Bài giảng hệ nội tiết trường đh kỹ thuật y dược đà nẵng

Bộ môn Y học cơ sở - Trường ĐH Kỹ thuật Y-Dược Đà Nẵng

HỆ NỘI TIẾT


MỤC TIÊU
Trình bày được đặc điểm cấu tạo hệ nội tiết
và các thành phần.


NỘI DUNG
1.1.GIỚI
GIỚITHIỆU
THIỆU
2.
2.HỆ
HỆNỘI
NỘITIẾT
TIẾT
1. Tuyến yên
2. Tuyến giáp
3. Tuyến cận giáp
4. Tuyến thượng thận
5. Các tuyến nội tiết khác



GIỚI THIỆU

• Hệ nội tiết bao gồm các tuyến nội tiết sản xuất
và giải phóng các nội tiết tố (hormon)...

• Hệ nội tiết gồm nhiều tuyến tương đối nhỏ,
nằm rải rác trong cơ thể...


Đặc điểm của các tuyến nội tiết
Ba đặc điểm:
- Không có ống tiết, các chất tiết trực tiếp đổ vào máu
- Có hệ thống mạch máu cung cấp rất phong phú
- Các nội tiết tố do chúng tiết ra tuy số lượng nhỏ
nhưng có tác dụng rất lớn trong việc điều hoà chuyển
hoá, phát triển và sinh sản của cơ thể


Có nhiều loại tuyến nội tiết:
-Tuyến nội tiết đơn thuần (tuyến yên, tuyến
giáp, tuyến cận giáp, tuyến thượng thận)
-Tuyến nội tiết hỗn hợp (vừa làm chức năng
nội tiết vừa có chức năng ngoại tiết như tụy,
thận, tinh hoàn, buồng trứng..)


- Cùng với hệ thần kinh, hệ nội tiết thực hiện sự
điều tiết hóa học trong cơ thể.
- Trong cơ thể các tuyến hoạt động phối hợp
nhau, dưới sự chỉ huy của vùng dưới đồi.


Các cách kích thích tuyến nội tiết
• kích thích tuyến nội tiết bằng nội tiết.
• kích thích tuyến nội tiết bằng thần kinh.

• kích thích bằng thể dịch (khi nồng độ Ca ++
máu thấp, sẽ kích thích tuyến cận giáp tiết
PTH làm tăng Ca ++ máu)
• Tuyến yên là tuyến chủ và các tuyến khác
cũng có một cơ chế điều hoà hồi dưỡng
(Feedback)


I. TUYẾN YÊN
• Nằm trong hố yên của thân xương bướm, được
đậy bởi hoành yên.
• Kích thước 1- 1,2 cm, gồm 2 thuỳ: thùy trước
và thùy sau
• Thuỳ trước (tuyến yên tuyến - tuyến yên hạch)
gồm có 3 phần: phần phễu, phần trung gian và
phần xa, tiết TSH, FSH, LH, ACTH, GH, PRL
(Prolactin)…


• hormon của thùy trước tuyến yên quyết định
sự tăng trưởng của cơ thể, sự tăng trưởng và
phát triển các tuyến sinh dục…
• Đặc biệt, có tác động qua lại với hầu hết các
tuyến nội tiết khác đặc biệt là tuyến giáp trạng
và tuyến thượng thận
 nhạc trưởng dàn nhạc hệ các tuyến nội tiết.


Thuỳ sau - tuyến yên thần kinh, tiết:
• ADH (vasopressin): chống lợi niệu

• Oxytocine: co bóp cơ trơn tử cung.
- Động mạch cung cấp cho tuyến yên là 2 nhánh
nhỏ xuất phát từ động mạch cảnh trong.



II. TUYẾN GIÁP
• Là tuyến nôị tiết lớn nhất của cơ thể, nặng
khoảng 40- 42 g, nằm ở phía trước bên cổ.
• Tuyến giáp có hình chữ H gồm thuỳ phải và
thuỳ trái áp sát hai bên sụn giáp, sụn nhẫn và
khí quản, nối với nhau bởi eo tuyến giáp
• Tuyến giáp liên quan chặt chẽ với bao cảnh,
thần kinh quặt ngược và tuyến cận giáp



• Tuyến giáp chế tiết và giải phóng Thyroxin
(T4) và Triiodothyroxin (T3) tác động lên
chuyển hoá năng lượng và phát triển cơ thể.
• Thiểu năng tuyến giáp: giảm chuyển hóa cơ
bản, thân nhiệt hạ, mạch chậm, mặt phị, người
đờ đẫn, chậm chạp do thiểu năng tâm thần.


• Ở trẻ em, thiếu hormone giáp trạng sẽ ảnh
hưởng đến sự phát triển cả về hình thái lẫn tâm
thần gây nên chứng lùn và đần độn.
• Ngược lại, nếu cường tuyến giáp: tăng chuyển
hóa cơ bản, gầy, mạch nhanh, dễ bị kích động

và lồi mắt.



Tuyến giáp được cung cấp bởi:
• động mạch giáp trên (của động mạch cảnh
ngoài)
• động mạch giáp dưới (nhánh của thân giáp cổ
thuộc động mạch dưới đòn).
Máu từ tuyến giáp được dẫn lưu bởi tĩnh mạch
giáp trên, giữa và dưới.


III. TUYẾN CẬN GIÁP
• Gồm hai cặp tuyến trên và dưới, nhỏ bằng hạt
gạo màu nâu vàng, nằm ngay trên mặt sau của
tuyến giáp.
• Hormon của tuyến cận giáp (PTH) giữ vai trò
trong chuyển hoá calci trong cơ thể.


• Nếu thiếu  giảm calci trong máu gây rối
loạn loạt động của cơ và thần kinh (bệnh
têtani, làm co quắp bàn tay)  phẫu thuật cắt
bỏ tuyến giáp cần giữ lại tuyến cận giáp.
• Ngược lại, nếu thừa hormone tuyến cận giáp
thì calci trong máu tăng lên do calci từ xương
chuyển vào  xương dễ bị gãy.

IV. TUYẾN THƯỢNG THẬN
• Gồm hai tuyến bên phải và bên trái.
• Nằm trên cực trên và dọc phần trên bờ trong
mỗi thận
• Hình thể ngoài:
- tuyến phải: hình tam giác có 3 mặt liên quan
với gan, hoành, thận.
- tuyến trái: hình bán nguyệt có 3 mặt: mặt
trước, mặt sau, mặt thận.
Kích thước 3x2x1(cm), nặng 3- 6 gam


• Tuyến thượng thận có hai vùng: vỏ và tủy
(a) Vỏ thượng thận bên ngoài, tiết các loại
hormone steroid như:
+ Mineralocorticoid (điều chỉnh cân bằng nước,
điện giải).aldosterol
+ Glucocorticoid (điều chỉnh chuyển hoá glucid,
chống stress) cortisol
+ Gonadocorticoid là các kích thích tố sinh dục
nam nữ trong thời kỳ tiền dậy thì.


(b) Tuỷ thượng thận nằm bên trong, tiết
norepinephrine, epinephrine  đáp ứng của cơ
thể đối với tình trạng nguy cấp tức thời.
• Thoái hóa tuyến thượng thận  bệnh addison
(đen xạm da, ói mửa, suy nhược cơ).
• Quá sản hoặc u của vỏ thượng thận (sinh quá

nhiều hormon steroid) dậy thì sớm ở trẻ em
và thay đổi giới tính ở người lớn…