Một đánh giá về các cấu trúc lựa chọn chi trả dịch vụ hệ sinh thái PES ở vườn quốc gia mũi cà mau

Thị trường dịch vụ hệ sinh thái: Một đánh
giá về các cấu trúc lựa chọn chi trả dịch vụ
hệ sinh thái (PES) ở Vườn quốc gia Mũi Cà
Mau
Linus Hasselström
Enveco Ltd.


Câu hỏi chính
• Tại sao chúng ta muốn thị
trường?
• Vai trò của chính sách là gì?
• Điều kiện ban đầu cần thiết là
gì?
• Tiềm năng thị trường ở Mũi Cà
Mau là gì?
• Lựa chọn tiềm năng về PES đất
ngập nước ở Việt Nam là gì?


Báo cáo FORES 2012
• Báo cáo tập trung vào cách thức mở
rộng việc sử dụng thị trường
• Xuất bản vào tháng 6 năm 2012
• Là nền tảng của 90 phút thảo luận bàn
tròn tại Hội nghị UNCSD (Rio+20)

Scott Cole

+46702532883
www.eesweden.com

Linus Hasselström

+46704987820
www.enveco.se

Fanny Engkvist

+46701482835
www.fores.se

Tore Söderqvist

+46704937473
www.enveco.se


DỰ ÁN:
Thí điểm mô hình chi trả
hệ sinh thái đất ngập
nước ven biển ở
VQGMCM trong bối cảnh
biến đổi khí hậu và góp
phần xoá đói giảm nghèo
cho cộng đồng địa
phương
ĐỐI TÁC:
Cục BTĐDSH
ISPONRE
MONRE

FORWET
FORES
EnviroEconomics Sweden
(Enveco subcontracted by EES)
Daxam


Thị trường – thị trường là gì?
Các giao dịch giữa người mua và người bán có lợi cho cả
hai

Hai đặc điểm
quan trọng:
1.tự nguyện
2.gắn với ưu
đãi


Ngân hàng bảo tồn/sinh cảnh ở California (Madsen et al 2010)
• Người mua: Nhà đầu tư xây dựng phải bồi thường cho các thiệt
hại môi trường (vd: đất ngập nước)
• Người bán: Doanh nghiệp đầu tư vào phục hồi vùng đất ngập
nước và bán ’tín dụng bồi thường‘cho các nhà đầu tư xây dựng và
các tổ chức khác

www.fores.se


Thị trường giải quyết vấn đề phú dưỡng ở biển Baltic (Zandersen et al 2009)
• NGƯỜI MUA: nhà máy xử lý nước thải phải giảm lượng phát thải

nitrogen
• NGƯỜI BÁN: Người nuôi sò giúp hấp thụ lượng nitrogen

www.fores.se


Thị trường nước sạch ở Pháp (Perrot-Maitre, 2006)
•NGƯỜI MUA: Nhà sản xuất nước khoáng, đơn vị muốn tránh các nguồn
nước bị ô nhiễm
•NGƯỜI BÁN: Những người nông dân thay đổi phương thức canh tác
của họ

www.fores.se


Thị trường dịch vụ hệ sinh thái rừng
(Tỉnh Lâm Đồng, Việt Nam)

• Người trả tiền: Nhà máy thủy điện, công ty cấp nước,
ngành du lịch
• Người cung cấp dịch vụ: Người dân địa phương

www.fores.se


Tổng quan công cụ chính sách
1. Quy định trực tiếp
2. Thông tin
3. Hỗ trợ nghiên cứu & phát triển
4. Công cụ dựa vào động cơ (”công cụ kinh tế”)

• Thị trường dịch vụ hệ sinh thái thuộc Hạng mục 4
• …là một trong nhiều công cụ chính sách
• …và hỗ trợ hơn là thay thế các công cụ khác


Tại sao lại phải thị trường?
Lý do kinh tế
•Phần thưởng cho những người cải thiện dịch vụ hệ sinh thái
(ví dụ trồng cây)
•Trừng phạt những người phá hoại ES (phá cây)
•Bảo vệ môi trường với chi phí thấp nhất cho xã hội
Lý do chính trị ở Việt Nam
•Luật Đa dạng sinh học 2008
•Nghị định 99 khuyến khích cách tiếp cận dựa vào thị
trường, 2010
•Chiến lược Đa dạng sinh học đến năm 2030 của Việt
Nam


What nhân
creates
andradrives
markets?
Những
tố tạo
và điều
khiển
thị trường?

Những nhân tố tạo ra và
điều khiển thị trường ?
Nguyên tắc tuân thủ
•ví dụ: Ngân hàng bảo
tồn môi trường sống ở
California, thị trường
dịch vụ hệ sinh thái rừng
ở Việt Nam
•Dựa vào các quy định
của chính phủ
•Phụ thuộc rất nhiều vào
mức độ của các mục tiêu
môi trường do chính phủ
đề ra


Những nhân tố tạo ra và
định hướng thị trường ?
Nguyên tắc tuân thủ
•ví dụ: Ngân hàng bảo
tồn môi trường sống ở
California, thị trường
dịch vụ hệ sinh thái rừng
ở Việt Nam
•Dựa vào các quy định
của chính phủ
•Phụ thuộc rất nhiều vào
mức độ đặt ra các mục
tiêu môi trường của

chính phủ

Kinh phí từ thuế người
dân đóng
•ví dụ: Trợ cấp cho
người nuôi sò
•Phụ thuộc rất nhiều vào
nguồn thu thuế


Những nhân tố tạo ra và
điều khiển thị trường ?
Nguyên tắc tuân thủ
•ví dụ: Ngân hàng bảo
tồn môi trường sống ở
California, thị trường
dịch vụ hệ sinh thái rừng
ở Việt Nam
•Dựa vào các quy định
của chính phủ
•Phụ thuộc rất nhiều vào
mức độ đặt ra các mục
tiêu môi trường của
chính phủ

Kinh phí từ thuế người
dân đóng
•ví dụ: Trợ cấp cho
người nuôi sò
•Phụ thuộc rất nhiều vào

nguồn thu thuế

Tình nguyện
•ví dụ: nước uống ở
Pháp
•Phụ thuộc vào việc nếu
dịch vụ hệ sinh thái cung
ứng lợi ích cá nhân
•hoặc tấm lòng từ thiện
và bác ái


Kết luận - điều kiện tiền đề cho thị trường
Báo cáo đưa ra nhiều kết luận nhấn mạnh tầm quan
trọng của:
Sự đo lường được (measurability)
Các quy định rõ ràng cho thị trường (”sự chấp nhận
của xã hội”)
Năng lực thể chế
Quyền sở hữu


Khuyến nghị chính sách
 Các chính phủ phải xác định rất rõ cấu trúc thị trường-cả mục
tiêu thị trường và 'quy tắc của cuộc chơi' nhưng không nên
can thiệp quá nhiều vào hoạt động của thị trường
 Nghiên cứu xác định mười khuyến nghị cho các chính phủ. Ví
dụ:
 Thúc đẩy nhu cầu/cung ứng
 Giảm chi phí giao dịch

 Duy trì các chính sách quy định khác
 Thông tin tới các thành phần thị trường (về dịch vụ hệ sinh thái và cơ
chế thị trường)
 Thực hiện các nghiên cứu điển hình/thị trường thí điểm và đánh giá kết
quả thí điểm trước khi nhân rộng

www.fores.se


Mô tả dự án

I.

Xây dựng mô hình sinh kế
(20 hộ dân)
II. Xây dựng cơ chế chi trả
dịch vụ môi trường.
III. Tăng cường năng lực và
nâng cao nhận thức
IV. Tạo dựng mối quan hệ đối
tác lâu dài

1
8


Đóng góp của đối tác

FORWET (Viet Nam)
•Xây dựng mô hình sinh kế & mô hình chi trả

cho dịch vụ môi trường (PES)

FORES (Thụy Điển)
• Đánh giá mô hình PES & kiến nghị giải pháp
thay thế PES
– Xác định các dịch vụ hệ sinh thái & các giá trị của
chúng
– Xác định các lợi ích của thị trường
– Tập trung vào Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau, nhưng bổ
sung kinh nghiệm của quốc tế về PES


Đầu ra dự án của FORES
1. Đánh giá năng lực (Hoạt động 3.1)
2. Sử dụng đất (Điều 2.8)
3. Nghiên cứu tại chỗ về tác động của biến đổi khí
hậu (Điều 2.1)
4. Đánh giá dịch vụ hệ sinh thái (Điều 2.6)
5. Xác định giá trị đất ngập nước ven biển (Điều 2.7)
6. Nghiên cứu điển hình quốc tế về PES (Điều 2.3)
7. Báo cáo đề xuất các lựa chọn cấu trúc PES (Điều
2.12)
Dự thảo  Cuối tháng 10
Cuối cùngl  Tháng 11


Báo cáo lựa chọn cấu trúc
PES
Mục tiêu
1.Đề xuất lựa chọn cấu trúc PES ở VQGMCM

2.Xác định tiêu chí kinh tế để đánh giá PES
3.Đánh giá các lựa chọn PES bằng các tiêu chí
4.Kiến nghị hoạt động tiếp theo ở VQGMCM

www.fores.se


Làm thế nào để xác định các cấu trúc PES?
Dịch vụ hệ
sinh thái

Hàng hóa kinh
tế

1. Cung cấp

Đồ ăn, gỗ, cá

2. Hấp thụ
carbon

Điều hòa khí hậu

3. Giảm thiểu bão

Bảo vệ nhà, công trình

4. Phòng chống xâm
Bảo vệ nước uống,
nhậm mặn vào các

nước cho tưới tiêu
tầng nước ngầm
5.Đa dạng sinh học

Khả năng phục hồi hệ
sinh thái cho du lịch

6. Chất lượng thẩm Du lịch và giá trị văn
mỹ/phong cảnh
hóa


04 cấu trúc PES lựa chọn:
PES #1a – Sinh kế nuôi trồng thuỷ sản &
Nông nghiệp
PES #1b – Sinh kế du lịch sinh thái/ở cùng
với người dân
PES #2 – Truyền thống khi Nhà nước là
người mua
PES #3 – Thị trường Cacbon
PES #4 – Nhãn sinh thái


Tại sao 4 lựa chọn thay thế PES
này?
•

Thể hiện khả năng thực hiện PES

•

Thể hiện khả năng của người mua & người bán

•

Bao gồm nhiều dịch vụ hệ sinh thái ở VQGMCM

•

Thực hiện ở nhiều phạm vi địa lý khác nhau
 Địa phương
 Quốc gia
 Toàn cầul

•

Thể hiện khả năng kết hợp các cấu trúc PES


PES #1a –

Nuôi trồng thuỷ sản & Nông
nghiệp