Quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh hà nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.69 MB, 98 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------o0o---------
PHẠM THỊ THU HÀ
QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
Hà Nội - 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
-----------------
PHẠM THỊ THU HÀ
QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ NAM
Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế
Mã số: 60 34 04 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ THỊ HỒNG ĐIỆP
XÁC NHẬN CỦA
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CHẤM LUẬN VĂN
Hà Nội - 2015
LỜI CAM ĐOAN
Luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản lý kinh tế với đề tài “Quản lý nhà
nước đối với doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam” được tác giả viết dưới
sự hướng dẫn của TS. Lê Thị Hồng Điệp.
Trong quá trình viết luận văn, tác giả có tham khảo, kế thừa và sử dụng
tư liệu như cuốn sách chuyên ngành, luận văn, tài liệu quy hoạch, kế hoạch …
theo danh mục tài liệu tham khảo. Tác giả xin cam đoan đây là công trình
nghiên cứu của riêng mình và hoàn toàn chịu trách nhiệm về cam đoan của
mình.
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và rèn luyện tại trường Đại học kinh tế - Đại
học Quốc gia Hà Nội, được sự nhiệt tình giảng dạy của các thầy, cô trong
trường Đại học kinh tế đã trang bị cho tác giả những kiến thức cơ bản về
chuyên môn, tạo cho tác giả hành trang vững chắc trong công tác sau này.
Trong quá trình nghiên cứu và làm luận văn, tác giả đã nhận được sự
quan tâm giúp đỡ nhiệt tình của bạn bè, đồng nghiệp và nhà trường. Tác giả
xin bày tỏ lòng biết ơn đến TS. Lê Thị Hồng Điệp, người đã trực tiếp hướng
dẫn, tận tình chỉ bảo, định hướng và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất trong
suốt thời gian tác giả thực hiện nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp đã động viên và
giúp đỡ cung cấp tư liệu, tài liệu hữu ích cho tác giả để phục vụ đề tài nghiên
cứu luận văn này.
Xin trân trọng cảm ơn!
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................... i
DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................ ii
DANH MỤC HÌNH .................................................................................. iii
MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN
ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP
TRÊN ĐỊA BÀN CẤP TỈNH ..................................................................... 5
1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu ................................................................ 5
1.1.1. Các tài liệu và công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài ........ 5
1.1.2. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu ............................................. 9
1.2. Những vấn đề cơ bản về quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp trên
địa bàn cấp tỉnh ............................................................................................ 10
1.2.1. Khái quát về doanh nghiệp ............................................................ 10
1.2.2. Công tác quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ......................... 14
Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CƢ́U ........................................... 30
2.1. Phƣơng pháp luận và cách tiếp cận nghiên cứu ................................... 30
2.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin ............................................................ 30
2.3. Phƣơng pháp xƣ̉ lý dƣ̃ liê ̣u.................................................................... 34
2.3.1. Phương pháp thống kê ................................................................... 34
2.3.2. Phương pháp thống kê mô tả ......................................................... 35
2.3.3. Phương pháp phân tích tổ ng hợp................................................... 35
Chƣơng 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI
VỚI DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ NAM GIAI ĐOẠN
2010 – 2015 ............................................................................................. 36
3.1. Một số đặc điểm chung của tỉnh Hà Nam có ảnh hƣởng đến sự ra đời
và phát triển doanh nghiệp ........................................................................... 36
3.1.1. Điều kiện tự nhiên .......................................................................... 36
3.1.2. Dân số và lao động........................................................................ 36
3.1.3. Tình hình kinh tế - xã hội .............................................................. 37
3.2. Khái quát tình hình phát triển doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam ..... 37
3.2.1. Số lượng và loại hình doanh nghiệp đăng ký kinh doanh .............. 37
3.2.2. Cơ cấu ngành nghề hoạt động và phân bố doanh nghiệp ............. 41
3.2.3. Tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp ........ 43
3.3. Bộ máy quản lý nhà nƣớc trực tiếp đối với doanh nghiệp trên địa bàn
tỉnh Hà Nam ................................................................................................. 45
3.3.1. UBND tỉnh ...................................................................................... 45
3.3.2. Sở Kế hoạch và Đầu tư................................................................... 45
3.3.3. Cục Thuế tỉnh ................................................................................. 46
3.3.4. Thanh tra tỉnh ................................................................................. 46
3.3.5. Công an tỉnh ................................................................................... 47
3.3.6. UBND các huyện, thành phố .......................................................... 47
3.3.7. Các cơ quan quản lý chuyên ngành khác của tỉnh ........................ 48
3.4. Tình hình quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp tại tỉnh Hà Nam .... 48
3.4.1. Việc hoạch định chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, cơ chế chính
sách phát triển doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam ....................... 48
3.4.2. Tổ chức thực hiện các quy định của pháp luật liên quan đến công tác
quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp; xây dựng quy chế quản lý doanh
nghiệp ........................................................................................................ 53
3.4.3. Việc khuyến khích, hỗ trợ tạo môi trường hoạt động cho doanh
nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam ............................................................. 56
3.4.4. Công tác kiểm tra, thanh tra, hậu kiểm, giám sát và xử lý vi phạm
đối với doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam ..................................... 60
3.5. Đánh giá công tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh
Hà Nam......................................................................................................... 66
3.5.1. Những kết quả đạt được trong công tác quản lý nhà nước đối với
doanh nghiệp ............................................................................................ 66
3.5.2. Những hạn chế trong công tác quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp69
3.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong công tác quản lý nhà nước
đối với doanh nghiệp ................................................................................ 69
Chƣơng 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ
NƢỚC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ NAM
TRONG THỜI GIAN TỚI ....................................................................... 72
4.1. Định hƣớng phát triển doanh nghiệp tỉnh Hà Nam đến năm 2020 ...... 72
4.2. Quan điểm, mục tiêu quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp trên địa
bàn tỉnh Hà Nam trong thời gian tới ............................................................ 73
4.2.1. Quan điểm về quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ................. 73
4.2.2. Mục tiêu quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp ......................... 75
4.3. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp
trên địa bàn tỉnh Hà Nam trong thời gian tới............................................... 75
4.3.1. Nhóm giải pháp hoàn thiện việc hoạch định chiến lược, quy
hoạch, kế hoạch, cơ chế chính sách phát triển doanh nghiệp trên địa
bàn tỉnh Hà Nam ..................................................................................... 75
4.3.2. Tổ chức thực hiện các quy định của pháp luật có liên quan đến
quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp; hoàn thiện quy chế phối hợp của
các cơ quan chức năng để quản lý doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà
Nam........................................................................................................... 77
4.3.3. Nhóm giải pháp về tăng cường khuyến khích, hỗ trợ pháp lý, tạo
môi trường hoạt động cho doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam....... 78
4.3.4. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm tra, thanh tra, hậu
kiểm giám sát doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam ...................... 80
4.4. Kiến nghị............................................................................................... 81
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 85
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
STT
Ký hiệu
Nguyên nghĩa
1
APEC
Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dƣơng
2
ASEAN
Hiệp hội các nƣớc Đông Nam Á
3
DNNN
Doanh nghiệp nhà nƣớc
4
DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa
5
ĐKKD
Đăng ký kinh doanh
6
FDI
Doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài
7
GDP
Tổng sản phẩm trong nƣớc
8
GRDP
Tổng sản phẩm trong tỉnh
9
HTX
Hợp tác xã
10
NBRS
Hệ thống Thông tin đăng ký doanh nghiệp quốc gia
11
TNHH
Trách nhiệm hữu hạn
11
UBND
Ủy ban nhân dân
12
PCI
Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh
13
WTO
Tổ chức Thƣơng mại thế giới
i
DANH MỤC BẢNG BIỂU
STT
Bảng
1
Bảng 2.1
2
Bảng 3.1
3
Bảng 3.2
4
Bảng 3.3
5
Bảng 3.4
Nội dung
Thu thập thông tin thứ cấp
Doanh nghiệp thành lập mới giai đoạn 2010 –
2015 của tỉnh Hà Nam
Doanh nghiệp giải thể, ngừng hoạt động giai
đoạn 2010-2015 của tỉnh Hà Nam
Phân bố doanh nghiệp tỉnh Hà Nam theo địa
bàn đến 30/6/2015
Bảng xếp hạng chỉ số PCI tỉnh Hà Nam giai
đoạn 2010 - 2014
ii
Trang
32
40
41
42
67
DANH MỤC HÌNH
STT
Hình
1
Hình 1.1
2
Hình 1.2
3
Hình 3.1
4
Hình 3.2
Nội dung
Hệ thống cơ quan quản lý nhà nƣớc về doanh
nghiệp
Sơ đồ cơ quan quản lý nhà nƣớc theo vòng đời
doanh nghiệp
Các loại hình doanh nghiệp tỉnh Hà Nam đến
30/6/2015
Cơ cấu ngành nghề doanh nghiệp tỉnh Hà
Nam đăng ký hoạt động đến 30/6/2015
iii
Trang
21
38
38
42
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Doanh nghiệp là nhân tố quan trọng, quyết định đến sự chuyển dịch cơ
cấu kinh tế của nền kinh tế quốc dân, là nhân tố đảm bảo cho việc thực hiện
các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc. Có thể nói, doanh nghiệp
không những quyết định sự phát triển bền vững về mặt kinh tế mà còn đảm
bảo sự ổn định và lành mạnh hoá các vấn đề xã hội của đất nƣớc.
Trong những năm qua, doanh nghiệp tỉnh Hà Nam đã có những bƣớc
phát triển nhanh chóng cả về số lƣợng và chất lƣợng. Năm 1997 (tái lập tỉnh
Hà Nam), số lƣợng doanh nghiệp của tỉnh Hà Nam chỉ có 98 doanh nghiệp thì
đến ngày 30/6/2015, số doanh nghiệp đã đạt 3.629 doanh nghiệp. Doanh
nghiệp đã có những đóng góp quan trọng vào việc duy trì tốc độ tăng trƣởng
cao và ổn định kinh tế - xã hội của tỉnh Hà Nam.
Công tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà
Nam thời gian qua có nhiều chuyển biến tích cực, kết quả: Thông tin về
doanh nghiệp sau khi cấp Giấy chứng nhận đăng ký thành lập đã đƣợc cơ
quan đăng ký kinh doanh gửi đến cơ quan Công an, Cục thuế, Cục Thống kê,
các Sở quản lý chuyên ngành, Ủy ban nhân dân (UBND) các cấp. Các doanh
nghiệp có vi phạm, nhất là doanh nghiệp bị xử lý thu hồi Giấy chứng nhận
đăng ký doanh nghiệp đã đƣợc thông báo trên Website của Sở Kế hoạch và
Đầu tƣ,... Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp hiện
nay còn nhiều hạn chế, bất cập. Hàng năm, số lƣợng doanh nghiệp của tỉnh
ngày càng gia tăng dẫn đến việc quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp càng
gặp nhiều khó khăn hơn, đặc biệt là quản lý doanh nghiệp sau khi đƣợc cấp
giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.
1
Công tác quản lý doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam hiện nay đƣợc
thực hiện theo quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2005 (nay được thay thế
bởi Luật Doanh nghiệp năm 2014) và các văn bản hƣớng dẫn thi hành, quy
định quản lý doanh nghiệp của UBND tỉnh Hà Nam. Thực tế ở Hà Nam hiện
nay, việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp và việc quản lý doanh
nghiệp đƣợc thực hiện bởi nhiều chủ thể khác nhau nhƣ: UBND tỉnh, Sở Kế
hoạch và Đầu tƣ và các Sở chuyên ngành, Cục thuế tỉnh, UBND các huyện,
thành phố… Việc quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp chƣa đƣợc thực
hiện thống nhất, giữa các cơ quan còn có sự chồng chéo về chức năng, nhiệm
vụ. Vì vậy, công tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh
chƣa đạt đƣợc kết quả nhƣ mong muốn. Do đó, để góp phần hoàn thiện công
tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam trong
thời gian tới, tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý nhà nước đối với doanh
nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam” làm luận văn tốt nghiệp thạc sỹ.
Quá trình nghiên cứu đề tài này nhằm trả lời cho câu hỏi nghiên cứu của
đề tài:
- Để hoàn thiện công tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp trên địa
bàn tỉnh Hà Nam cần đề ra những giải pháp gì ?
2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở khái quát những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý nhà nƣớc đối
với doanh nghiệp trên địa bàn cấp tỉnh và phân tích, đánh giá thực trạng quản lý
nhà nƣớc đối với doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam trong giai đoạn 2010 –
2015; luận văn đề xuất hệ thống các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý
nhà nƣớc đối với doanh nghiệp trên địa bàn tinh Hà Nam trong thời gian tới.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện đƣợc mục tiêu nhƣ đã nêu trên, tác giả đƣa ra và giải quyết
các nhiệm vụ sau:
2
- Khái quát hóa những vấn đề cơ bản về quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp.
- Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nƣớc đối với
doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2010 – 2015; chỉ ra
những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong
công tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam.
- Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nƣớc đối
với doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam trong thời gian tới.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là quản lý nhà nƣớc đối với doanh
nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam trong giai đoạn từ năm 2010 đến ngày 30
tháng 6 năm 2015.
Chủ thể quản lý nhà nƣớc trực tiếp đối với doanh nghiệp trên địa bàn
tỉnh Hà Nam trong phạm vi luận văn này là UBND tỉnh và các cơ quan
chuyên môn của tỉnh; UBND các huyện, thành phố trực thuộc tỉnh.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý nhà nƣớc
đối với các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam từ khi bắt đầu đăng ký
thành lập và quản lý doanh nghiệp sau khi thành lập.
- Về thời gian: Từ năm 2010 đến ngày 30/6/2015
- Về không gian: Việc nghiên cứu đƣợc tiến hành trên phạm vi địa bàn
tỉnh Hà Nam.
4. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, kết cấu của luận văn
gồm 4 chƣơng:
Chương 1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu và những vấn đề cơ bản về
quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp trên địa bàn cấp tỉnh
Chương 2. Phương pháp nghiên cứu
3
Chương 3. Thực trạng công tác quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp
trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2010 - 2015
Chương 4. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với
doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam trong thời gian tới
4
Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ
BẢN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP TRÊN
ĐỊA BÀN CẤP TỈNH
1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
1.1.1. Các tài liệu và công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp là một chủ đề nghiên cứu có
phạm vi tƣơng đối rộng. Hiện nay đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học
có quan hệ gần với hƣớng nghiên cứu của đề tài luận văn này, cụ thể:
Công trình nghiên cứu “Quản lý nhà nước trong nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam”, GS.TSKH Lƣơng Xuân Quỳ (chủ
biên), Nhà xuất bản Lý luận chính trị, Hà Nội, 2006; công trình đã hệ thống
hóa cơ sở lý luận về quản lý nhà nƣớc trong nền kinh tế thị trƣờng; đánh giá
thực trạng nền kinh tế thị trƣờng ở nƣớc ta và đƣa ra những giải pháp nhằm
nâng cao hiệu lực quản lý nhà nƣớc đối với nền kinh tế thị trƣờng định hƣớng
xã hội chủ nghĩa ở nƣớc ta hiện nay, góp phần đảm bảo công bằng xã hội, vì
sự phát triển của đất nƣớc.
Công trình nghiên cứu “Một số giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước
đối với doanh nghiệp”, Trang Thị Tuyết (chủ biên), Nhà xuất bản Chính trị
quốc gia, Hà Nội, 2006; công trình đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về
quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp; đánh giá thực trạng quản lý nhà nƣớc
đối với của doanh nghiệp hiện nay; đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản
lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp trong giai đoạn tới.
Luận án tiến sỹ luật học năm 2003 của Lê Văn Hƣng với đề tài “Cơ sở lý
luận của việc hoàn thiện pháp luật tổ chức, hoạt động và quản lý nhà nước
đối với doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam hiện nay”; đề tài đã làm rõ cơ sở
5
lý luận về hoạt động và quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp nhà nƣớc;
đánh giá thực trạng hoạt động và quản lý nhà nƣớc đối với của doanh nghiệp
nhà nƣớc ở Việt Nam hiện nay; đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật
tổ chức, hoạt động và quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp nhà nƣớc.
Luận án tiến sỹ luật học năm 2006 của Lê Văn Trung với đề tài “Đổi
mới quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với doanh nghiệp nhà nước ở Việt
Nam hiện nay”; trong phạm vi luận án, tác giả đã hệ thống các văn bản pháp
luật về quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp nhà nƣớc và đề xuất các giải
pháp đổi mới quản lý nƣớc bằng pháp luật đối với doanh nghiệp nhà nƣớc.
Luận văn thạc sỹ kinh tế chính trị năm 2008 của Phạm Văn Kim với đề
tài “Quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp nhà nước trong điều kiện hội
nhập của Việt Nam”; trong phạm vi của luận văn, tác giả đã hệ thống hoá cơ
sở lý luận về quản lý nhà nƣớc đối với các doanh nghiệp nhà nƣớc ở Việt
Nam, phân tích thực trạng hoạt động của các doanh nghiệp nhà nƣớc hiện nay
và đề xuất các giải pháp vừa mang tính khoa học vừa mang tính thực tiễn
nhằm điều chỉnh, đổi mới và góp phần hoàn thiện phƣơng thức quản lý nhà
nƣớc đối với doanh nghiệp nhà nƣớc trong điều kiện hội nhập của Việt Nam
hiện nay.
Luận văn thạc sỹ luật học năm 2012 của Đoàn Thị Lan Anh với đề tài
“Một số khía cạnh pháp lý của quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp nhà
nước trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam”; tác giả đã làm rõ cơ sở lý luận
về doanh nghiệp nhà nƣớc, quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp nhà nƣớc;
đánh giá thực trạng hoạt động của doanh nghiệp nói chung và thực trạng của
việc quản lý nhà nƣớc tại doanh nghiệp nhà nƣớc nói riêng, từ đó đƣa ra
phƣơng hƣớng, giải pháp nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập trong công
tác quản lý nhà nƣớc tại doanh nghiệp nhà nƣớc đồng thời nâng cao hiệu quả
hoạt động của doanh nghiệp nhà nƣớc trong thời gian tới.
6
Các công trình nêu trên chủ yếu tập trung nghiên cứu các vấn đề về quản
lý doanh nghiệp nhà nƣớc ở nhiều góc độ khác nhau và đƣa ra các giải pháp cụ
thể nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nƣớc. Trên thực
tế hiện nay không còn tồn tại mô hình doanh nghiệp nhà nƣớc. Vì vậy, việc
nghiên cứu đánh giá để có cái nhìn toàn diện trong công tác quản lý nhà nƣớc
đối với doanh nghiệp là yêu cầu cần thiết đƣợc đặt ra trong bối cảnh hiện nay.
Năm 2008, Vũ Mạnh Anh xuất bản cuốn sách “Thực trạng quản lý nhà
nước đối với doanh nghiệp sau đăng ký kinh doanh tại thành phố Hồ Chí
Minh”. Công trình nghiên cứu này đã chỉ ra đƣợc thực trạng và các giải pháp
để tăng cƣờng công tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp nhƣng mới chỉ
đề cập đến công tác quản lý các doanh nghiệp sau khi thành lập. Trong khi đó
việc quản lý nhà nƣớc đối với các doanh nghiệp từ khâu đăng ký thành lập lại
chƣa đƣợc đề cập đến.
Công trình nghiên cứu khoa học của Tiến sỹ Trần Tiến Cƣờng “Đổi mới
quản lý nhà nước đối với các loại hình doanh nghiệp ở Việt Nam theo hướng
không phân biệt thành phần kinh tế”; Nhà xuất bản Lý luận chính trị, Hà Nội,
2005; đề tài đã tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà
nƣớc đối với doanh nghiệp theo hƣớng thống nhất không phân biệt thành
phần kinh tế; xác định nội dung của quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp
và kiến nghị giải pháp giúp hình thành nội dung và cơ chế quản lý nhà nƣớc
chung thống nhất cho các loại hình doanh nghiệp.
Luận văn thạc sỹ ngành kinh tế chính trị năm 2012 của Nguyễn Thị Hải
Yến với đề tài “Hoàn thiện quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp có vốn
đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Phú Thọ”; tác giả làm rõ những vấn đề lý luận
về quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài ở địa
bàn cấp tỉnh; nghiên cứu kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp
có vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài của một số địa phƣơng đã thành công trong
7
thu hút và sử dụng nguồn vốn trên; phân tích đánh giá thực trạng quản lý nhà
nƣớc đối với doanh nghiệp đầu tƣ nƣớc ngoài trên địa bàn tỉnh Phú Thọ thời
gian qua. Dựa trên quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh để
đề xuất những giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp có
vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài trên địa bàn tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới.
Luận văn thạc sỹ kinh tế năm 2012 của Phạm Thị Ngọc Ánh với đề tài
“Quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp tư nhân trên địa bàn thành phố Đà
Nẵng”, tác giả cũng đã có những đánh giá khái quát về thực trạng quản lý nhà
nƣớc đối với doanh nghiệp tƣ nhân và đƣa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả
quản lý đối với doanh nghiệp tƣ nhân sau đăng ký thành lập trên địa bàn
thành phố Đà Nẵng.
Luận văn thạc sỹ luật học năm 2014 với đề tài “Quản lý nhà nước đối
với doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội”, tác giả Đỗ Đình Chuyền
cũng đã có những đánh giá khái quát về công tác quản lý nhà nƣớc đối với
doanh nghiệp về các nội dung: Thực trạng công tác ban hành và thực thi các
quy định pháp luật liên quan đến quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp;
công tác kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm đối với doanh nghiệp sau đăng
ký thành lập trên địa bàn thành phố Hà Nội; trên cơ sở đó đề ra các giải pháp
nhằm thực hiện có hiệu quả công tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp
trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Nhằm nâng cao hiệu quả của công tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh
nghiệp sau đăng ký thành lập và tăng cƣờng việc tuân thủ pháp luật, ngăn
chặn, giảm thiểu tình trạng vi phạm pháp luật của doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch
và Đầu tƣ đã xây dựng Đề án “Đổi mới quản lý nhà nƣớc đối với doanh
nghiệp sau đăng ký thành lập” và đã đƣợc Thủ tƣớng Chính phủ phê duyệt tại
Quyết định số 419/QĐ-TTg ngày 11 tháng 4 năm 2012. Đề án đã cung cấp
những thông tin quan trọng về những đổi mới của nƣớc ta trong công tác quản
8
lý doanh nghiệp, về mối quan hệ giữa Nhà nƣớc và doanh nghiệp, về khung
khổ pháp lý của công tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp. Đặc biệt,
những giải pháp trong Đề án mang tính khả thi, hiện nay đang đƣợc áp dụng
tại các tỉnh, thành phố trong cả nƣớc đã tạo chuyển biến tích cực trong việc
quản lý doanh nghiệp sau đăng ký thành lập.
Các công trình trên đã nghiên cứu về công tác quản lý nhà nƣớc đối với
doanh nghiệp ở nhiều khía cạnh khác nhau do cá nhân hoặc các tổ chức, cơ
quan công bố, với mức độ nghiên cứu khác nhau. Có thể nói các tài liệu, công
trình nghiên cứu trên đã đi sâu phân tích, đánh giá thực trạng, hệ thống khái
quát lý luận về quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp, làm rõ vai trò của
công tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp. Đồng thời, nêu ra những
thuận lợi, khó khăn, những bất cập của công tác quản lý nhà nƣớc đối với
doanh nghiệp. Trên cơ sở đó, đƣa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện công
tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp sao cho hiệu quả.
Quá trình nghiên cứu tổng quan lý luận và thực tiễn về công tác quản lý nhà
nƣớc đối với doanh nghiệp đã giúp tác giả có cái nhìn khách quan, toàn diện cơ
sở lý luận và thực tiễn về công tác quản ký nhà nƣớc đối với doanh nghiệp, để
tìm hiểu, phân tích nghiên cứu đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nƣớc đối
với doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam.
1.1.2. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu
Xuất phát từ những phân tích nêu trên, có thể khẳng định rằng: Nghiên
cứu về công tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp là vấn đề không mới;
các công trình nghiên cứu đã đƣa ra những nội dung có tính khái quát chung
và riêng, những bài học kinh nghiệm có thể trở thành những vấn đề mang tính
nguyên lý trong công tác quản lý đối với doanh nghiệp.
Nhƣng đối với mỗi địa phƣơng, cần áp dụng linh hoạt những hình thức
quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp sao cho hiệu quả, tạo điều kiện thuận
9
lợi cho doanh nghiệp phát triển ổn định và bền vững. Vì vậy, việc tiếp tục
nghiên cứu, tìm tòi làm sáng tỏ về mặt lý luận và thực tiễn của công tác quản
lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp trong giai đoạn hiện nay luôn là khoảng
trống cần phải nghiên cứu.
Việc nghiên cứu công tác quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp trên địa
bàn tỉnh Hà Nam là rất cần thiết và không trùng lặp với các công trình đã
công bố trƣớc đây về quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp.
1.2. Những vấn đề cơ bản về quản lý nhà nƣớc đối với doanh nghiệp trên
địa bàn cấp tỉnh
1.2.1. Khái quát về doanh nghiệp
1.2.1.1. Khái niệm doanh nghiệp
Doanh nghiệp là thuật ngữ có nguồn gốc từ lĩnh vực kinh tế học. Theo
đó, doanh nghiệp nhƣ một phƣơng tiện để thực hiện ý tƣởng kinh doanh.
Muốn kinh doanh, doanh nhân phải chọn cho mình một trong số những loại
hình doanh nghiệp phù hợp mà pháp luật quy định.
Hiện nay trên phƣơng diện lý thuyết có khá nhiều định nghĩa về doanh
nghiệp, mỗi định nghĩa đều mang một nội dung nhất định. Ở mỗi cách tiếp cận
khác nhau sẽ có những quan niệm, định nghĩa khác nhau về doanh nghiệp.
- Về góc độ pháp lý: Theo Luật Doanh nghiệp năm 2014 quy định:
“Doanh nghiệp là tổ chức có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được
đăng ký thành lập theo quy định của pháp luật nhằm mục đích kinh doanh”.
- Theo quan điểm phát triển: Doanh nghiệp là một cộng đồng ngƣời sản
xuất ra những của cải vật chất. Nó sinh ra, phát triển, có những thất bại, có
những thành công, có lúc vƣợt qua những thời kỳ nguy kịch và ngƣợc lại, có
lúc phải ngừng sản xuất, đôi khi tiêu vong do gặp phải những khó khăn không
thể vƣợt qua đƣợc. (Lƣơng Xuân Quỳ, 2006)
10
- Theo quan điểm lợi nhuận: Doanh nghiệp là một tổ chức sản xuất,
thông qua đó, trong khuôn khổ một tài sản nhất định, ngƣời ta kết hợp nhiều
yếu tố sản xuất khác nhau, nhằm tạo ra những sản phẩm và dịch vụ để bán
trên thị trƣờng và thu khoản chênh lệch giữa giá thành và giá bán sản phẩm.
(Hồ Trọng Viện, 2004)
Ngoài ra, có thể liệt kê hàng loạt những định nghĩa khác nữa khi xem xét
doanh nghiệp dƣới những góc nhìn khác nhau. Song giữa các định nghĩa về
doanh nghiệp đều có những điểm chung nhất, nếu tổng hợp chúng lại với một
tầm nhìn bao quát trên phƣơng diện tổ chức quản lý là xuyên suốt từ khâu
hình thành tổ chức, phát triển đến các mối quan hệ với môi trƣờng, các chức
năng và nội dung hoạt động của doanh nghiệp cho thấy đã là một doanh
nghiệp nhất thiết phải đƣợc cấu thành bởi những yếu tố sau đây:
- Yếu tố tổ chức: Một tập hợp các bộ phận chuyên môn hóa nhằm thực
hiện các chức năng quản lý nhƣ các bộ phận sản xuất, bộ phận thƣơng mại, bộ
phận hành chính.
- Yếu tố sản xuất: Các nguồn lực lao động, vốn, vật tƣ, thông tin.
- Yếu tố trao đổi: Những dịch vụ thƣơng mại, mua các yếu tố đầu vào,
bán sản phẩm sao cho có lợi ở đầu ra.
- Yếu tố phân phối: Thanh toán cho các yếu tố sản xuất, làm nghĩa vụ
Nhà nƣớc, trích lập quỹ và tính cho hoạt động tƣơng lai của doanh nghiệp
bằng khoản lợi nhuận thu đƣợc.
Từ cách nhìn nhận trên, trong luận văn này, doanh nghiệp đƣợc hiểu là:
Doanh nghiệp là đơn vị kinh tế có tƣ cách pháp nhân, quy tụ các phƣơng tiện
tài chính, vật chất và con ngƣời nhằm thực hiện các hoạt động sản xuất, cung
ứng, tiêu thụ sản phẩm hoặc dịch vụ, trên cơ sở tối đa hóa lợi ích của ngƣời
tiêu dùng, thông qua đó tối đa hóa lợi nhuận của chủ sở hữu, đồng thời kết
hợp một cách hợp lý các mục tiêu xã hội.
11
Trong đó:
- Doanh nghiệp là một đơn vị tổ chức kinh doanh có tƣ cách pháp nhân.
Tƣ cách pháp nhân của một doanh nghiệp là điều kiện cơ bản quyết định sự
tồn tại của doanh nghiệp trong nền kinh tế quốc dân, nó do Nhà nƣớc khẳng
định và xác định. Việc khẳng định tƣ cách pháp nhân của doanh nghiệp với tƣ
cách là một thực thể kinh tế, một mặt nó đƣợc Nhà nƣớc bảo hộ với các hoạt
động sản xuất kinh doanh, mặt khác nó phải có trách nhiệm đối với ngƣời tiêu
dùng, nghĩa vụ đóng góp với Nhà nƣớc, trách nhiệm đối với xã hội. Đòi hỏi
doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm về nghĩa vụ tài chính trong việc thanh
toán những khoản công nợ khi phá sản hay giải thể.
- Doanh nghiệp là một tổ chức hoạt động trong nền kinh tế quốc dân, gắn
liền với địa phƣơng nơi nó tồn tại. Hoạt động của doanh nghiệp phụ thuộc rất
lớn vào chất lƣợng quản lý của những ngƣời tạo ra nó.
- Doanh nghiệp ra đời và tồn tại luôn luôn gắn liền với một vị trí của một
địa phƣơng nhất định, sự phát triển cũng nhƣ suy giảm của nó ảnh hƣởng đến
địa phƣơng đó.
1.2.1.2. Vai trò của doanh nghiệp
Thứ nhất, doanh nghiệp là nơi trực tiếp tạo ra sản phẩm cho xã hội, đáp
ứng cho nhu cầu của con ngƣời trong xã hội. Sự tồn tại và phát triển của các
doanh nghiệp đã làm cho nền kinh tế trở nên sôi động, thị trƣờng hàng hóa,
dịch vụ ngày càng đa dạng, phong phú. Đồng thời nó góp phần đẩy nhanh quá
trình dịch chuyển cơ cấu kinh tế, chuyển sang cơ chế thị trƣờng có sự quản lý
của nhà nƣớc.
Thứ hai, doanh nghiệp khai thác và huy động tối đa mọi nguồn lực để
đầu tƣ phát triển sản xuất kinh doanh, thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế, tăng thu
nhập trong dân cƣ.
Thứ ba, doanh nghiệp giải quyết nhiều chỗ làm việc mới cho xã hội,
12
góp phần giảm tỷ lệ thất nghiệp, xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân
dân, hạn chế các tệ nạn trong xã hội.
Thứ tư, doanh nghiệp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hƣớng
công nghiệp hóa – hiện đại hóa, nâng cao hiệu quả kinh tế, giữ vững ổn định
và tạo thế mạnh về năng lực cạnh tranh của nền kinh tế trong quá trình hội
nhập kinh tế quốc tế.
Thứ năm, doanh nghiệp phát triển sẽ tạo ra giá trị gia tăng, nộp thuế cho
ngân sách nhà nƣớc để duy trì hoạt động của bộ máy nhà nƣớc.
Thứ sáu, doanh nghiệp phát triển sẽ góp phần hình thành một đội ngũ
các nhà doanh nghiệp, doanh nhân năng động, sáng tạo, làm việc có hiệu quả,
đóng góp vào sự phát triển chung của đất nƣớc.
1.2.1.3. Các loại hình doanh nghiệp
Hiện nay có rất nhiều tiêu chí để phân loại doanh nghiệp.
- Phân loại doanh nghiệp theo tính chất sở hữu, gồm:
+ Doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế Nhà nƣớc
+ Doanh nghiệp thuộc kinh tế hợp tác
+ Doanh nghiệp thuộc kinh tế tƣ bản tƣ nhân
+ Doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài
+ Các doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế hỗn hợp
- Phân loại doanh nghiệp theo ngành nghề sản xuất kinh doanh, gồm:
+ Doanh nghiệp kinh doanh trong ngành công nghiệp
+ Doanh nghiệp kinh doanh trong ngành nông nghiệp
+ Doanh nghiệp kinh doanh trong ngành dịch vụ
- Phân loại doanh nghiệp theo quy trình sản xuất các sản phẩm, hàng hóa:
+ Doanh nghiệp hoạt động khai thác, sơ chế, sản xuất ra tƣ liệu sản xuất
+ Doanh nghiệp sản xuất ra hàng hóa để bán ra thị trƣờng
13
- Phân loại doanh nghiệp theo trách nhiệm pháp lý về nghĩa vụ tài sản
của doanh nghiệp, gồm:
+ Doanh nghiệp có chủ sở hữu phải chịu trách nhiệm vô hạn (doanh
nghiệp tƣ nhân, công ty hợp danh)
+ Doanh nghiệp có chủ sở hữu chịu trách nhiệm hữu hạn (các công ty
trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần)
- Phân loại doanh nghiệp theo tính chất hoạt động và nhiệm vụ chính
của doanh nghiệp, gồm:
+ Các doanh nghiệp hoạt động công ích
+ Doanh nghiệp hoạt động kinh doanh
- Phân loại doanh nghiệp theo mức độ đầu tƣ vốn của một doanh nghiệp
vào doanh nghiệp khác, gồm:
+ Công ty mẹ (doanh nghiệp đầu tƣ)
+ Công ty con (doanh nghiệp nhận đầu tƣ) và công ty liên kết
- Phân loại doanh nghiệp theo Luật Doanh nghiệp năm 2014, gồm:
+ Công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH)
+ Công ty cổ phần
+ Công ty hợp danh
+ Doanh nghiệp tƣ nhân
1.2.2. Công tác quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp
1.2.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp
Quản lý là sự tác động của chủ thể quản lý lên đối tƣợng quản lý nhằm
đạt đƣợc mục tiêu quản lý. Việc tác động theo cách nào còn tùy thuộc vào các
góc độ khoa học khác nhau, các lĩnh vực khác nhau cũng nhƣ cách tiếp cận
của ngƣời nghiên cứu.
Quản lý nhà nƣớc là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh bằng quyền
lực Nhà nƣớc đối với các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con ngƣời
14
