Nâng cao chất lượng dạy học phần thực hành sinh học 11 chương trình chuẩn
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (8.36 MB, 89 trang )
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA SINH KTNN
HÀ THỊ NHỚ
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC
PHẦN THỰC HÀNH SINH HỌC 11
CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Phương pháp dạy học Sinh học
HÀ NỘI, 2012
SVTH: Hµ ThÞ Nhí Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA SINH KTNN
HÀ THỊ NHỚ
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC
PHẦN THỰC HÀNH SINH HỌC 11
CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Phương pháp dạy học Sinh học
Người hướng dẫn khoa học
TH.S ĐỖ THỊ TỐ NHƯ
SVTH: Hµ ThÞ Nhí Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
HÀ NỘI, 2012
SVTH: Hµ ThÞ Nhí Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo Thạc sĩ Đỗ Thị Tố Như
đã hướng dẫn hết sức chu đáo, nhiệt tình, tận tâm trong suốt quá trình tôi thực
hiện khóa luận này.
Xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong tổ PPDHSH khoa Sinh –
KTNN trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2; cùng các thầy cô trường THPT
Hoàng Quốc Việt – Thị Cầu – Bắc Ninh, trường THPT Cao Bá Quát – Gia
Lâm – Hà Nội, cùng một số giáo viên các trường THPT khác đã tạo điều kiện
thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu tại trường.
Xin chân thành cảm ơn những người thân trong gia đình cùng các bạn
sinh viên đã giúp đỡ, động viên tôi trong quá trình thực hiện và hoàn thành đề
tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 5 năm 2012
Sinh viên thực hiện
Hà Thị Nhớ
SVTH: Hµ ThÞ Nhí Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
LỜI CAM ĐOAN
Với sự giúp đỡ tận tình của cô giáo Thạc sĩ Đỗ Thị Tố Như, tôi đã
hoàn thành đề tài: “Nâng cao chất lượng dạy học phần thực hành sinh học 11
chương trình chuẩn”. Tôi xin cam đoan đây là kết quả tôi đã nghiên cứu, đề
tài này không trùng với bất cứ đề tài nào khác.
Hà Nội, tháng 5 năm 2012
Sinh viên thực hiện
Hà Thị Nhớ
SVTH: Hµ ThÞ Nhí Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
DANH MỤC KÍ HIỆU VIẾT TẮT
1. BTH : Bài thực hành
2. BCB : Ban cơ bản
3. DHSH : Dạy học sinh học
4. GV : Giáo viên
5. HS : Học sinh
6. SGK : Sách giáo khoa
7. SGV : Sách giáo viên
8. SH : Sinh học
9. SHPT : Sinh học phổ thông
10. SH11 : Sinh học 11
11. TH : Thực hành
12. THTN : Thực hành thí nghiệm
13. TN : Thí nghiệm
14. THPT : Trung học phổ thông
SVTH: Hµ ThÞ Nhí Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
MỤC LỤC
Trang
PHẦN I: MỞ ĐẦU
1
1. Lí do chọn đề tài
1
2. Mục đích nghiên cứu
2
3. Giả thuyết khoa học
2
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
2
6. Phương pháp nghiên cứu
3
7. Những đóng góp của đề tài
3
PHẦN II. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
4
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
4
1.1. Cơ sở lý luận
4
1.1.1. Khái quát về phương pháp thực hành
4
1.1.2. Phương pháp thực hành thí nghiệm
5
1.2. Cơ sở thực tiễn
7
1.2.1. Thực trạng cơ sở vật chất và số lượng bài TH được TH ở các
trường THPT
7
1.2.2. Thực trạng dạy học phần thực hành SH 11 cơ bản tại trường PT
9
1.2.3. Nhận xét
13
1.2.4. Nguyên nhân thực trạng
13
1.2.5. Kết luận chung và giải pháp sơ bộ
14
Chương 2. NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC PHẦN THỰC
SVTH: Hµ ThÞ Nhí Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
HÀNH SINH HỌC 11 CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN
16
2.1. Phân tích các bài thực hành trong sách giáo khoa sinh học 11
16
2.1.1. Mục đích thí nghiệm
16
2.1.2.Phương pháp tiến hành
16
2.1.3. Quy trình thực hiện thí nghiệm
16
2.2. Phân loại các bài thực hành trong sách giáo khoa Sinh học 11
17
2.2.1. Thực hành thí nghiệm
17
2.2.2. Thực hành xem phim
17
2.3.Tiến hành thí nghiệm trong bài thực hành theo SGK 17
2.3.1. Bài 7: Thí nghiệm thoát hơi nước và thí nghiệm về vai trò của
phân bón
17
2.3.2. Bài 13: Phát hiện diệp lục và carôtenôit
20
2.3.3. Bài 14: Phát hiện hô hấp ở thực vật
23
2.3.4. Bài 21: Đo một số chỉ tiêu sinh lý ở người
25
2.3.5. Bài 25: Hướng động
28
2.3.6. Bài 33: Thực hành: Xem phim về tập tính của động vật.
28
2.3.7. Bài 40: Thực hành: Xem phim về sinh trưởng và phát triển ở
động vật.
29
2.3.8. Bài 43: Nhân giống vô tính ở thực vật bằng giâm, chiết, ghép
30
2.4. Nhận xét về các thí nghiệm trong bài thực hành theo SGK
33
2.5. Những đề xuất cải tiến các bài thực hành trong SGK Sinh học 11
CB
40
2.5.1. Tiến hành thí nghiệm trong bài thực hành theo hướng cải tiến
40
2.5.2. Về trang thiết bị nhà trường
53
2.5.3. Về cán bộ quản lý
54
Chương 3: THIẾT KẾ DẠY – HỌC BÀI THỰC HÀNH
55
3.1. Giáo án mẫu bài 13: Thực hành: Phát hiện diệp lục và carôtenôit
55
SVTH: Hµ ThÞ Nhí Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
3.2. Giáo án mẫu bài 14: Thực hành: Phát hiện hô hấp ở thực vật
61
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
66
1. Kết luận
66
2. Kiến nghị
66
TÀI LIỆU THAM KHẢO
68
SVTH: Hµ ThÞ Nhí Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
PHẦN I: MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Nâng cao chất lượng giáo dục và dạy học hiện nay là một vấn đề cấp
thiết đang được Đảng, Nhà nước và toàn xã hội quan tâm. Giáo dục không
ngừng đổi mới phương pháp dạy học. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học
công nghệ cùng với công nghiệp hóa hiện đại hóa của đất nước đòi hỏi
người lao động sáng tạo, biết làm chủ. Vì vậy dạy học phải đạt mục tiêu “Học
đi đôi với hành”.
Sinh học là bộ môn khoa học thực nghiệm. Hầu hết các khái niêm, quy
luật, quá trình bắt nguồn từ thực tiễn. Lý thuyết phải đi đôi với thực hành
nhằm củng cố, bổ sung, mở rộng kiến thức. Vì vậy rèn luyện kĩ năng cho hoc
sinh là cực kỳ quan trọng, thực hành là phương pháp đặc trưng trong dạy học
sinh học và các bài thực hành là phương tiện hữu hiệu nhất giúp học sinh.
Thực trạng giảng dạy các bài thực hành SH11 ban CB tại trường phổ
thông còn hạn chế và có nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan gây ra và
một trong những nguyên nhân chính là do cơ sở vật chất thí nghiệm của các
trường phổ thông. Hiện nay còn có rất nhiều trường THPT chưa có đủ cơ sở
vật chất để tiến hành thực hành, chúng ta cũng không thể chờ tới lúc cơ sở vật
chất đầy đủ mới tiến hành cho HS thực hành hoặc chỉ cho HS thực hành một
số bài mà phải tìm cách khắc phục khó khăn.
Xuất phát từ những vấn đề trên cùng mong muốn góp phần nhỏ để nâng
cao hiệu quả giảng dạy các bài thực hành trong chương trình THPT nói chung
và các bài thực hành trong chương trình sinh học 11 ban cơ bản nói riêng. Tôi
đã nghiên cứu và thực hiện đề tài: “Nâng cao chất lượng dạy học phần thực
hành sinh học 11 chương trình chuẩn”.
SVTH: Hµ ThÞ Nhí 10 Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
2. Mục đích nghiên cứu
Thực hiện các bài thực hành trong SGK Sinh học 11 CB, để thiết kế các
thí nghiệm đơn giản hóa về dụng cụ, hóa chất, mẫu vật mà vẫn đảm bảo được
mục tiêu của các bài thực hành trong SGK Sinh học 11 CB.
3. Giả thuyết khoa học
Nếu cải tiến các bài thực hành trong SGK Sinh học 11 BCB thì sẽ nâng
cao được chất lượng dạy học phần thực hành Sinh học 11 chương trình chuẩn.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu các bài thực hành trong chương trình SH 11 BCB từ đó đề
xuất giải pháp nâng cao chất lượng dạy học các bài đó.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu các bài thực hành trong chương trình SH 11 BCB có thí
nghiệm.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Tìm hiểu nội dung kiến thức SH 11 liên quan đến các bài thực hành
5.2. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về thực hành và thực hành thí nghiệm
5.3. Tìm hiểu thực trạng dạy học phần thực hành trong chương trình
SH 11 BCB ở trường PT
5.4. Tiến hành các thí nghiệm, phát hiện những mâu thuẫn, khó khăn
và đề xuất cách giải quyết
5.5. Đưa ra một số giải pháp
Đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học phần thực
hành trong chương trình SH 11 BCB dành cho các trường THPT nói chung và
SVTH: Hµ ThÞ Nhí 11 Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
trường THPT thiếu cơ sở vật chất nói riêng mà vẫn có thể tiến hành được.
Thiết kế một số giáo án mẫu.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu lý thuyết
Nghiên cứu các tài liệu về lý luận dạy học sinh học, sách giáo khoa SH
11 cơ bản, nâng cao, sách giáo viên, sách thực hành… Để tìm hiểu cơ sở lý
luận của đề tài.
6.2. Điều tra quan sát
Sử dụng phiếu điều tra đối với giáo viên và học sinh để tìm hiểu thực
trạng giảng dạy các bài thực hành ở trường PT.
Dự giờ thực hành của các giáo viên phổ thông để tìm hiểu thực trạng
và hiệu quả giảng dạy các bài thực hành.
Quan sát và tìm hiểu cơ sở vật chất ở nhiều trường THPT.
6.3. Phương pháp thực nghiệm
Thực hiện các bài thí nghiệm trong phòng thí nghiệm và vườn thí
nghiệm để kiểm định kết quả, tìm hiểu những mâu thuẫn, khó khăn trong khi
thực hiện.
7. Những đóng góp của đề tài
7.1. Xác định được thực trạng và nguyên nhân của việc giảng dạy phần
thực hành chưa đạt hiệu quả
7.2. Phân tích, phát hiện được những mâu thuẫn, khó khăn trong các
thí nghiệm và đề xuất phương án giải quyết
7.3. Đề xuất được một số giải pháp
SVTH: Hµ ThÞ Nhí 12 Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
Đề xuất được một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy
phần thực hành trong chương trình SH 11 BCB dành cho các trường THPT
đặc biệt là trường THPT thiếu cơ sở vật chất.
7.4. Thiết kế một số giáo án mẫu
PHẦN II. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Khái quát về phương pháp thực hành
1.1.1.1. Khái niệm thực hành
Thực hành là HS tự mình trực tiếp tiến hành quan sát, tiến hành các thí
nghiệm, tập triển khai các quy trình kĩ thuật chăn nuôi, trồng trọt.[2]
1.1.1.2. Vai trò của thực hành
TH là phương pháp đặc trưng trong dạy học, nghiên cứu SH và Kĩ thuật
nông nghiệp. Trong DHSH, phương pháp TH có tác dụng giáo dục, rèn luyện
HS một cách toàn diện, đáp ứng được nhiệm vụ trí dục, đức dục tốt nhất, vì :
Qua TH, HS có điều kiện tự tìm hiểu mối quan hệ giữa cấu trúc với
chức năng, giữa bản chất và hiện tượng, giữa nguyên nhân và kết quả, do đó
các em nắm vững tri thức và thiết lập được lòng tin tự giác, sâu sắc hơn.
TH có liên quan đến nhiều giác quan, do đó bắt buộc HS phải suy
nghĩ, tìm tòi nhiều hơn nên tư duy sáng tạo có điều kiện phát triển hơn.
TH là phương pháp có ưu thế nhất để rèn luyện các kỹ năng, kĩ xảo
ứng dụng tri thức vào đời sống, đặc biệt nó là phương pháp chủ đạo trong dạy
SVTH: Hµ ThÞ Nhí 13 Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
học KTNN. Tóm lại, TH có điều kiện nhất để thực hiện nguyên lí giáo dục lí
thuyết gắn với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu giáo dục.
TH là nơi tập dượt cho HS các phương pháp nghiên cứu SH, nông học
như quan sát thực nghiệm…vv.
1.1.1.3. Yêu cầu của công tác thực hành đối với GV
Phải xác định rõ mục đích tiết TH về một nội dung cụ thể nào đó.
Hướng dẫn trình tự các bước của công tác thực hành.
Tiến hành tổ chức lớp, như: phân chia nhóm, phân phối dụng cụ, mẫu
vật.
Cần nghiên cứu kĩ nội dung và tiến hành trước công việc TH để đảm
bảo thành công khi hướng dẫn cho HS.
Hiện tại các tiết TH quy định trong chương trình được bố trí vào cuối
mỗi chương hay sau mỗi bài lí thuyết tương ứng, chủ yếu nhằm minh họa
củng cố lí thuyết. TH chưa được sử dụng phổ biến trong khâu nghiên cứu tài
liệu mới, cho nên GV cần tăng cường loại bài tập TH này để nâng cao giá trị
dạy học của nó.
Phải có kế hoạch dành thời gian nhận xét, đánh giá kết quả thực hành
của HS. Khi nhận xét cần chú ý những nội dung sau:
+ Kết quả của thí nghiệm và quan sát: cách tiến hành có ưu, nhược
điểm gì?
+ Ý thức tổ chức, kỉ luật, trật tự, vệ sinh, an toàn của HS trong quá
trình tiến hành thí nghiệm.
Để động viên HS cần nêu một số nhóm, cá nhân làm tốt, những em tìm
tòi, phát hiện ra cái mới, kể cả những thắc mắc, chứng tỏ HS có sự đào sâu,
suy nghĩ. Sau đó nhận xét về kết quả cụ thể đã đạt được qua quá trình tiến
hành công việc.
SVTH: Hµ ThÞ Nhí 14 Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
1.1.2 . Phương pháp thực hành thí nghiệm
1.1.2.1. Khái niệm thí nghiệm
Thí nghiệm là phương pháp nghiên cứu đối tượng và hiện tượng trong
những điều kiện nhân tạo. Trong phức hệ các điều kiện tự nhiên tác động lên
cơ thể sinh vật, người nghiên cứu chỉ chọn một vài yếu tố riêng biệt, để
nghiên cứu lần lượt ảnh hưởng của chúng.[2]
1.1.2.2. Vai trò của thí nghiệm trong DHSH
TN là một trong những phương pháp nghiên cứu cơ bản của SH.
TN trong điều kiện tự nhiên là mô hình đại diện cho hiện thực khách
quan, là điểm xuất phát cho quá trình nhận thức của HS, là nguồn cung cấp
thông tin.
TN là cầu nối giữa lí thuyết và thực tiễn.
TN là phương tiện giúp hình thành ở HS kĩ năng, kĩ sảo thực hành SH
và vận dụng kiến thức SH vào sản xuất, đời sống.
1.1.2.3. Yêu cầu của thực hành thí nghiệm
Điều kiện quan trọng nhất khi HS THTN là HS phải ý thức được mục
đích thí nghiệm, hiểu rõ các điều kiện thí nghiệm. Bước này không nên thông
báo sẵn cho HS mà cần tổ chức trao đổi để HS thảo luận rút ra kết luận cần
thiết.
Việc quan sát những diễn biến trong quá trình TN do HS tự lực thực
hiện, GV chỉ điều chỉnh làm chính xác hóa sự tiếp thu của HS.
Giai đoạn cuối cùng của THTN là HS phải vạch ra được bản chất bên
trong của các hiện tượng quan sát được từ TN thông qua việc thiết lập các
mối liên hệ nhân – quả giữa các hiện tượng.
TN chủ yếu được tiến hành khi nghiên cứu các quá trình sinh lí, ảnh
hưởng của các nhân tố sinh thái lên cơ thể, vì vậy nó có thể phải thực hiện
SVTH: Hµ ThÞ Nhí 15 Líp K34A
Sinh
KhoáluậntốtnghiệpTrườngĐHSPHà
Nội2
trongthigiandi,ngntựythucvotớnhchtdinbincatngquỏtrỡnh.
CúnhngTNctchcthchintrongmttithc,cũnphnlncỏcthớ
nghimdingyphitinhnhngoigihcphũngthớnghim,nh,
gúcsinhgii,rungvnthớnghim.ivinhngTNdingyGVphicú
kinhnghimtớnhtoỏntrcthigiantlỳcbtunkhiTNcúktqu
saochokhigingbicúliờnquannTNthỡcúthbiudinhocthụngbỏo
ktquTN.
ưtTNlkhõuquantrngcaTHTN.CnphitchcchoHSc
trctiptỏcngvocỏcitngnghiờncu,chngthayicỏciu
kinTN,lprỏpcỏcdngcTN.TchcTHTNnhvytcútỏcdngln
vmttrớdc,cbitcútỏcdnggiỏodckhoahckthut.
1.2.Csthctin
1.2.1.ThctrngcsvtchtvslngbiTHcTHcỏctrng
THPT
1.2.1.1.itngiutra
tỡm hiu thc trng, chỳng tụi tin hnh iu tra trờn i tng l
giỏoviờnvgiỏosinhthctpti10trngTHPT.
1.2.1.2.Nidungiutra
Tinhnhiutratheocỏcnidungsau:
ưCsvtchtdyhcphnTHSH11banCB:
+Khụngcú.
+Chay.
+y
ưSlngcỏcbiTHcTH:
+Khụngcthchnh.
+THcha.
SVTH:HàThịNhớ16LớpK34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
+ TH đầy đủ.
Nội dung phiếu điều tra (phụ lục 1).
1.2.2.3. Kết quả điều tra
Tôi tiến hành điều tra và thu được kết quả như sau:
STT
Tên trường THPT
1
Hoàng Quốc Việt
Cơ sở vật chất dạy
Số lượng các bài
học phần TH SH11
TH được TH
ban CB
Không Chưa Đầy Không TH TH
có
đầy
đủ
được chưa đầy
đủ
TH
đủ
đủ
X
X
Thị Cầu – Bắc Ninh
2
Quế Võ
X
X
X
X
X
X
Quế Võ – Bắc Ninh
3
Nguyễn Đăng Đạo
Tiên Du – Bắc Ninh
4
THPT Yên Lạc
Yên Lạc – Vĩnh Phúc
5
Nguyễn Viết Xuân
X
X
Vĩnh Tường – Vĩnh
Phúc
6
Xuân Hòa
X
X
Phúc Yên – Vĩnh Phúc
SVTH: Hµ ThÞ Nhí 17 Líp K34A
Sinh
KhoáluậntốtnghiệpTrườngĐHSPHà
Nội2
7
CLoa
X
X
X
X
X
X
ụngAnhHNi
8
KhoỏiChõu
KhoỏiChõuHng
Yờn
9
TrnPhỳ
MúngCỏiQung
Ninh
ChuVnAn
10
X
X
MúngCỏiQung
Ninh
1.2.2.ThctrngdyhcphnthchnhSH11bancbntitrng
PT
1.2.2.1.itngiutra
tỡmhiuthctrng,chỳngtụitinhnhiutratrờnitngl:
ưHcsinhlp12hcbancbntitrngTHPTCaoBỏQuỏtH
Ni.
ưGiỏoviờngingdysinhhctaitrngTHPTCaoBỏQuỏtHNi,
THPTHongQucVitBcNinh,THPTChuVnAnQungNinh.
1.2.2.2.Nidungiutra
Chỳngtụitinhnhiutratheocỏcnidungsau:
ưVaitrũcabithchnh.
ư Ni dung hng dn trong SGK (mc tiờu, chun b dng c, húa
cht,muvt,cỏchtinhnh).
ưThctrngdyhccỏcbiTHtrngphthụng(slngcỏcbi
THcgingdy,sTNthnhcụng,ktqucỏcTN,thigiantinhnh
cỏcTN,trangthitbcanhtrng).
SVTH:HàThịNhớ18LớpK34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
Nội dung phiếu điều tra (phụ lục 2 và 3).
1.2.2.3. Kết quả điều tra
Kết quả điều tra ở HS
Chúng tôi tiến hành điều tra trên đối tượng là HS lớp 12 vì các em đã
được học qua chương trình SH 11 ban CB. Tiến hành phát phiếu điều tra tại 2
lớp 12A6 và 12A10 trường THPT Cao Bá Quát – Gia Lâm – Hà Nội. Kết quả
điều tra được tổng hợp trong bảng sau (tính ra đơn vị %).
Bảng 1: Kết quả điều tra thực trạng dạy học phần TH SH11 CB ở HS
Stt
Nội dung đánh giá
Nhận xét
Có
Không
1
Các bài thực hành có cần thiết không?
99
1
2
Em có thích học các bài thực hành
98
2
không?
Ý kiến khác
Vì nó thực
tế.
Hiểu được
phần
lý
thuyết
đã
học.
3
Mục tiêu của bài thực hành trong SGK có 100
0
cần thiết không?
4
Các mẫu vật, hóa chất, dụng cụ chuẩn bị
70
30
trong bài thực hành (SGK) có đầy đủ để
thực hiện các thí nghiệm không?
SVTH: Hµ ThÞ Nhí 19 Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
5
Cách bố trí, cách tiến hành thí nghiệm
95
5
60
40
Mẫu vật
95
5
Hóa chất
60
40
Dụng cụ
50
50
Có mẫu vật, hóa chất, dụng cụ nào được
50
50
Chưa nắm rõ các thao tác thực hành.
80
20
Thiếu mẫu vật, dụng cụ, hóa chất.
50
50
Dụng cụ, hóa chất xuống cấp.
85
15
Thời gian thực hành chưa đủ.
80
20
80
20
trình bày trong SGK có dễ hiểu không?
6
Có được làm tất cả các bài thực hành
không?
7
Các mẫu vật, hóa chất, dụng cụ có đầy
đủ không?
8
GV thay thế bằng mẫu vật, hóa chất, dụng
cụ khác không? Ví dụ.
9
Có tự làm thành công các thí nghiệm
không? Nguyên nhân thất bại:
10 Có giải thích được kết quả của các thí
nghiệm không?
Kết quả điều tra ở GV
Bảng 2: Kết quả điều tra thực trạng dạy học phần TH SH11 CB ở GV
Stt
Nội dung đánh giá
1. Vai Các BTH có cần thiết không?
Nhận xét
Có
Không
100
0
Ý kiến khác
trò của Bài thực hành có vai trò như thế nào
SVTH: Hµ ThÞ Nhí 20 Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
bài
đối với việc giảng dạy bộ môn SH.
thực
Cung cấp kiến thức mới
hành
Củng cố kiến thức lí thuyết
60
40
100
0
100
0
100
0
2.Cấu
Số lượng các bài thực hành trong 90
10
trúc,
SGK SH 11 có phù hợp không?
nội
Mục tiêu các bài thực hành trong 100
dung
SGK có rõ ràng không?
Rèn luyện kỹ năng cho HS
Củng cố niềm tin khoa học
các bài Các mẫu vật, hóa chất, dụng cụ 100
thực
chuẩn bị trong bài thực hành (SGK)
hành
có đầy đủ để thực hiện các thí
Thêm
các
bài TH
0
0
nghiệm không?
Các mẫu vật sử dụng trong các thí 95
5
nghiệm có phù hợp không?
Nếu không phù hợp thì có thể thay
bằng mẫu vật nào?
Cách bố trí, các bước tiến hành thí 80
20
nghiệm trình bày trong SGK SH 11
có dễ hiểu không?
3. Thực Thực hiện đầy đủ tất cả các bài thực 85
trạng
hành trong chương trình SH 11.
giảng
Thực hiện thành công tất cả các bài 60
15
40
Các TN
dạy bài thực hành trong chương trình SH 11.
thành công
thực
là: TN về vai
Các bài đã thực hiện thành công
hành ở Các bài chưa thực hiện thành công
trò của phân
SVTH: Hµ ThÞ Nhí 21 Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
trường Nguyên nhân thất bại:
bón, phát
phổ
Thiếu mẫu vật, dụng cụ, hóa chất.
hiện diệp lục
thông
Dụng cụ, hóa chất xuống cấp.
và
Kĩ năng làm thí nghiệm của HS
carôtenôit,
chưa tốt làm mất nhiều thời gian.
đo một số
Thiếu thời gian làm thí nghiệm.
chỉ tiêu sinh
lí, nhân
giống vô
tính.
Các trang thiết bị của nhà trường
chuẩn bị cho các bài thực hành có
đầy đủ không?
Mẫu vật
90
10
Dụng cụ
60
40
Hóa chất
60
40
Thời gian để tiến hành thí nghiệm có 85
15
Bài 7 (TN1)
đủ không?
13,21,33,40.
Những thí nghiệm đủ thời gian
Bài 7 (TN2)
Những thí nghiệm thiếu thời gian
14,25,43.
1.2.3. Nhận xét
Với kết quả điều tra cùng với quan sát ở các trường phổ thông tôi thấy
rằng:
Nhìn chung cơ sở vật chất PTN TH Sinh học chưa đầy đủ và số lượng
các bài TH được TH chưa được thực hành vẫn còn khá nhiều.
SVTH: Hµ ThÞ Nhí 22 Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
Đa số các GV đã nhận thức được vai trò của BTH, nhưng việc giảng
dạy các bài TH gặp một số khó khăn nên số lượng các BTH được giảng dạy
chưa nhiều.
Về phía HS, hầu hết các em đều thích học TH vì các thí nghiệm,đoạn
phim kích thích sự khám phá, tạo ra niềm vui, hứng thú học tập. Các kiến
thức trong BTH rất gần gũi với thực tế nên thu hút được sự chú ý của HS.
Tuy nhiên việc giảng dạy phần TH ở trường PT hiện nay vẫn chưa
được quan tâm đúng mức và chưa đạt được hiệu quả cao. Qua điều tra thấy
rằng có những BTH mà GV chưa tiến hành hoặc chưa thành công. Đối với
những bài đã thực hiện thì hiệu quả giáo dục đối với HS chưa cao.
1.2.4. Nguyên nhân của thực trạng
1.2.4.1. Nguyên nhân chủ quan
Một số GV vẫn coi trọng lý thuyết xem nhẹ TH. Việc chuẩn bị và
thiết kế lại TN của các GV còn hạn chế, kỹ năng hướng dẫn HS làm TN chưa
tốt.
HS yêu thích TH nhưng chưa thực sự ý thức được vai trò và tầm quan
trọng của nó nên thường không thu được hiệu quả cao sau giờ TH. HS chuẩn
bị nội dung các bài TH không kỹ nên chưa nắm vững các bước tiến hành thí
ngiệm khi thực hiện còn lung túng và mất nhiều thời gian, HS thường chưa
chuẩn bị kỹ phần lý thuyết liên quan đến BTH nên gặp khó khăn trong việc
giải thích các hiện tượng TN xảy ra.
1.2.4.2. Nguyên nhân khách quan
Với SGK và SGV. SGK chưa hướng dẫn kỹ quá trình tiến hành thí
nghiệm, còn nhiều chi tiết chưa cụ thể, khó hình dung. Các TN trong SGK
nêu ra còn nhiều bất cập về điều kiện TN, phương pháp TN, kết quả TN. SGV
SVTH: Hµ ThÞ Nhí 23 Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
chưa chú trọng đến các bài TH, chưa nêu rõ, chưa phân tích sâu và hướng dẫn
chi tiết nên chưa giúp được nhiều cho GV giảng dạy bài TH.
Điều kiện trang thiết bị của nhà trường chưa đầy đủ để phục vụ các
giờ thực hành. Đa số các trường thường không có phòng TH, các dụng cụ còn
thiếu, hỏng, không đảm bảo yêu cầu.
Trong chương trình TH SH 11 ban cơ bản có 2 bài xem phim, nhưng
máy chiếu ở các trường THPT chưa có hoặc có nhưng rất it, rất khó để đăng
ký sử dụng.
Hóa chất không đầy đủ hoặc đã quá hạn sử dụng.
Đa số thí nghiệm không đủ thời gian.
Không có vườn cây thí nghiệm để HS có thể tập trung theo dõi, quan
sát, chăm sóc.
1.2.5. Kết luận chung và giải pháp sơ bộ
1.2.5.1. Kết luận chung
Như vậy, việc giảng dạy phần THSH11 ban CB tại trường PT còn hạn
chế do nhiều nguyên nhân chủ quan lẫn khách quan gây ra mà một trong
những nguyên nhân chính và mang tính chất quyết định đến việc tổ chức TH
chính là do cơ sở vật chất TH.
1.2.5.2. Giải pháp sơ bộ
Hạn chế của việc giảng dạy phần THSH11 ban CB cần được giải quyết.
Vậy cách giải quyết tối ưu mà bất kỳ trường THPT nào cũng có thể tiến hành
được mà không cần phụ thuộc vào cơ sở vật chất hay kinh tế của trường đó là
thiết kế lại các TN ở các bài TH.
SVTH: Hµ ThÞ Nhí 24 Líp K34A
Sinh
Kho¸ luËn tèt nghiÖp Trêng §HSP Hµ
Néi 2
SVTH: Hµ ThÞ Nhí 25 Líp K34A
Sinh
