1
Ph�n 1
M� ��U
1.1. Tính c�p thi�t c�a �� tài
Lâm nghi�p là m�t ngành s�n xu�t v�t ch�t trong n�n kinh t� qu�c dân, có
nhi�m v� tr�ng cây gây r�ng, nuôi dư�ng, ch�m sóc, qu�n lý b�o v� r�ng nh�m
�� khai thác, v�n chuy�n lâm s�n và ch� bi�n lâm s�n. Hi�n nay ho�t ��ng c�a
ngành lâm nghi�p r�t �a d�ng và phong phú, không ch� � mi�n núi, trung du mà
��n c� vùng ��ng b�ng, ven bi�n, h�i ��o, �ô th� và các trung tâm công nghi�p.
M�t khác, ho�t ��ng s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p còn có ý ngh�a c�c k�
quan tr�ng không nh�ng trong phát tri�n kinh t�, b�o v� môi trư�ng sinh thái,
mà c� trong chính sách phát tri�n xã h�i nư�c ta.
Trong nh�ng n�m v�a qua, ngành lâm nghi�p �ã �ư�c Nhà nư�c quan
tâm, h� tr� phát tri�n, và ��t �ư�c nhi�u thành t�u quan tr�ng như nâng cao di�n
tích r�ng qua các n�m, ��c bi�t là di�n tích r�ng tr�ng, r�ng phòng h�, c�i thi�n
ch�t lư�ng r�ng, ngày càng nâng cao ��i s�ng ngư�i dân làm ngh� r�ng, góp
ph�n �áng k� trong thu nh�p qu�c dân. Trong �ó, s�n xu�t kinh doanh lâm
nghi�p, ��c bi�t là ho�t ��ng tr�ng r�ng �ang thu hút nhi�u công ty doanh
nghi�p tham gia. T�i Bình ��nh, ho�t ��ng s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p �ang
�ư�c các doanh nghi�p, công ty ��u tư phát tri�n r�t m�nh, trong �ó ph�i k� ��n
công ty TNHH tr�ng r�ng Quy Nhơn. �ư�c thành l�p vào n�m 1995, có v�n
��u tư 100% nư�c ngoài, công ty hi�n �ang qu�n lý r�ng tr�ng v�i di�n tích
kho�ng 9.777,06 ha phân b� t�i 27 xã thu�c 8 huy�n trên ��a bàn t�nh Bình
��nh. Cho ��n nay, trong ho�t ��ng s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p c�a mình,
công ty �ã và �ang khai thác chu k� hai, hàng n�m tr�ng r�ng và khai thác
kho�ng 1.300 ha. Vì th�, v�i n�ng l�c s�n xu�t c�a công ty thì hàng n�m cung
c�p kho�ng 60.000 t�n nguyên li�u g� d�m t� nh�ng di�n tích r�ng tr�ng thu�c
công ty, v�i ch�t lư�ng t�t nh�m xu�t kh�u sang công ty m� là công ty Oji Paper
t�i Nh�t B�n. �� ��m b�o thu nh�p và duy trì tái ��u tư s�n xu�t kinh doanh lâm
nghi�p, vào tháng 3/2006 v�i vi�c công ty nh�n ch�ng ch� r�ng FSC �ã t�o �i�u
ki�n thu�n l�i cho ho�t ��ng s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p và �ã mang l�i
nh�ng l�i ích và hi�u qu� �áng k�.
2
Tuy nhiên, qu�n lý r�ng b�n v�ng �ã tr� thành m�t nguyên t�c ��i v�i
qu�n lý kinh doanh r�ng, ��ng th�i c�ng là m�t tiêu chu�n mà các công ty kinh
doanh lâm nghi�p luôn hư�ng t�i. Qu�n lý r�ng �n ��nh b�ng các bi�n pháp phù
h�p nh�m ��t các m�c tiêu �� ra như s�n xu�t g� nguyên li�u, g� gia d�ng, lâm
s�n ngoài g�, phòng h� môi trư�ng, b�o v� ��u ngu�n, b�o v� ch�ng cát bay,
ch�ng s�t l� ��t, b�o t�n �a d�ng sinh h�c, b�o t�n loài, b�o t�n các h� sinh
thái,... nh�m b�o ��m s� phát tri�n b�n v�ng v� kinh t�, xã h�i và môi trư�ng.
Bên c�nh �ó, t� trư�c t�i nay � Vi�t Nam có r�t ít công trình nghiên c�u t�ng
k�t �ánh giá v� tình hình s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p c�a m�t công ty,
doanh nghi�p có ch�ng ch� r�ng FSC. Chính vì nh�ng yêu c�u th�c ti�n trên, tôi
�ã quy�t ��nh th�c hi�n �� tài: “�ánh giá tình hình s�n xu�t kinh doanh lâm
nghi�p d�a vào các tiêu chu�n trong ch�ng ch� r�ng FSC Vi�t Nam t�i
Công ty TNHH tr�ng r�ng Quy Nh�n, Bình ��nh”.
Do v�y, thông qua vi�c �ánh giá tình hình s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p
và th� trư�ng tiêu th� s�n ph�m trong nh�ng n�m qua, �� tài s� �ưa ra m�t cách
�ánh giá toàn di�n hơn v� s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p t�i công ty d�a vào
các tiêu chu�n FSC, qua �ó xác ��nh �ư�c nh�ng thu�n l�i và khó kh�n, nh�ng
b�t c�p trong s�n xu�t kinh doanh, t� �ó �ưa ra nh�ng �� xu�t h�p lý nh�m nâng
cao hi�u qu� s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p b�n v�ng d�a vào các tiêu chu�n
c�a ch�ng ch� r�ng FSC Vi�t Nam.
1.2. Ý ngh�a khoa h�c và th�c ti�n
1.2.1. Ý ngh�a khoa h�c
K�t qu� nghiên c�u c�a �� tài s� là cơ s� khoa h�c �� góp ph�n hoàn
ch�nh các ho�t ��ng s�n xu�t cây gi�ng, tr�ng r�ng, khai thác và s�n xu�t kinh
doanh r�ng b�n v�ng.
1.2.2. Ý ngh�a th�c ti�n
- Giúp cho công ty n�m b�t �ư�c m�t cách t�ng quát v� tình hình s�n xu�t
kinh doanh lâm nghi�p qua các n�m.
- Làm cơ s� cho vi�c l�p k� ho�ch s�n xu�t kinh doanh r�ng theo hư�ng
b�n v�ng nh�m duy trì và nâng cao ch�ng ch� r�ng FSC Vi�t Nam.
3
Ph�n 2
T�NG QUAN NGHIÊN C�U
2.2. T�ng quan v� ch�ng ch� r�ng FSC
2.2.1. M�t s� nét v� ch�ng ch� r�ng FSC
N�m 1992 l�n ��u tiên T� ch�c g� nhi�t ��i qu�c t� (ITTO) �� ra nh�ng
tiêu chí cho qu�n lý b�n v�ng r�ng nhi�t ��i. Nh�ng n�m sau �ó v�n �� qu�n lý
r�ng b�n v�ng �ư�c quan tâm và th�o lu�n � nhi�u di�n �àn trên kh�p th� gi�i,
d�n ��n vi�c thành l�p m�t lo�t các t� ch�c qu�c t� và qu�c gia khuy�n khích
qu�n lý r�ng b�n v�ng và ch�ng ch� r�ng như H�i tiêu chu�n Canada
(CSA,1993, qu�c gia), H�i ��ng qu�n tr� r�ng (FSC, 1994, qu�c t�), Sáng ki�n
lâm nghi�p b�n v�ng (SFI, 1994, B�c M�), T� ch�c nhãn sinh thái Indonesia
(LEI, 1998, qu�c gia), H�i ��ng ch�ng ch� g� Malaysia (MTCC, 1998, qu�c
gia), Ch�ng ch� r�ng Chilê (CertforChile 1999, qu�c gia), và Chương trình phê
duy�t các quy trình ch�ng ch� r�ng (PEFC, 1999, Châu Âu). Ch� tính t� 1994
��n 2005 trên th� gi�i �ã có trên 300 tri�u ha r�ng �ư�c các quy trình c�p ch�ng
ch�. Trong �ó FSC là m�t m�ng lư�i toàn c�u, �ư�c thành l�p vào tháng 10 n�m
1993 t�i Toronto, Canada v�i 130 thành viên ��n t� 26 qu�c gia. Trong nh�ng
ngày ��u, t� ch�c ��t tr� s� t�i Oaxaca, Mexico, sau này và cho ��n t�n bây gi�
tr� s� chính �ư�c ��t t�i thành ph� Bonn c�a ��c [4].
V�i 10 nguyên t�c và 56 tiêu chí trong B� tiêu chu�n ch�ng ch� FSC �ư�c
áp d�ng r�ng rãi trên toàn th� gi�i. FSC khuy�n khích các qu�c gia có B� tiêu
chu�n riêng c�a mình d�a trên B� tiêu chu�n c�a FSC qu�c t�. Hi�n nay, có
kho�ng 26 B� tiêu chu�n qu�c gia �ang �ư�c s� d�ng, trong �ó t�i Vi�t Nam
�ang s� d�ng b�n so�n th�o 9C v� tiêu chu�n qu�c gia qu�n lý r�ng b�n v�ng
(hay còn g�i là Tiêu chu�n FSC Vi�t Nam) cho các công ty �ã và s� ��t ch�ng
ch� r�ng FSC.
Theo ISO (1991) ch�ng ch� là s� c�p gi�y xác nh�n m�t s�n ph�m, m�t
quá trình hay m�t d�ch v� �ã �áp �ng các yêu c�u nh�t ��nh, ch�ng ch� r�ng có
��i tư�ng ch�ng ch� là ch�t lư�ng qu�n lý r�ng. Hi�n có nhi�u ��nh ngh�a khác
nhau, nhưng ��u bao hàm hai n�i dung cơ b�n, th� nh�t là �ánh giá ��c l�p ch�t
lư�ng qu�n lý r�ng theo m�t B� tiêu chu�n quy ��nh, và th� hai là c�p gi�y
ch�ng ch� có th�i h�n.
4
Cơ quan c�p ch�ng ch� r�ng là m�t t� ch�c th� ba, ��c l�p, có �� tư cách
và có trình �� nghi�p v� �ư�c �ông ��o các t� ch�c môi trư�ng, kinh t� và xã
h�i công nh�n, �ư�c c� ngư�i s�n xu�t và tiêu dùng tín nhi�m. Hi�n nay, các t�
ch�c c�p ch�ng ch� r�ng chính trên ph�m vi toàn c�u là:
- H�i ��ng qu�n tr� r�ng th� gi�i (FSC).
- T� ch�c c�p ch�ng ch� r�ng c�a Châu Âu (PEFC), ho�t ��ng ch� y�u
trên ��a bàn Châu Âu.
- T� ch�c c�p ch�ng ch� r�ng qu�c gia Malaysia (MTCC), ho�t ��ng ch�
y�u trong khu v�c nhi�t ��i.
- H� th�ng qu�n lý môi trư�ng ISO 140001.
- Sáng ki�n lâm nghi�p b�n v�ng M� (SFI).
Trong �ó H�i ��ng qu�n tr� r�ng th� gi�i (FSC) là m�t trong nh�ng t�
ch�c ho�t ��ng hi�u qu� trong nh�ng n�m g�n �ây. Tính ��n ngày 15 tháng 6
n�m 2010 trên th� gi�i có trên 133 tri�u ha r�ng �ư�c ch�ng nh�n FSC và �ư�c
phân ph�i t�i 81 qu�c gia v�i s� ch�ng ch� r�ng FSC là 1.026 [32]. Hi�n nay
FSC �ã �y quy�n cho 10 cơ quan �ư�c c�p ch�ng ch� r�ng bao g�m:
- Anh qu�c: SGS - Chương trình QUALIOR.
- Anh qu�c: Hi�p h�i ��t - Chương trình Woodmark.
- Anh qu�c: BM TRADA Certification.
- M�: H� th�ng ch�ng ch� khoa h�c - Chương trình b�o t�n r�ng.
- M�: Liên minh v� r�ng nhi�t ��i - Chương trình Smartwood.
- Hà Lan: SKAL.
- Canada: Silva Forest Foundation.
- ��c: GFA Terra System.
- Nam phi: South African Bureau for Standards (SABS).
- Th�y S�: Institute for Martokologic.
T�i Châu Á - Thái Bình Dương, công ty SmartWood/Rainforest Allliance
và SGS Forestry �ã th�c hi�n ph�n l�n vi�c �ánh giá và c�p ch�ng ch� r�ng
FSC. �ây c�ng chính là các t� ch�c ��m nhi�m vi�c c�p ch�ng ch� r�ng FSC t�i
Vi�t Nam trong nh�ng n�m g�n �ây [8].
5
2.2.2. S� c�n thi�t và nh�ng l�i ích c�a ch�ng ch� r�ng
Trong nh�ng n�m g�n �ây do nh�ng tác ��ng c�a con ngư�i như các ho�t
��ng khai thác lâm s�n, bao g�m khai thác h�p pháp và b�t h�p pháp, chuy�n
��i ��t lâm nghi�p sang tr�ng tr�t và ch�n nuôi, xây d�ng, �ô th� hóa,… nên
di�n tích r�ng t� nhiên �ã và �ang b� gi�m �i �áng k�. Theo ư�c tính c�a FAO,
hàng n�m di�n tích r�ng t� nhiên trên toàn c�u m�t �i kho�ng 9 tri�u ha, môi
trư�ng s�ng c�a nhi�u loài ��ng v�t, th�c v�t r�ng c�ng t� t� bi�n m�t ho�c b�
thoái hóa nghiêm tr�ng. Bên c�nh �ó r�ng th� gi�i �ang ��i m�t v�i m�t s�
thách th�c khác, bao g�m tính �a d�ng sinh h�c nghèo nàn và kh� n�ng phát
tri�n kém hơn, n�ng su�t th�p hơn, y�u kém trong th�c thi ch�c n�ng phòng h�
và ít �óng góp vào s� phát tri�n kinh t� xã h�i cho ��a phương.
Th�c t� cho th�y n�u ch� có các bi�n pháp truy�n th�ng như t�ng cư�ng
lu�t pháp, tham gia các công ư�c,… thì không th� b�o v� �ư�c di�n tích r�ng t�
nhiên hi�n còn c�a nhân lo�i, nh�t là r�ng nhi�t ��i t�p trung ch� y�u � các
nư�c �ang phát tri�n. M�t trong nh�ng bi�n pháp quan tr�ng hi�n nay, �ư�c c�
c�ng ��ng qu�c t� c�ng như t�ng qu�c gia ��c bi�t quan tâm, k�t h�p v�i các
gi�i pháp truy�n th�ng nêu trên là c�n ph�i thi�t l�p qu�n lý r�ng b�n v�ng và
ch�ng ch� r�ng, v�n �� này luôn nh�n �ư�c ưu tiên cao trong các chương trình
c�a t�t c� các t� ch�c Chính ph� và Phi Chính ph� trên toàn th� gi�i [41].
Vì th�, ch�ng ch� r�ng là s� xác nh�n b�ng gi�y ch�ng ch� r�ng �ơn v�
qu�n lý r�ng �ã ��t nh�ng tiêu chu�n v� qu�n lý r�ng b�n v�ng do t� ch�c
ch�ng ch� ho�c �ư�c u� quy�n ch�ng ch� quy ��nh. Nói cách khác, ch�ng ch�
r�ng là quá trình �ánh giá qu�n lý r�ng �� xác nh�n r�ng ch� r�ng �ã ��t các
yêu c�u v� qu�n lý r�ng b�n v�ng. Như v�y, m�t �ơn v� ho�t ��ng lâm nghi�p
mu�n hư�ng t�i qu�n lý r�ng b�n v�ng thì ba thành ph�n có vai trò quan tr�ng
trong vi�c ch�ng ch� r�ng FSC là:
- Ngư�i ch�ng ch�: là m�t t� ch�c th� ba, trung gian, hoàn toàn ��c l�p.
- Ngư�i có l�i ích tr�c ti�p ho�c gián ti�p t� r�ng như Chính ph�, Chính
quy�n ��a phương, c�ng ��ng dân cư, các t� ch�c môi trư�ng, xã h�i,… g�i
chung là các c� �ông.
- Ngư�i �ư�c ch�ng ch�, g�m các lâm trư�ng, công ty hay doanh nghi�p
lâm nghi�p, ch� r�ng c�ng ��ng ho�c cá th�. M�t trong nh�ng ��ng l�c quan
6
tr�ng c�a ch�ng ch� r�ng là thâm nh�p th� trư�ng tiêu th� s�n ph�m r�ng �òi h�i
có ch�ng ch�, vì v�y ch�ng ch� r�ng FSC thư�ng g�n v�i ch�ng ch� chu�i hành
trình s�n ph�m (CoC), �i�u �ó có ngh�a là xác nh�n s�n ph�m có ngu�n g�c t�
r�ng �ư�c ch�ng ch� [4].
Ngày nay toàn th� gi�i ngày càng quan tâm ��n tình tr�ng di�n tích và
ch�t lư�ng r�ng ngày m�t suy gi�m, �nh hư�ng l�n ��n môi trư�ng s�ng và kh�
n�ng cung c�p s�n ph�m t� r�ng phát tri�n b�n v�ng c�ng như nhu c�u hàng
ngày c�a ngư�i dân. V�n �� c�n �ư�c gi�i quy�t là làm th� nào qu�n lý kinh
doanh r�ng ph�i v�a ��m b�o t�t l�i ích kinh t�, v�a �em l�i l�i ích thi�t th�c
cho các c�ng ��ng dân cư s�ng trong r�ng, v�a không gây tác ��ng x�u ��n môi
trư�ng s�ng, t�c là th�c hi�n �ư�c qu�n lý r�ng b�n v�ng. Vì th� mà ch�ng ch�
r�ng là r�t c�n thi�t ��i v�i �ơn v� ho�t ��ng lâm nghi�p trên toàn th� gi�i, �i�u
�ó �ư�c gi�i thích vì nh�ng lý do sau:
- C�ng ��ng Qu�c t�, Chính ph�, các cơ quan Chính ph�, các t� ch�c môi
trư�ng, xã h�i,… �òi h�i các ch� s�n xu�t kinh doanh r�ng ph�i ch�ng minh
r�ng r�ng c�a h� �ã �ư�c qu�n lý b�n v�ng.
- Ngư�i tiêu dùng s�n ph�m r�ng �òi h�i các s�n ph�m lưu thông trên th�
trư�ng ph�i �ư�c khai thác t� r�ng �ã �ư�c qu�n lý b�n v�ng.
- Ngư�i s�n xu�t mu�n ch�ng minh r�ng các s�n ph�m r�ng c�a mình,
��c bi�t là g�, �ư�c khai thác t� r�ng �ư�c qu�n lý m�t cách b�n v�ng.
Ch�ng ch� r�ng c�n thi�t �� xác nh�n qu�n lý r�ng b�n v�ng c�a ch�
r�ng, c�ng như ch�ng ch� ISO �� xác nh�n qu�n lý ch�t lư�ng s�n xu�t công
nghi�p. Ngay t� th�p k� 1990 ITTO �ã �� ra m�c tiêu là t�t c� các s�n ph�m
r�ng c�a nhóm các nư�c s�n xu�t thành viên ph�i có ngu�n g�c t� r�ng �ư�c
qu�n lý b�n v�ng. N�m 1998 liên k�t WB - WWF �� ra m�c tiêu ��n n�m 2005
toàn th� gi�i có 200 tri�u ha r�ng, g�m 100 tri�u ha r�ng nhi�t ��i và 100 tri�u
ha r�ng ôn ��i, �ư�c ch�ng ch�. Tuy nhiên tính ��n tháng 11 n�m 2005, di�n
tích r�ng �ư�c ch�ng ch� b�i các quy trình ch� y�u trên toàn th� gi�i là 341,95
tri�u ha. Như v�y là t�ng s� di�n tích r�ng �ư�c ch�ng ch� �ã vư�t ch� tiêu c�a
liên k�t WB - WWF, nhưng di�n tích r�ng nhi�t ��i �ư�c ch�ng ch� còn r�t nh�
bé, còn r�t xa so v�i m�c tiêu [4].
7
Ch�ng ch� r�ng �ư�c áp d�ng cho t�t c� các �ơn v� qu�n lý r�ng v�i các
quy mô l�n nh� b�t k� là s� h�u nhà nư�c hay tư nhân. �ây là m�t quá trình
hoàn toàn t� nguy�n c�a các ch� r�ng. Tuy nhiên, �ánh giá c�p ch�ng ch� r�ng
ch� �ư�c áp d�ng cho các �ơn v� �ang qu�n lý r�ng s�n xu�t và �ang ho�t ��ng
qu�n lý kinh doanh. Các l�i ích khi m�t �ơn v� lâm nghi�p �ư�c c�p ch�ng ch�
r�ng bao g�m:
- G� �ư�c c�p nhãn FSC s� bán �ư�c giá cao hơn so v�i cùng lo�i không
�ư�c c�p nhãn (thông thư�ng giá cao hơn kho�ng 30%).
- Có �i�u ki�n ti�p c�n v�i th� trư�ng m�i.
- Các �ánh giá ��nh k� c�a cơ quan c�p ch�ng ch� s� giúp tìm ra các �i�m
m�nh, y�u trong ho�t ��ng kinh doanh c�a doanh nghi�p [41].
2.2. Tình hình c�p ch�ng ch� r�ng FSC trên th� gi�i
Như chúng ta �ã bi�t, hi�n nay trên th� gi�i có m�t s� quy trình c�p ch�ng
ch� r�ng �ang ho�t ��ng như H�i ��ng qu�n tr� r�ng qu�c t� (FSC), Chương
trình phê duy�t các quy trình ch�ng ch� r�ng c�a Châu Âu (PEFC), Sáng ki�n
lâm nghi�p b�n v�ng c�a B�c M� (SFI), H�i tiêu chu�n Canada (CSA), H�i
��ng ch�ng ch� g� Malaysia (MTCC),... Tuy nhiên, hai quy trình �ang ho�t
��ng � c�p toàn c�u là FSC và PEFS, trong khi �ó các quy trình khác ch� ho�t
��ng � c�p vùng ho�c qu�c gia. Tính ��n tháng 6 n�m 2010, di�n tích r�ng �ư�c
c�p ch�ng ch� FSC là 133.337.128 ha, 81 qu�c gia v�i 1.026 ch�ng ch� r�ng
FSC �ư�c ch�ng nh�n. Sau �ây là tình hình c�p ch�ng ch� r�ng FSC và chu�i
hành trình s�n ph�m (CoC) � các Châu l�c:
� Châu Âu: ��n tháng 6 n�m 2010 di�n tích r�ng do FSC c�p ch�ng ch�
� Châu Âu �ã lên ��n 59.430.496 ha v�i 446 gi�y ch�ng ch�, chi�m kho�ng
44,57% t�ng di�n tích r�ng �ư�c c�p ch�ng ch� FSC trên toàn th� gi�i, ch� y�u
là r�ng tr�ng và r�ng n�a t� nhiên, trong �ó Nga, Th�y �i�n, Ba Lan, Belarus,
Latvia, Anh,… là nh�ng nư�c ��ng ��u v� s� di�n tích �ư�c c�p ch�ng ch�. V�
ch�ng ch� CoC do FSC c�p hi�n có 8.513 gi�y ch�ng ch�, trong �ó Anh, ��c,
Hà Lan, Ý và Ba Lan là nh�ng nư�c có s� ch�ng ch� CoC cao nh�t trong các
qu�c gia � Châu Âu.
� B�c M�: ��n th�i �i�m tháng 6 n�m 2010, di�n tích r�ng �ư�c FSC
c�p ch�ng ch� là 48.547.334 ha v�i 200 ch�ng ch�, chi�m kho�ng 36,41% t�ng
8
di�n tích r�ng � các nư�c �ư�c c�p ch�ng ch� r�ng FSC. Trong s� này Canada d�n
��u v�i 34.585.653 ha và 51 ch�ng ch� r�ng FSC, ti�p theo là M� v�i 13.094.610
ha và 116 ch�ng ch� r�ng, Mexico có 867.071 ha, v�i 33 ch�ng ch� r�ng. V� ch�ng
ch� CoC, hi�n B�c M� có 4.709 gi�y ch�ng nh�n trong �ó M� d�n ��u v�i 3.731
gi�y ch�ng ch� CoC, ti�p sau �ó là Canada v�i 954 ch�ng ch� CoC.
Trong khi �ó � Nam M�: Có t�ng s� di�n tích r�ng �ư�c c�p ch�ng ch�
FSC là 12.385.413 ha, v�i 271 gi�y ch�ng ch�, chi�m 9,29% t�ng di�n tích r�ng
�ư�c c�p ch�ng ch�. Trong �ó Brazin, Uruguay và Bolivia là 3 qu�c gia có di�n
tích r�ng �ư�c c�p ch�ng ch� r�ng l�n nh�t, ch� y�u là r�ng tr�ng và r�ng n�a
t� nhiên. Hi�n nay Braxin, Uruguay, Bolivia, Costa Rica, Guatemala là các qu�c
gia xu�t kh�u m�t kh�i lư�ng l�n nh�t th� gi�i g� có ch�ng ch� FSC, mà Vi�t
Nam là m�t trong nh�ng th� trư�ng nh�p kh�u l�n nh�t. V� ch�ng ch� CoC, hi�n
Nam M� có 645 gi�y ch�ng nh�n trong �ó Brazil d�n ��u v�i 416 gi�y ch�ng
ch� CoC, ti�p sau �ó là Chile v�i 59 ch�ng ch� CoC.
� Châu Phi: Tính ��n tháng 6 n�m 2010 m�i có 7.354.110 ha, v�i 47 gi�y
ch�ng ch�, chi�m kho�ng 5,52% t�ng di�n tích r�ng �ư�c c�p ch�ng ch� r�ng
trên toàn th� gi�i, (so v�i n�m 2005 là 33 gi�y ch�ng ch�, chi�m 2% t�ng s�
di�n tích r�ng �ư�c FSC c�p ch�ng ch� trên th� gi�i), �ây là khu v�c có s� phát
tri�n r�ng �áng k� trong nh�ng n�m g�n �ây. Trong �ó Nam Phi ��ng ��u
2.134.983 ha v�i 19 ch�ng ch�, sau �ó là Congo v�i 1.907.843 ha. V� ch�ng ch�
CoC, � Châu Phi hi�n t�i có 130 ch�ng ch�, trong �ó Nam Phi v�n là nư�cd�n
��u v�i 86 ch�ng ch� CoC.
T�i Thái Bình Dương, tính ��n tháng 6 n�m 2010 ch� có 4 qu�c gia �ư�c
c�p ch�ng ch� r�ng FSC nhưng có 1.640.304 ha r�ng v�i 27 gi�y ch�ng ch�
FSC, chi�m 1,23% trên toàn th� gi�i. New Zealand và Australia là 2 qu�c gia
d�n ��u v� di�n tích và s� ch�ng ch� �ư�c c�p t�i khu v�c v�i 18 ch�ng ch� c�a
New Zealand và Australia là 7 gi�y ch�ng ch�. S� gi�y ch�ng ch� CoC do FSC
c�p t�i Thái Bình Dương là 333, trong �ó d�n ��u Australia v�i 201 ch�ng ch�
CoC, ti�p �ó là New Zealand v�i 128 ch�ng ch� CoC.
� Châu Á: Hi�n có 3.979.741 ha v�i 89 ch�ng ch� r�ng FSC, chi�m
kho�ng 2,98% t�ng di�n tích r�ng �ư�c ch�ng nh�n FSC. Trong �ó các nư�c
Trung Qu�c, Indonesia và Nh�t B�n là các nư�c d�n ��u v� di�n tích và s�
ch�ng ch� FSC. S� gi�y ch�ng ch� CoC do FSC c�p t�i Châu Á là 3.451, trong
�ó d�n ��u là Trung Qu�c v�i 1.256 ch�ng ch� CoC, ti�p theo là Nh�t B�n v�i
1.011 ch�ng ch� CoC.
9
Trong khi �ó, � các nư�c �ông Nam Á như Indonesia, Malaysia, Lào và
Thái Lan c�ng �ã xây d�ng các quy trình ch�ng ch� r�ng qu�c gia, ��ng th�i h�
c�ng �ã có m�t s� khu r�ng t� nhiên �ư�c FSC c�p ch�ng ch�. Ch�ng ch� FSC
nhi�u nh�t là Indonesia v�i 1.105.449 ha v�i 8 ch�ng ch� FSC, ti�p ��n là
Malaysia v�i di�n tích 203.842 ha, có 5 ch�ng ch� r�ng FSC, Lào v�i 1 ch�ng
ch� r�ng FSC nhưng có di�n tích tương ��i l�n 81.628 ha [38].
T� nh�ng phân tích trên có th� th�y t� l� ch�ng ch� r�ng FSC và CoC �
các châu l�c là r�t khác nhau, �i�u này �ư�c th� hi�n qua các �� th� sau:
Châu Âu
Châu Phi
6%
3%
B�c M�
Nam M�
Châu Âu
B�c M�
Nam M�
Châu Á
Thái Bình Dương
Châu Phi
Châu Á
Thái Bình Dương
1%
2%
19%
9%
45%
1%
48%
4%
36%
�� th� 2.1: T� l� ch�ng ch� r�ng FSC � các châu l�c
26%
�� th� 2.2: T� l� ch�ng ch� r�ng CoC � các châu l�c
Như v�y, qua các s� li�u th�ng kê v� di�n tích các lo�i r�ng và các qu�c
gia � các châu l�c �ư�c c�p ch�ng ch�, chúng ta có th� có các nh�n xét sau �ây:
*Trong các châu l�c thì Châu Âu, nh�t là Tây và B�c Âu, có di�n tích
r�ng �ư�c c�p ch�ng ch� nhi�u và nhanh nh�t, ti�p �ó là B�c M� vì nh�ng
nguyên nhân chính như:
- Các nư�c � hai châu l�c này h�u h�t là nh�ng nư�c �ã phát tri�n, ch�t
lư�ng qu�n lý r�ng �ã ��t trình �� cao, h�u như �ã ��t tiêu chu�n ch�ng ch�
r�ng c�a các quy trình ngay t� trư�c khi có tiêu chu�n v� qu�n lý r�ng b�n v�ng
và vi�c c�p ch�ng ch� r�ng ch� là v�n �� th� t�c.
- Quy mô qu�n lý r�ng thư�ng là r�t l�n, hàng tr�m nghìn ha hay hơn
n�a, ph�n l�n là r�ng tr�ng, nên vi�c �ánh giá c�p ch�ng ch� d� dàng và ít t�n
kém hơn nhi�u so v�i r�ng t� nhiên nhi�t ��i.
- Do s�n xu�t lâm nghi�p � các qu�c gia này có quy mô r�t l�n, m�i n�m
khai thác hàng ch�c tri�u m3 g�, nhu c�u thâm nh�p th� trư�ng có ch�ng ch� r�t
l�n, làm cho ��ng l�c th� trư�ng c�a ch�ng ch� r�ng phát tri�n.
10
- Quy�n s� h�u r�ng t�i các qu�c gia này ch� y�u là s� h�u tư nhân, do v�y
tính t� ch�, ��c l�p c�a ch� r�ng trong m�i ho�t ��ng v� qu�n lý, tái ��u tư, s�
d�ng tài chính trong kinh doanh và qu�n lý r�ng r�t cao, t�o �i�u ki�n quan tr�ng
cho vi�c nâng cao và duy trì qu�n lý r�ng ��t �ư�c yêu c�u c�a ch�ng ch� r�ng.
- � các qu�c gia �ã phát tri�n như t�i Châu Âu này thì v�n �� chi phí cho
ch�ng ch� r�ng không ph�i là m�t y�u t� h�n ch� [39], [4].
* So sánh di�n tích r�ng �ư�c c�p ch�ng ch� gi�a quy trình ch�ng ch�
r�ng PEFC c�a Châu Âu và quy trình FSC thì quy trình PEFC có t�ng di�n tích
r�ng �ư�c c�p ch�ng ch� cao hơn r�t nhi�u, chi�m kho�ng 61,3% t�ng di�n tích
r�ng �ư�c ch�ng ch� c�a th� gi�i, trong �ó quy trình FSC ch� chi�m kho�ng
30,0%. Nguyên nhân là s� di�n tích r�ng �ư�c PEFC c�p ch�ng ch� h�u h�t
thu�c các qu�c gia �ã phát tri�n � Châu Âu và B�c M�, vi�c th�c hi�n ch�ng ch�
h�u như t�i ch� là chính, �ây là m�t trong nh�ng thu�n l�i cho các khu v�c này
�ư�c ch�ng nh�n b�i PEFC [9].
Trong khi �ó, m�c dù quy trình FSC ch�ng ch� �ư�c ít di�n tích hơn,
nhưng có t�m ho�t ��ng r�ng l�n hơn nhi�u, h�u như kh�p toàn c�u.
* Ch�ng ch� r�ng � khu v�c Nam M�, Châu Á - Thái Bình Dương và
Châu Phi ti�n r�t ch�m, di�n tích �ư�c ch�ng ch� m�i ch� chi�m kho�ng 19%
t�ng di�n tích �ã �ư�c ch�ng ch� r�ng FSC c�a th� gi�i. Nguyên nhân là các
nư�c trong các khu v�c này ph�n l�n là kém phát tri�n, qu�n lý r�ng còn � trình
�� th�p, các ch� r�ng không có �� ngu�n l�c c�i thi�n qu�n lý r�ng �� ��t tiêu
chu�n ch�ng ch� r�ng, và chi phí cho ch�ng ch� r�ng c�ng là m�t y�u t� h�n
ch�. Hi�n nay ch� có 16 t� ch�c chuyên môn �ư�c FSC u� quy�n m�i �ư�c c�p
ch�ng ch� qu�n lý b�o v� r�ng c�a FSC, th�i h�n ch�ng ch� m�i l�n c�p có hi�u
l�c 5 n�m và luôn ki�m tra ch�t lư�ng.
Ngày nay, nhi�u ngư�i tiêu dùng �ã nh�n th�c �ư�c t�m quan tr�ng c�a
các m�t hàng �� g� �ư�c c�p ch�ng ch� r�ng, th�m chí H�i ngư�i tiêu dùng t�i
Anh, Hà Lan còn có xu hư�ng t�y chay s� d�ng các lo�i hàng không có ngu�n
g�c, xu�t x�. Nhu c�u ��i v�i g� nhi�t ��i �ã �ư�c ch�ng ch� r�ng � th� trư�ng
Châu Âu và M� �ã vư�t quá cung. Hi�n có hơn 8.000 s�n ph�m trên kh�p th�
gi�i có mang bi�u trưng c�a ch�ng ch� r�ng FSC t� c�a g� ��n lư�c ch�i ��u, t�
v�n phòng ph�m ��n gi�y toilet. Vì th� mà m�ng lư�i lâm s�n toàn c�u, m�t
11
nhóm các t� ch�c và công ty cam k�t s�n xu�t và buôn bán g� và lâm s�n �ã
�ư�c ch�ng ch�, �ã có m�ng lư�i � 18 qu�c gia khác nhau trên kh�p th� gi�i v�i
hơn 600 thành viên. Theo k�t qu� th�ng kê nhu c�u s� d�ng hàng có ch�ng ch�
r�ng �ã gia t�ng v�i t� l� 2 - 3% m�i n�m � Anh. � Hà Lan có 500 công ty cùng
v�i nhà nh�p kh�u g� nhi�t ��i l�n nh�t � châu Âu và l�n th� 2 trên toàn th�
gi�i, hi�n �ã cam k�t ch� mua s�n ph�m �ã có FSC. Các m�ng lư�i bán l� r�t l�n
t� Anh và M� c�ng ho�t ��ng v�i vai trò xúc tác cho nh�ng thay ��i b�i h�
�ang gia t�ng yêu c�u cung c�p g� �ã �ư�c ch�ng ch� [4].
2.3. Tình hình c�p ch�ng ch� r�ng FSC t�i Vi�t Nam
2.3.1. Tiêu chu�n FSC Vi�t Nam
Trong Chi�n lư�c Phát tri�n lâm nghi�p giai �o�n 2006 - 2020 �ã xác
��nh: Thi�t l�p, qu�n lý, b�o v� và phát tri�n b�n v�ng 3 lo�i r�ng, ��y m�nh
xây d�ng thương hi�u và c�p ch�ng ch� r�ng cho các m�t hàng xu�t kh�u. Nâng
c�p n�ng l�c qu�n lý cho ch� r�ng, xây d�ng các tiêu chu�n và c�p ch�ng ch�
r�ng, m�c tiêu ��n n�m 2020 ít nh�t 30% di�n tích r�ng s�n xu�t �ư�c c�p
ch�ng ch� r�ng. Chương trình qu�n lý và phát tri�n b�n v�ng là m�t trong 5
chương trình tr�ng �i�m qu�c gia v� lâm nghi�p, có vai trò ��c bi�t quan tr�ng
trong vi�c l�n ��u tiên xác ��nh cho ��t nư�c m�t lâm ph�n �n ��nh 15,6 tri�u
ha, v�i 7,8 tri�u ha r�ng s�n xu�t, có 30% �ư�c c�p ch�ng ch�, cung c�p 22,2
tri�u m3 g�/n�m ��t kim ng�ch xu�t kh�u 7,8 t� USD vào n�m 2020 [14].
Nh�m nâng cao hi�u qu� và ch�t lư�ng ho�t ��ng và c�p ch�ng ch� r�ng �
nư�c ta, tháng 6 n�m 2006 Vi�n qu�n lý r�ng b�n v�ng và ch�ng ch� r�ng �ư�c
thành l�p. Vi�n qu�n lý r�ng b�n v�ng và ch�ng ch� r�ng cùng v�i các chuyên
gia hàng ��u trong và ngoài nư�c �ã nhóm h�p nhi�u l�n nh�m xây d�ng B�
tiêu chu�n qu�n lý r�ng b�n v�ng cho Vi�t Nam, ��n nay �ã hoàn thành phiên
b�n 9C g�m 10 tiêu chu�n trên c� 3 khía c�nh kinh t�, xã h�i và môi trư�ng �ã
�ư�c trình lên H�i ��ng qu�n tr� r�ng qu�c t� (FSC).
Tuy nhiên, B� tiêu chu�n FSC Vi�t Nam ch� �ư�c áp d�ng trong �i�u ki�n
Vi�t Nam trên cơ s� nh�ng nguyên t�c sau:
- Ch�ng ch� �ư�c th�c hi�n trên cơ s� các ch� r�ng t� nguy�n �� ngh� cơ
quan ch�ng ch� r�ng �ánh giá c�p ch�ng ch�. Tiêu chu�n FSC Vi�t Nam �ư�c
áp d�ng �� c�p ch�ng ch� r�ng s�n xu�t là r�ng t� nhiên và r�ng tr�ng.
12
- Sau khi �ư�c FSC công nh�n, tiêu chu�n FSC Vi�t Nam �ư�c t�t c�
nh�ng t� ch�c s� d�ng khi �ánh giá c�p ch�ng ch� r�ng � Vi�t Nam.
- Tiêu chu�n FSC Vi�t Nam có th� �ư�c s� d�ng �� �ánh giá trong các
chương trình c�i thi�n qu�n lý r�ng c�ng như ch�ng ch� r�ng theo giai �o�n.
- Tiêu chu�n FSC Vi�t Nam c�ng có th� �ư�c áp d�ng cho qu�n lý các
lo�i r�ng cung c�p các lâm s�n ngoài g� và r�ng cung c�p các d�ch v� khác.
- Tiêu chu�n FSC Vi�t Nam c�n �ư�c coi là ��ng b�, th�ng nh�t, và
không có tiêu chu�n nào �ư�c ưu tiên theo trình t� s�p x�p.
- �� �ư�c c�p ch�ng ch�, Vi�n qu�n lý r�ng b�n v�ng và ch�ng ch� r�ng
và nh�ng t� ch�c ch�ng ch� �ã �ư�c FSC u� quy�n không �òi h�i ch� r�ng ph�i
�áp �ng ��y �� và hoàn ch�nh tiêu chu�n FSC Vi�t Nam. Tuy nhiên, n�u ch�
r�ng có nh�ng vi ph�m ��i v�i b�t k� tiêu chu�n nào thì thư�ng không �ư�c
c�p ch�ng ch� ho�c b� thu h�i gi�y ch�ng ch� �ã c�p.
- Tiêu chu�n FSC Vi�t Nam c�n �ư�c s� d�ng ph�i h�p v�i lu�t pháp
qu�c gia và qu�c t�, v�i nh�ng chính sách, quy trình, hư�ng d�n c�a FSC ��i
v�i nh�ng t� ch�c ch�ng ch�.
- Tiêu chu�n FSC Vi�t Nam c�n �ư�c s� d�ng m�t cách ��ng b� v�i lu�t
pháp qu�c gia và qu�c t� c�ng như nh�ng quy ��nh và hư�ng d�n chung c�a
FSC qu�c t�.
- R�ng tr�ng trên di�n tích chuy�n ��i t� r�ng t� nhiên sau tháng 11 n�m
1994 thông thư�ng s� không ��t tiêu chu�n �� �ư�c c�p ch�ng ch� tr� nh�ng
trư�ng h�p có b�ng ch�ng rõ ràng là ch� r�ng không tr�c ti�p ho�c gián ti�p
ch�u trách nhi�m v� s� chuy�n ��i �ó.
Nh�ng n�i dung chính trong phiên b�n 9C g�m 10 tiêu chu�n, 56 tiêu chí,
158 ch� s� như sau:
Tiêu chu�n 1. Tuân theo pháp lu�t và Tiêu chu�n FSC Vi�t Nam: Ch�
r�ng tuân theo pháp lu�t, nh�ng quy ��nh hi�n hành khác c�a Nhà nư�c và
nh�ng tho� thu�n qu�c t� mà Nhà nư�c �ã ký k�t, ��ng th�i tuân theo t�t c�
nh�ng tiêu chu�n và tiêu chí c�a Tiêu chu�n FSC Vi�t Nam. Tiêu chu�n này có
6 tiêu chí, 12 ch� s�.
Tiêu chu�n 2. Quy�n và trách nhi�m s� d�ng ��t: Quy�n và trách nhi�m s�
d�ng lâu dài ��t và tài nguyên r�ng �ư�c xác l�p rõ ràng, tài li�u hoá và �ư�c c�p
gi�y ch�ng nh�n quy�n s� d�ng ��t. Tiêu chu�n này có 3 tiêu chí, 8 ch� s�.
13
Tiêu chu�n 3. Quy�n c�a ngư�i dân s� t�i: Quy�n h�p pháp và theo phong
t�c c�a ngư�i dân s� t�i v� qu�n lý, s� d�ng r�ng và ��t c�a h� �ư�c công nh�n
và tôn tr�ng. Tiêu chu�n này có 4 tiêu chí và 8 ch� s�.
Tiêu chu�n 4. Quan h� c�ng ��ng và quy�n c�a công nhân: Nh�ng ho�t
��ng qu�n lý kinh doanh r�ng có tác d�ng duy trì ho�c t�ng cư�ng phúc l�i
kinh t� xã h�i lâu dài c�a công nhân lâm nghi�p và các c�ng ��ng ��a phương.
Tiêu chu�n này có 5 tiêu chí và 17 ch� s�.
Tiêu chu�n 5. Nh�ng l�i ích t� r�ng: Nh�ng ho�t ��ng qu�n lý r�ng có
tác d�ng khuy�n khích s� d�ng có hi�u qu� các s�n ph�m và d�ch v� �a d�ng
c�a r�ng �� ��m b�o tính b�n v�ng kinh t� và tính �a d�ng c�a nh�ng l�i ích
môi trư�ng và xã h�i. Tiêu chu�n này có 6 tiêu chí và 19 ch� s�.
Tiêu chu�n 6. Tác ��ng môi trư�ng: Ch� r�ng th�c hi�n b�o t�n �a d�ng
sinh h�c và nh�ng giá tr� c�a �a d�ng sinh h�c, b�o v� ngu�n nư�c, ��t �ai,
nh�ng h� sinh thái và sinh c�nh ��c thù d� b� t�n thương, duy trì các ch�c n�ng
sinh thái và toàn v�n c�a r�ng. Tiêu chu�n này có 10 tiêu chí và 32 ch� s�.
Tiêu chu�n 7. K� ho�ch qu�n lý: Có k� ho�ch qu�n lý phù h�p v�i quy mô
và cư�ng �� ho�t ��ng lâm nghi�p, v�i nh�ng m�c tiêu rõ ràng và bi�n pháp
th�c thi c� th�, và �ư�c thư�ng xuyên c�p nh�t. Tiêu chu�n này có 4 tiêu chí và
14 ch� s�.
Tiêu chu�n 8. Giám sát và �ánh giá: Th�c hi�n giám sát ��nh k� tương
�ng v�i quy mô và cư�ng �� kinh doanh �� n�m �ư�c tình hình r�ng, s�n lư�ng
các s�n ph�m, chu�i hành trình, các ho�t ��ng qu�n lý r�ng và nh�ng tác ��ng
môi trư�ng và xã h�i c�a nh�ng ho�t ��ng �ó. Tiêu chu�n này có 5 tiêu chí và
12 ch� s�.
Tiêu chu�n 9. Duy trì nh�ng r�ng có giá tr� b�o t�n cao: Nh�ng ho�t ��ng
qu�n lý r�ng � nh�ng r�ng có giá tr� b�o t�n cao (RBTC) có tác d�ng duy trì
ho�c t�ng cư�ng các thu�c tính c�a nh�ng r�ng �ó. Nh�ng quy�t ��nh liên quan
��n RBTC luôn �ư�c cân nh�c c�n th�n trên cơ s� gi�i pháp phòng ng�a. Tiêu
chu�n này có 4 tiêu chí và 9 ch� s�.
Tiêu chu�n 10. R�ng tr�ng: R�ng tr�ng �ư�c quy ho�ch và qu�n lý phù
h�p v�i các tiêu chu�n và tiêu chí t� 1 ��n 9. Khi tr�ng r�ng �� �áp �ng các l�i
ích v� kinh t�, xã h�i và các nhu c�u v� s�n ph�m r�ng c�a th� trư�ng, nh�ng
14
r�ng tr�ng �ó c�ng ph�i góp ph�n t�o �i�u ki�n cho vi�c qu�n lý t�t các r�ng t�
nhiên, làm gi�m áp l�c lên r�ng t� nhiên, giúp ph�c h�i và b�o t�n r�ng t�
nhiên. Tiêu chu�n này có 9 tiêu chí và 27 ch� s� [14], [29].
Nh�ng tiêu chu�n, tiêu chí này d�a trên cơ s� �i�u ch�nh, b� sung nh�ng
tiêu chu�n, tiêu chí c�a FSC qu�c t�, có s� d�ng nhi�u ý ki�n �óng góp c�a các
nhà qu�n lý và các nhà khoa h�c lâm nghi�p trong nư�c và qu�c t� �� ��m b�o
nh�ng tiêu chu�n qu�c t� v�a phù h�p v�i �i�u ki�n Vi�t Nam và �ư�c ban
giám ��c FSC qu�c t� phê duy�t. Do nh�ng tiêu chu�n và tiêu chí áp d�ng
chung trong toàn qu�c, ��ng th�i ph�i phù h�p v�i các tiêu chu�n, tiêu chí qu�c
t� nên vi�c áp d�ng không th� phù h�p v�i m�i trư�ng h�p và m�i �i�u ki�n c�a
t�ng ��a phương. Vì v�y, khi áp d�ng các tiêu chu�n, tiêu chí c�n có s� m�m
d�o trong m�t ph�m vi nh�t ��nh nào �ó, v�a �ư�c các t� ch�c ch�ng ch� r�ng
qu�c t� FSC và FSC qu�c gia ch�p nh�n.
Ngày nay, v�n �� qu�n lý r�ng b�n v�ng tr� lên quan tr�ng ��c bi�t v�i
các doanh nghi�p lâm nghi�p n�u mu�n vươn ra kinh doanh các s�n ph�m lâm
nghi�p trên th� trư�ng qu�c t� vì hai lý do chính, m�t là xu hư�ng khôi ph�c tài
nguyên r�ng b�n v�ng �i cùng v�i phát tri�n doanh nghi�p b�n v�ng, hai là th�
trư�ng th� gi�i �ang t� ch�i d�n vi�c nh�p kh�u n�u �� g� không có ch�ng ch�
qu�n lý r�ng b�n v�ng. M�t s� doanh nghi�p ch� bi�n mu�n �ưa s�n ph�m c�a
mình ��n m�t s� th� trư�ng Châu Âu, Châu M� và các nư�c phát tri�n ph�i nh�p
g� có ch�ng ch� qu�n lý r�ng b�n v�ng v�i giá cao hơn nhi�u so v�i s�n ph�m
cùng lo�i, cùng ch�t lư�ng trong nư�c. Trong khi giá g� không có ch�ng ch�
r�ng th�p hơn t� 25 - 30% giá g� �ư�c c�p ch�ng ch�. Ch�ng ch� r�ng th�c ch�t
là ch�ng ch� ISO 9000 và 14000 v� công ngh� và môi trư�ng cho ch� doanh
nghi�p lâm nghi�p, vì l�i ích c�a chính mình và l�i ích, uy tín c�a qu�c gia
mình, các ch� r�ng t� nguy�n tham gia vào quá trình qu�n lý r�ng b�n v�ng và
nh�n �ư�c ch�ng ch� r�ng FSC.
2.3.2. M�t s� k�t qu� nghiên c�u liên quan
Sau Malaysia, Indonesia, Philipin, Thailan, tháng 12 n�m 2005, Lào nh�n
�ư�c ch�ng ch� r�ng b�n v�ng ��u tiên. Tháng 3 n�m 2006, Vi�t Nam nh�n
ch�ng ch� qu�n lý r�ng b�n v�ng c�a FSC ��u tiên cho kho�ng 10.000 ha c�a
công ty QPFL t�i Quy Nhơn. T� ch�c �ư�c FSC �y quy�n c�p ch�ng ch� r�ng là
SGS Qualifor, �ã tham kh�o k� tiêu chu�n 10 v� r�ng tr�ng trong d� th�o l�n 8
15
c�a Vi�t Nam g�m 9 tiêu chí c�a FSC �ã �ư�c c� th� hóa thành 26 ch� s� phù
h�p �i�u ki�n và pháp lu�t Vi�t Nam.
T�i Vi�t Nam, t� n�m 1998, Qu� qu�c t� v� b�o v� thiên nhiên (WWF) �ã
ph�i h�p ch�t ch� v�i B� Nông nghi�p và Phát tri�n nông thôn, C�c Phát tri�n
lâm nghi�p, C�c Ki�m lâm và m�t s� cơ quan trong ngành lâm nghi�p trong
vi�c t� ch�c các H�i th�o qu�c gia v� qu�n lý r�ng b�n v�ng. T� �ó ��n nay,
WWF �ông Dương là t� ch�c giúp �� ch� y�u v� tài chính và k� thu�t cho T�
công tác qu�c gia Vi�t Nam trong vi�c xây d�ng B� tiêu chu�n qu�c gia v� qu�n
lý r�ng b�n v�ng d�a theo các tiêu chí và tiêu chu�n c�a FSC. Bên c�nh �ó,
chương trình lâm nghi�p Vi�t Nam - C�ng hòa Liên Bang ��c (GTZ) h� tr� xây
d�ng thí �i�m phương án qu�n lý r�ng b�n v�ng cho 10 lâm trư�ng trong quá
trình chuy�n ��i thành công ty lâm nghi�p, �ây là cơ h�i và thách th�c không
nh� ��i v�i các doanh nghi�p lâm nghi�p trên c� nư�c.
Cho ��n nay � Vi�t Nam ch� có công ty QPFL, Bình ��nh có ch�ng ch�
r�ng FSC. Bên c�nh �ó, có m�t s� lâm trư�ng qu�c doanh qu�n lý r�ng t�
nhiên, các doanh nghi�p, công ty tr�ng r�ng tư nhân, liên doanh �ang trong quá
trình ti�n t�i �ánh giá chính �� c�p ch�ng ch� r�ng FSC thông qua các d� án c�a
m�t s� t� ch�c như WWF Vi�t Nam, TFT, GTZ, Nh�t B�n,… Tính ��n ngày 15
tháng 6 n�m 2010, Vi�t Nam �ã có 211 ch�ng ch� FSC-CoC. Và �ư�c c�p ch�
y�u b�i hai t� ch�c chính là SGS Vi�t Nam và SmartWood, ��ng th� tư Châu Á
sau Trung Qu�c, Nh�t B�n và H�ng Kông, và v�i 211 ch�ng ch� FSC-CoC thì
t�ng s� ch�ng ch� này c�a Vi�t Nam g�n b�ng so v�i các nư�c ASEAN c�ng l�i.
Nhưng như th� còn quá ít so v�i hơn 1.500 doanh nghi�p Vi�t Nam tham gia s�n
xu�t s�n ph�m g�.
Vai trò c�a r�ng ��i v�i cu�c s�ng c�a con ngư�i hi�n t�i �ư�c �áng giá
và �ư�c thi�t k� trong r�t nhi�u chương trình, hi�p ư�c, công ư�c qu�c t�. Song
n�u qu�n lý r�ng không b�n v�ng thì vi�c m�t r�ng s� di�n ra song song v�i quá
trình ph�c h�i r�ng, và ch�t lư�ng r�ng c�ng như các ch�c n�ng phòng h� môi
trư�ng, xóa �ói gi�m nghèo c�ng không th� phát huy �ư�c. Chính vì v�y, quá
trình qu�n lý r�ng b�n v�ng �ang là m�t phong trào r�ng l�n quy mô toàn c�u
và là ch� �� chính trong h�p tác lâm nghi�p ASEAN.
Chi�n lư�c lâm nghi�p qu�c gia giai �o�n 2006 - 2020 �ã �ư�c trình
Chính ph� phê duy�t và �ã ti�n hành th�c hi�n ��u n�m 2006, trong 3 chương
16
trình phát tri�n c�a chi�n lư�c này thì chương trình “Qu�n lý và phát tri�n r�ng
b�n v�ng” là chương trình th� nh�t. �� qu�n lý và phát tri�n r�ng b�n v�ng
trư�c h�t c�n t�o ra các �i�u ki�n c�n và �� v� r�ng, v� pháp lu�t và v� xã h�i,
th� trư�ng, trư�c h�t c�n xác ��nh �ư�c m�t lâm ph�n �n ��nh không ch� trên
quy ho�ch, trên b�n ��, mà ph�i c� trên th�c ��a c�a c� nư�c và c�a trong khu
r�ng. M�c tiêu chính c�a qu�n lý và phát tri�n r�ng b�n v�ng là nâng cao n�ng
l�c qu�n lý và hi�u qu� qu�n lý c�a ch� r�ng ��i v�i trong khu r�ng c� th�, s�
d�ng t�i �a các l�i ích kinh t�, l�i ích môi trư�ng và l�i ích xã h�i c�a r�ng
nhưng �n ��nh và b�n v�ng lâu dài.
Hi�n t�i �ã có m�t s� ��nh ngh�a v� qu�n lý r�ng b�n v�ng và ch�ng ch�
r�ng nhưng khó có �ư�c m�t ��nh ngh�a t�ng quát �ư�c m�i ngư�i ��ng ý.
Theo ITTO thì “Qu�n lý r�ng b�n v�ng là quá trình qu�n lý nh�ng lâm ph�n �n
��nh nh�m ��t �ư�c m�t ho�c nhi�u hơn nh�ng m�c tiêu qu�n lý �ã �ư�c �� ra
m�t cách rõ ràng như ��m b�o s�n xu�t liên t�c nh�ng s�n ph�m và d�ch v�
r�ng mong mu�n mà không làm gi�m �áng k� nh�ng giá tr� di truy�n và n�ng
su�t tương lai c�a r�ng và không gây ra nh�ng tác ��ng không mong mu�n ��i
v�i môi trư�ng t� nhiên và xã h�i”. Và theo ti�n trình Helsinki thì ��nh ngh�a
“Qu�n lý r�ng b�n v�ng là s� qu�n lý r�ng và ��t r�ng theo cách th�c và m�c
�� phù h�p �� duy trì tính �a d�ng sinh h�c, n�ng su�t, kh� n�ng tái sinh, s�c
s�ng c�a r�ng, và duy trì ti�m n�ng c�a r�ng trong vi�c th�c hi�n, hi�n nay và
trong tương lai, các ch�c n�ng sinh thái, kinh t� và xã h�i c�a chúng, � c�p ��a
phương, qu�c gia và toàn c�u, và không gây ra nh�ng tác h�i ��i v�i các h�
sinh thái khác” [4], [29].
�i�u quan tr�ng nh�t c�n gi�i thích là vì sao qu�n lý r�ng b�n v�ng �ã tr�
thành cao trào, �ư�c hàng lo�t các nư�c công nghi�p tiên ti�n và hàng lo�t các
nư�c �ang phát tri�n c�n qu�n lý r�ng b�n v�ng, t� nguy�n tham gia, m�c dù
không ai b�t bu�c. �ây là nh�n th�c c�a qu�c gia v� làm sao b�o v� �ư�c r�ng
mà v�n s� d�ng t�i �a các l�i ích t� r�ng, nh�n th�c c�a ch� r�ng v� quy�n xu�t
kh�u vào m�i th� trư�ng th� gi�i và quy�n bán lâm s�n v�i giá cao.
Vì th�, có th� kh�ng ��nh ch�ng ch� r�ng là s� xác nh�n khu r�ng �ã �ư�c
qu�n lý b�n v�ng d�a trên các tiêu chu�n cao và th�ng nh�t qu�c t� v� kinh t�,
xã h�i, môi trư�ng. Ch�ng ch� r�ng là gi�i pháp khuy�n khích các ch� r�ng
qu�n lý b�n v�ng vì ngoài l�i ích qu�c gia v� ��m b�o môi trư�ng phát tri�n b�n
17
v�ng và phát tri�n kinh t�, xã h�i, và chính ch� r�ng �ư�c ��n �áp các chi phí t�
nguy�n qu�n lý r�ng b�n v�ng b�i 2 quy�n l�i là �ư�c xu�t kh�u lâm s�n vào
m�i th� trư�ng th� gi�i k� c� Tây Âu và B�c M�, và �ư�c hư�ng giá bán cao
hơn so v�i các s�n ph�m cùng lo�i nhưng không có ch�ng ch� r�ng FSC.
Hi�n tr�ng qu�n lý r�ng t�i Vi�t Nam trong m�t th�p k� qua cho th�y
qu�n lý r�ng b�n v�ng luôn là ưu tiên cao trong các chương trình c�a Chính
ph�, ��c bi�t �ư�c nh�n m�nh trong chương trình tái cơ c�u c�a ngành lâm
nghi�p và chi�n lư�c phát tri�n lâm nghi�p. Ti�n trình tái cơ c�u ngành lâm
nghi�p n�m 1994 �ánh d�u m�t thay ��i quan tr�ng trong qu�n lý r�ng qu�c gia.
Nhìn chung, ti�n trình này ph�n ánh s� cam k�t c�a Nhà nư�c trong vi�c lôi kéo
s� tham gia c�a ngư�i dân ��a phương khi chuy�n ��i t� s� d�ng r�ng sang phát
tri�n b�n v�ng tài nguyên r�ng.
Trong nh�ng n�m g�n �ây s� phát tri�n c�a Vi�t Nam �ã �ư�c th� hi�n rõ
thông qua t�ng trư�ng kinh t� m�nh m� và t�ng cư�ng h�i nh�p toàn c�u và khu
v�c, theo �ó �ã c� th� hóa v�i nh�ng chuy�n bi�n trong ngành lâm nghi�p.
Ngành lâm nghi�p �ã ch�u áp l�c không ch� v� c�i thi�n n�ng su�t và tính c�nh
tranh trên th� trư�ng qu�c t� mà còn �áp �ng các cam k�t qu�c t� v� lâm nghi�p
b�n v�ng. Hơn n�a, nh�ng thách th�c xã h�i hi�n v�n t�n t�i trong khi �ang
di�n ra nh�ng thay ��i chú ý t� lâm nghi�p Nhà nư�c sang lâm nghi�p xã h�i.
Vì th� mà xóa �ói gi�m nghèo và qu�n lý r�ng b�n v�ng �ã tr� thành nh�ng
thách th�c tr�ng tâm c�a ngành lâm nghi�p.
Trong nh�ng n�m g�n �ây, WWF và GTZ trên cơ s� h�p tác v�i t� ch�c
SmartWood �ã xúc ti�n th�c thi m�t vài ho�t ��ng nh�m h� tr� xây d�ng n�ng
l�c trong nư�c v� l�nh v�c này ��ng th�i ti�p t�c theo �u�i �ư�ng hư�ng này
trong tương lai nh�m gi�m chi phí ch�ng nh�n. Ngoài ra, n� l�c tìm ki�m h� tr�
�� chi tr� chi phí và �àm phán v�i các cơ quan ch�ng nh�n �� gi�m b�t chi phí
c�ng �ư�c xem là m�t gi�i pháp nh�m gi�m chi phí.
N�m 2008 Lê Kh�c Côi có �� c�p và nghiên c�u v� “Tình hình lâm
nghi�p và ch�ng ch� r�ng th� gi�i và hi�n tr�ng ch�ng ch� r�ng � Vi�t Nam”.
Qua �� tài có th� nh�n th�y �ư�c nh�ng khó kh�n, thách th�c và cơ h�i c�a
ngành lâm nghi�p Vi�t Nam, ��c bi�t là ch�ng ch� r�ng FSC Vi�t Nam như hi�n
nay [10]. Hay nghiên c�u c�a Trương T�t �ơ n�m 2009 v� qu�n lý r�ng b�n
v�ng và ch�ng ch� r�ng � Vi�t Nam, cơ h�i và thách th�c [14].
18
Trong kho�ng 10 n�m tr� l�i �ây Nhà nư�c �ã giao trên 2 tri�u ha ��t
tr�ng ��i núi tr�c cho nông dân c� nư�c tham gia vào các ho�t ��ng lâm nghi�p.
N�u nh�n th�c và n�ng l�c qu�n lý t� ch�c c�a ngư�i dân �ư�c nâng cao thì
m�c tiêu ��t �ư�c v� t�ng thu nh�p, xóa �ói gi�m nghèo, phát tri�n kinh t� xã
h�i nông thôn mi�n núi, ph�c h�i môi trư�ng sinh thái, góp ph�n gi�m thi�u tác
��ng v� môi trư�ng, khí h�u trong tương lai không xa.
M�t trong nh�ng mô hình �ang �ư�c các nhà khoa h�c Vi�t Nam quan
tâm là nghiên c�u các mô hình ch�ng ch� r�ng theo nhóm. � Vi�t Nam mô hình
này �ư�c th� nghi�m cho m�t lo�i ��i tư�ng ph� bi�n trong xã h�i, �ó là r�ng
s�n xu�t phân tán c�a các h� nông dân g�p l�i. Trong �ó �áng chú ý là các
nghiên c�u như “Hư�ng d�n ch�ng ch� nhóm FSC và qu�n lý r�ng” c�a Lê
Thi�n ��c và Ng�c Th� M�n n�m 2004 [13].
Trong vi�c xây d�ng các mô hình ch�ng ch� r�ng theo nhóm thì mô hình
� huy�n Hưng Yên, l�y tên là chi h�i ch� r�ng tr�ng huy�n Hưng Yên g�m 209
h�, v�i di�n tích g�n 2.000 ha r�ng tr�ng bư�c ��u �ã hoàn t�t ho�t ��ng và ��t
�ư�c nh�ng thành qu� nh�t ��nh. Tuy nhiên, c�n ph�i t�ng cư�ng h� tr� �ào t�o,
giám sát �ánh giá hi�u qu� thêm nh�ng n�m ti�p theo, ��ng th�i qu�ng bá và
nhân r�ng mô hình này cho các ��a phương trong c� nư�c [24].
C�ng theo chương trình và mô hình ch�ng ch� r�ng FSC theo nhóm h�,
n�m 2004 t�i Qu�ng Tr� mô hình ch�ng ch� r�ng FSC theo nhóm h� v�i r�ng
keo c�ng �ã �ư�c ti�n hành và ��t nh�ng k�t qu�. D�a vào t� ch�c Rainforest
Alliance, WWF �ã �ưa ra m�t s� k�t lu�n và ki�n ngh� cho các nhóm h� nh�ng
vi�c ph�i làm �� hư�ng t�i qu�n lý r�ng b�n v�ng, ��t �ư�c ch�ng ch� r�ng
FSC Vi�t Nam. Bên c�nh nh�ng mô hình nghiên c�u v� tình hình ch�ng ch�
r�ng theo nhóm h� gia �ình thì m�t s� nhà khoa h�c �ã và �ang ti�n hành nh�ng
nghiên c�u v� ch�ng ch� r�ng t�i Vi�t Nam �� �ưa ra m�t cái nhìn t�ng th� v�
kinh nghi�m qu�n lý theo ch�ng ch� r�ng [25].
Vi�c thúc ��y ch�ng ch� r�ng FSC t�i Vi�t Nam �ang có nh�ng bư�c ti�n
�áng m�ng, trong �ó có m�t ph�n quan tr�ng c�a t� ch�c WWF �ã tích c�c ph�i
h�p v�i T� công tác qu�c gia Vi�t Nam và các nhà tài tr� khác ti�n hành xây
d�ng các mô hình thí �i�m v� qu�n lý r�ng b�n v�ng ti�n t�i �ánh giá c�p ch�ng
ch� r�ng cho m�t s� ��a phương, trong �ó ph�i k� t�i các t�nh �ak lak, Kon
Tum, Gia Lai, Ngh� An, Th�a Thiên Hu�,…
19
T�i �ak Lak thì n�m 1999, m�i chuyên gia �ánh giá c�a FSC ti�n hành
ti�n kh�o sát, �ánh giá t�i 6 lâm trư�ng. Chuyên gia FSC �ã �ưa ra m�t s�
khuy�n ngh� ��i v�i t�nh, lâm trư�ng nh�m th�c hi�n và �áp �ng �ư�c các tiêu
chu�n v� qu�n lý r�ng b�n v�ng.
N�u t�i t�nh Kon Tum, WWF và TFT/Scancom th�c hi�n d� án v� b�o
t�n �a d�ng sinh h�c và qu�n lý r�ng b�n v�ng t�i huy�n Kon Plong, thì t�i t�nh
Ngh� An và Th�a Thiên Hu�, cùng v�i T� công tác qu�c gia ti�n hành nhi�u
chuy�n kh�o sát, �ánh giá B� tiêu chu�n qu�c gia t�i m�t s� lâm trư�ng, xây
d�ng các mô hình v� r�ng qu�n lý b�n v�ng t�i m�t s� vùng tr�ng �i�m.
� t�nh Gia Lai: Cùng v�i S� Nông nghi�p và Phát tri�n nông thôn xây
d�ng mô hình v� qu�n lý r�ng b�n v�ng t�i m�t s� lâm trư�ng, ti�n hành �ánh
giá th� nghi�m B� tiêu chu�n qu�c gia t�i 2 lâm trư�ng Sơ Pai và Hà N�ng. Bên
c�nh �ó thì WWF s� m�i chuyên gia c�a FSC ti�n hành ti�n kh�o sát, �ánh giá
l�i các lâm trư�ng nói trên �� hư�ng t�i qu�n lý r�ng b�n v�ng nh�m ��t �ư�c
ch�ng ch� r�ng FSC Vi�t Nam.
2.3.3. Nh�ng thách th�c và bài h�c kinh nghi�m v� ch�ng ch� r�ng
FSC t�i Vi�t Nam
Theo ��nh hư�ng c�a chính ph� và xu th� toàn c�u, cùng v�i h� tr� c�a
các t� ch�c Chính ph� và phi Chính ph� qu�c t�, �ã ch�ng ki�n nh�ng n� l�c v�
qu�n lý r�ng � Vi�t Nam theo tiêu chu�n FSC trong m�t th�p k� qua, mang ��n
k�t qu� là kho�ng 10.000 ha r�ng tr�ng �ã �ư�c ch�ng nh�n theo tiêu chu�n
FSC t� n�m 2006 và hơn 10 �ơn v� qu�n lý r�ng �ang tham gia quá trình ch�ng
nh�n qu�n lý r�ng FSC. Quá trình này c�ng b�c l� nh�ng thách th�c, cơ h�i và
bài h�c kinh nghi�m � ��a phương.
- Nh�ng thách th�c và cơ h�i cho ngành lâm nghi�p Vi�t Nam �� ��t
�ư�c ch�ng ch� r�ng: Vi�t Nam �ã tr� thành m�t nhà xu�t kh�u �� n�i th�t quan
tr�ng trên th� trư�ng th� gi�i v�i m�c t�ng trư�ng hàng n�m trên 20% trong
nh�ng n�m g�n �ây và d� ki�n doanh s� ��t �ư�c trong nh�ng n�m t�i là 2,8 t�
USD. Cùng th�i gian này nhu c�u v� �� n�i th�t làm t� g� khai thác t� r�ng
ch�ng nh�n và qu�n lý b�n v�ng �ang không ng�ng t�ng lên khi�n cho ngành
ch� bi�n g� Vi�t Nam tr� thành nhà nh�p kh�u l�n (giá tr� nh�p kh�u g� n�m
2007 là hơn 1 t� USD) v� g� ch�ng nh�n t� bên ngoài, theo t�ng chi phí và kh�
20
n�ng c�nh tranh th�p hơn c�a ngành. M�t khác, thách th�c này t�o cơ h�i v�
ch�ng nh�n r�ng Vi�t Nam trên c� nư�c vì ho�t ��ng ch�ng nh�n như v�y có
th� giúp r�ng Vi�t Nam qu�n lý b�n v�ng ��ng th�i gi�m chi phí nguyên li�u
��u vào cho các doanh nghi�p ch� bi�n g� và theo �ó giúp h� t�ng kh� n�ng
c�nh tranh c�a doanh nghi�p mình.
- Di�n tích r�ng t� nhiên và ch�ng ch� r�ng quy mô nh� c�a �ơn v� qu�n
lý r�ng: Các �ơn v� qu�n lý r�ng � Vi�t Nam �ã tr�i qua m�t s� ti�n trình tái cơ
c�u khi�n các �ơn v� qu�n lý r�ng hi�n nay có di�n tích r�ng t� nhiên t� 10.000
��n 20.000 ha và h�n m�c khai thác hàng n�m t� 2.000 ��n 5.000 m3 g� t� 40
��n 50 lo�i g� theo tr� lư�ng g� c�a m�i loài tr� nên quá nh�. Tr� lư�ng m�i
loài nh� và s� lư�ng loài l�n gây ra m�t s� khó kh�n v� công ngh� cho các nhà
ch� bi�n g� cùng v�i hi�u qu� kinh t� th�p làm cho các nhà s�n xu�t này không
m�n mà v�i vi�c thu mua và ch� bi�n g�, th�m chí là g� có ch�ng ch� r�ng FSC.
M�t khác, di�n tích nh� c�ng có ngh�a r�ng chi phí ch�ng nh�n cho 1 ha, hơn
n�a do r�ng nghèo v� tr� lư�ng g� và chi phí ch�ng nh�n cho t�ng m3 g�,
thư�ng � m�c cao vư�t quá kh� n�ng c�a các �ơn v� qu�n lý r�ng. T�t c� nh�ng
lý do này l�i khi�n cho quá trình ch�ng nh�n c�a các �ơn v� qu�n lý r�ng khó kh�
thi v� m�t kinh t�. M�t cơ h�i �� �ương ��u v�i v�n �� này dành cho các �ơn v�
qu�n lý r�ng, ��c bi�t là nh�ng �ơn v� có v� trí ��a lý g�n v�i nhau, h� có th�
th�ng nh�t xúc ti�n ch�ng nh�n theo nhóm v�i tr� lư�ng t�ng loài �� l�n ��
thuy�t ph�c ngư�i mua và chi phí ch�ng nh�n th�p hơn ��i v�i t�ng ha và m3 g�.
- Quy�n s� d�ng ��t lâm nghi�p và ch�ng ch� r�ng: Theo tiêu chu�n 2
trong tiêu chu�n qu�n lý r�ng FSC, m�t �ơn v� qu�n lý r�ng mu�n �ư�c ch�ng
nh�n ph�i có quy�n hư�ng d�ng ��t ��i v�i di�n tích ��t lâm nghi�p c�a h�. T�i
Vi�t Nam, do nh�ng thay ��i v� lu�t ��t �ai nhi�u �ơn v� qu�n lý r�ng không có
quy�n hư�ng d�ng ��t lâm nghi�p ho�c di�n tích ghi trong s� �� c�a h� th�p
hơn nhi�u so v�i di�n tích h� th�c t� qu�n lý, theo �ó khi�n cho các �ơn v� qu�n
lý r�ng không th�a mãn tiêu chu�n ��t ra và do v�y dù cho h� có �áp �ng �ư�c
t�t c� các tiêu chu�n và tiêu chí trong B� tiêu chu�n FSC �i ch�ng n�a thì h�
không th� �ư�c ch�ng nh�n. Do �ó, cùng v�i nh�ng n� l�c c�a t�ng �ơn v�
qu�n lý r�ng, h� tr� t� Chính quy�n các c�p khác nhau t� Trung ương ��n ��a
phương �óng vai trò h�t s�c quan tr�ng ��i v�i quá trình ch�ng nh�n qu�n lý
r�ng b�n v�ng c�a các �ơn v� qu�n lý r�ng.
21
- Phân c�p trong s� d�ng ��t lâm nghi�p và ch�ng ch� r�ng, theo báo cáo
c�a B� Nông nghi�p và Phát tri�n nông thôn, cho ��n ngày 30/10/2007 kho�ng
3,2 trri�u ha ��t lâm nghi�p �ã �ư�c giao cho 1,1 tri�u h� gia �ình, theo �ó góp
ph�n vào vi�c t�o thu nh�p và xóa �ói gi�m nghèo � các khu v�c nông thôn
mi�n núi nhưng c�ng t�o ra thách th�c c�a ho�t ��ng ch�ng ch� r�ng. Nh�ng
khó kh�n ch� y�u gây ra do di�n tích r�t nh� c�a m�i h� gia �ình, trung bình
m�i h� gia �ình có 3 ha, �i�u này có ngh�a r�ng ��i v�i di�n tích kho�ng 1.000
ha t�i thi�u c�n 300 h� gia �ình k�t h�p cùng v�i nhau v�i cam k�t m�nh m� và
phương pháp th�c hi�n th�c t�, mà vi�c này �ư�c xem là m�t nhi�m v� không
kh� thi ho�c r�t khó trong vi�c t� ch�c và qu�n lý nhóm. Hơn n�a, do r�ng tr�ng
c�a m�i h� gia �ình �ư�c tr�ng theo cách th�c khác nhau liên quan t�i th�i gian,
công ngh�, ch�t lư�ng cây gi�ng,… di�n tích tr�ng r�ng trên cơ s� k�t h�p
không �� t�t v� m�t ch�t lư�ng g� và không thuy�t ph�c �ư�c ngư�i mua tr�
ti�n cho lo�i g� này. Hơn n�a, di�n tích kho�ng 1.000 ha c�ng có ngh�a là chi
phí ch�ng nh�n s� cao ��i v�i m�i ha và m�i m3 g� mà theo �ó nh�ng ngư�i
nông dân nghèo không th� �áp �ng �ư�c. Bên c�nh �ó, các ch� s� h�u r�ng
tr�ng quy mô nh� thư�ng không �� m�nh m� trong cam k�t c�a mình. ��c bi�t
khi h� ph�i chi tr� nh�ng nhu c�u tài chính phát sinh. T� ch�c WWF nhìn nh�n
thách th�c và cơ h�i t�i khu v�c này, v�i h� tr� t� t� ch�c IKEA và SNV, cùng
�ương ��u v�i thách th�c này b�ng cách áp d�ng các d� án ch�ng nh�n qu�n lý
r�ng theo nhóm �� có �ư�c nhi�u bài h�c kinh nghi�m hơn t�i m�t th�i �i�m
nào �ó trong các n�m t�i �ây ��i v�i ch�ng ch� r�ng cho nhóm nông dân ho�c
nhóm nông dân v�i �ơn v� qu�n lý r�ng như là m�t ��i tư�ng gi� ch�ng ch�.
- Khu v�c tư nhân, tích t� ��t lâm nghi�p và ch�ng ch� r�ng: Trong m�t
th�p k� qua khu v�c tư nhân bao g�m c� doanh nghi�p n�i ��a và nư�c ngoài
ho�t ��ng trong ngành ch� bi�n và thương m�i g� �ã t�ng lên �áng k� và có
nhi�u ti�m n�ng hơn trong ��u tư vào kinh doanh tr�ng r�ng và lâm nghi�p. D�
dàng nh�n th�y r�ng khu v�c tư nhân có th� �óng vai trò quan tr�ng hơn và có
th� ��u tư vào ��t r�ng � quy mô l�n hơn. M�t khác, th�c t� cho th�y s�n lư�ng
r�ng th�p �i cùng v�i ch�t lư�ng r�ng tr�ng và g� nghèo nàn c�a các ch� r�ng
quy mô nh� chính là s� lãng phí v� tài nguyên ��t r�ng và không mang l�i nh�ng
l�i ích như mong mu�n c�a ch� s� h�u. M�t cách th�c m�i và hi�u qu� v� kinh t�
trong vi�c s� d�ng ��t r�ng �ư�c giao cho các h� gia �ình c�n �ư�c áp d�ng
22
trong th�c t� mà theo �ó có th� tích t� ��t r�ng cho kinh doanh lâm nghi�p. Hơn
n�a, theo ngh� ��nh 200 c�a Chính ph� n�m 2004, các lâm trư�ng qu�c doanh s�
�ư�c tư h�u hoá, qua �ó c�ng s� mang ��n nh�ng cơ h� cho khu v�c tư nhân ��
m� r�ng vai trò c�a mình. H� tr� t� chính sách liên quan c�a Chính ph� cho khu
v�c tư nhân �� �óng vai trò l�n hơn s� t�o �i�u ki�n thu�n l�i hơn cho vi�c ��y
nhanh công tác tích t� ��t r�ng cho vi�c s� d�ng hi�u qu� hơn v� m�t kinh t� và
do v�y c�ng s� t�ng cư�ng �óng góp ch�ng ch� r�ng t�i Vi�t Nam.
- G� có ki�m soát m�t bư�c chu�n b� hu�ng t�i ch�ng ch� r�ng FSC:
Ch�ng ch� r�ng �� l�y g� �ư�c ch�ng nh�n qu�n lý FSC là m�t quá trình lâu dài.
K� ho�ch g� �ư�c ki�m soát c�a FSC là m�t gi�i pháp nh�m h� tr� các �ơn v�
qu�n lý r�ng trong th�i gian ng�n, có th� ��t �ư�c ph�n nào k�t qu� c�a quá trình
ch�ng nh�n. Các �ơn v� qu�n lý r�ng �ng h� k� ho�ch g� �ư�c ki�m soát trong
vòng m�t n�m có th� k�t h�p v�i g� �ư�c ch�ng nh�n g� FSC �� s�n xu�t và bán
các s�n ph�m FSC k�t h�p. Do v�y, các �ơn v� qu�n lý r�ng và các ch� r�ng quy
mô nh� có r�ng tr�ng t�i Vi�t Nam có th� áp d�ng và th�c thi k� ho�ch g� �ư�c
ki�m soát như là m�t bư�c sơ kh�i hư�ng t�i ch�ng nh�n qu�n lý r�ng c�a FSC.
- N�ng l�c ��a phương và chi phí ho�t ��ng ch�ng ch� r�ng: T�ng chi phí
cho ho�t ��ng ch�ng ch� r�ng bao g�m hai ph�n chính, m�t là chi phí áp d�ng
h� th�ng qu�n lý r�ng c�a m�t �ơn v� qu�n lý r�ng t� �i�m kh�i ��u t�i m�c
�áp �ng �ư�c tiêu chu�n FSC, và th� hai là chi phí các ho�t ��ng �ánh giá do cơ
quan ch�ng nh�n th�c hi�n. M�t �ơn v� qu�n lý r�ng v�i n�ng l�c trong nư�c có
th� làm t�t c� có th� ti�t ki�m �ư�c ph�n này trong t�ng chi phí sau �ó h� ch�
ph�i tr� cho các ho�t ��ng �ánh giá c�a cơ quan ch�ng nh�n và qua �ó có th�
ti�t ki�m và gi�m chi phí ch�ng nh�n. Do v�y xây d�ng n�ng l�c trong nư�c v�
ch�ng ch� r�ng c�n �ư�c xem là m�t ưu tiên [3].
23
Ph�n 3
M�C TIÊU, ��I T��NG, N�I DUNG
VÀ PH�ƠNG PHÁP NGHIÊN C�U
3.1. M�c tiêu nghiên c�u
3.1.1. M�c tiêu chung
�ánh giá tình hình s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p theo các tiêu chu�n
c�a ch�ng ch� r�ng FSC nh�m �ưa ra các gi�i pháp h�p lý, nâng cao hi�u qu�
s�n xu�t kinh doanh r�ng b�n v�ng � công ty TNHH tr�ng r�ng Quy Nhơn.
3.1.2. M�c tiêu c� th�
- �ánh giá �ư�c tình hình s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p t�i công ty,
nh�ng hi�u qu� và l�i ích khi ��t ch�ng ch� r�ng FSC Vi�t Nam.
- Trên cơ s� phân tích SWOT nh�m tìm ra các �� xu�t h�p lý nâng cao
hi�u qu� s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p theo các tiêu chu�n FSC Vi�t Nam.
3.2. ��i tư�ng và ph�m vi nghiên c�u
3.2.1. ��i t��ng nghiên c�u
�� tài ch� t�p trung �ánh giá tình hình s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p t�i
công ty TNHH tr�ng r�ng Quy Nhơn, Bình ��nh d�a trên cơ s�:
- Các quy trình k� thu�t vư�n ươm, tr�ng r�ng và khai thác do công ty
ban hành, ch�nh s�a và b� sung hàng n�m.
- Th� trư�ng tiêu th� s�n ph�m và chu�i hành trình s�n ph�m CoC trư�c
và sau khi nh�n ch�ng ch� r�ng FSC.
- Hi�u qu� và nh�ng l�i ích trong s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p.
3.2.2. Ph�m vi nghiên c�u
Trong ph�m vi các ho�t ��ng s�n xu�t kinh doanh t�i công ty và m�t s�
công ty lâm nghi�p trên ��a bàn t�nh Bình ��nh.
3.3. N�i dung nghiên c�u
3.3.1. �i�u �i�n t� nhiên, kinh t� và xã h�i c�a khu v�c nghiên c�u
3.3.1.1. �i�u ki�n t� nhiên: Ti�n hành �i�u tra và tìm hi�u v� v� trí ��a lý,
��a hình, khí h�u, th�y v�n và th� như�ng.
24
3.3.1.2. ��c �i�m kinh t� và xã h�i: �i�u tra, tìm hi�u v� dân s�, lao ��ng
và th�c tr�ng n�n kinh t� t�i ��a phương.
3.3.1.3. Th�c tr�ng ngành lâm nghi�p: �i�u tra và tìm hi�u v� di�n tích
��t lâm nghi�p có r�ng và chưa có r�ng, di�n tích ��t có kh� n�ng lâm nghi�p.
��c bi�t là di�n tích r�ng tr�ng trên ��a bàn t�nh.
3.3.2. Các ho�t ��ng s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p d�a vào các tiêu
chu�n c�a ch�ng ch� r�ng FSC Vi�t Nam
3.3.2.1. Các ho�t ��ng tr�ng r�ng, ch�m sóc và qu�n lý b�o v� r�ng
- Xây d�ng ngân hàng dòng, vư�n gi�ng và s�n xu�t cây con
- Các ho�t ��ng tr�ng r�ng
- Các ho�t ��ng ch�m sóc, qu�n lý b�o v� r�ng
3.3.2.2. Các ho�t ��ng khai thác và ch� bi�n: Tìm hi�u và �ánh giá các
ho�t ��ng khai thác và ch� bi�n theo các tiêu chu�n ch�ng ch� r�ng FSC.
3.3.2.3. Th� trư�ng tiêu th� s�n ph�m
- Chu�i hành trình s�n ph�m CoC
- Th� trư�ng tiêu th� s�n ph�m
3.3.3. Nh�ng l�i ích ��t ���c khi s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p theo
các tiêu chu�n FSC Vi�t Nam
- L�i ích v� kinh t�: Xem xét nh�ng v�n �� sau:
+ Th� trư�ng m� r�ng.
+ Giá ưu �ãi hơn so v�i ngu�n g� không có ch�ng ch� r�ng FSC.
+ �ng d�ng khoa h�c công ngh�.
+ C�i ti�n k� ho�ch qu�n lý b�o v� r�ng tr�ng.
+ T�ng cư�ng giám sát �ánh giá và thông tin tư li�u.
+ Nh�ng l�i ích ti�m n�ng.
- L�i ích v� xã h�i: T�p trung làm rõ các n�i dung sau:
+ T�o công �n vi�c làm cho ngư�i dân
+ Giao tr� m�t s� di�n tích r�ng tr�ng c�a công ty ph�c v� cho các
v�n �� xã h�i.
+ Chương trình cung c�p mi�n phí cây gi�ng cho ngư�i dân ��a phương.
+ �óng góp vào ngân sách c�a t�nh thông qua các lo�i thu�.
25
- L�i ích v� môi trư�ng: Tìm hi�u, �i�u tra và �ánh giá các v�n �� sau:
+ Kh� n�ng h�p th� CO2 c�a r�ng tr�ng.
+ Duy trì m�t s� di�n tích r�ng tr�ng, r�ng t� nhiên �� phòng h�,
b�o v� môi trư�ng.
+ Th�c hi�n các bi�n pháp k� thu�t nh�m b�o v� ngu�n nư�c, ��t,
�a d�ng sinh h�c,...
3.3.4. Nh�ng thu�n l�i và khó kh�n trong các ho�t ��ng s�n xu�t kinh
doanh lâm nghi�p theo các tiêu chu�n FSC
3.3.5. Các gi�i pháp nh�m nâng cao hi�u qu� s�n xu�t kinh doanh theo
các tiêu chu�n FSC Vi�t Nam
3.4. Phư�ng pháp nghiên c�u
3.4.1. Ph�ơng pháp thu th�p thông tin
- Thu th�p s� li�u th� c�p: K� th�a các s� li�u �ã có v� tr� lư�ng r�ng
khai thác qua các n�m; quy trình k� thu�t vư�n ươm, tr�ng r�ng, ch�m sóc,
qu�n lý b�o v�, phòng ch�ng cháy r�ng và khai thác. Các ��nh m�c d� toán v�
cây gi�ng, tr�ng, ch�m sóc, qu�n lý b�o v�, khai thác 01 ha r�ng trong su�t chu
k� kinh doanh t�i ��a �i�m nghiên c�u.
- Thu th�p s� li�u sơ c�p: �i�u tra, ph�ng v�n các cơ quan liên quan,
ngư�i dân ��a phương v� hi�u qu� xã h�i, môi trư�ng t� các ho�t ��ng s�n xu�t
kinh doanh lâm nghi�p c�a công ty mang ��n,…
3.4.2. Các ph�ơng pháp phân tích
- Phương pháp phân tích SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities,
Threats) thông qua các �i�m m�nh, �i�m y�u, cơ h�i và thách th�c �� phân tích
nh�ng thu�n l�i, khó kh�n trong các ho�t ��ng s�n xu�t kinh doanh lâm nghi�p
theo hư�ng b�n v�ng.
- Phân tích th� trư�ng tiêu th� s�n ph�m: D�a vào các phương pháp ti�p
c�n th� trư�ng, phân tích chu�i giá tr� th� trư�ng c�a SEANAFE (m�ng lư�i
nghiên c�u nông lâm k�t h�p � �ông Nam Á) �� làm rõ th� trư�ng tiêu th� s�n
ph�m c�a công ty.