tự và lôgíc, đảm bảo không bị rỗng kiến thức. Từ
ý thức thái độ học tập của sinh viên có sự chuyển biến bản thân sinh viên nắm
vững hệ thống tri thức môn học, mở rộng, hiểu sâu sắc tri thức làm nền tảng
cho việc học tập tốt môn học.
Hướng dẫn phương pháp tự học là dạy cho người học biết lập kế hoạch
tự học cho bản thân, đây cũng là biện pháp hữu ích trong hướng dẫn phương
pháp tự học. Có câu chuyện kể về lãnh tụ Hồ Chí Minh tự học khi ở Thái Lan
rằng: “Thầu Chín cổ động cho mọi người trong cơ quan hợp tác học chữ

22


Xiêm, khi đặt chương trình Thầu Chín đề ra trong thời gian đầu mỗi ngày học
10 chữ thôi, về sau tăng dần lên, mọi người chê ít cho rằng nhất định mình
học được. Chưa đầy 3 tháng, Thầu Chín đã xem được báo Xiêm, còn những
người khác chỉ vồ vập, hăng hái lúc đầu, về sau dần dần bữa đực bữa cái, kết
quả là chữ lại theo Thầy” [25. tr 16]. Tính kế hoạch trong tự học của lãnh tụ
Hồ Chí Minh là bài học sâu sắc cho chúng ta về việc nhận thức đúng đắn vai
trò của hướng dẫn phương pháp tư học.
Hai là, hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí Minh góp
phần kích thích tinh thần say mê, hứng thú học tập của sinh viên, có thể nói
trong mỗi con người vốn đã tồn tại khả năng say mê, hứng thú song ham mê,
hứng thú đó được khơi dậy có lúc bởi những tác động của yếu tố khách quan.
Trong việc học tập môn tư tưởng Hồ Chí Minh bản thân sinh viên khi đã đạt
mục tiêu tiếp cận khối lượng tri thức và nắm vững tri thức đó thì tinh thần say
mê, hứng thú trong học tập sẽ được khơi dậy, được phát huy cao đồng thời

cũng từ say mê, hứng thú học tập môn học sinh viên vươn tới rèn luyện thói
quen học tập một cách tự giác, mở rộng khả năng độc lập, sáng tạo, tự tìm tòi
phương pháp, kỹ năng vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào việc lý giải những
vấn đề nhận thức, giải quyết những vấn đề đặt ra trong thực tiễn cuộc sống,
gắn kết lý luận với thực tiễn, tư tưởng và hành động.
Hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí Minh không
những giúp sinh viên nắm vững tri thức tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm phục vụ
nâng cao kết quả học tập mà còn là khích lệ sinh viên quyết tâm, phấn đấu
vận dụng tri thức góp phần vào việc cải tạo thực tiễn xã hội trên cơ sở phân
tích, đánh giá đúng đắn quy luật vận động và phát triển của lịch sử. Đó cũng
chính là một mục tiêu cần đạt của việc học tập tư tưởng Hồ Chí Minh trong

23


nhà trường, mục tiêu giáo dục và hình thành kỹ năng sống cho sinh viên trên
cơ sở hướng dẫn sinh viên phương pháp tự học.
Ba là, hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí Minh góp
phần hình thành nhân sinh quan, thế giới quan khoa học cho sinh viên, bất cứ
việc dạy học môn học nào cũng đều vươn tới cải biến và phát triển nhận thức
của con người từ đó cải tạo thực trạng xã hội. Sinh viên nắm vững tri thức tư
tưởng Hồ Chí Minh là một bước của sự phát triển nhận thức khoa học, từ
bước phát triển của nhận thức ấy bản thân sinh viên kế thừa và rèn luyện
phong cách tư duy, phương pháp phân tích thế giới khách quan theo phương
pháp Hồ Chí Minh, noi gương Người xây dựng nhân cách, lối sống, nếp sống
mới phù hợp với điều kiện thực tế. Sự hình thành tư duy và nhân cách mới
của sinh viên biểu hiện ở quan niệm đúng đắn về về con người, đánh giá con
người đúng với bản chất, đánh giá nhìn nhận một cách khoa học về vạn vật
trong thế giới khách quan, ở việc biết học tập, kế thừa để vận dụng nhân cách
cao quý trong sáng lành mạnh của lãnh tụ Hồ Chí Minh nhằm xây dựng nhân

các bản thân. Đó là mục tiêu đích thực của việc hướng dẫn tự học môn tư
tưởng Hồ Chí Minh.
Tóm lại, sự chuyển biến tích cực trong kết quả học tập của sinh viên
trên cả phương diện nhận thức, kỹ năng tư duy và phương pháp hành động,
nhăm xây dựng và hình thành nhân cách của những con người mới năng
động, sáng tạo cho sinh viên chính là mục tiêu cơ bản của việc hướng dẫn
phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí Minh, điều này đồng nghĩa với
việc đánh giá đúng vai trò, tác dụng của việc hướng dẫn phương pháp tự học
môn học này nói riêng và các môn học nói chung, từ đó đòi hỏi mỗi giảng
viên, mỗi sinh viên đều phải thật sự quan tâm.

24


1.2. Thực tiễn việc hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí
Minh ở trường Đại học Tây Bắc
1.2.1. Về hướng dẫn phương pháp tự học môn tư tưởng Hồ Chí Minh của
giảng viêc
Môn tư tưởng Hồ Chí Minh được đưa vào chương trình đào tạo đại học
và cao đẳng từ năm học 2003 – 2004, trường Đại học Tây Bắc tại thời điểm
đó là năm học đầu tiên được thực hiện nhiệm vụ đào tạo đại học, đội ngũ
giảng viên nói chung, giảng viên các môn khoa học Mác – Lênin nói riêng
thiếu về số lượng, chất lượng chưa chuẩn hoá, phân công giảng dạy các môn
khoa học Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh rất khó khăn, điều này có ảnh
hưởng đến chất lượng dạy học, trong điều kiện đó đặt ra yêu cầu rất thiết thực
là phải quan tâm đặc biệt đến việc hướng dẫn phương pháp tự học cho sinh
viên, tăng cường phát huy sự chủ động, tính tự giác học tập, nghiên cứu của
sinh viên, bản thân sinh viên phải coi việc tự học chính là một trong những
biện pháp để nâng cao chất lượng hiệu quả học tập của mình. Thực tế trong
điều kiện giảng viên phải giảng dạy với khối lượng quá nhiều khó tránh khỏi

sự chủ quan, đôi khi dạy cho xong chương trình khó kiểm định về chất lượng
thực, đồng thời chính giảng viên ít có điều kiện cạnh tranh về chất lượng
giảng dạy.
Từ khi chính thức được giao nhiệm vụ đào tạo đại học, trước yêu cầu
lớn về việc nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo đáp ứng nhu cầu xã hội
thời kỳ hội nhập và phát triển, trên cơ sở sự chỉ đạo của cấp uỷ, nhà trường đã
quan tâm sâu sát, thiết thực đến việc đổi mới phương pháp dạy học theo tinh
thần biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo, đã tạo điều kiện thuận
lợi để giảng viên tham gia tập huấn chuyên môn, tập huấn về đổi mới phương
pháp, tổ chức thội thảo về giảng dạy các môn khoa học Mác – Lênin và tư

25