CHƯƠNG VII:TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HÓA, ĐẠO ĐỨC VÀ XÂY DỰNG CON NGƯỜI MỚI

CHƯƠNG VII:TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN
HÓA, ĐẠO ĐỨC VÀ XÂY DỰNG CON NGƯỜI MỚI
I.Những quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về văn hóa:
1.Định nghĩa về văn hóa và quan điểm về xây dựng nền văn hóa mới:
a.Định nghĩa về văn hóa:




Có khoảng hơn 400 định nghĩa về văn hóa:
• Theo UNESCO : “Trong ý nghĩa rộng nhất ,văn hóa là tổng thể
những nét riêng biệt tinh thần và vật chất, trí tuệ và cảm xúc quyết
định tính cách của một xã hội hay một nhóm người trong xã hội .
Văn hóa bao gồm nghệ thuật và văn chương, những lối sống ,
những quyền lợi cơ bản của con người, những hệ thống các giá
trị,những tập tục và tín ngưỡng .Văn hóa đem lại cho con người
khả năng suy xét bản thân .Chính văn hóa đã làm cho chúng ta trở
thành những sinh vật đặc biệt nhân bản, có lý tình , có óc phê phán
và dấn thân một cách có đạo lý. Chính nhờ văn hóa mà con người
tự thể hiện, tự ý thức vào bản thân, tìm tòi không biết mệt những ý
nghĩa mới mẻ và sáng tạo nên những công trình mới mẻ ,những
công trình vượt trội bản thân”
• Theo tư tưởng Hồ Chí Minh : Tháng 8/1943, khi còn trong nhà tù
của Tưởng giới Thạch ,Bác đã đưa ra định nghĩa của mình về văn
hóa và đặc biệt có nhiều điểm gần với quan niệm hiện đại về văn
hóa.
-Theo nghĩa rộng : “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc
sống ,loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ ,chữ viết,
đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những
công cụ cho sinh hoạt hằng ngày về ăn, ở và các phương thức sử
dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa.Văn

hóa là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu
hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những
nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”.
-Theo nghĩa hẹp : “Văn hóa là đời sống tinh thần của xã hội, là
thuộc về kiến trúc thượng tầng của xã hội.Đây là quan điểm nhất
quán của Hồ Chí Minh kể từ sau cách mạng Tháng Tám.
Văn hóa bao gồm giá trị vật chất và giá trị tinh thần nhằm đáp ứng nhu
cầu sinh tồn, đồng thời cũng là mục đích cuộc sống của con người.




Ví dụ về văn hóa:
• Văn hóa vật thể :Vịnh Hạ Long, khu đền tháp Mỹ Sơn, Cố đô
Huế,...
• Văn hóa phi vật thể: Nhã nhạc cung đình Huế, cồng chiêng Tây
Nguyên, dân ca quan họ Bắc Ninh,....

b.Quan điểm về xây dựng nền văn hóa mới:
Ngày 7/9/1945, khi tiếp các đại biểu của ủy ban văn hóa lâm thời bắc bộ Hồ
chủ tịch đã nói: “Tôi mong rằng các ngài trong giới văn hóa nhận thấy rõ nhiệm
vụ của các ngài trong lúc này là củng cố nền độc lập của Việt Nam, sửa soạn
xây dựng cho đất nước một nền văn hóa mới. Bổn phận của các ngài là lãnh đạo
tư tưởng của quốc dân, đấu tranh co nền độc lập và kiến thiết một nền văn hóa
mới”.
Hồ Chí Minh đưa ra 5 điểm lớn định hướng cho việc xây dựng nền văn hóa dân
tộc:
-Xây dựng tâm lý: Tinh thần độc lập tự cường.Trong lời kêu gọi toàn quốc
kháng chiến : “ Chúng ta thà hi sinh tất cả,chứ nhất định không chịu mất nước,
nhất định không chịu làm nô lệ”.

-Xây dựng luân lý: Biết hi sinh mình, làm lợi cho quần chúng.
-Xây dựng xã hội: Mọi sự nghiệp có liên quan đến phúc lợi của nhân dân
trong xã hội.
-Xây dựng chính trị: Dân quyền.Người đã làm một hành xử văn hóa mang
đậm tư tưởng chính trị chủ đạo “ lấy dân làm gốc”.
-Xây dựng kinh tế.
⇒ Như vậy, ngay từ rất sớm, Hồ Chí Minh đã quan tâm đến văn hóa, đã thấy rõ
vai trò, vị trí của văn hóa trong đời sống xã hội. Điều này đã chứng minh được
vì sao ngay sau khi giành được độc lập, HCM đã bắt tay vào việc xây dựng,
kiến tạo một nền văn hóa mới ở Việt Nam trên tất cả mọi lĩnh vực, từ kinh tế,
chính trị, xã hội, đạo đức đến tâm lý con người, đã sớm đưa văn hóa vào chiến
lược phát triển đất nước.
2.Quan điểm của Hồ Chí Minh về các vấn đề chung của văn hóa:
a. Quan điểm về vị trí và vai trò của văn hóa trong đời sống xã hội:
Quan niệm về vị trí, vai trò của văn hóa trong đời sống xã hội:
Hồ Chí Minh quan tâm tới việc xây dựng một xã hội mới vững chắc, lâu dài
trên tất cả các lĩnh vực, trong đó có cuộc cách mạng trên lĩnh vực văn hóa.
−

Một là, văn hóa là đời sống tinh thần của xã hội, thuộc kiến trúc thượng
tầng.


−

−
−

−

Hồ Chí Minh đặt văn hóa ngang hàng với chính trị, kinh tế, xã hội, tạo
thành 4 vấn đề chính của đời sống và chúng có mối quan hệ mật thiết với
nhau.
+ Trong đó, chính trị, xã hội có được giải phóng thì văn hóa mới
được giải phóng. Ngược lại, chính trị giải phóng sẽ mở đường cho
văn hóa phát triển. Người nói: “Xã hội thế nào thì văn hóa thế ấy.
Văn nghệ của ta rất phong phú, nhưng dưới chế độ thực dân và
phong kiến nhân dân ta bị nô lệ, thì văn nghệ cũng bị nô lệ, bị tồi
tàn không thể phát triển được”. Phải tiến hành cách mạng chính trị
trước, cụ thể là cách mạng giải phóng dân tộc để giành chính
quyền, từ đó giải phóng văn hóa, mở đường cho văn hóa phát triển.
+ Trong quan hệ với kinh tế thì kinh tế thuộc về cơ sở hạ tầng, là nền
tảng của việc xây dựng văn hóa. Cho nên, phải chú trọng xây dựng
kinh tế, xây dựng cơ sở hạ tầng để có điều kiện cho việc xây dựng
và phát triển văn hóa. Kinh tế phải đi trước một bước.
Hai là, văn hóa không thể đứng ngoài mà phải ở trong kinh tế và chính
trị, phải phục vụ nhiệm vụ chính trị và thúc đẩy sự phát triển của kinh tế.
Hồ Chí Minh cho rằng, văn hóa có tính tích cực, chủ động, nó đóng vai
trò như một động lực to lớn thúc đẩy kinh tế và chính trị phát triển. Người
khẳng định: “Trình độ văn hóa của nhân dân lên cao sẽ giúp cho chúng ta
đẩy mạnh công cuộc khôi phục kinh tế, phát triển dân chủ, cần thiết để
xây dựng nước ta thành một nước hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ
và giàu mạnh.”
+ “Văn hóa ở trong chính trị” tức là văn hóa phải tham gia nhiệm vụ
chính trị, tham gia cách mạng, kháng chiến và xây dựng chủ nghĩa
xã hội.
+ “Văn hóa ở trong kinh tế” tức là văn hóa phải phục vụ, thúc đẩy
xây dựng và phát triển kinh tế.
+ “Văn hóa ở trong kinh tế và chính trị” cũng có nghĩa là chính trị và
kinh tế phải có tính văn hóa.

Trong kháng chiến chống Pháp, quan điểm “Văn hóa cũng là một mặt
trận”; “kháng chiến hóa văn hóa, văn hóa hóa kháng chiến” mà Người
đưa ra đã tạo nên một phong trào văn hóa, văn nghệ sôi động, đem lại sức
mạnh vượt trội cho nhân dân Việt Nam đánh bại cuộc chiến tranh xâm
lược của thực dân Pháp và sau này là đế quốc Mỹ.

b. Quan điểm về tính chất của nền văn hóa:
Khi miền Bắc bước vào thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội, nền văn hóa được
xây dựng là nền văn hóa xã hội chủ nghĩa.


Trong báo cáo chính trị đọc tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng
(1951), Người khẳng định phải “xây dựng một nền văn hóa Việt Nam có tính
chất dân tộc, khoa học và đại chúng”
Tính dân tộc (đặc tính dân tộc, cốt cách dân tộc)
-Là cái “cốt”, cái tinh túy bên trong rất đặctrưng của nền văn hóa dân tộc. Nó
phân biệt, không nhầm lẫn với văn hóa của các dân tộc khác.
-Tính dân tộc của văn hóa đòi hỏi phải thể hiện được cốt cách và tâm hồn con
người Việt Nam, đó là truyền thống yêu nước, cần cù, dũng cảm, đoàn kết,
thương người... Tóm lại là những gì cao đẹp nhất trong tâm hồn và tính cách
Việt Nam đã được hun đúc trong suốt hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước.
Muốn làm được như vậy ta phải: “trau dồi văn hóa, văn nghệ có tinh thần thuần
túy Việt Nam ”. Hồ Chí Minh đòi hỏi các nhà văn hóa – văn nghệ phải đi sâu
vào quần chúng nhân dân, có thể mới phát hiện và mô tả được chiều sâu của
tính chất và tâm hồn quần chúng, lại phải học lịch sử, hiểu truyền thống dân tộc.
Người căn dặn văn nghệ sĩ: “Nghệ thuật của cha ông hay lắm, tốt lắm! Cố mà
giữ gìn; làm công tác văn nghệ mà không tìm hiểu sâu thì không làm được
đâu.’’
Ví dụ: Giữ các nét phong tục tập quán phát huy và giữ gìn nó như: áo dài, ăn
trầu, gói bánh chưng, bánh giày trong các dịp tết...

⇒ Tính dân tộc của nền văn hóa không chỉ thể hiện ở chỗ biết giữ gìn, kế thừa,
phát huy những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, mà còn phát triển những
truyền thống ấy cho phù hợp với điều kiện phát triển của lịch sử.
Tính khoa học:
-Tính khoa học của văn hóa đòi hỏi phải đấu tranh chống lại những gì trái với
khoa học, phải tiến bộ; duy tâm, thần bí, mê tín dị đoan,phải truyền bá tư tưởng
triết học mác xít.
-Người nhắc nhở ngành văn hóa: trong việc khôi phục vốn cũ chỉ nên “khôi
phục cái gì tốt, còn cái gì không tốt thì phải loại dần ra”, không được “khôi
phục cả đồng bóng, rước xách thần thánh”.

Ví dụ: Để tuyên truyền nếp sống vệ sinh, phong cách sống và làm việc theo
khoa học. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết các tác phẩm Đời sống mới,sửa đổi lối
làm việc,nhằm tổ chức lại các quan hệ văn hóa từ trong một nhà, một làng, một
trường học đến các cơ quan, đơn vị bộ đội, v..v.. sao cho việc ăn, ở, học tập,lao
động,...phải tuân theo Đời sống mới, bài trừ các phong tục tập quán cổ hủ, làm


cho nếp sống xã hội ta mỗi ngày một tiến bộ hơn, hợp với khoa học và văn
minh.
Tính đại chúng:
-Quần chúng nhân dân là người sáng tạo ra mọi của cải vật chất và tinh thần,
sáng tạo ra văn hóa, do đó họ phải được hưởng thụ các giá trị văn hóa.
-Đây là vấn đề thuộc về tính nhân dân, về đối tượng phục vụ của văn hóa- nghệ
thuật. Trước kia, trong xã hội cũ, văn hóa- nghệ thuật được coi là món ăn tinh
thần sang trọng, chỉ dành riêng cho thiểu số người ăn trên ngồi chốc. Đó là một
trong những điều bất công của xã hội cũ.
-Tính đại chúng của văn hóa đòi hỏi các nhà hoạt động văn hóa phải tăng cường
liên hệ với thực tế, đi sâu vào cuộc sống của nhân dân vừa để tìm hiểu và phản
ánh những nỗi lo âu và suy nghĩ, khát vọng và tình yêu, cuộc đời và số phận của

nhân dân, Người đặt vấn đề: “Văn hóa phục vụ ai” và Người khẳng định dứt
khoát: Văn hóa phải phục vụ đại đa số nhân dân, phải hướng về đại chúng, phải
phản ánh được tâm tư, nguyện vọng, ý chí của nhân dân.
Ví dụ: Tổ chức các đợt bầu cử do nhân dân bình chọn, v..v..
→ “Quần chúng là những người sáng tạo, công nông là những người sáng tạo.
Nhưng quần chúng không chỉ sáng tạo ra những của cải vật chất cho xã hội.
Quần chúng còn là người sáng tác nữa”.
c. Quan điểm về chức năng của văn hóa:
- Một là, bồi dưỡng tư tưởng đúng đắn và tình cảm cao đẹp cho nhân dân, loại
bỏ những sai lầm và thấp hèn có thể có trong tư tưởng, tình cảm của mỗi người.
Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến việc xây dựng những tư tưởng và tình cảm
lớn có ý nghĩa chi phối đời sống tinh thần của mỗi người và của cả dân tộc.
Tư tưởng lớn nhất mà Người yêu cầu Đảng và nhân dân ta phải xây dựng và lý
tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Những tình cảm lớn mà Hồ
Chí Minh chủ trương xây dựng cho mỗi người là lòng yêu nước, tình yêu
thương con người; yêu cái chân, cái thiện và cái mĩ; yêu tính trung thực, thủy
chung, chân thành, ghét những thói hư,tật xấu, sa đọa, biến chất,v..v...
Ví dụ: Trong “bài nói tại buổi bế mạc lớp chỉnh huấn cán bộ Đảng, dân, chính
các cơ quan trung ương” Người đã phát biểu rằng: “ Mọi người nhận rõ lợi ích
chung của dân tộc phát triển và củng cố thì lợi ích riêng của cá nhân mới có thể
phát triển và củng cố. Cho nên lợi ích cá nhân ắt phải phục tùng lợi ích của dân
tộc, chứ quyết không thể đặt lợi ích cá nhân trên lợi ích dân tộc. Đó là tiến bộ”.
-Hai là, nâng cao dân trí. Đó là nâng cao trình độ hiểu biết, trình độ kiến thức
của người dân. Trình độ đó phải từ chỗ không biết chữ đến chỗ biết chữ, từ chỗ


biết chữ đến chỗ hiểu biết các lĩnh vực khác cần thiết cho hoạt động của mỗi
người như kinh tế, chính trị, văn hóa, khoa học kĩ thuật, chuyên môn nghề
nghiệp, thực tiễn Việt Nam và thế giới,v..v..
Ví dụ: Sau năm 1945, chính quyền Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa ra đời, đối

mặt với nạn dốt trầm trọng ( 95% dân số không biết chữ). Cứ 100 người thì có 3
trẻ em được đi học, 2 người lớn biết chữ và 95 người không được đi học. Chủ
tịch Hồ Chí Minh chủ trương mở chiến dịch chống nạn mù chữ, tiêu diệt giặc
dốt bằng cách mở các lớp Bình dân học vụ⇒ Kết quả: từ tháng 8/1945-8/1946,
Bình dân học vụ đã dạy cho hơn 2,5 triệu người biết chữ, phát triển được gần
96000 giáo viên, mở được gần 75000 lớp học.
-Ba là, bồi dưỡng những phẩm chất tốt đẹp, những phong cách lành mạnh, tiên
tiến, luôn hướng con người vươn tới cái chân, thiện, mĩ để không ngừng hoàn
thiện bản thân con người.
Phẩm chất và phong cách của con người được hình thành trong quan hệ đạo đức
và lối sống của cá nhân và xã hội, trong thói quen, tập quán, phong tục của cộng
đồng và dân tộc. Văn hóa giúp con người nhận biết và phân biệt cái tốt đẹp,
lành mạnh với cái xấu xa, hư hỏng,giữa cái tiến bộ với cái lạc hậu cản trở con
người và dân tộc tiến lên phía trước. Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: Văn hóa
phải sửa đổi được những tham nhũng, lười biếng, phù hoa, xa xỉ, sửa cái xã hội
cũ và xây xã hội mới.
Nếu hiểu văn hóa là tất cả những gì do con người, ở trong con người và liên
quan trực tiếp nhất đến con người, thì khi chúng ta bàn đến khái niệm văn hóa,
cả bản chất, chức năng và vai trò của văn hóa tức là đã bàn vấn đề con người
trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Và qua đó cũng thấy rõ rằng, sự nghiệp xây dựng
nền văn hóa mới cũng là sự nghiệp xây dựng con người, đó cũng là sựu nghiệp
của mỗi con người, của toàn dân. Nhưng lực lượng nòng cốt lại là những nhà
văn hóa, những người làm công tác văn hóa, giáo dục... mà Hồ Chí Minh gọi là
các chiến sĩ trên mặt trận văn hóa “ phải biết xung phong”.
Ví dụ: Trong nghị quyết Trung ương 6 ( lần 2) khóa VIII, nghị quyết Trung
ương 4 khóa XI, Người đã tự phê bình và phê bình những cán bộ, đảng viên có
lối sống suy thoái về đạo đức, chính trị. Đồng thời, Người thực hiện chính sách
nói không với tham nhũng, chống quan liêu, lãng phí,...
Để rèn luyện phẩm chất đạo đức tốt đẹp cho nhân dân, đặc biệt nhà dành cho trẻ
em. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết 5 điều răn dạy của Người cho các em thiếu

nhi.


3.Quan điểm của Hồ Chí Minh về một số lĩnh vực chính của văn hóa:
a) Văn hóa giáo dục:
-Người phê phán nền giáo dục phong kiến là nền giáo dục kinh viện xa rời thực
tiễn, coi kinh sách của thánh hiền là đỉnh cao của tri thức. Giáo dục phong kiến
hướng tới kẻ sỹ, người quân tử, bậc trượng phu, phụ nữ bị tước quyền học hành.
Trong nền giáo dục thực dân, không mở mang trí tuệ, thực hiện chính sách ngu
dân. Đó là nền văn hóa đồi bại, xảo trá và nguy hiểm hơn cả sự dốt nát.
-Theo Hồ Chí Minh, giáo dục có vai trò hết sức to lớn trong việc cải tạo con
người cũ, xây dựng con người mới. Người nói: “Thiện, ác vốn chẳng phải là bản
tính cố hữu, phần lớn đều do giáo dục mà nên”.
-Nền giáo dục của nước Việt Nam sau khi được độc lập là nền giáo dục mới.
Nền giáo dục đó sẽ “... làm cho dân tộc chúng ta trở nên một dân tộc dũng cảm,
yêu nước, yêu lao động, một dân tộc xứng đáng với nước Việt Nam độc lập”.
-Trong quá trình xây dựng nền văn hóa giáo dục ở Việt Nam, Người đã đưa ra
hệ thống quan điểm định hướng cho nền giáo dục Việt Nam: Giáo dục toàn
diện; Giáo dục tiên tiến; Giáo dục toàn dân; Giáo dục nhằm đào tạo con người
mới trong xã hội chủ nghĩa.
+ Mục tiêu của văn hóa giáo dục là thực hiện cả ba chức năng của văn
hóa bằng việc dạy và học.
Đào tạo những con người mới vừa có đức vừa có tài; học để làm
việc, làm người, làm cán bộ; “cải tạo trí thức cũ”,”đàotạo trí thức mới”; “công
nông hóa trí thức”, “trí thức hóa công nông”, xây dựng đội ngũ trí thức ngày
càng đông đảo, trình độ ngày càng cao`
Đào tạo những lớp người kế tục sự nghiệp cách mạng xây dựng đất
nước giàu mạnh và văn minh; mở mang dân trí từ việc xóa nạn mù chữ, chống
giặc dốt, kết hợp phổ cập và nâng cao, đưa Việt Nam sánh vai với các cường
quốc năm châu.

-Để thực hiện phải tiến hành cải cách giáo dục để xây dựng hệ thống trường, lớp
với chương trình và nội dung dạy học thật khoa học, hợp lí, phù hợp với sự phát
triển của đất nước.


+ Nội dung giáo dục: bao gồm cả văn hóa, chính trị, khoa học - kỹ thuật,
chuyên môn nghề nghiệp, lao động... Nghĩa là phải thực hiện giáo dục toàn
diện.
+ Phương châm, phương pháp giáo dục:
Phải luôn gắn giáo dục với thực tiễn Việt Nam, học đi đôi với hành,
học kết hợp với lao động sản xuất. Giáo dục phải có tính định hướng đúng đắn,
rõ ràng, thiết thực, phối hợp nhà trường với gia đình và xã hội. Phải tạo môi
trường giáo dục lành mạnh, bình đẳng, dân chủ. Học ở mọi nơi, mọi lúc, học
mọi người, học suốt đời, “học không biết chán, học không bao giờ đủ, còn sống
còn phải học”.
Phương pháp giáo dục phải bám chắc vào mục tiêu giáo dục.
b) Văn hóa văn nghệ:
-Trong quá trình chỉ đạo xây dựng nền văn nghệ cách mạng, Hồ Chí Minh đưa
ra 3 quan điểm lớn:
+Một là, văn hóa – văn nghệ là một mặt trận, nghệ sĩ là chiến sĩ, tác phẩm
văn nghệ là vũ khí sắc bén trong đấu tranh cách mạng
Quan điểm “văn học, nghệ thuật cũng là một mặt trận” thấm sâu
trong nhận thức của các nhà văn, nhà thơ đi theo Đảng suốt những năm kháng
chiến cũng như những năm xây dựng chủ nghĩa xã hội. Nhà thơ Sóng Hồng đã
lên tiếng khẳng định: “Dùng bút làm đòn chuyển xoay chế độ/ Mỗi vần thơ bom
đạn phá cường quyền”. Văn nghệ là mặt trận được hiểu nó là một phận cách
mạng, là văn nghệ cách mạng. “Mặt trận” là thể hiện tính chất cam go, quyết
liệt. Cho nên tác phẩm văn nghệ và ngòi bút của các nghệ sĩ phải là vũ khí sắc
bén, là vạch trần, tố cáo tội ác, âm mưu của lực lượng thù địch đầu độc văn
hóa,... Đồng thời văn nghệ có vai trò thức tỉnh, định hướng, cổ vũ tinh thần đấu

tranh, tổ chức lực lượng, động viên nhân dân, tin tưởng thực hiện chủ trương,
đường lối, chính sách của Đảng và nhà nước. Bên cạnh đó, Hồ Chí Minh yêu
cầu “chiến sĩ nghệ thuật cần có lập trường vững, tư tưởng đúng... đặt lợi ích
kháng chiến, của Tổ quốc, của nhân dân lên trên hết, trước hết”.
+Hai là, văn nghệ phải gắn với thực tiễn đời sống của nhân dân.
Thực tiễn đời sống của nhân dân ta là lao động, sản xuất, chiến
đấu, sinh hoạt và xây dựng cuộc sống mới. Văn nghệ vừa phải phản ánh thực


tiễn ấy, vừa phải hướng cho nhân dân thúc đẩy sự phát triển của thực tiễn ấy
theo quy luật của cái đẹp. Chỉ có thực tiễn đời sống của nhân dân mới đem lại
nguồn sinh khí vô tận cho văn nghệ. Tuy nhiên, những chất liệu cuộc sống
không phải tự nhiên đến với văn nghệ sĩ, muốn nắm được nó, văn nghệ sĩ phải
đi liên hệ và đi sâu vào đời sống của nhân dân, để hiểu thấu, tâm tư tình cảm và
nguyện vọng của họ. Quần chúng là những người làm ra lịch sử, sáng tạo ra của
cải vật chất và tinh thần. Họ là những người đánh giá tác phẩm văn nghệ trung
thực, khách quan, chính xác nhất. Do đó, yêu cầu quan trọng nhất đối với chiến
sĩ văn nghệ là phải thực sự hòa mình với quần chúng và không được quên rằng
chì có nhân dân mới nuôi dưỡng nguồn sáng tác cho nhà văn
+Ba là, phải có những tác phẩm văn nghệ xứng đáng với thời đại mới của
đất nước và dân tộc.
Tác phẩm văn nghệ phải xứng đáng với thời đại là tác phẩm vừa
hay vừa chân thật sự nghiệp cách mạng của nhân dân. Đồng thới tác phẩm đó
phải phục vụ quần chúng đông đảo, được nhân dân yêu thích, đem lại những
chuyển biến tích cực trong tư tưởng, tình cảm và tâm hồn mọi người. Văn nghệ
phải hư cấu trên cái nền hiện thực, xuất phát từ hiện thực để rồi trở lại phục vụ
hiện thực, nâng cao hiện thực lên cao hơn nữa. Phản ánh chân thực không phải
chỉ dừng lại ở chỗ phản ánh những gì đã có trong đời sống nhân dân, mà phải
hướng nhân dân loại bỏ cái sai, cái không đúng, cái dở, cái xấu để vươn tới cái
lí tưởng.

c) Văn hóa đời sống:
Văn hóa đời sống là một hình thức biểu hiện của văn hóa và được thể hiện ra
ngay trong cuộc sống hằng ngày của mỗi người. Xây dựng con người Việt Nam
không thể coi nhẹ việc xây dựng văn hóa đời sống.
Văn hóa đời sống thực chất là đời sống mới được Hồ Chí Minh nêu ra với 3 nội
dung: đạo đức mới, lối sống mới và nếp sống mới. Từ đó dựa trên nền đạo đức
mới để xây dựng được lối sống mới và nếp sống mới.
+Đạo đức mới: Khái niệm đạo đức cũ được Hồ Chí Minh tiếp thu chọn
lọc. Người chỉ ra vào thời phong kiến nêu ra: cần, kiệm, liêm, chính nhưng
không thực hiện được. Ngày nay ta đề ra: cần, kiệm, liêm, chính cho cán bộ làm
gương, cho nhân dân theo để lợi cho nước, cho dân. “Cần, kiệm, liêm,chính, chí
công vô tư” là một biểu hiện sinh động qua phẩm chất “trung với nước, hiếu với
dân”.


Ví dụ: Hồ Chí Minh viết “Trời có bốn mùa: Xuân, hạ thu, đông. Đất có bốn
phương: Đông, Tây, Nam, Bắc. Người có 4 đức: Cần, kiệm, liêm, chính. Thiếu
một mùa thì không thành trời, thiếu một phương thì không thành đất. Thiếu một
đức thì không làm người”.
+Lối sống mới: là lối sống có lí tưởng, có đạo đức, kết hợp hài hòa giữa
truyền thống tốt đẹp của dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại tạo nên một lối
sống văn minh, tiên tiến. Để xây dựng một lối sông mới Hồ Chí Minh yêu cầu
phải sửa đổi “cách ăn, cách mặc, cách ở, cách đi lại”. Nó không phụ thuộc vào
những thứ ăn mặc, ở nhiều hay ít, sang trọng hay đơn giản mà nó phụ thuộc vào
lối sống có hay không có văn hóa của mỗi người. Theo người phải xây dựng
một phong cách sống giản dị, khiêm tốn, chừng mực, ngăn nắp, yêu lao động và
quí trọng thời gian, ít lòng ham muốn về vật chất và danh lợi. Trong các mối
quan hệ cần phải cởi mở, chân tình, trân trọng con người: Hồ Chí Minh yêu cầu
ở đội ngũ cán bộ phải có phong cách sống, phong cách làm việc hợp lòng dân.
+Nếp sống mới: Xây dựng nếp sống mới là xây dựng những thói quen

phong tục tập quán tốt đẹp, kế thừa và phát triển những thuần phong mỹ tục lâu
đời của dân tộc. Tất nhiên không phải cái gì cũ cũng bỏ hết, cái gì cũng làm
mới. Hồ Chí Minh dạy rằng: Chẳng những phải thừa kế mà còn phải phát triển
thuần phong mỹ tục, đồng thời phải biết cải tạo phong tục tập quán cũ thành
những yếu tố tiến bộ mà trước đó chưa có. Xây dựng nếp sống mới rất khó
khăn, phức tạp vì thói quen rất khó sửa đổi vì vậy trong xây dựng đời sống mới
phải có người làm gương: “ Đảng viên đi trước, làng nước đi sau”.
⇒ Văn hóa đời sống là một biểu hiện và là nét bản chất của văn hóa. Dân tộc ta
đứng vững trước những thách thức của thiên nhiên khắc nghiệt, những cuộc
xâm lăng của các thế lực ngoại xâm hùng mạnh là nhờ chúng ta khẳng định và
không ngừng làm giàu thêm bản sắc văn hóa của mình. Hồ Chí Minh đã góp
phần quyết định làm cho văn hòa Việt Nam có sự phát triển về chất trong thời
đại mới. Từ đó đất nước ta vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa đời sống
về việc giáo dục đạo đức mới, lối sống mới, nếp sống mới cho học sinh, sinh
viên.