Giải pháp xây dựng nội dung chuyên đề ngoại khóa giáo dục văn hóa ẩm thực trà qua phần i bài 48 – chế biến sản phẩm cây công nghiệp và lâm sản – công nghệ 10

Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

I. ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN
Năm học 2014-2015 là năm học thực hiện Công văn số: 4099/BGDĐT-GDTrH
ngày 05/08/2014 của Bộ Giáo dục – Đào tạo V/v Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ Giáo
dục Trung học năm học 2014-2015; là năm học tiếp tục triển khai Chương trình hành
động thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 Hội nghị lần thứ
VIII Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và
đào tạo. Tiếp tục thực hiện có hiệu quả nội dung các cuộc vận động, các phong trào thi
đua của ngành bằng những việc làm thiết thực, hiệu quả, phù hợp điều kiện từng địa
phương, gắn với việc đổi mới hoạt động giáo dục của nhà trường. Tạo điều kiện để các
cơ sở giáo dục trung học chủ động, linh hoạt trong việc thực hiện chương trình; xây
dựng kế hoạch giáo dục theo định hướng phát triển năng lực học sinh; xây dựng các chủ
đề tích hợp nội dung dạy học, đảm bảo chuẩn kiến thức, kỹ năng và thái độ của từng cấp
học phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường, địa phương và khả năng của học sinh;
chú trọng giáo dục đạo đức và giá trị sống, rèn luyện kỹ năng sống, hiểu biết xã hội, thực
hành pháp luật. Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học nhằm phát huy tính
tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; tăng cường kỹ năng thực hành, vận dụng kiến
thức, kỹ năng vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. Đa dạng hóa các hình thức học tập,
chú trọng các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, nghiên cứu khoa học của học sinh. Đẩy
mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học.
Năm học 2014 – 2015 cũng là năm học “Tiếp tục đổi mới quản lý và nâng cao
chất lượng giáo dục”. Cùng với việc thực hiện những nhiệm vụ thường xuyên của các
năm học trước với yêu cầu cao hơn, Bộ GD & ĐT tập trung chỉ đạo, tổ chức giáo dục
kỹ năng sống cho học sinh phù hợp với từng cấp học và điều kiện của từng địa
phương; tiếp tục thực hiện Phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học
sinh tích cực". Nội dung của Phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học
sinh tích cực" được Bộ Giáo dục - Đào tạo chỉ đạo qua Công văn số: 307/KH–
BGDĐT ngày 22 tháng 7 năm 2008.

Cùng với việc thực hiện công văn số 4099/BGDĐT-GDTrH ngày 05/08/2014
của Bộ Giáo dục – Đào tạo và ngay sau khi Bộ GD-ĐT phát động phong trào “Trường
học thân thiện – học sinh tích cực”, tôi đã coi đây là cơ hội để "hiến kế" với mong
mỏi: học sinh ở Trường THPT Tống Văn Trân nói riêng và tất cả các trường THPH ở
Việt Nam được trang bị kỹ năng sống ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.
Vào đầu năm học, dựa theo hướng dẫn kế hoạch bộ môn Công nghệ, dưới sự chỉ
đạo của Ban giám hiệu nhà trường, của tổ chuyên môn, chúng tôi được phân công xây
dựng chủ đề theo định hướng phát triển năng lực học sinh trong công tác Bồi dưỡng
thường xuyên do Bộ GD – ĐT quy định.
Là một giáo viên luôn tâm huyết với sự nghiệp giáo dục, tích cực hưởng ứng
các phong trào thi của của các cấp, trong những năm học qua, tôi luôn tìm tòi những
biện pháp giảng dạy tốt nhất giúp học sinh tham gia một cách tích cực chủ động vào
học tập, phát huy tính năng động, sáng tạo của học sinh, từ đó học sinh thấy thích học
bộ môn Công nghệ do tôi phụ trách. Với kinh nghiệm hơn 10 năm giảng dạy môn
Công nghệ, tôi luôn chú trọng soạn giảng các bài học theo chủ đề tích hợp, lồng ghép
giáo dục kiến thức thực tế phù hợp với phong trào. Trong bộ môn Công nghệ 10,
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu chủ đề “Giải pháp xây dựng nội dung chuyên đề
ngoại khóa Giáo dục văn hóa ẩm thực trà qua phần I bài 48 – Chế biến sản phẩm cây
công nghiệp và lâm sản – Công nghệ 10”, vấn đề này gắn liền với nội dung chương III
– Bảo quản, chế biến nông lâm thủy sản. Trong đó, bài 48 – Chế biến sản phẩm cây
công nghiệp và lâm sản có thể lồng ghép giảng dạy tích hợp văn hóa tiếp khách, tuyên

tuyền văn hóa thưởng trà của người Việt Nam nói riêng và của các quốc gia sử dụng
trà nói chung.
Thực tế, việc giáo dục kỹ năng sống không phải là vấn đề mới trong học đường.
Trong các giờ học, thầy cô thường lồng ghép kỹ năng sống thông qua các bài học bằng
cách: Nêu tình huống liên quan đến bài học để các em tự giải quyết rồi từ đó giúp các
em rút ra kết luận theo hướng tích cực. Nhận thức được vai trò quan trọng trong việc
giáo dục, hình thành nhân cách của thế hệ trẻ, trong thời gian qua, bản thân tôi đã có
nhiều cố gắng, đổi mới về nội dung, phương pháp giáo dục học sinh cả trong các tiết
học chính khóa và các hoạt động ngoài giờ lên lớp.
Việc trang bị kỹ năng ứng xử khi khách đến chơi nhà, hiểu rõ văn hóa thưởng
trà cho học sinh là rất cần thiết đối với học sinh bậc THPT - lứa tuổi có nhiều thay đổi
về mặt tâm sinh lý - để các em dễ dàng vượt qua những khó khăn, thử thách trước khi
bước vào cuộc sống.
Được phân công phụ trách giảng dạy môn Công nghệ 10, môn học gắn liền với
thực tế, với trăn trở lớn là làm sao trang bị nhiều hơn cho học sinh những kỹ năng cần
có trong cuộc sống và dạy như thế nào để thu hút nhất, tác động sâu sắc và bền vững
nhất đến nhận thức, thái độ, hành vi của học sinh… Xuất phát từ phong trào “Xây
dựng trường học thân thiện học sinh tích cực”, tôi xin mạnh dạn đưa ra đề tài: “Giải
pháp xây dựng nội dung chuyên đề ngoại khóa Giáo dục văn hóa ẩm thực trà qua phần
I bài 48 – Chế biến sản phẩm cây công nghiệp và lâm sản – Công nghệ 10”
II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP
Theo kế hoạch năm học của nhà trường, kế hoạch của tổ chuyên môn Hóa –
Sinh – Công nghệ và theo kế hoạch giảng dạy bộ môn Công nghệ, chúng tôi được giao
nhiệm vụ tổ chức và báo cáo 1 chuyên đề trong tổng số 5 chuyên đề hội thảo của tổ
chuyên môn. Buổi hội thảo ngoại khóa sẽ được diễn ra với sự góp mặt của của các em
học sinh khối 10, khách mời là các thầy cô trong ban giám hiệu, các thầy cô đại diện
các tổ chức trong nhà trường, các thầy cô trong tổ chuyên môn và đặc biệt còn có sự
tham dự của đại diện phòng văn hóa huyện.
Qua nhiều năm công tác và giảng dạy môn Công nghệ 10, một môn học gắn liền
với những kiến thức thực tế, đặc biệt khi dạy bài 48 – Chế biến sản phẩm cây công

nghiệp và lâm sản, tôi nhận thấy học sinh trường THPT Tống Văn Trân chỉ nắm được
sơ qua về văn hóa thưởng trà, những lợi ích từ trà và kỹ năng tiếp khách. Trước những
thực trạng trên, tôi rất trăn trở làm thế nào để truyền tải một cách khoa học nhất kiến
thức thưởng trà và lồng ghép vào bài học như thế nào…
Đạo đức, nhân cách luôn gắn bó mật thiết với truyền thống của quê hương, đất
nước. Muốn cho thế hệ sau phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc trong thời kỳ
mới, chúng ta cần coi trọng giáo dục truyền thống văn hóa của dân tộc. Tuy nhiên
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 2
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

trong những năm gần đây, không ít nhà trường chưa quan tâm đúng mức và thiếu
những hình thức giáo dục sinh động truyền thống cho nên có một bộ phận không nhỏ
học sinh nhận thức hết sức nông cạn và hời hợt về truyền thống văn hóa ứng xử của
dân tộc.
Để khắc phục tình trạng trên, trước hết, các nhà trường cần phải xác định một
cách nghiêm túc vai trò của công tác giáo dục truyền thống đối với học sinh, từ đó có
chương trình tuyên truyền, bồi dưỡng thường xuyên, liên tục. Để công tác giáo dục
truyền thống cho học sinh có hiệu quả cần đa dạng hoá các hình thức tuyên truyền: sân
khấu hoá, tổ chức các cuộc thi tìm hiểu nhân các ngày lễ lớn nhằm khơi dậy ý thức tự
tôn, tự hào dân tộc ở học sinh. Cần căn cứ vào cấp học, lứa tuổi học sinh mà đưa ra
những hình thức tuyên truyền, giáo dục phù hợp. Bên cạnh đó, việc đổi mới phương
pháp giảng dạy, nâng cao chất lượng dạy sẽ góp phần không nhỏ trong việc nâng cấp
chất lượng công tác giáo dục truyền thống, bồi đắp lòng yêu nước cho học sinh trong
công cuộc đổi mới và hội nhập.

Để có những tiết học đạt hiệu quả cao nhất luôn là niềm trăn trở, suy nghĩ là
mục đích hướng tới của từng người giáo viên, nhưng đây không phải là điều đạt được
dễ dàng. Người giáo viên phải nhận thức rõ vai trò là người “thắp sáng ngọn lửa” chủ
động lĩnh hội tri thức trong từng học sinh. Người thầy ngoài năng lực, khả năng sư
phạm đã có cần phải luôn luôn tích lũy, rút ra những kinh nghiệm dù rất nhỏ, tìm tòi
học hỏi những kinh nghiệm từ sách báo, tài liệu tham khảo và chính sau những tiết
dạy. Biết vận dụng các kinh nghiệm đã được tích lũy vào quá trình giảng dạy thì hiệu
quả dạy học sẽ không ngừng được nâng lên.
Trường THPT Tống Văn Trân đang trên đà xây dựng cơ sở giáo dục chất lượng
cao của tỉnh. Vì vậy, giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp trong xã hội cho học
sinh là yêu cầu vô cùng quan trọng, bên cạnh các chỉ tiêu nâng cao chất lượng toàn
diện. Đây là một nội dung không thể tách rời của quá trình giáo dục nhằm trang bị cho
học sinh những kỹ năng cơ bản, cần thiết nhất để các em có thể thích ứng với cuộc
sống của xã hội thời hiện đại, luôn có những thay đổi trong điều kiện của một xã hội
đang trên đà phát triển và hội nhập.
Thực hiện nhiệm vụ năm học, đồng thời chú trọng công tác giáo dục các kỹ
năng cần thiết cho học sinh, Ban giám hiệu trường THPT Tống Văn Trân giao nhiệm
vụ cho giáo viên bộ môn đa dạng hóa các hình thức giáo dục, cùng với việc lồng ghép
giáo dục các kỹ năng sống cơ bản trong các tiết học. Nhà trường cùng với Đoàn thanh
niên, Hội chữ thập đỏ đã phối hợp tổ chức các hoạt động ngoại khóa, mở các diễn đàn
ở phạm vi lớp, khối. Ngoài ra, nhà trường còn tổ chức có hiệu quả các buổi chào cờ
đầu tuần với mục tiêu không chỉ đánh giá, xếp loại nề nếp, học tập, các hoạt động giáo
dục trong tuần qua, triển khai kế hoạch tuần tới mà còn góp phần rèn luyện các kỹ
năng cho học sinh. Mỗi một học kỳ, nhà trường triển khai một chủ để rèn luyện kỹ
năng, trong đó phát huy vai trò của tổ chức thanh niên theo các chủ điểm hàng tháng;
đưa trò chơi dân gian, hát dân ca và các loại hình sinh hoạt văn hóa dân gian vào
trường học; tổ chức nhiều sân chơi cho học sinh....
Sau rất nhiều suy nghĩ, tôi đã nghiên cứu kiến thức chuyên môn, tham khảo
những tài liệu liên quan và áp dụng vào giảng dạy và xây dựng giáo án theo chủ đề.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 3

Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Sau một thời gian nghiên cứu, tôi xin được trình bày trong bài viết này vài mong muốn
đóng góp thêm một ít công sức của mình vào chương trình mới, phương pháp dạy học
mới. Tôi xin trình bày nội dung của đề tài sau: : “Giải pháp xây dựng nội dung chuyên
đề ngoại khóa Giáo dục văn hóa ẩm thực trà qua phần I bài 48 – Chế biến sản phẩm
cây công nghiệp và lâm sản – Công nghệ 10”
1. Giải pháp truyền tải nội dung bài 48 – Chế biến sản phẩm cây công
nghiệp và lâm sản.
Để xây dựng chuyên đề ngoại khóa Giáo dục văn hóa ẩm thực trà qua phần I bài
48 – Chế biến sản phẩm cây công nghiệp và lâm sản – Công nghệ 10” một cách cụ thể
nhất, trong các tiết dạy trên lớp tôi luôn hướng dẫn học sinh tìm hiểu nội dung đầy đủ
bài 48 với 2 nội dung chính:
I. Chế biến sản phẩm cây công nghiệp:
I.1. Chế biến chè
a. Một số phương pháp chế biến chè:
- Chế biến chè xanh.
- Chế biến chè vàng.
- Chế biến chè đỏ.
- Chế biến chè đen.
b. Quy tình chế biến chè xanh theo quy mô công nghiệp.
I.2. Chế biến cà phê nhân.
II. Chế biến lâm sản
Trong 2 nội dung này, tôi chú trọng hướng dẫn học sinh tìm hiểu phần I.1. một

cách sâu rộng để cung cấp cho các em khắc ghi kiến thức đầy đủ. Với thời lượng 45
phút một tiết học chính khóa, ngoài các nội dung khác của bài dạy, tôi khái quát và
cung cấp cho học sinh một số kiến thức cơ bản liên quan đến chuyên đề để học sinh
lĩnh hội. Qua phần I – bài 48, học sinh sẽ được giới thiệu các nội dung cơ bản sau:
Giới thiệu về cây chè:
Chè là giống cây nhiệt đới, nó có các giống như: Chè tuyết trên núi cao 600m ở
Bắc bộ và cao trên 1000m ở Tây Nguyên, chè Trung Du. Chè sau khi chế biến còn gọi
là trà, trà có các loại sau: Chè tươi hãm với nước nóng, Chè xanh chế từ búp chè (5kg
búp được 1kg chè khô), Chè mạn từ búp và lá to ủ men nhẹ, chè nụ, chè đen làm từ
búp chè non để héo vò cho lên men và sấy khô (5kg chè búp được 1kg chè đen khô).
+ Phương pháp chế biến chè xanh:
- Quy tình công nghiệp: Làm héo → Diệt men → Vò chè → Làm khô → Phân loại →
→ Bảo quản, sử dụng.
Chè búp sau khi thu hái làm héo tự nhiên từ 4 – 6 giờ.
Bước 1: Diệt men làm ngừng trệ các enzim bằng nước sôi 1 – 2 phút rồi ép
nước, hoặc sao bằng thiết bị làm nóng khoảng 2200C từ 4 – 10 phút.
Bước 2: Vò chè
Bước 3: Sấy khô với độ ẩm sản phẩm 4 -6%
Bước 4: Phân loại, đóng gói, bao quản.
- Quy trình truyền thống:
Sao chè → Diệt men → Vò chè → Làm khô → Bao gói.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 4
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Nguyên liệu tốt nhất là chè non 1 tôm 2 lá chế biến ngay sau khi hái từ 5 – 6
giờ. Tại các giai đình, sao chè bằng chảo gang nóng 230 – 280 0C, mỗi mẻ kéo dài từ 8
– 13 phút và đôi khi phun thêm nước để diệt men triệt để, đồng thời tránh cháy chè
(tung chè) sau đó vò chè. Sấy khô chè bằng quầy sấy tre hoặc nứa, xung quanh quây
cót giữ nhiệt khoảng 1 giờ. Chè sau khi sấy khoảng 20 – 25 phút độ ẩm khoảng 40 –
45%, tiếp đến dùng chảo sao khô khoảng 20 – 25 phút cho cánh chè xoăn lại.
Sau khi dạy xong bài 43 + 46, trong phần dặn dò, tôi luôn hướng dẫn học sinh
chuẩn bị nội dung bài 48 với phần chính là trà xanh, cách pha chế và thưởng thức. Học
sinh trong lớp được chia thành nhóm viết báo cáo sơ lược về tình hình sử dụng trà
cũng như một vài nét nhận xét về văn hóa trà ngày nay. Toàn bộ các báo cáo của các
em học sinh, tôi đều ghi chép những ý chính và xây dựng nội dung truyền đạt trong
buổi hội thảo chuyên đề ngoại khóa.
2. Giải pháp nghiên cứu Quy trình chế biến chè xanh theo quy mô công
nghiệp.
Đây là nội dung chính và cũng là trọng tâm của bài 48 – Chế biến sản phẩm cây
công nghiệp và lâm sản. Mở đầu buổi hội thảo chuyên đề ngoại khóa, tôi hướng dẫn
các em ôn lại kiến thức của phần này một cách cụ thể hơn. Với thời lượng 45 phút học
chính khóa trên lớp, các em học sinh được tiếp cận một cách cơ bản về sơ đồ chế biến
và một số hình ảnh mà tôi giới thiệu, toàn bộ quy trình cụ thể tôi sẽ giới thiệu trong
buổi hội thảo chuyên đề ngoại khóa này. Để truyền tải một cách cụ thể, chúng tôi sử
dụng phương pháp thuyết trình kết hợp với sử dụng các slide hình ảnh. Nội dung cụ
thể như sau:
Yêu cầu của dụng cụ chế biến và nơi chế biến:
Để bảo đảm chất lượng chè theo yêu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm, dụng cụ và
nơi chế biến chè an toàn phải đạt các tiêu chuẩn sau:
- Phải có nơi chế biến riêng, xa khu nuôi nhốt gia súc, gia cầm. Gia súc, gia cầm
không xâm nhập khu chế biến. Nền phải được lát gạch đỏ hoặc láng bê tông.
- Tôn quay, cối vò và các dụng cụ chế biến khác bằng kim loại không bị han gỉ,
không để tình trạng mạt sắt bị han gỉ lẫn trong sản phẩm chè búp khô.
- Dụng cụ bao gói phục vụ việc vận chuyển sản phẩm tươi, khô phải bảo đảm

mới, không sử dụng những bao đựng hóa chất như phân bón, cám chăn nuôi .... để bao
chứa, vận chuyển và bảo quản sản phẩm.
Chú ý: Tất cả các dụng cụ sử dụng trong quá trình vận chuyển, chế biến và bảo
quản sản phẩm chè tươi, khô trước khi sử dụng phải được vệ sinh sạch sẽ.
+ Dụng cụ chế biến chè theo phương pháp bán thủ công gồm:
- Dụng cụ đựng chè búp tươi (bao, sọt, dậu...)
- Tôn quay
- Cối vò
- Nia, sàng, rổ, thúng...
- Dụng cụ bảo quản ( túi nilon, bao dứa...)
- Kho chứa sản phẩm
- Nhà chế biến
Bước 1: Nguyên liệu sản xuất chè.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Nguyên liệu dùng để chế biến chè là búp chè một tôm hai, ba lá non. Chè
nguyên liệu sau khi thu hái có độ ẩm 80%. Ở độ ẩm này, nếu đem tiến hành vò ngay
thì chè nguyên liệu sẽ bị nát, nước thoát ra mang theo một số chất hòa tan làm ảnh
hưởng đến chất lượng chè thành phẩm. Do đó, làm héo để cho lượng nước trong
nguyên liệu chè bốc đi bớt, lá chè nguyên liệu trở nên mềm và dẻo dai hơn. Ngoài ra,
do lượng nước giảm đi mà hàm lượng chất khô trong nguyên liệu chè trở nên đậm đặc
hơn, từ đó tăng làm héo nguyên liệu chè đến độ 65 %, nguyên liệu phải được làm héo
đều.

Nhiệt độ và độ ẩm tương đối của không khí là hai yếu tố ảnh hưởng lớn đến tốc
độ làm héo. Nếu nhiệt độ cao, tốc độ làm héo sẽ nhanh, nhưng nếu nhiệt độ quá cao sẽ
ảnh hưởng đến hoạt tính của các enzym có trong nguyên liệu và ở nhiệt độ cao, các
chất hương tạo thành sẽ không tích lũy được, các chất bay hơi có mùi thơm bị tổn thất
làm giảm chất lượng chè thành phẩm. Do đó, nhiệt độ làm héo thường là 450C. Cần
lưu thông không khí nhằm mục đích giảm ẩm của môi trường làm héo, độ ẩm trong
nguyên liệu chè thoát ra môi trường làm héo nhanh chóng bão hòa nước để tăng tốc độ
làm héo đồng thời cấp cho nguyên liệu chè một lượng oxy cần thiết cho quá trình sinh
hóa xảy ra trong quá trình này. Người ta khống chế tốc độ lưu chuyển không khí
khoảng 2m/s. Tốc độ thoát hơi nước ở những phần non, già của nguyên liệu chè có
khác nhau, do đó trước khi làm héo cần phải phân loại vì nguyên liệu non thường héo
trước.
Bước 2: Các phương pháp làm héo:
- Làm héo tự nhiên: thường sử dụng ba cách sau:
+ Phơi trực tiếp dưới ánh nắng mặt trời: rải chè nguyên liệu trên sân phơi, chiều
dày 20cm, sau 30 phút đảo chè một lần, khi đạt được độ héo yêu cầu thì làm nguội
trong bóng râm 1 giờ. Ưu điểm là nguyên liệu héo đều, ít tốn năng lượng nhưng nhược
điểm của nó là phụ thuộc thời tiết, tốn diện tích xây dựng, tốn nhân công, năng suất
thấp thời gian kéo dài
+ Làm héo trong bóng râm: rải nguyên liệu chè nơi có bóng râm, cách này làm
cho nguyên liệu chè héo đều hơn.
+ Làm héo trong phòng thoáng khí: nguyên liệu chè được đặt trên các tầng ở
trong phòng thoáng khí để làm héo. Việc lưu thông không khí trong phòng được thực
hiện bằng cách đóng mở các cửa sổ hoặc sử dụng quạt thông gió.
- Làm héo nhân tạo: Nếu làm héo trong phòng nóng thì nguyên liệu chè được rải
vào các tầng của phòng làm héo. Phòng làm héo có trang bị quạt hút không khí và quạt
đẩy hơi nóng vào, khống chế nhiệt độ 450C trong 6 giờ. Ưu điểm là năng suất lớn, đảm
bảo được mức độ héo của nguyên liệu chè nhưng có nhược điểm là tốn năng lượng.
Sau 1 giờ thay đổi không khí trong phòng một lần bằng cách sử dụng quạt hút
và đẩy 270 phút (tùy theo từng loại nguyên liệu) làm héo. Máy làm héo có hình dáng

như một hộp kim loại có 5 băng chuyền nằm ngang, nguyên liệu chè đi từ băng
chuyền trên cùng đến các băng chuyền phía dưới rồi ra khỏi máy. Trong quá trình làm
việc không khí nóng được thổi liên tục vào máy. Nếu làm héo trong máy héo, thường
sử dụng máy 750 kg/giờ, thời gian làm héo kiểu băng tải.
+/ Bước 3: Vò Chè héo và sang Chè vò
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 6
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Vò chè để làm dập các tổ chức tế bào các mô làm các thành phần trong lá chè
thoát ra bề mặt của lá chè để sau khi sấy các dịch bào sẽ bám lên bề mặt lá làm cho
cánh chè óng ánh hơn và dễ dàng hòa tan vào nước pha tạo ra hương vị đặc biệt của
chè đen. Hơn nữa, do dịch bào thoát ra ngoài nên tanin và các hợp chất hữu cơ khác có
điều kiện tiếp xúc với oxy không khí xảy ra quá trình oxy hóa tạo ra mùi vị, hương và
màu sắc của sản phẩm.
Việc sàng chè vò sau mỗi lần vò còn có những mục đích sau:
– Trong khi vò, do ma sát giữa các lá chè với nhau hoặc giữa chè với vỏ máy sẽ
làm phát sinh ra nhiệt, vì thế việc sàng chè vò nhằm mục đích làm nguội khối chè sau
khi vò.
– Sàng chè vò để phân loại tạo điều kiện thuận lợi cho những lần vò tiếp theo và
cho quá trình lên men sau này.
* Kỹ thuật vò chè: Có hai phương pháp vò chè:
• Vò chè thủ công: cho chè héo vào trong các túi vải thưa rồi dùng tay để vò,
phương pháp này ít được dùng trong sản xuất chè đen.
• Vò chè cơ giới: phương pháp này cho chất lượng sản phẩm cao, năng suất lớn.

Quá trình vò được thực hiện trong những máy vò.
Lượng chè héo đưa vào máy vò: Tùy thuộc vào thể tích của thùng vò, trong thực
tế, lượng chè héo đưa vào 85% thể tích của thùng vò. Nếu lượng chè héo đưa vào máy
vò quá ít thì năng suất máy vò sẽ giảm và áp lực vò được tạo ra do trọng lượng bản
thân khối chè sẽ giảm nên khó làm cánh chè xoăn kết đẹp.
Tốc độ quay của mâm vò: tốc độ quay của mâm vò có ảnh hưởng đến chất
lượng thành phẩm. Tùy theo chất lượng chè héo đem vò và điều kiện của phòng vò mà
khống chế tốc độ quay của mâm vò cho thích hợp. Do đó, nếu máy vò và phòng vò có
hệ thống thông gió tốt, có thể dùng tốc độ vò nhỏ, ngược lại, phải tiến hành vò nhanh.
Thời gian vò: nếu tốc độ vò lớn thì thời gian vò giảm. Tuy nhiên cần phải làm
thế nào để quá trình vò chè đạt được những yêu cầu đề ra về độ dập tế bào, tỉ lệ vụn
nát…Lá chè già thì cần thời gian vò lớn hơn lá chè non.
Áp lực vò: nếu áp lực vò quá lớn thì lá chè dễ bị tổn thương, chè vụn nhiều,
ngược lại nếu áp lực vò quá nhỏ thì quá trình vò sẽ không triệt để, màu nước pha chè
đen thành phẩm sẽ nhạt, bả chè có những đốm xanh. Do đó, trong thực tế, ở lần vò I,
người ta vò mở và trong lần vò II, III thì vò kín xen kẻ với vò mở để nhiệt sinh ra
trong quá trình vò dễ dàng tản đi.
Nhiệt độ của phòng vò chè có ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng của sản phẩm
chè nên phải khống chế 240C. Ngoài ra, tác dụng nhiệt độ của phòng vò chè vào
khoảng 200C của men oxydaza trong nguyên liệu chè phụ thuộc rất nhiều vào sự có
mặt của oxy trong phòng vò, do đó cần phải lưu thông không khí trong phòng vò;
đồng thời để thuận lợi cho quá trình biến đổi hóa học 98% bằng của chè vò, cần khống
chế độ ẩm trong phòng vò khoảng 95% cách phun ẩm. Chất lượng chè vò được kiểm
tra bằng chỉ tiêu độ dập của tế bào, sao cho ở lần vò cuối độ dập tế bào và kiểm tra
bằng phương pháp hóa học. Phương pháp này dựa trên nguyên tắc là cho lá chè vò vào
dung dịch kalibicromat 10 % trong thời gian 5 phút. Dung dịch này sẽ làm xám ở
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015

Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

những nơi nào lá chè bị dập, từ đó ta có thể xác định được tỉ lệ dập của tế bào trong
quá trình vò.
+/ Bước 4: Lên men Chè vò
Đây là giai đoạn rất quan trọng trong qui trình sản xuất chè. Mục đích của giai
đoạn này là tạo ra những biến đổi sinh hóa, chủ yếu là oxy hóa tanin dưới tác dụng của
men để tạo ra màu sắc, hương vị của nước pha chè đen.
Yêu cầu kỹ thuật
Chè sau khi lên men phải đạt những yêu cầu sau:
• Lá chè mất đi màu xanh, có màu đỏ
• Mùi hăng xanh mất đi, có mùi thơm dịu
• Không còn vị chát, có vị đậm dịu
• Hàm lượng tanin giảm 50% so với lượng tanin có trong nguyên liệu chè.
Những biến đổi của chè vò khi lên men:
Trong quá trình lên men, những biến đổi chủ yếu xảy ra là sự biến đổi về số
lượng và chất lượng tanin trong chè vò. Tanin bị oxy hóa để tạo ra những sản phẩm có
hương vị, màu sắc đặc trưng cho chè đen như theaflavin và thearubigin.Tuy nhiên, nếu
nguyên liệu chè có nhiều protit thì tanin sẽ kết hợp với protit tạo ra sản phẩm không
tan không có lợi cho chất lượng chè đen. Do đó, nếu nguyên liệu có nhiều protit thì
không có lợi cho việc sản xuất chè đen. Sự biến đổi tanin trong quá trình lên men chè
vò, chủ yếu là do hai loại men peroxydaza và polyphenoloxydaza. Men peroxydaza
tạo ra những sản phẩm không màu hoặc màu sữa khi oxy hóa tanin có trong chè vò,
đây là sản phẩm quyết định vị của chè đen. Còn men polyphenoloxydaza oxy hóa
tanin để tạo ra những sản phẩm có màu đỏ, màu đặc trưng của chè đen. Trong thời
gian lên men, hàm lượng monosaccarit giảm từ 1,97 đến 1,64% và hàm lượng
disaccarit giảm từ 1,25 đến 0,5%. Hợp chất nitơ trong chè vò sau khi lên men biến đổi

không nhiều lắm.Trong quá trình lên men, hàm lượng pectin hòa tan, vitamin C và
clorofin tiếp tục giảm. Ngoài ra, còn có sự tích lũy rượu hexanol và benzaldehyt.
Nhiệt độ khối chè lên men đạt cực đại khi tác dụng lên men dừng lại, sau đó
giảm dần. Do đó, ta có thể theo dõi nhiệt độ khối chè lên men để kết thúc quá trình lên
men.
Điều kiện kỹ thuật lên men:
- Nhiệt độ: nhiệt độ ảnh hưởng khá lớn đến quá trình lên men do hoạt tính của
các enzym phụ thuộc vào nhiệt độ. Nhiệt độ tối thích của các enzym oxy hóa là 450C.
Nhưng trên thực tế 300C vì ở trong quá trình lên men chè vò người ta khống chế ở
200C, nhiệt độ này chất lượng của chè lên men là tốt nhất.
- Độ ẩm: độ ẩm ở đây bao gồm độ ẩm của chè vò và độ ẩm của không khí trong
phòng lên men. Nếu độ ẩm của chè vò quá thấp thì thời gian lên men kéo dài, nếu cao
qúa thì thời gian lên men sẽ ngắn nhưng chè sau lên men sẽ có màu ám đen, từ đó làm
cho màu sắc nước pha không đẹp. Thường thì độ ẩm của chè vò đem lên men vào
khoảng 60% là thích hợp. Độ ẩm của không khí trong phòng lên men nên 98%.
- Sự lưu thông của không khí: Để tránh mùi vị lạ cho sản phẩm chè đen cần phải
dùng không khí trong sạch. Người ta tính rằng cứ 70kg chè cần lên men phải có một
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 8
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

lượng oxy chứa trong 1m3 không khí sạch. Ngoài ra, trong quá trình lên men sẽ thải ra
khí CO2 nên phải lưu thông không khí. Số lần lưu thông 10 lần/giờ.
Trong cùng điều kiện lên men, thời gian lên men phụ thuộc vào mức độ non già,
mức độ héo và mức độ vò của nguyên liệu chè. Nguyên liệu chè đã qua héo và vò

đúng mức nếu non thì cần thời gian lên men ngắn và ngược lại.
– Độ dày của lớp chè rải trên khay đặt trong phòng lên men cũng phụ thuộc vào
mức độ non già của chè lên men. Trong cùng điều kiện về làm héo và vò thì chè già
cần phải rải dày để tận dụng sự tăng nhiệt độ thúc đẩy quá trình lên men (do chè già
khó lên men hơn), ngược lại, chè non cần phải rải mỏng, chiều dày 8 cm. Thời tiết
cũng ảnh hưởng của lớp chè dao động trong khoảng từ 4 hưởng đến độ dày của lớp
chè, nếu thời tiết nóng thì rải mỏng, lạnh thì rải dày.
Phòng lên men
Phòng lên men phải có ánh sáng nhưng không để ánh nắng chiếu vào vì tia tử
ngoại sẽ ức chế hoạt động của các enzym, các khay đựng chè lên men và phòng lên
men phải thường xuyên được làm vệ sinh sạch sẽ để tránh vi khuẩn xâm nhập làm ảnh
hưởng đến chất lượng sản phẩm. Để đảm bảo độ ẩm của không khí trong phòng lên
men, người ta trang bị những thiết bị phun ẩm.
Kiểm tra giai đoạn lên men
Có hai cách kiểm tra: kiểm tra bằng phương pháp cảm quan và bằng phương
pháp hóa học.
– Theo dõi nhiệt độ lên men: khi nhiệt độ khối chè từ cao nhất bắt đầu giảm
xuống thì chè đã được lên men đầy đủ và có thể kết thúc quá trình lên men.
– Theo dõi màu sắc chè lên men: nếu chè có màu đồng đỏ thì lên men đầy đủ,
màu nâu thì lên men quá mức và màu lốm đốm xanh chứng tỏ lên men chưa đầy đủ,
trường hợp này cần tìm rõ nguyên nhân để khắc phục, có thể do ở những công đọan
trước đó như làm héo, vò.
– Theo dõi mùi vị chè sau lên men: nếu mùi thơm dịu là lên men đúng mức, nếu
có mùi chua là lên men quá mức, còn nếu vẫn có mùi hăng xanh thì lên men chưa đạt.
+/ Bước 5: Sấy Chè lên men
Khi chè đã được lên men đúng mức, phải cần đình chỉ hoạt động của các enzym
để chất lượng sản phẩm ở mức tốt nhất, thường thì người ta dùng nhiệt độ cao để thực
hiện điều này. Làm giảm độ ẩm của chè lên men để thuận lợi cho việc bảo quản chè
sản phẩm. Từ đó làm cho cánh chè xoăn kết và đen bóng. Làm bay đi mùi hăng xanh
và lộ rõ mùi của các cấu tử tinh dầu có nhiệt độ sôi cao. Chè phải được sấy đều, khô.

không có mùi khét, độ ẩm còn lại cũng phải tương đối.
Những biến đổi của chè lên men khi sấy:
– Nước bay hơi, màu của cánh chè chuyển từ màu đồng đỏ sang màu đen bóng,
mùi táo chín của chè lên men mất đi, thay vào đó là mùi thơm dịu hơn, đặc trưng của
sản phẩm chè đen, cánh chè xoăn hơn, thẳng và khô.
– Tinh dầu bị tổn thất nhiều, khoảng 60%, nhưng trong quá trình sấy, dưới tác
dụng của nhiệt độ cao đã tạo ra những hương vị mới cho sản phẩm.
– Hàm lượng vitamin C tiếp tục giảm.
Điều kiện kỹ thuật:
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 9
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

– Nhiệt độ: thường sấy chè ở 800C, nếu sấy ở nhiệt độ cao hơn 800C thì chè mất
đi nhiều hương thơm và màu sáng, nếu sấy thấp hơn 800C thì quá trình sấy kéo dài,
các enzym trong chè không được đình chỉ kịp thời, chè dễ bị len men quá mức.
– Tốc độ không khí trong máy sấy chè: tốc độ không khí nóng trong máy sấy
chè thường khống chế ở 0,5m/s, nếu khống chế nhỏ hơn tốc độ này thì thời gian sấy
kéo dài và nếu khống chế ở khoảng 0,6 m/s thì chè vụn sẽ bị cuốn theo.
– Độ dày của lớp chè rải trên băng chuyền máy sấy: thực nghiệm cho thấy nếu
tốc độ không khí nóng trong máy sấy chè < 0,5 m/s thì độ dày của lớp chè rải trên
băng chuyền không ảnh hưởng đến chất lượng chè sấy được. Do đó, nếu ta khống chế
tốc độ không khí bằng 0,5 m/s và sấy hai lần thì độ dày của các lớp chè rải trên băng
chuyền là: 2,5 cm; Sấy lần 1 là 2 - 5 cm; Sấy lần 2 là 3cm. Ngoài các phần chè non già
khác nhau thì độ dày của lớp chè rải trên băng chuyền cũng khác nhau, thường thì độ

dày chè non sẽ nhỏ chè già.
Kiểm tra công đoạn sấy chè:
– Kiểm tra độ ẩm của chè bằng phương pháp sấy đến trọng lượng không đổi.
– Kiểm tra cảm quan bằng cách dùng ngón tay nghiền chè sấy thành bột vụn mà
không thấy dính tay là đã sấy đúng mức. Phân loại, đấu trộn, đóng hộp và bảo quản
thành phẩm. Sau khi sấy xong chè được phân loại để thành những sản phẩm có phẩm
chất tốt xấu khác nhau, chủ yếu là về kích thước, hình dáng; ngoài ra phân loại còn
nhằm mục đích để loại trừ các tạp chất lẫn vào trong quá trình chế biến. Sau khi phân
loại, người ta tiến hành đấu trộn những phần đã phân loại ra theo một tỉ lệ nhất định
theo yêu cầu hoặc theo tiêu chuẩn của nhà máy. Thường thì chỉ đấu trộn chè cánh hoặc
chè mảnh, còn chè vụn thì đem sản xuất chè hòa tan. Việc trộn chè được thực hiện trên
những máy trộn kiểu thùng quay.
Để bảo quản thành phẩm, chè được đóng vào hộp, thường bằng cacton hoặc
bằng kim loại, trọng lượng của mỗi hộp tùy theo yêu cầu hoặc theo tiêu chuẩn của nhà
máy, bên trong hộp có 3 lớp giấy, 2 lớp giấy thường và 1 lớp giấy bạc ở giữa. Để đóng
hộp, đầu tiên cho 2/3 lượng chè cần đóng vào hộp, dùng máy lắc lắc chè thật chặt rồi
cho tiếp 1/3 lượng còn lại vào hộp để đảm bảo khối lượng mong muốn và giảm được
thể tích.
+/ Bước 6: Cách bảo quản trà
- Cất trà ở những nơi cao ráo, thoáng mát, sạch sẽ, cách mặt đất tối thiểu 50cm.
- Không để chung trà cùng các hàng hóa có mùi như: mỹ phẩm, thuốc lá, xà
phòng nước mắm, cá khô, long não...
- Không mở túi/hộp trà nhiều lần, nhất là trong những ngày thời tiết nồm ẩm.
Không dùng tay lấy trà trực tiếp trong túi/hộp đựng bởi hơi ẩm, mồ hôi từ tay sẽ làm
biến chất lượng trà còn lại.
2. Giải pháp tìm hiểu văn hóa uống Trà trong đời sống và giao tiếp ứng xử:
Giải pháp này, tôi có thể cung cấp cho học sinh với nội dung cụ thể như sau:
Văn hóa Trà ngày nay đã không còn như xưa, mọi người đã dần quên đi những
thói quen khi thưởng Trà, quên đi cả nghệ thuật pha Trà và dần quên đi cả thói quen
uống Trà nữa. Ngày xưa khi pha trà mọi người chú ý tới cả những chi tiết nhỏ nhất,

như phải tráng ấm trước khi pha, trà nên pha trong ấm như nào là ngon, chén trà cũng
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 10
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

phải như thế nào mới đúng kiểu hay khi uống trà cũng phải uống như nào mới thấy
ngon….Ngày nay mọi người pha trà dường như chỉ là cho có lệ, không nhất thiết phải
ngon hay đúng cách , bao nhiêu cái hay, cái đẹp của văn hóa Trà xưa nay dần mất đi
và không còn nữa, nếu còn cũng chỉ là đâu đó ở những nơi đã gắn liền với lịch sử Trà
từ ngàn xưa.
Có lẽ do sự tất bật của công việc và sự hối hả với nhịp sống hiện đại ngày nay,
mà mọi người dần quên đi những nét đẹp trong văn hóa Trà. Mọi người cho rằng để có
được một ấm Trà phải rất công phu và mất nhiều thời gian, cho nên người ta đã dùng
những thứ nước khác thay Trà như: nước lọc, hay nước ngọt mua sẵn, muốn uống chỉ
cần lấy trong tủ lạnh là có ngay. Phải chăng tất cả những điều đó đã làm cho họ dần
quên đi thú uống nước Trà và thói quen thưởng Trà như ngày xưa.
“Tặng người ngàn dặm cách xa,
Cười dâng chỉ một âu trà thế thôi…”
Cả một nền văn hoá ẩm thuỷ độc đáo đang bị người đời lãng quên dần dưới lớp
bụi thời gian ngày càng dầy mãi. Có tìm hiểu về trà mới hay những người Việt Nam,
nhất là người trồng chè tâm huyết với cây trà còn nhiều lắm, nhưng con số ít ỏi quán
trà vẫn còn đang bé nhỏ đến mức tủi phận. Ðến bao giờ thì số đông lớp trẻ của chúng
ta thảng thốt nhận ra rằng: Nhanh lên để một nền văn hoá trà đậm đà hương sắc tự
ngàn năm không kịp vụt cánh bay đi!
Ngày nay, chúng ta đang tiến nhanh trên con đường hiện đại hóa đất nước, sự tất

bật khiến cho con người ta luôn thèm một cảm giác thanh thản và nhẹ nhàng để quên
đi những giờ phút lao động mệt nhọc và căng thẳng. Bên cạnh đó là, sự chia sẻ và lắng
nghe giữa mọi người trong cuộc sống. Và vì thế, chè ngày càng có vị trí quan trọng
trong văn hóa ẩm thực Việt Nam. Và khi du khách đến thăm xứ trà, hãy thưởng
thức chè dù chỉ một lần, cái cảm giác ngây ngất, được đắm mình trong cái ngào ngạt,
thơm ngát, nhẹ nhàng nhưng lan tỏa. Nghệ thuật uống chè trở thành một “đạo” và là
một thú vui hết sức tao nhã và đôi khi hết sức cầu kì.
Có thể nói rằng văn hóa trà ở mỗi nơi là mỗi khác, mỗi vùng miền lại có những
văn hóa thưởng trà rất riêng, nhưng chúng ta không thể quên đi, bỏ qua văn hóa
thưởng trà của người Việt Nam, bởi đây là cái nôi đã hình thành nên lịch sử của những
cây chè, khi du nhập từ nước ngoài về, cũng từ đó văn hóa uống trà của người Việt
Nam hình thành và tạo nên một nét văn hóa mới trong nghệ thuật uống trà nói chung.
Với người dân xứ trà, uống chè là một nghệ thuật và là một nét văn hóa cần phải được
quan tâm, họ ý tứ trong từng cử chỉ và dáng điệu, từ cách tráng ấm, cho trà vào ấm, rót
trà mời khách, rồi đến cách cầm chén trà, cách uống trà, điệu bộ khi uống cũng phải
tươi tắn, thoái mái để có thể cảm nhận được hết cái hương vị ngọt ngào của chén trà.
Tất cả những cái đó đã tạo nên một nét văn hóa đặc trưng riêng và làm nên bản
sắc văn hóa Trà.
Ngày xưa mọi người quan niệm, miếng trầu là đầu câu chuyện, nhưng ngày nay
có lẽ phải nói rằng chén trà là đầu câu chuyện. Bởi trong cuộc sống của chúng ta Trà
là một thứ không thể thiếu, khi khách tới nhà chơi ta phải có chén trà để mời, đó cũng
là sự tôn kính và là phép lịch sự tối thiểu trong văn hóa giao tiếp của người Việt. Và
không biết từ khi nào Trà đã trở thành nhu cầu tất yếu trong cuộc sống của chúng ta,
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 11
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

trong mỗi gia đình người Việt, đều không thể thiếu được những ấm nước Trà. Với
những cái hay, cái đẹp trong mỗi chén chè, người dân xứ trà đã tạo nên những bản sắc
văn hóa rất riêng và đặc sắc trong văn hóa Trà mà không nơi nào có được. Trong cuộc
sống thường nhật Trà trở nên rất cần thiết và quan trọng, bởi nhiều người thường có
thói quen uống vài chén chè sau bữa ăn, hoặc thường uống vào mỗi buổi sáng. Nên
Trà mang một giá trị to lớn và thấm nhuần với đời sống của những người dân Việt nói
chung.
Uống chè là một thú chơi thanh đạm. Pha cho mình cũng như pha trà mời
khách, người ta phải để vào đấy nhiều công phu, những công phu đó đã trở nên lễ
nghi. Trong ấm chè pha ngon, người ta nhận thấy có một mùi thơm và một vị triết lý.
Theo các bậc lão nông đã hàng chục năm sao chế trà: Trà ngon cũng như bạn hiền, chỉ
có thể may mắn gặp được chứ không thể cầu mà có được. Bởi các yếu tố như thời khí
nặng nhẹ, mưa nắng mạnh yếu, độ ẩm, bàn tay người chăm sóc, thậm chí hướng gió
cũng ảnh hưởng đến chất lượng trà thành phẩm. Trà ngon, nước phải trong xanh, ngửi
như có hương cốm non, dư vị đọng mãi trong cổ. Thứ được nước, tức là pha nhiều lần
nước vẫn còn màu thì kém hơn. Có những người đã trộn hạt cau khô, búp ổi… vào trà
để bán. Còn thứ nước trà uống theo kiểu phương Tây, cho đường, sữa… vào uống thì
chỉ đáp ứng được những ý thích nhất thời.
Từ ngày xưa Sử sách đã ghi lại, hình thức uống trà khởi nguồn từ các chùa
chiền, tức gắn liền đạo Phật của người Việt, nó được gọi là Thiền trà. Các nhà sư
thường uống trà và tụng kinh thay cơm sáng hay những lúc chiều tà, đó là những thời
khắc đời sống trần tục đang bủa vây tứ phía, trà giúp người ta tỉnh được mộng trần,
rửa được lòng tục và để xua đi cảm giác cô độc. Bên cạnh đó trong các tục lệ cúng ông
cha tổ tiên ngày xưa cũng thường xuyên cúng nước Trà, bởi mọi người quan niệm Trà
là thứ nước thanh tao, thể hiện được sự tôn kính và ngày nay ở một số vùng vẫn có
quan niệm cúng nước Trà trong mỗi dịp giỗ tết hay lễ hội.
Ngày nay, mời khách chén chè là biểu của lòng hiếu khách, tôn trọng khách
trong mọi gia đình người Việt. Kỵ nhất là tiếp khách bằng những chiếc tách hay chén

còn ngấn nước trà cũ thành vòng nâu vì người trước uống xong úp xuống luôn. Cũng
ngại khi chủ nhân ghé miệng vào vòi ấm thổi phù phù vì vòi tắc hoặc ấm trà đãi khách
đã nhạt. Chén trà tiếp khách là thể hiện những tình cảm tối thiểu nhất nên không thể
tuỳ tiện, coi thường dù không nhất nhất phải là loại trà thượng hảo hạng. Những năm
gần đây, Việt Nam có rất nhiều những quán trà trên các vỉa hè, chưa kể những người
bán dạo chỉ với cái ấm và cái làn xách tay. Dân xứ trà cũng đang có nhiều cách
uống chè. Mỗi vùng miền lại có những văn hóa uống Trà khác nhau và đặc trưng
riêng, tuy nhiên những văn hóa ấy đều có điểm chung là nét đẹp trong văn hóa Trà
Việt…
Cách đây vài năm, ở khắp các tỉnh thành trong cả nước khởi đầu với hàng loạt
biển vàng của trà Lipton, kế tiếp là biển xanh của Dimah, và gần đây là những đèn
lồng đỏ của trà Ðài Loan và Trung Quốc… Sự thành công của những nhãn mác trà
ngoại đó cho thấy, từ lâu lắm rồi, người ta vẫn mong chờ một điều gì đó có thể làm
cân bằng cuộc sống hiện đại cuồn cuộn chảy; hoặc giả người ta vẫn thấy rất thú vị khi
được lặp lại một thú ăn chơi mang tính chất quý tộc hoài cổ chốn kinh kỳ xa xưa. Nam
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 12
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

thanh nữ tú có yêu trà Việt Nam đến mấy cũng không thể ngồi lê ở các quán cóc mà
uống trà, họ cần có những không gian lịch sự để trò chuyện và cảm thấy được tôn
trọng… Nhưng trong những nơi đó chỉ có thứ trà vừa chua vừa ngọt, ít hương kém vị,
vừa uống vào đã tuột hết mùi vị làm sao so được với trà mạn, trà sen, trà hoa nhài, hoa
sói…
Uống trà là cả một nghệ thuật, đây cũng là một nét văn hóa rất riêng trong cách

thưởng thức trà của người Việt Nam. Dùng thìa gỗ hoặc tre múc trà cho vào ấm được
gọi là Ngọc diệp hồi cung. Ðể có được chén trà ngon thì bình trà và tách uống trà phải
được làm ấm lên bằng nước sôi. Ðiều này có dụng ý là giữ cho nước trong bình pha
luôn luôn có độ nóng cao nhất. Trà khô bỏ vào bình loại đất nung nhỏ cao cỡ 1/3 bình.
Trà cụ dùng để xúc trà, lấy bã trà đều bằng tre khô hoặc gỗ thơm. Khi châm nước lần
một, dùng vòi nước sôi mắt cua giội từ trên cao xuống nhằm tạo ra một lực làm tan bụi
bẩn trong trà. Người ta châm một ít nước sôi vào bình trà rồi chắt ngay ra, đổ đi nước
đầu này để loại hết bụi bẩn trong trà và trà khô trong bình kịp thấm không nổi lềnh
bềnh nữa. Trà nước hai là lần đổ nước thứ hai vào ấm, đổ nước cao tràn miệng bình để
khi đậy nắp lại, bọt bẩn trào ra hết, rồi dội nước sôi lên nắp, cũng nhằm giữ nhiệt độ
cao nhất cho ấm trà. Nước hai chính là nước trà chuẩn nhất được tạo ra trong vòng 6090 giây này thực sự tạo ra mùi vị thơm tho tuyệt diệu từ các cánh trà. Khi dùng trà,
phải rót sao cho các chén trà đều có nồng độ như nhau bằng cách kê khít các miệng
chén lại và đưa vòi ấm quay vòng đều các chén. Cách phổ biến trong truyền thống là
rót ra chén Tướng (chén tống) rồi chia đều ra các chén quân. Cách này ngày nay ít
dùng vì phần làm nguội trà, phần hơi mất thời gian. Dâng chén trà theo đúng cách là
ngón giữa phải đỡ lấy đáy chén, ngón trỏ và ngón cái đỡ miệng chén, người dâng trà
và người nhận trà đều phải cung kính cúi đầu. Trước khi uống đưa chén sang tay trái,
mắt nhìn theo, sau đó đưa sang phải. Cầm chén uống trà phải quay lòng bàn tay vào
trong, dâng chén lên để thưởng thức hương trà trước, sau đó tay che miệng hớp một
hớp nhỏ. Đó là những nét độc đáo trong nghệ thuật uống Trà của người Việt Nam, nét
văn hóa đặc trưng ấy đã làm nên một bản sắc bản sắc văn hóa rất riêng và khác biệt
cho những con người nơi đây. Đồng thời nó cũng là thước đo cho sự phát triển của
một nền văn hóa của một dân tộc, một quốc gia hay một khu vực.
Việt Nam được coi là cái nôi của cây chè. Phong tục uống trà và sự phát triển
của cây chè Việt Nam gắn liền với lịch sử phát triển dân tộc. Người Việt xưa dù sống
trên núi cao, dưới đồng bằng châu thổ hay bên bờ biển, dù là người sang, kẻ hèn tất
thảy đều giữ tập tục uống trà. Văn hoá trà Việt Nam, một thành tố của Văn hóa ẩm
thực, là một hệ thống hữu cơ những giá trị vật chất (vật thể) và tinh thần (phi vật thể)
của cây chè do con người Việt Nam sáng tạo và tích luỹ, trong quá trình sản xuất tác
động đến môi trường tự nhiên và quá trình tiêu dùng giao tiếp trong môi trường xã hội.

Ngày nay, mời uống trà là biểu hiện đầu tiên đã trở thành quy luật của lòng hiếu
khách, tôn trọng khách trong mọi gia đình người Việt. Đằng sau tách trà nóng là biết
bao câu chuyện được thổ lộ, từ những việc hệ trọng đến bình dân nhất.
Theo dòng lịch sử phát triên của đất nước, Văn hóa trà Việt Nam có những loại
hình phổ biến sau đây.
+/ Chè tươi (fresh tea)
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 13
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Chè tươi hay nước chè tươi được nấu, om hay hãm từ lá chè xanh lá già, bánh tẻ
hay nụ chè không chế biến hoặc chế biến rất đơn giản, theo tập quán địa phương hay
sở thích của người uống. So với cách uống chè trên thế giới, thì uống lá chè tươi, nụ
chè và cả cành chè là cách uống độc đáo của người Việt Nam, chưa thấy ghi chép trên
các sử sách hiện có của thế giới. Mỗi địa phương ở Việt Nam có một cách uống chè
tươi khác nhau. Hiện nay tiêu dùng chè tươi gồm hai loại, suốt lá già bánh tẻ như chè
tươi Hà Tây, Thái Bình và cắt cả cành lá như chè tươi (Gay - Anh Sơn) ở Nghệ An và
Hà Tĩnh. “Rửa sạch, đổ nước lã, đun sôi, ủ rơm, uống nóng bằng bát đàn. Nước chè
xanh màu diệp lục rất chát và kích thích, uống đặc cắm tăm”
+/ Chè mạn (man tea)
Chè mạn chế biến tại Hà Giang, như chè Mạn Hảo của Vân Nam, bán ở Hà Nội
xưa thời phong kiến, dưới dạng bánh hình tròn, ít khi vuông, bọc bẹ lá cọ và buộc
ghép bằng lạt tre thành từng cối (gọi là chè chi).
Nguyên liệu hái từ chè Shan được trồng và khai thác quảng canh, kiểu chè rừng. Chế
biến đơn giản, búp chè hái về sao nhanh trong chảo, rồi đem vò chân, sau đó vò tay,

tãi ra phên tre phơi nắng, gần khô đưa vào bếp sấy. Chè mạn có màu nước đỏ và vị dịu
mát thuần hoà, không chát như trà lục, ít kích thích do hàm lượng cafêin thấp.
+/ Trà xanh (greeen tea)
Trà xanh là loại trà uống phổ biến ở Việt Nam được chế biến từ búp và lá chè
non theo công nghệ trà lục diệt men hoàn toàn của chè my Trung Quốc. Trà xanh được
sản xuất ở những vùng chè công nghiệp tập trung vùng Trung du miền núi phía Bắc và
Lâm Đồng. Nổi tiếng về chất lượng là trà Thái (Thái Nguyên). Nguyên liệu sản xuất
trà xanh được hái từ chè trồng hàng rào, mật độ dày, đốn thấp. Trà xanh có hương
thơm ngát mùi cốm, vị nồng đượm, hậu ngọt, màu nước xanh vàng tươi sáng sánh.
Sơ đồ công nghệ chế biến như sau:
Diệt men → Vò chè → Làm khô → Phân loại → Đóng gói
+/ Trà ô long (olong tea)
Nguyên liệu giống chè Trung Quốc, Đài Loan chế biến theo công nghệ trà đỏ
Trung Quốc, sử dụng phối hợp tác dụng của men (lên men một nửa) và tác dụng nhiệt
- ẩm ở mức cân đối để sản xuất trà ô long. Trà ô long có màu nước đỏ tươi trong sáng,
vị chát dịu mạnh hơn vị trà đen, hương thơm mạnh và dạy mùi hoa quả tự nhiên.
Sơ đồ chế biến:
Nguyên liệu → Làm héo và lên men kết hợp → Diệt men → Vò → Sấy sơ bộ
→ Ủ nóng → Sấy khô → ủ nóng → Phân loại → Đóng gói
+/ Trà đen (black tea)
Trà đen được chế biến từ nguyên liệu giống như của trà xanh với công nghệ có
lên men, bằng thiết bị cơ điện, quy mô lớn tập trung. Trà đen thành phẩm có cánh
xoăn đẹp, đen bóng, nước đỏ tươi, trong sáng, vị chát dịu, hương thơm ngát mùi hoa
hồng và ngọt đường.
Trà đen truyền thống (OTD) này sản xuất theo sơ đồ công nghệ Pháp và Liên Xô cũ:
Làm héo → Vò chè → Lên men → Sấy khô → Phân loại → Đóng gói
+/ Trà túi nhúng (tea bag)
Trà túi nhúng được du nhập vào Việt Nam từ những năm 1960. Đây là loại trà
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 14
Trường THPT Tống Văn Trân

Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ưa chuộng của thế hệ trẻ thời hội nhập ở các thành phố lớn trong nước hiện nay.
Trong công nghệ trà đen có nhiều trà mảnh, trà vụn nhằm tiết kiệm và thu hồi trà tốt
lọt sàng, đã có công nghệ làm túi giấy lọc đặc biệt đóng trà và thêm hương vị hoa quả,
dược thảo. Khi pha trà túi vào cốc chén rót nước sôi, túi bã trà vớt lên dễ dàng sạch sẽ,
không phải cọ rửa ấm chén, đổ bã.
4. Giải pháp giáo dục kỹ năng trong nghệ thuật pha chè.
Trong quá trình giảng dạy tôi chú trọng vào nội dung phần Chế biến chè xanh
và lồng ghép giáo dục các kỹ năng tiếp khách pha trà và mời trà cho học sinh. Sau khi
học sinh nêu hiểu biết về cách chế biến chè xanh và cách pha chè, các em có thể nhận
xét bổ sung và nêu ra những nhận định riêng của bản thân, tôi sẽ tổng hợp tất cả các ý
kiến và cung cấp cho học sinh một quy trình cụ thể.
Giống như các loại nước giải khát khác, trà ngon hay dở tùy thuộc vào khẩu vị
của từng người. Có người thích loại trà pha thật đặc, uống vào chát sít cổ họng. Người
khác lại chuộng trà lá to, cánh dày, được sao tẩm với các lọai hoa như hoa lài, hoa sen,
hoa ngâu; Có người lại thích uống Chè Thái Nguyên, bởi có một hương vị rất đặc biệt,
khi mới uống thì cảm giác hơi đắng nơi đầu lưỡi, nhưng sau đó thì vị ngọt khó tả. Khi
pha, nước rất đẹp và được nước. Pha đến lần thứ 3, thứ 4, màu nước vẫn sánh. Nhiều
người thích để “mộc”, kẻ lại chuộng loại ướp hương. Ngày xưa, các xứ sở trà có loại
trà “móc câu” nổi tiếng với “một tôm hai lá” : Người ta chỉ hái búp đầu (tôm) và 2 lá
gần kề. Khi sao, lá trà quăn lại thành hình móc câu. Lọai trà này thơm mùi đặc trưng,
đẹp nước. Khi uống, mới đầu thấy chát nhưng vị ngọt đọng trong cổ rất lâu. Chỉ một
chén trà đủ làm cả người bừng bừng sảng khoái.
Khi có trà ngon, phải biết cách pha thì mới được nước ngon. Làm thế nào để

được nước trà ngon ? Theo những người sành trà, cần phải chú ý các yếu tố sau :
+/ Ấm và chén
Có rất nhiều loại ấm để pha trà nhưng dùng ấm sành hoặc ấm sứ là tốt nhất vì
giữ được nhiệt lâu. Người ta dùng nhiều loại ấm, chén với những tên gọi và phân lọai
cầu kỳ như “thứ nhất Thế Đức gan gà / thứ nhì Lưu Bội / thứ ba Mạnh Thần“. Nhiều
quán còn quy định màu sắc cho ấm pha trà. Ví dụ như muốn thưởng thức trà thật ngon
thì màu ấm phải là màu gan trâu, gan gà, chu sa… Hình dáng ấm pha trà có những
kiểu chính là: trái lê, trái cau, trái hồng, trái nhót….Trong khi đó, các cụ ở nông thôn
thì vẫn chuộng ấm trái quýt và chén hạt mít, hay còn gọi là chén mắt trâu. Hoặc ở
thành phố, có khi người ta pha trà vào các bình nhựa hoặc bình inox có sẵn một cái giỏ
lọc để chứa bã trà. Ở phía Nam người ta thích dùng loại trà đá, uống trong những cái
ly cối to đùng.
+ Nước dùng để pha Trà
Tốt nhất là nước mưa. Nước mưa hứng ngay giữa trời là sạch nhất. Có thể dùng
nước giếng mà là giếng đá ong càng tốt. Ngày xưa, những gia đình có điều kiện
thường cho người đi thu gom những hạt sương đọng trên tàu lá sen. Đó được coi là thứ
nước đặc biệt, tinh khiết. Ở thành phố thì phải dùng nước máy. Nước máy phải để một
thời gian cho bay hết mùi hoá chất khử trùng. Có thể dùng nước tinh khiết hoặc nước
qua các bình lọc nước. Khi đun nước dùng bếp than hoặc bếp ga để tránh các mùi lạ
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 15
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

thấm vào nước như mùi khói, mùi dầu hỏa… Trà thơm quí đến mấy mà nước lẫn mùi
lạ thì không thể ngon được.

+ Pha Trà
Trước khi pha phải rót ít nước sôi tráng ấm, đổ đi rồi mới cho trà vào. Dùng thìa
tre hoặc thìa gỗ để múc trà, không nên dùng thìa kim lọai. Lần đầu rót một ít nước sôi
tráng qua lớp trà rồi đổ đi, coi như “rửa” trà. Sau đó rót thêm nước sôi ngập lớp trà, để
vài phút cho ngấm. Đến lần thứ 3 thì mới rót đầy ấm. Sau đó để chừng 2-3 phút thì có
thể thưởng thức. Ví dụ loại trà mộc thì nước sủi tăm là được (khoảng 80°C), nước pha
trà hương chỉ cần sôi lăn tăn. Các loại trà dược liệu cũng chỉ cần nước gần sôi…
Không nên dùng nước sôi sùng sục để chế vào trà vì có thể làm “cháy”, khiến trà trở
nên chát.
+ Rót Trà
Nên tính xem bao nhiêu người uống thì ước lượng số nước sôi cần rót. Thông
thường, nhà sản xuất đã tính sẵn số nước trong ấm vừa đủ cho số chén đi kèm trong bộ
ấm chén. Nhưng nếu số người uống ít hơn thì không cần rót đầy ấm. Muốn uống nữa,
rót tiếp nước sôi. Làm như vậy để trà khỏi chín nhừ không mất đi hương vị, lại tránh
bị nồng.
Khi rót trà, chỉ rót mỗi chén một ít. Khi xong lượt đầu sẽ rót tiếp lượt hai. Như
vậy sẽ không có chén nào nước bị loãng quá hoặc đặc quá. Cả cách rót trà cũng là một
nghệ thuật cần phải học. Lúc đầu, miệng ấm kề sát với miệng chén, mấy giây sau, từ
từ đưa ấm lên cao hơn, vừa đủ để có tiếng nước rót róc rách mà không bắn ra ngoài.
Rót sao cho tất cả các mức nước trong từng chén đều ngang nhau. Từng thao tác phải
thuần thục, uyển chuyển và duyên dáng. Ánh mắt chăm chú, miệng hơi mỉm cười…
5. Tìm hiểu nghệ thuật uống trà đạo của Nhật Bản.
Bước 1: Nước pha trà
Tuyệt đối không bao giờ lấy nước đang sôi để pha trà, có nghĩa là không thể nào
dùng nước đang sôi trong bình rót vào bình pha trà. Lý do trông không đẹp mắt và
nhất là tất cả các loại trà Nhật bản, trà xanh, trà bột dùng trong lễ dâng trà không bao
giờ dùng nước đang sôi ! Nước pha trà phải được đựng trong một bình thủy hay nước
được nấu trong một cái ấm kim khí không nắp trên bồn than rất yếu để giữ nước ở
khoảng 80 - 900C.
Bước 2: Làm ấm dụng cụ

Ấm pha trà và tách uống trà được tráng bằng nước sôi trong bình thủy để làm
ấm dụng cụ, sau đó dùng khăn lau khô trước khi xử dụng. Cho trà vào ấm pha trà :
Thường với loại trà ngon cỡ trung bình người ta thuờng tính cho mỗi một người khách
khoảng một muỗng cà phê trà xanh. Tuy nhiên nếu dưới 3 người khách, nên cho hơn
một tí để tránh quá nhạt . Dĩ nhiên với nhưng người ghiện trà, thích uống đậm lại là
vấn đề khác!
Bước 3: Pha trà
Với loại trà xanh cỡ trung bình, người ta thường pha trà 3 lần khác nhau:
Lần thứ nhất: được pha với nước nóng ở khoảng 600C, để trà ngấm khoảng 2
phút đồng hồ trước khi rót cho khách. Nước sôi từ bình thủy được rót ra một cài bình
trà khác (hay chén tống) để giảm nhiệt độ trước khi cho vào bình pha trà.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 16
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Lần thứ hai: pha với nước nóng khoảng 800C trong khoảng 30 - 40 giây, có
nghĩa là cho nước vào ấm pha trà , hơi lắc nhẹ và rót ra tách cho khách ngay. Nước
cũng được rót qua bình trung gian nhưng nhanh hơn để có nhiệt độ như mong muốn.
(Tuy nhiên, những người pha trà quen thuộc, khéo tay họ có thể điều chỉnh nhiệt độ từ
bình thủy rót vào bình pha trà bằng các thủ thuật như rót nuớc thật chậm, để cao vòi
nước trên bình pha trà…).
Lần thứ ba: Nước pha ở nhiệt độ khoảng 900C, cũng khoảng 30- 40 giây. Nước
có thể ruôn trược tiếp từ bình thủy vào ấm trà, vì nước sôi khi qua các giai đoạn rót
vào bình thủy, rồi từ bình thủy rót vào ấm pha trà đã có nhiệt độ khoảng 900C. Với
những loại trà ngon đặc biệt, người ta có thể pha trà lần thứ 4 hay lần thứ 5 (cách thức

pha như lần thứ 3) mà nước trà vẫn xanh và còn mùi vị. Nhưng những loại trà xanh hạ
phẩm, rẻ tiền việc pha trà hơi khác hơn chút đỉnh. Chẳng hạn lần thứ nhất phải ở nhiệt
độ cao hơn (70- 800C, 2 phút) , lần thứ hai (900C, khoảng 1- 2 phút) và không có lần
thứ 3 vì hết mùi vị rồi. (giải thích ở phần dưới).
Lượng nước pha trà: Người pha trà phải biết ước lượng cho bao nhiêu nước
pha vào bình trà, không thể pha trà xanh của Nhật Bản giống như pha trà của Trung
Quốc hay Việt Nam được mà phải biết dung tích của tách uống trà và số tách để cho
đúng lượng nước để mỗi lần rót trà cho khách phải hết trọn vẹn nước trong bình pha
trà. Nếu còn sót lại sẽ làm giảm chất lượng của lần uống trà kế tiếp vì sai nhiệt độ, vì
oxy hoá làm mất mầu xanh đẹp của trà.
Bước 4: Cách rót trà
Không bao giờ rót trà cho khách một lần đầy tách rồi rót tiếp cho người khách
kế tiếp! Làm như vậy sẽ có sự khác biệt về độ đậm nhạt của nước trà trong mỗi tách,
cũng như không đều về lượng trong mỗi tách (tách đầu tiên quá nhiều, tách cuối cùng
rất ít, quá đậm vì thời gian trà ngấm ra nhiều hơn hay không còn nước cho người kế
tiếp!). Vì vậy, tất cả các tách của khách đều được để trong khay trà rồi rót theo thứ tự
1,2,3,4… rót lần đầu khoảng 30ml (cho mỗi tách, cỡ lớn 70 ml), sau đó rót lần thứ hai
với thứ tự ngược lại 4, 3, 2 ,1 mỗi lần khoảng 20ml (cho mỗi tách có tổng cộng 50ml
nước trà) nếu còn dư chút ít trong bình, nên co dãn để phân đều cho các tách. Sau đó
mới đưa mời khách.
Bước 5: Cách uống trà
Khi uống trà xanh (cũng như uống trà bột trong lễ dâng trà) người Nhật phải ăn
một vài loại bánh ngọt để làm gia tăng hương vị của trà. Trước khi uống trà, người ta
ăn vài miếng bánh (phải ăn hết bánh trong miệng rồi mới uống trà, không nên vừa ăn
vừa uống ). Sau đó thỉnh thoảng ăn thêm bánh và uống trà tiếp theo. Với cách này sẽ
làm gia tăng hương vi của trà xanh một cách lạ kỳ. Với cách uống trà cầu kỳ, độc đáo
và tinh tế này của người Nhật đã đưa cách uống trà Nhật trở thành một môn nghệ thuật
mà cả thế giới phải nể phục và thưởng thức.
6. Giải pháp Tuyên truyền lợi ích của việc uống trà và cách uống trà có lợi
cho sức khỏe.

* Lợi ích của việc uống trà xanh mỗi ngày
Một chén trà mỗi ngày không những giúp nâng cao sức đề kháng của cơ thể,
tăng cường sinh lực mà còn phòng chống bệnh tật.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 17
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- Đào thải độc tố: Trà xanh giúp thải độc tố ra khỏi cơ thể. Trà xanh cũng là
một thuốc lợi tiểu và giúp làm giảm khả năng tích nước, giúp thải chất lỏng dư thừa ra
ngoài cơ thể.
- Lợi tiểu, giảm huyết áp: Uống trà xanh giúp lợi tiểu và giảm sung, ức chế sự
hấp thu của tiểu quản thận, kích thích trung khu vận động của huyết quản, gia tăng độ
lọc của thận. Ngoài ra, hóa chất hỗn hợp trong trà còn có tác dụng tốt trong việc giảm
huyết áp.
- Giảm stress: Các thiamine trong trà xanh có tác dụng làm dịu bớt căng thẳng.
Trà xanh khử chất caffein và có thể uống trà xanh thay thế cafe.
- Chống lão hóa: Trà xanh có tác dụng chống lão hóa nhờ các chất vitamin và
amino acids khác nhau. Do vậy, uống trà xanh thường xuyên có thể phòng ngừa tình
trạng thiếu vitamin A, C và B... Uống trà một thời gian dài có ích cho việc phòng
chống bệnh và kéo dài tuổi thọ ở người cao tuổi.
- Tốt cho trẻ nhỏ: Mỗi ngày cho trẻ uống 2 - 3 ly (0,5 - 2g trà/ly), uống vào buổi
sáng và uống khi còn ấm có thể bổ sung vitamin, đường và chất fluoride cho cơ thể.
Trà còn có thể chống chứng biếng ăn, tốt cho việc tiêu hóa, giúp trẻ nhỏ thanh nhiệt cơ
thể. Hàm lượng fluoride trong trà khá cao, cho trẻ uống với liều lượng thích hợp,
khuyến khích thói quen dùng trà súc miệng, không chỉ giúp chắc xương mà còn có thể

ngừa sâu răng, dùng nước trà rửa mặt hoặc tắm cho trẻ sẽ làm cho làn da của trẻ mịn
màng hơn.
- Giảm cân: Trà xanh có công dụng giúp tiêu hóa tốt và làm tan mỡ. Đó là vì
chất caffeine trong trà giúp làm tăng lượng tiết ra của dịch dạ dày, giúp tiêu hóa
nhanh, tăng cường khả năng phân giải mỡ thừa. Các vitamin trong trà giúp giảm bớt
mỡ thừa trong cơ thể.
* Cách uống trà có lợi cho sức khỏe:
- Uống trà mới pha: Sẽ rất tốt nếu uống trà ấm, không quá nóng và cũng không
nên để nó nguội hoàn toàn. Trà nguội chứa nhiều vi khuẩn, cũng như đặc tính chống vi
khuẩn của nó bị giảm đi rất nhiều.
- Pha trà đúng cách: Hãy ủ lá trà vào bình nước sôi để trà có hương vị, có màu
xanh tươi và tận dụng được hết lợi ích sức khỏe của nó. Trà xanh không được pha
đúng có thể có vị đắng và không mùi vị.
- Không nên cho đường vào trà: Đường kết hợp với nước trà có thể làm mất
chất dinh dưỡng, có thể dùng mật ong thay đường và không nên cho thêm bất kỳ chất
thứ gì vào trà.
- Tránh uống trà đặc: Để tận dụng hết ưu điểm của trà xanh, hãy pha trà ở mức
vừa phải, không quá đặc.
- Không uống trà với thuốc: Nếu bạn đang uống trà xanh, không nên uống cùng
với bất kỳ loại thuốc nào.
- Hạn chế uống nhiều: Mỗi ngày chỉ nên dùng 1-2 tách.
- Không uống trà khi đói.
- Uống trà đúng thời điểm: Thời gian lý tưởng nhất để uống trà xanh là một giờ
trước và sau bữa ăn.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 18
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh

Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

7. Giải pháp giáo dục kỹ năng hoạt động nhóm, đánh giá kết quả qua phiếu
điều tra.
Sau khi học xong bài 48, để nâng cao kỹ năng giao tiếp ứng xử của học sinh,
đồng thời nâng cao tinh thần trách nhiệm trong hoạt động nhóm, tôi giao nhiệm vụ cho
các em học sinh hoàn thành phiếu điều tra tại địa phương về mục đích khi đến các
quán trà trên 3 đối tượng chính (chủ yếu là nam giới): lứa tuổi già (tính từ 55 tuổi trở
đi), lứa tuổi trung niên (tính từ 35 tuổi đến 54 tuổi) và người trẻ tuổi (tính từ 18 đến 34
tuổi). Với nội dung này, tôi phân công cho lớp 10A1 với 39 học sinh, chia thành 3 tổ.
Thời gian hoàn thành trong 1 tuần.
Khi học sinh đã thực sự có ý làm việc theo nhóm, để hoạt động trong nhóm đó
đưa lại kết quả cao nhất thì chúng ta nên:
- Thành lập nhóm: phải tìm được những người tin tưởng nhau, hiểu nhau, cùng
chí hướng, có cả nam và nữ trong cùng một nhóm làm việc để khi giải quyết vấn đề
nào đó sẽ không bị thiên lệch về cách tư duy và đưa ra ý kiến.
- Đặt tên nhóm: Tìm ra một cái tên chung để thực hiện được cái mục tiêu ý
nguyện của cả nhóm.
- Bầu ra một nhóm trưởng: dựa trên sự thống nhất chung của cả nhóm, để đảm
bảo hiệu quả công việc được công bằng nhất.
- Đưa ra những nội dung chung của nhóm: thời gian hoạt động, những nguyên
tắc làm việc dựa trên sự đóng góp ý kiến của các thành viên… thành lập quỹ nhóm để
chi cho các khoản hoạt động.
- Tìm hiểu được những thế mạnh ở mỗi thành viên: có thể nói đây là bước quan
trọng nhất để làm việc nhóm thật sự hiệu quả, vì khi tìm ra được thế mạnh của mỗi
thành viên thì sẽ phân công công việc phù hợp với khả năng của từng thành viên và
người được phân công chắc sẽ làm tốt công việc được giao.
Nhiệm vụ cụ thể như sau:
- Nhóm 1: Hoàn thành 50 phiếu điều tra trên đối tượng người già.

- Nhóm 2: Hoàn thành 50 phiếu điều tra trên đối tượng tuổi trung niên.
- Nhóm 3: Hoàn thành 50 phiếu điều tra trên đối tượng tuổi trung niên.
Sau khi hoàn thành điều tra về kết quả khảo sát, tôi yêu cầu các em điền vào
bảng kết quả và viết báo cáo nhận xét nhằm đưa ra những ý kiến thảo luận trong buổi
hội thảo chuyên đề.
Mẫu phiếu điều tra có thể thiết kế như sau:
TRƯỜNG THPT TỐNG VĂN TRÂN
MÔN CÔNG NGHỆ 10
LỚP 10A1

PHIẾU ĐIỀU TRA VỀ MỤC ĐÍCH KHI ĐẾN QUÁN TRÀ
Họ và tên………………………………………..
Thuộc đối tượng……………………………………….
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 19
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Địa chỉ………………………………………….
Điện thoại………………………………………
Câu hỏi: Quý vị thường đến các quán trà với mục đích gì?
A. Gặp gỡ bạn bè
B. Thưởng thức trà
C. Bàn bạc công việc
D. Mục đích khác.
Chú ý: khoanh tròn vào đáp án lựa chon.

Sau một tuần hoàn thành phiếu điều tra, tôi chủ động tập hợp kết quả, tóm tắt
báo cáo nhận xét của các tổ trong lớp và hướng dẫn đại diện tổ phát biểu thảo luận khi
hội thảo.
Kết quả phiếu điều tra thông qua bảng mô tả sau:
Câu hỏi: Quý vị thường đến quán trà với mục đích gì?
Đối tượng
Người già
Trung niên
Giới trẻ
Mục đích
Số lượng
Tỷ lệ
Số lượng
Tỷ lệ
Số lượng
Tỷ lệ
(người)
(%)
(người)
(%)
(người)
(%)
50
100
50
100
50
100
Gặp gỡ bạn bè
16

32
9
18
28
56
Thưởng thức trà
Bàn bạc công
việc
Mục đích khác

28

56

15

30

14

28

4

8

26

52

5

10

2

4

0

0

3

6

Như vậy, chúng ta thấy được rằng nhu cầu và mục đích thưởng trà của từng đối
tượng có sự khác nhau khá rõ rệt. Điều này đã thể hiện được tâm thế thưởng trà của
từng đối tượng trong xã hội.
Với nhóm đối tượng là người trẻ họ là những người ưa những hoạt động nhóm
và tìm hiểu những điều thú vị trong cuộc sống. Chính vì vậy mà mục đích đến quán trà
của họ với 56% trong tổng số 50 phiếu điều tra là đến quán trà để gặp gỡ bạn bè, 28%
là thưởng trà. Đây là một tín hiệu đáng mừng, vì thế hệ trẻ là những người tiếp bước
phát triển và gìn giữ nền văn hóa và văn hóa trà đang rất cần những người trẻ hiểu biết
để xây dựng một nền văn hóa trà Việt ngày càng ý nghĩa hơn.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 20
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015

Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ngoài ra, nhóm đối tượng trung niên đã tìm thấy một địa điểm khá lý thú để bàn
bạc công việc, ký kết các hợp đồng kinh tế tại quán trà với 52% ý kiến cho rằng đến
quán trà với mục đích công việc. Đến quán trà thì dường như ai cũng tự ý thức phải
kiềm chế bản thân mình hơn và không gian yên tĩnh khiến cho những quyết định trở
nên đúng đắn và sáng suốt hơn rất nhiều. Xu hướng này rất tốt vì đã thay thế dần cho
những buổi tiệc bia rượu tốn kém, xa xỉ và ảnh hưởng đến sức khỏe con người trong
thời đại mới.
Nhóm người già cũng tìm đến với không gian của quán trà để có thể thưởng
thức nhâm nhi hương vị của những chén trà ngon (56%) bên những người bạn tâm
giao (32%), cùng với sự chiêm nghiệm về cuộc đời, về con người.
Cũng theo quan sát của học sinh đưa ra trong buổi hội thảo thì những quán trà
thường rất đông khách vào những dịp cuối tuần, bởi vì lúc này là thời gian mọi người
được nghỉ ngơi sau một tuần làm việc vất vả, nhu cầu gặp gỡ giao lưu là rất cần thiết
và không gian của những quán trà là điểm đến phù hợp nhất đối với họ.
8. Giải pháp tổ chức cho học sinh thực hành cách pha trà xanh và cách ủ
chè tươi.
Thưởng thức một chén trà mang Phong Cách Trà Việt là việc mang nhiều ý
nghĩa. Màu nước vàng sánh trong xanh, hương trà, hương hoa tự nhiên là hình ảnh
Việt Nam với rừng vàng, biển bạc, tài nguyên phong phú. Vị đắng chát gợi lên nỗi vất
vả, cần lao của những người làm trà truyền thống bao đời nay. Hậu vị ngọt mát của trà
chính là tâm hồn người Việt giàu tình, giàu nghĩa. Vì vậy mà chén trà cho con người
gần điều thiện, xa lánh điều ác, đoàn kết hơn, chia xẻ hơn. Nghệ thuật uống trà phản
ánh phong cách văn hoá ứng xử của người Việt Nam. Trong gia đình truyền thống,
người nhỏ pha trà mời người lớn, phụ nữ pha trà mời các ông. Người ta có thể uống
trà trong yên lặng suy ngẫm như để giao hoà với thiên nhiên.
Chính vì nét truyền thống đặc trưng của người Việt trong ứng xử thường ngày,

việc trang bị cho các em học sinh kỹ năng pha trà tiếp khách là rất cần thiết khi có
khách đến chơi nhà. Trong chuyên đề này, chúng tôi cũng cố gắng lựa chọn một đoạn
phim ngắn trình chiếu cách pha trà cơ bản. Từ đó các em có thể thấy được và rút ra
những kiến thức quý báu mà có thể hằng ngày các em chưa chú ý đến.
Đoạn phim ngắn dài khoảng 5 phút trích trên Youtube của Doanh nghiệp tư
nhân Trà Vân Hảo – số 36 đường 5A – cư xá Bình Thới – Quận 8 – Tp. Hồ Chí Minh
* Hướng dẫn học sinh thực hành cách pha trà xanh (chè khô):
Sau khi xem xong đoạn phim hướng dẫn cách pha trà xanh, chúng tôi mời 3 học
sinh đại diện các tổ lên thực hiện quy trình pha trà. Sản phẩm nước trà sau khi pha chế
sẽ được ban giám khảo là các thầy cô đến dự thưởng thức và đánh giá.
Để thực hiện tốt nội dung này, các em học sinh đã được phân công chuẩn bị các
dụng cụ cần thiết như: Bộ chuyên chén pha trà, trà xanh Thái Nguyên loại 1, phích
nước sôi và các dụng cụ cần thiết khác.
* Hướng dẫn ủ trà tươi
Trong chuyên đề này, chúng tôi sẽ cho các em thảo luận về cách pha trà tươi và
đưa ra một quy trình cơ bản nhất.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 21
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Trà tươi là một loại đồ uống rất phổ biến ở Ý Yên. Bát nước trà tươi là thức
uống thông dụng bậc nhất tại các thôn làng Việt Nam, gần đây trong nhiều gia đình,
nước trà tươi cũng trở thành thức uống trong nhà hàng ngày, nhưng làm sao để có bát
nước trà tươi ngon ?, phương pháp ủ như thế nào để vừa giữ được hương vị, màu sắc
và tốt cho sức khỏe. Loại đồ uống này, học sinh trên địa bàn trường THPT Tống Văn

Trân rất quen thuộc. Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết đa số các em nữ sinh đã nắm
được cách pha chế. Do vậy, với nội dung này các em có thể đóng vai trò là vừa là
người pha chế, vừa là người thuyết trình cách làm cụ thể.
Với tinh thần xung phong, với cách thuyết trình của học sinh, các thầy cô giáo
trong buổi hội thảo có thể thưởng thức và đưa ra những góp ý chân thành nhất để chén
trà được ngon hơn, đậm đà hơn và có ý nghĩa hơn. Các ý kiến thảo luận góp ý có thể
tóm lược 2 cách ủ trà tươi như sau:
Cách 1 : Ủ trà mộc
- Trước nhất ta phải loại bỏ những lá trà dập và úa, nếu dùng cả thân cành như
người miền Trung thì phải loại bỏ những thân đã già (vỏ đã đen lại).
- Rửa sạch lá và thân cành, không nên vò nát nhưng cũng không để nguyên lá
trà vì lâu ngấm mà phải vò nhè nhẹ (nắm một nhúm lá trà trong lòng bàn tay rồi bóp
đi bóp lại đôi ba lần để lá trà gãy ra là được), đối với thân cành thì bẻ thành đoạn
ngắn chừng 4-5cm, vò trà xong cho tất cả vào bình được chọn để ủ trà.
- Rót nước sôi già cho ngập trà, tráng mạnh rồi rót hết nước này đi.
- Tiếp tục cho nước sôi già vào ngập trà ủ khoảng 15-20 phút cho trà ngấm (lưu
ý: ủ làm sao cho nước ít mất nhiệt nhất) sau đó đổ thêm một lượng nước đun sôi để
nguội khoảng bằng 1/3 lượng nước sôi già cho vào ủ, hoặc cho đá lạnh vào ấm (làm
như vậy với mục đích để nhiệt độ trong ấm hạ xuống chừng 60-70°C).
Với quy trình trên sẽ được bát nước trà tươi có vị êm, hương dậy, sắc nước
trong xanh và giữ được lâu trong ngày.
Cách 2 : Ủ trà giải khát
- Chọn những lá trà tươi xanh sậm, dày và giòn, những lá to màu xanh nhạt và
dẻo sẽ không đậm đà, loại bỏ những lá gẫy dập, héo úa và thân cành.
- Xếp lá trà tươi lại từng xấp rồi thái sợi (như thái lá Chanh, phải thái thay vì vò
để bát nước trà tươi không bị đục), cho trà đã thái vào ấm, dùng nước lạnh tráng lại trà
rồi đổ hết nước đó đi, sau đó cho ít hạt muốí vào ấm trà ( xem như đang nấu canh thì
chỉ cho chừng nửa lượng muối).
- Rót nước sôi già vào ngập trà ủ trong vào 3-5 phút (tùy khẩu vị ưa đậm nhạt),
sau ủ rót thêm vào ấm chút nước lạnh khoảng bằng 1/3 lượng nước dùng ủ trà hoặc

cho vào ấm một viên đá lạnh nhỏ, ủ thêm chừng 2 phút.
- Trà đã ủ xong, rót ra cốc, có thể uống ngay hoặc pha thêm đường, hoặc có thể
cho đá lạnh để có một cốc nước trà tươi giải khát tuyệt vời.
III. HIỆU QUẢ DO SÁNG KIẾN ĐEM LẠI
Sau một thời gian nghiên cứu, triển khai kế hoạch xây dựng nội dung chuyên
đề ngoại khóa Giáo dục văn hóa ẩm thực trà, tôi có thể nhận thấy:
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 22
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- Các em học sinh tích cực, tự giác trong học tập, có lòng say mê nghiên cứu khoa
học, các em cảm thấy mình có trách nhiệm hơn môn học và với bản thân mình.
- Thông qua các hoạt động học tập tập thể, các em mạnh dạn, tự tin trong việc bày
tỏ ý kiến của mình và đưa ra phương pháp làm việc hiều quả nhất không những trong
nhóm, trong tổ, trong lớp mà còn tự khẳng định mình trong giao tiểp hàng ngày.
- Nhờ có những kiến thức thực tế mà tiết học luôn được các em tham gia tích cực,
tạo bầu không khí vui vẻ, hứng thú trong mỗi tiết học.
- Từ việc kết hợp hài hòa giữa lí thuyết và thực tiễn, giữa học lí thuyết và thực
hành mà các em được phát triển đồng đều giữa thể lực và trí tuệ.
- Thông qua giải pháp này, các em học sinh có thể là những tuyên truyền viên
trong việc phổ biến cách uống trà có lợi cho sức khỏe, cách ứng xử có văn hóa giữa
con người và con người tại gia đình và địa phương nơi cư trú. Việc tuyên truyền
giáo dục nhận thức của người dân và điều chỉnh thói quen thưởng thức trà hợp lý
không quá khó khăn…
Qua phần I – bài 48 – Chế biến sản phẩm cây công nghiệp và lâm sản, các em

học sinh được tìm hiểu về cây chè, quy trình chế biến chè xanh, những lợi ích của trà
xanh đối với sức khỏe….có thể nhận thấy: Trà là một loại nước giải khát kích thích
không cồn, đáp ứng nhu cầu cơ bản về nước của con người; là một cây bảo vệ môi
trường, phủ xanh đất trống đồi núi trọc, xoá đói giảm nghèo, chuyển đổi cơ cấu cây
trồng vùng Trung du miền núi ở Việt Nam; một cây thu ngoại tệ mạnh; trà còn có chất
cafêin kích thích cơ bắp và bộ não con người, trong hoạt động cường độ cao; cây chè
là một dược liệu lý tưởng bảo vệ sức khoẻ của thời đại, có nhiều thành phần dinh
dưỡng và dược lý.
Khi tìm hiểu văn hoá ẩm thực trà Việt nói chung và thói quen thưởng thức trà ở
địa phương nơi các em sinh sống, cũng như tìm hiểu văn hóa trà đạo của Nhật Bản
được giới thiệu trong chuyên đề này, hầu hết các em nhận thấy: văn hóa thưởng trà có
chức năng chung của nền văn hoá Việt Nam, cũng đóng góp một phần nhất định vào
chức năng xã hội hóa trong việc tổ chức cộng đồng, giao lưu, điều chỉnh các mối quan
hệ xã hội giữa con người như:
- Tổ chức xã hội, giao tiếp bằng các phong tục tập quán, tín ngưỡng. Trà là một
công cụ giao tiếp ứng xử trong đưa đón tiễn khách, giao lưu tình cảm, quà tặng biếu
xén, cưới xin ma chay, hội hè đình đám, tiệc trà, lễ tết hội hè.. ;
- Giáo dục nhân cách con người như điều chỉnh xã hội, định hướng các chuẩn
mực, cách ứng xử của con người, đảm bảo tính kế thừa của lịch sử giúp cho xã hội duy
trì được trạng thái cân bằng động, không ngừng tự hoàn thiện và thích ứng với những
biến động của môi trường xã hội, nhằm tự bảo vệ để tồn tại;
- Giáo dục nhận thức, giáo dục thẩm mỹ và giải trí thư giãn làm phong phú thêm
nghệ thuật uống trà bằng kết hợp với thi ca, truyện ngắn, tùy bút,…
Những năm qua, Trường THPT Tống Văn Trân, với đặc thù là một trường đang
xây dựng cơ sở giáo dục chất lượng cao của tỉnh, đã làm rất tốt công tác giáo dục các
kỹ năng cần thiết thông qua các buổi hoạt động ngoại khóa, ngoài giờ lên lớp, trở
thành một hoạt động thường xuyên và đem lại hiệu quả thiết thực.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 23
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015

Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Trong buổi hội thảo chuyên đề ngoại khóa, bên cạnh việc đánh giá, triển khai kế
hoạch, nhắc nhở, khen thưởng học sinh tích cực là những tình huống giáo dục sát với
thực tế, gần gũi với học sinh được đưa ra để học sinh cùng bày tỏ ý kiến của mình.
Qua đó, không những làm cho buổi hoạt động ngoại khóa chuyên đề thêm sinh động
mà còn giúp học sinh biết nhận ra những điều đúng, sai trong cuộc sống, học tập để tự
giác điều chỉnh ý thức sống tích cực; làm cho không khí trở nên sôi nổi, thân thiện
hơn, có tác dụng giáo dục nhẹ nhàng mà hiệu quả”.
Có thể thấy, hoạt động giáo dục ngoại khóa theo chuyên đề đã giúp các em tạo
mối quan hệ thân thiện, cởi mở giữa thầy và trò, sự hứng thú tự tin, chủ động sáng tạo
trong học tập, thích nghi với cuộc sống mới. Từ đó, các em có niềm tin vững chắc hơn
ở Nhà trường để vươn lên, hiện thực hoá những lý tưởng, ước mơ của bản thân.
Trong quá trình xây dựng nội dung của chuyên đề ngoại khóa này, tôi luôn tạo
điều kiện cho các em học sinh làm việc theo nhóm. Điều này đã phát huy được hết khả
năng của từng cá nhân, hiệu quả công việc đạt ở mức cao nhất. Sau đó, lợi ích “tiềm
ẩn” mang lại cho các em học sinh chính là khi làm việc theo nhóm ngay từ khi trên
ghế nhà trường, sau này khi ra trường, ra đời sống xã hội, các em sẽ mạnh dạn hơn,
giúp học sinh hình thành khả năng phản ứng trước những thử thách của cuộc sống. Từ
đó, biết vươn lên mạnh mẽ để học tập, cống hiến cho xã hội với khả năng của mình.
Với việc đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập theo hướng phát huy tính độc
lập, sáng tạo của học sinh gắn với thực tiễn, có tài liệu bổ trợ, sử dụng thiết bị dạy học
và ứng dụng CNTT trong buổi hội thảo chuyên đề ngoại khóa này, từ đó tạo cho các
em tính chủ động, tích cực, hứng thú trong học tập, phát huy tính sáng tạo, tạo bầu
không khí cở mở thân thiện. Trong giờ học, giáo viên sẽ tạo cơ hội cho các em được
nói, trình bày trước nhóm bạn, trước tập thể, nhất là các em còn hay rụt rè, khả năng

giao tiếp kém, qua đó góp phần tích lũy các kỹ năng cơ bản cho các em.
Làm việc theo nhóm thật sự hiệu quả, nhưng không phải dễ dàng mà có thể đạt
ngay được hiệu quả đó, bởi vì hiệu quả của nhóm không đơn giản là kết quả của mỗi
cá nhân trong tập hợp ấy. Mỗi học sinh đều có kiến thức phương pháp, cá tính và quan
điểm khác nhau mà thông thường ai cũng thích làm việc theo cách của mình nhưng kết
quả cuối cùng của hoạt động nhóm là phải tổng hợp tất cả các ý kiến của các cá nhân
lại và làm cho mọi thành viên trong nhóm ủng hộ các phương án cuối cùng.
Ngay trong tiết học chính khóa cũng như chuẩn bị buổi chuyên đề ngoại khóa, tôi
giao cho học sinh tự thuyết trình vấn đề, trình bày ý kiến, thể hiện khả năng lãnh đạo
nhóm. Đảm nhiệm vai trò này, học sinh không chỉ được rèn luyện kỹ năng thuyết trình
trước đám đông mà còn chủ động và biết cách xử lý tình huống khi các học sinh ngồi
bên dưới đặt câu hỏi hoặc các tình huống khác bất ngờ xảy ra trong lớp học. Thông
qua các hoạt động này, học sinh được rèn luyện kỹ năng tham gia hoạt động tập thể, tổ
chức những hoạt động chung, biết phối hợp với mọi người cùng thực hiện những hoạt
động đó, nâng cao ý thức tự chủ, tự tin, chủ động và giao tiếp với mọi người. Học sinh
không chỉ có tri thức mà còn biết sống đúng, sống đẹp, sống có ích.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 24
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015


Sáng kiến dự thi cấp tỉnh
Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Để nội dung chuyên đề hội thảo ngoại khóa được hoàn thiện và có hiệu quả
truyền tải kiến thức, cũng như giáo dục giá trị văn hóa, nâng cao các kỹ năng sống cơ
bản cho học sinh, tôi xin mạnh dạn đưa ra một số đề xuất với nhiều hình thức như:
- Giáo viên các môn Ngữ văn, Lịch sử, Giáo dục công dân đưa vào bài giảng

các nội dung hoặc yêu cầu bài tập gắn với tập tục văn hóa ở địa phương, có thể tổ chức
học chính khóa hoặc hoạt động ngoại khóa cho học sinh .
- Tổ chức cho học sinh sưu tầm, ghi chép các sản phẩm chè; triển lãm giới thiệu
truyền thống tiếp trà ở địa phương
- Phân công các lớp, các chi đoàn (đảm bảo tất cả học sinh đều được tham gia)
nhận nhiệm vụ ….. ...
- Tổ chức tốt những buổi ngoại khóa, tổ chức những hoạt động sinh hoạt truyền
thống sinh động, phù hợp với nội dung ngày kỷ niệm và yêu cầu giáo dục. Đợt sinh
hoạt ngoại khóa theo chủ đề có những hoạt động cụ thể sau đây:
+ Mời các danh trà kể chuyện hoặc đối thoại với học sinh.
+ Tổ chức cho các đội viên ưu tú được thực hành cách pha trà theo hướng dẫn
của các danh trà
+ Khuyến khích tổ chức các hình thức như: điều tra, khảo sát, nhận xét, đánh
giá, thảo luận theo chủ đề yêu cầu.
+ Tuyên truyền cổ động: qua hệ thống khẩu hiệu, bản tin, phát thanh, tuyên
truyền, báo tường, triển lãm những hh ình ảnh, quy trình pha trà…
Trong các buổi hội thảo, đối với các em học sinh:
- Phải tự ý thức được tầm quan trọng của làm việc theo nhóm, tự giác chủ động
thành lập nhóm (xác định số lượng người của mỗi nhóm phù hợp với yêu cầy, tìm
những người bạn cùng chơi với mình, hiểu nhau, cùng chí hướng để tạo thành nhóm,
và phải bầu ra một nhóm trưởng có năng lực để điều hành nắm bắt toàn bộ hoạt động
của nhóm.
- Luôn có những cuộc trao đổi kiến thức với nhau, thường xuyên giao lưu, tiếp
xúc, để hiểu nhau hơn.
Từ phía các thầy cô giáo:
- Giảng dạy theo hình thức phân nhóm, phân tổ.
- Cho các bài tập về nhà dưới dạng làm theo nhóm, theo tổ.
- Khi đó phải giải thích rõ ràng mục tiêu làm việc để các thành viên trong nhóm
hiểu được công việc cần phải làm.
- Khuyến khích các nhóm học sinh tham gia viết các đề tài nghiên cứu khoa

học, làm phiếu điều tra, khảo sát phù hợp với yêu cầu
Với sự nỗ lực cố gắng của cả thầy và trò, trong những năm học tiếp theo, trường
THPT Tống Văn Trân chắc chắn sẽ vươn tới một thành tích mới về giáo dục toàn diện
cho học sinh, đáp ứng những yêu cầu mới trong quá trình dạy và học, phát triển mạnh
mẽ phong trào thi đua “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”, góp phần vào sự
phát triển chung của sự nghiệp giáo dục cả nước.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 25
Trường THPT Tống Văn Trân
Năm học 2014 - 2015