Module Giáo dục thường xuyên 5- Giáo dục thường xuyên và phát triển cộng đồng - Thái Thị Xuân Đào

THÁI THỊ XUÂN Đ O

Modul GDTX

5
GI¸O DôC TH¦êNG XUY£N
Vµ PH¸T TRIÓN CéNG §åNG

GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

|

9


A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN

Giáo d c th ng xuyên (GDTX) là m t trong hai b ph n c u thành ngày
càng quan tr ng c a h th ng giáo d c qu c dân. Khác v i giáo d c ph
thông và giáo d c chính quy, GDTX là b ph n giáo d c mang tính xã h i
cao, là b ph n giáo d c nh y c m h n, g n bó v i xã h i, v i c ng ng
h n. GDTX ch có th t n t i và phát tri n n u nh nó bi t tìm nh a s ng
t c ng ng, bi t d a vào c ng ng, xu t phát t nhu c u c ng ng
và ph c v t ng c ng ng; ng c l i c ng ng ph i có trách nhi m
tham gia, óng góp, cùng làm GDTX.
Th c t phát tri n GDTX t bình dân h c v (BDHV), b túc v n hoá
(BTVH) cho n nay ã cho th y phong trào BDHV/BTVH/GDTX có
nh ng lúc th ng, lúc tr m, có nh ng lúc thành công nh ng c ng có lúc
b e do xoá b . BDHV/BTVH/GDTX thành công khi nó g n ch t và áp
ng nhi m v chính tr xã h i, c toàn xã h i, c ng ng ch m lo,
c các c p lãnh o a ph ng quan tâm nh trong các chi n d ch

xoá mù ch (XMC) và BDHV sau Cách m ng tháng Tám, sau hoà bình
l p l i 1954 mi n B c và sau gi i phóng mi n Nam, th ng nh t hoàn
toàn t n c n m 1975. Ng c l i, BDHV/BTVH/GDTX m t giai o n
nào ó hay m t n i, m t a ph ng nào ó b lâm vào kh ng kho ng,
có nguy c b tan rã khi nó c ng nh c, không áp ng nhu c u ng i
h c, xa r i c ng ng, không ph c v các yêu c u phát tri n kinh t , v n
hoá, xã h i c a t n c, c a t ng a ph ng, t ng c ng ng, khi nó
không c c ng ng và các c p lãnh o a ph ng ng h .
có th t n t i và phát tri n trong th i gian t i, các ch ng trình, n i
dung ho t ng c a GDTX c n ph i a d ng, linh ho t và m m d o,
c n ph i xu t phát t các nhu c u và v n c a c ng ng, c n ph i
g n ch t và ph c v c ng ng. Giáo viên tham gia GDTX không ch
c n ph i n m ch c chuyên môn, nghi p v s ph m GDTX, mà còn
ph i am hi u v c ng ng n i dung ho t ng và gi ng d y GDTX
áp ng các v n , nhu c u c a c ng ng và thi t th c, h p d n i
v i ng i h c. Vì v y Module này r t c n thi t i v i m i giáo viên
tham gia GDTX.
Module c p t i ba n i dung ch y u sau:
— M t s khái ni m có liên quan: “C ng ng” và “Phát tri n c ng ng”,
“Phát tri n b n v ng” và “C ng ng phát tri n b n v ng”.
— M i quan h gi a GDTX và phát tri n c ng ng.
— Cách tìm hi u và xác nh các nhu c u và v n c a c ng ng.
10 MODULE GDTX 5
|


B. MỤC TIÊU
I. MỤC TIÊU CHUNG

Module này s giúp giáo viên GDTX hi u c m t s khái ni m có liên

quan nh “C ng ng”, “Phát tri n c ng ng”; “Phát tri n c ng ng
b n v ng” và vai trò c a GDTX i v i phát tri n c ng ng, giúp ng i
h c ý th c c s c n thi t ph i quan tâm, tìm hi u các nhu c u và v n
c a c ng ng GDTX có th g n ch t và góp ph n phát tri n c ng
ng m t cách hi u qu nh t.

II. MỤC TIÊU CỤ THỂ

Sau khi h c xong Module này, giáo viên GDTX có th :
1. Về kiến thức

— Trình bày
ng phát tri
— Phân tích
c ng ng.
— Trình bày
h c t p c ng

2. Về kĩ năng

c khái ni m “C ng ng”, “Phát tri n c ng ng” và “C ng
n b n v ng”.
c m i quan h tác ng qua l i gi a GDTX và phát tri n
c vai trò và trách nhi m c a Trung tâm GDTX, Trung tâm
ng i v i phát tri n c ng ng.

Bi t v n d ng m t s ph ng pháp i u tra, kh o sát
nhu c u và v n c a c ng ng.

xác nh các

3. Về thái độ

Ý th c c vai trò và nhi m v c a giáo viên trong vi c làm cho GDTX
thi t th c, áp ng các v n và nhu c u c a c ng ng.

GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

|

11


C. NỘI DUNG

Nội dung 1
MỘT SỐ KHÁI NIỆM CÓ LIÊN QUAN: “CỘNG ĐỒNG” VÀ
“PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG”, “PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG” VÀ
“CỘNG ĐỒNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG”.
Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm “cộng đồng”, “phát triển cộng đồng”
1. MỤC TIÊU

Sau ho t ng này, ng i h c có th nêu lên c n i hàm c a các khái
ni m nh “C ng ng” và “Phát tri n c ng ng”.

2. THÔNG TIN CƠ BẢN

* “C ng ng”
Theo Bách khoa toàn th m Wikipedia: “C ng ng” là m t nhóm xã
h i c a các c th s ng chung trong cùng m t môi tr ng, th ng là có

cùng các m i quan tâm chung. Trong c ng ng ng i, ó là k ho ch,
ni m tin, các m i u tiên, nhu c u, nguy c và m t s i u ki n khác có
th có và cùng nh h ng n c tr ng và s th ng nh t c a các thành
viên trong c ng ng.
C ng ng là toàn th nh ng ng i cùng s ng có nh ng c i m gi ng
nhau, g n bó thành m t kh i trong sinh ho t xã h i. Theo nh ngh a
này, ng i ta phân ra các lo i c ng ng: c ng ng ngôn ng , c ng
ng t c ng i, c ng ng dân c ...
“C ng ng” trong Module này c s d ng v i ngh a là “C ng ng
dân c ”. V y c ng ng dân c là gì?
C ng ng dân c là t p h p nh ng cá nhân c g n k t b i nhi u m i
quan h v chính tr , kinh t , v n hoá, xã h i, qu c phòng, an ninh, dân
s , môi tr ng ... trong m t a gi i nh t nh nh m duy trì s t n t i và
phát tri n c a t ng thành viên và c a c c ng ng. Nhi u cá nhân h p
thành c ng ng. Các c ng ng t n t i bên nhau, ho c trong nhau t o
thành c ng ng l n h n nh c ng ng xóm p, c ng ng làng xã, khu
ph , c ng ng a ph ng, c ng ng qu c gia, c ng ng khu v c,
c ng ng qu c t .
Theo a bàn, ng i ta còn chia ra “C ng ng nông thôn” và “C ng
ng thành th ”.

12 MODULE GDTX 5
|


“C ng ng nông thôn” là c ng ng dân c s ng khu v c nông thôn.
ây là lo i c ng ng t ng i n gi n và thu n tuý nh t v m t xã h i.
Ho t ng kinh t ch y u c a c ng ng này là s n xu t nông nghi p.
“C ng ng thành th ” là c ng ng dân c s ng ô th . ây là lo i
c ng ng không thu n nh t v m t xã h i. Ho t ng kinh t ch y u

d a vào s n xu t công nghi p và th ng m i, d ch v .

* “Phát tri n c ng ng”
Phát tri n c ng ng là quá trình t ng tr ng kinh t c ng ng cùng v i
ti n b c ng ng theo h ng hoàn thi n các giá tr chân, thi n, m . Nói
m t cách khác, phát tri n c ng ng là làm cho c ng ng thay i theo
chi u h ng t t p, ch t l ng cu c s ng c a m i thành viên và toàn
th c ng ng ngày càng c c i thi n c v v t ch t và tinh th n, t
ch c qu n lí c ng ng ngày càng hoàn thi n theo h ng ti n b ...
3. TRẢ LỜI CÂU HỎI
Câu h i 1:

Chúng ta th ng hay nghe ho c nói v c ng ng ngôn ng , c ng ng
ng i Vi t, c ng ng Pháp ng , c ng ng t c ng i, c ng ng dân c ,
c ng ng nông thôn, c ng ng ô th v.v... V y theo cách hi u c a b n,
th nào là “C ng ng”?
Câu h i 2:

C ng ng dân c Vi t Nam có c i m gì? (Tham kh o ph l c 1)
Liên h th c t hi u rõ h n c i m c a c ng ng dân c
a
ph ng mình.
Câu h i 3:

B n hi u th nào là “Phát tri n c ng ng”? M t c ng ng nh th nào
c coi là c ng ng phát tri n hay c ng ng kém ho c không phát
tri n? Hãy nêu ví d ho c liên h th c t a ph ng.
4. CHIA SẺ CÂU TRẢ LỜI VỚI ĐỒNG NGHIỆP TRONG TRUNG TÂM HOẶC TỔ
CHUYÊN MÔN

GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

|

13


Hoạt động 2: Nghiên cứu tìm hiểu “Phát triển bền vững” và
“Cộng đồng phát triển bền vững”, phát hiện những vấn đề
đặt ra đối với phát triển bền vững của cộng đồng và đề
xuất những công việc cần phải làm
1. MỤC TIÊU

Sau ho t ng này, ng i h c có th :
— Nêu lên c ba y u t quan tr ng t o nên s phát tri n b n v ng c a
m t c ng ng, qu c gia (kinh t , v n hoá — xã h i và môi tr ng).
— Phân bi t c “C ng ng phát tri n b n v ng” và “C ng ng phát
tri n không b n v ng”.
— Nêu lên c các v n
t ra i v i s phát tri n b n v ng hi n nay
c a qu c gia nói chung và c a a ph ng mình nói riêng.

2. THÔNG TIN CƠ BẢN

* “Phát tri n b n v ng”
Không ph i s phát tri n nào c ng b n v ng. “Phát tri n b n v ng” là s
phát tri n cân i, hài hoà gi a phát tri n kinh t , phát tri n v n hoá — xã
h i và b o v môi tr ng. Nhi u n c ã và ang ph i tr giá cho s phát
tri n kinh t thu n tuý mà không chú ý t i các v n v n hoá - xã h i,
c bi t v n b o v môi tr ng. Ô nhi m môi tr ng, bi n i khí h u

do ý th c và ho t ng c a con ng i ã và ang gây nhi u h u qu
n ng n v ng i và c a, nh h ng t i s phát tri n b n v ng c a các
c ng ng, qu c gia.
Ngoài ra khi nói t i phát tri n b n v ng ng i ta còn chú ý t i m i quan h
gi a hi n t i và t ng lai. “Phát tri n b n v ng” là phát tri n áp ng
nhu c u hi n t i, nh ng không gây ph ng h i n i u ki n sinh t n và
phát tri n c a th h t ng lai. V ý này, nguyên Th t ng Võ V n Ki t ã
t ng nói: “Không ph i chúng ta th a h ng trái t này, t n c này c a
các v ti n b i, mà chúng ta ang m n tr c c a các th h mai sau”.
* “C ng ng phát tri n b n v ng”
M t c ng ng không th phát tri n b n v ng n u ch phát tri n kinh t
mà không quan tâm t i các v n v n hoá - xã h i, n u còn nhi u d ch
b nh, nhi u t n n xã h i, còn nhi u ng i nghèo, nhi u tr em và ng i
l n th t h c, n u còn m t dân ch , còn nhi u b o l c gia ình và b t bình
ng gi i. M t c ng ng c ng không th phát tri n b n v ng n u tài
nguyên b khai thác c n ki t, môi tr ng b ô nhi m, t ai b suy thoái...

14 MODULE GDTX 5
|


—
—
—
—
—

M t c ng ng c coi là phát tri n b n v ng n u có s cân i, hài
hoà gi a phát tri n kinh t , phát tri n v n hoá - xã h i và b o v môi
tr ng. M t c ng ng phát tri n b n v ng không ch chú ý áp ng nhu

c u hi n t i, mà còn không gây ph ng h i n i u ki n sinh t n và
phát tri n c a th h t ng lai.
Vì v y m t c ng ng phát tri n b n v ng không ch quan tâm t i thu
nh p bình quân u ng i (GDP) mà còn c n quan tâm t i Ch s phát
tri n con ng i (HDI), ph n ánh tình tr ng bi t ch , trình v n hoá
c a ng i dân và ch s phát tri n gi i (GDI). Các qu c gia hi n nay ã
khuy n cáo 5 i u c n tránh trong t ng tr ng là:
T ng tr ng nh ng không m t vi c làm.
T ng tr ng nh ng không m t dân ch .
T ng tr ng nh ng không m t l ng tâm.
T ng tr ng nh ng không m t g c r .
T ng tr ng nh ng không m t t ng lai.
T ng tr ng nh ng không m t vi c làm có ngh a là t ng tr ng kinh t
nh ng v n m b o cho m i ng i lao ng u có vi c làm, không
ng i lao ng th t nghi p vì không trình
áp ng s thay i
nhanh chóng c a khoa h c k thu t và công ngh s n xu t. i u ó òi h i
ph i quan tâm n giáo d c nâng cao trình v n hoá và th ng xuyên
giáo d c nâng cao ngh nghi p, c p nh t ki n th c ng i dân không b
l c h u.
T ng tr ng nh ng không m t dân ch có ngh a là quy n con ng i,
quy n dân ch c a nhân dân v n c b o m. Có nh v y m i n
nh c chính tr .
T ng tr ng nh ng không m t l ng tâm có ngh a là s t ng tr ng
kinh t ph i i i v i duy trì o c, giá tr , truy n th ng t t p c a xã
h i nh lòng nhân ngh a, nhân ái, lòng khoan dung l ng, giúp l n
nhau, “Lá lành ùm lá rách”. Có nh v y m i duy trì, n nh c tr t
t xã h i.
T ng tr ng nh ng không m t g c r có ngh a là t ng tr ng kinh t
ph i i ôi v i duy trì b n s c v n hoá dân t c, hoà nh p nh ng không

hoà tan. Có nh v y m i duy trì c nét v n hoá c a dân t c, c a
qu c gia.
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

|

15


Cu i cùng, t ng tr ng nh ng không m t t ng lai có ngh a là chúng ta
phát tri n còn cho c t ng lai ch không ph i ch cho ngày hôm nay,
không ch bi t tr c m t mà b t ch p h u qu lâu dài cho th h mai
sau. Phát tri n không c hu ho i, phá v môi tr ng.
M t c ng ng mu n phát tri n b n v ng thì ph i quan tâm t i 5 ch
“Dân” sau ây:
Dân sinh c c i thi n.
Dân trí c m mang.
Dân s n nh.
Dân c trong lành.
Dân quy n c tôn tr ng.

—
—
—
—
—
* Phát tri n b n v ng hi n nay: Th c tr ng, nguyên nhân và gi i pháp
T khi ti n hành công cu c i m i (1986), Vi t Nam ã t c nh ng
thành qu to l n trong phát tri n kinh t - xã h i và b o v môi tr ng.
— N n kinh t ã t ng b c chuy n i t kinh t k ho ch hoá t p trung

sang kinh t th tr ng theo nh h ng xã h i ch ngh a.
— V phát tri n xã h i, Vi t Nam ã t c nhi u thành t u quan tr ng
nh u t c a nhà n c cho các l nh v c xã h i ngày càng t ng, c bi t
cho xoá ói, gi m nghèo, gi i quy t vi c làm, giáo d c - ào t o, d y
ngh , ch m sóc s c kho nhân dân, phòng ch ng các t n n xã h i.
Nhi u ch ng trình m c tiêu qu c gia ã và ang c tri n khai và t
hi u qu xã h i cao (nh Ch ng trình xoá ói gi m nghèo; Ch ng
trình gi i quy t vi c làm; Ch ng trình dân s - k ho ch hoá gia ình;
Ch ng trình phòng ch ng HIV/AIDS; Ch ng trình thanh toán m t s
b nh xã h i và b nh d ch nguy hi m; Ch ng trình n c s ch và v sinh
môi tr ng nông thôn; Ch ng trình tiêm ch ng m r ng; Ch ng trình
xoá mù ch và ph c p giáo d c ti u h c; Ch ng trình phòng ch ng các
t n n xã h i v.v...).
— V b o v môi tr ng, Vi t Nam ã có nhi u n l c nh m kh c ph c h u
qu môi tr ng do chi n tranh l i, ã ban hành nhi u chính sách quan
tr ng v qu n lí, s d ng tài nguyên thiên nhiên và b o v môi tr ng.
Công tác giáo d c và truy n thông v môi tr ng ang c y m nh.
Tuy nhiên, v n phát tri n b n v ng (PTBV) v n ch a c quan tâm
úng m c trong k ho ch phát tri n kinh t - xã h i c a t n c, c a
các ngành, các a ph ng và v n còn m t s t n t i ch y u sau:
16 MODULE GDTX 5
|


— V nh n th c: Quan i m PTBV ch a c th hi n m t cách rõ r t và
nh t quán. Các chính sách KT-XH còn thiên v t ng tr ng nhanh kinh
t và n nh xã h i, mà ch a quan tâm y , úng m c n tính b n
v ng khi khai thác, s d ng tài nguyên thiên nhiên và b o v môi
tr ng. C ch qu n lí và giám sát s PTBV ch a c thi t l p rõ ràng
và có hi u l c.

— i u ki n b o m PTBV còn h n ch , ch y u u t cho công trình
mang l i l i ích tr c m t, ít u t cho tái t o các ngu n tài nguyên
thiên nhiên và b o v môi tr ng.
— S c ép dân s ti p t c gia t ng. Tình tr ng thi u vi c làm ngày m t b c
xúc. T l h nghèo v n còn cao. Ch t l ng ngu n nhân l c còn th p
(c c u ngành ngh , k n ng trình c a lao ng k thu t ch a áp
ng yêu c u c a th tr ng lao ng). Kho ng cách giàu nghèo và phân
t ng xã h i có xu h ng gia t ng nhanh chóng. Mô hình tiêu dùng c a
dân c ang di n bi n theo truy n th ng c a các qu c gia phát tri n,
tiêu t n nhi u nguyên v t li u, n ng l ng và th i ra nhi u ch t th i và
ch t c h i. M t s t n n xã h i nh nghi n hút, ma tuý, m i dâm,
HIV/AIDS, tham nh ng ch a c ng n ch n có hi u qu , gây th t
thoát, t n kém ngu n c a c i, t o nguy c m t n nh xã h i và phá
ho i s cân b ng sinh thái.
— Hi n t ng khai thác b a bãi và s d ng lãng phí tài nguyên thiên nhiên,
gây nên suy thoái môi tr ng và làm m t cân i các h sinh thái ang
di n ra ph bi n.
— M t s c s s n xu t, kinh doanh, d ch v , b nh vi n... gây ô nhi m
nghiêm tr ng.
— Quá trình ô th hoá t ng lên nhanh chóng kéo theo s khai thác quá
m c ngu n n c ng m, ô nhi m ngu n n c m t, không khí và
ng ch t th i r n. c bi t, các khu v c giàu a d ng sinh h c, r ng,
môi tr ng bi n và ven bi n ch a c chú ý b o v , ang b khai thác
quá m c.
— Tuy các ho t ng b o v môi tr ng ã có nh ng ti n b áng k nh ng
m c ô nhi m, s suy thoái và suy gi m ch t l ng môi tr ng v n ti p
t c gia t ng.
*

Nguyên nhân:

PTBV ã c ng và Nhà n c quan tâm, tuy nhiên do nhi u nguyên
nhân, s phát tri n n c ta v n ch a b n v ng.
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

|

17


— Qu n lí nhà n c v môi tr ng m i ch y u th c hi n c p Trung
ng, ngành, t nh; ch a ho c có r t ít c p qu n, huy n, ch a có c p
xã, ph ng, th tr n.
— Ch a có c ch b t bu c, ch a có ch tài x ph t nghiêm i v i các
hành vi vi ph m v.v...
— Nhi u ng i dân và các t ch c, c s s n xu t còn ch y theo l i ích kinh
t tr c m t mà ch a nhìn th y h u qu v xã h i và môi tr ng, ch a
th y h u qu lâu dài c ng nh h u qu i v i m i ng i xung quanh,
ngay c i v i b n thân mình, gia ình mình.
— Ng i dân nhìn chung ch a có ý th c, ch a có hi u bi t v pháp lu t, v
các v n kinh t , v n hoá xã h i và môi tr ng.
— v.v...
* Ch tr ng PTBV c a

ng và Nhà n c:

PTBV là ch tr ng l n c a ng và Nhà n c ta t u n m 1990 tr l i
ây và ã c th hi n trong nhi u v n b n quan tr ng nh các Ngh
quy t c a ng, trong “K ho ch qu c gia v môi tr ng và PTBV giai
o n 1991 - 2000”, trong Ch th 36/1998/CTTW c a B Chính tr v t ng

c ng công tác b o v môi tr ng và trong các ngh quy t c a i h i
ng v.v...
T n m 2000 n nay, PTBV l i càng c nh n m nh nhi u trong các
v n b n quan tr ng c a ng và Nhà n c:
— Ngh quy t i h i X (2006) ã ra m c tiêu t ng quát phát tri n kinh
t - xã h i n 2010 nh sau: “ y nhanh t c t ng tr ng kinh t , t
c b c chuy n bi n quan tr ng v nâng cao hi u qu tính b n v ng
c a s phát tri n, s m a n c ta ra kh i tình tr ng kém phát tri n.”
— Chi n l c phát tri n kinh t - xã h i giai o n 2001 - 2010 ã a ra
quan i m phát tri n là: “Phát tri n nhanh, hi u qu và b n v ng, t ng
tr ng kinh t i ôi v i th c hi n ti n b , công b ng xã h i và b o v
môi tr ng”; “Phát tri n kinh t - xã h i g n ch t v i b o v và c i thi n
môi tr ng, b o m s hài hoà gi a môi tr ng nhân t o v i môi
tr ng t nhiên, gi gìn a d ng sinh h c.”
— nh h ng Chi n l c phát tri n b n v ng Vi t Nam (còn g i là
Ch ng trình Ngh s 21 c a Vi t Nam) ban hành theo Quy t nh s
153/2004/Q -TTg c a Th t ng Chính ph ngày 17/8/2004 ã a ra
nh ng nh h ng l n làm c s pháp lí các B , ngành, a ph ng,
các t ch c, cá nhân có liên quan tri n khai th c hi n và ph i h p ho t
18 MODULE GDTX 5
|


ng nh m b o m PTBV t n c trong th k XXI. Ch ng trình Ngh
s 21 này ã phân tích th c tr ng PTBV sau 18 n m i m i (1986 - 2004)
và ã ra m c tiêu, quan i m, nguyên t c chính và ho t ng u tiên
phát tri n b n v ng Vi t Nam nh sau:
M c tiêu t ng quát c a PTBV là t c s y v v t ch t, s giàu có
v tinh th n và v n hoá, s bình ng c a các công dân và s ng thu n
c a x ã h i, s hài hoà gi a con ng i và t nhiên; phát tri n ph i k t h p

ch t ch , h p lí và hài hoà c ba m t là phát tri n kinh t , phát tri n xã
h i và b o v môi tr ng.
M c tiêu PTBV v kinh t là t c s t ng tr ng n nh v i c c u
kinh t h p lí, áp ng yêu c u nâng cao i s ng c a nhân dân, tránh
c s suy thoái ho c ình tr trong t ng lai, tránh l i gánh n l n
cho các th h mai sau.
M c tiêu PTBV v xã h i là t c k t qu cao trong vi c th c hi n ti n
b và công b ng xã h i; b o m ch dinh d ng và ch t l ng ch m
sóc s c kho nhân dân ngày càng c nâng cao; m i ng i u có c
h i c h c hành và có vi c làm; gi m tình tr ng ói nghèo và h n ch
kho ng cách giàu nghèo gi a các t ng l p và các nhóm xã h i; gi m các
t n n xã h i; nâng cao m c công b ng v quy n l i và ngh a v gi a
các thành viên và gi a các th h trong xã h i; duy trì và phát huy c
tính a d ng và b n s c v n hoá dân t c; không ng ng nâng cao trình
v n minh v i s ng v t ch t và tinh th n.
M c tiêu c a PTBV v môi tr ng là khai thác h p lí, s d ng ti t ki m và
có hi u qu tài nguyên thiên nhiên; phòng ng a, ng n ch n, x lí và
ki m soát có hi u qu ô nhi m môi tr ng; b o v t t môi tr ng s ng;
b o v các v n qu c gia, khu b o t n thiên nhiên, khu d tr sinh
quy n và b o t n s a d ng sinh h c; kh c ph c suy thoái và c i thi n
ch t l ng môi tr ng.

GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

|

19


3. TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu h i 1:

Theo b n, th nào là “Phát tri n b n v ng”? T i sao y u t v n hoá - xã
h i và c bi t b o v môi tr ng có ý ngh a quan tr ng i v i PTBV?
Câu h i 2:

Theo b n, xã nào trong ba xã d i ây là “C ng ng phát tri n b n v ng”?
C ng ng 1: Ch lo phát tri n kinh t làm giàu. Gia ình, xã h i không
quan tâm n vi c h c hành c a con em. Nhi u tr em b h c ph
giúp gia ình ho c ch i game... T n n c b c, lô lan tràn.
C ng ng 2: V a lo phát tri n kinh t , v a quan tâm n các v n v n
hoá - xã h i c ng ng. Tuy nhiên rác th i sinh ho t, phân gia súc, chai
l thu c tr sâu r i vãi y ng làng ngõ xóm, ngoài ng ru ng.
C ng ng 3: V a phát tri n kinh t , v n hoá xã h i, v a r t quan tâm b o
v môi tr ng (không tr em b h c, không t n n xã h i, không có t n n
ánh m ng v , có ch thu gom rác th i sinh ho t và phân gia súc,...).
Câu h i 3:

Liên h th c t phát tri n b n v ng hi n nay a ph ng mình v các
m t: phát tri n kinh t , v n hoá - xã h i và b o v môi tr ng phát
hi n nh ng v n t n t i i v i PTBV c a a ph ng và xu t c
nh ng công vi c c n ph i làm góp ph n xây d ng c ng ng PTBV.
Câu h i 4:

Ch tr ng phát tri n b n v ng c a ng và Nhà n c ta hi n nay là gì?
Hãy tìm hi u, liên h v i ch tr ng phát tri n b n v ng a ph ng.
4. CHIA SẺ CÂU TRẢ LỜI VỚI ĐỒNG NGHIỆP

20 MODULE GDTX 5
|

Nội dung 2
MỐI QUAN HỆ GIỮA GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN
VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG
Hoạt động 1: Tìm hiểu vai trò của cộng đồng đối với phát triển GDTX
1. MỤC TIÊU

Sau ho t ng này, ng i h c có th :
— Phân tích c vai trò c a c ng ng i v i GDTX.
— Nêu lên c nh ng n i dung, nh ng vi c mà c ng ng có th tham
gia, óng góp và “cùng làm” v i GDTX.

2. THÔNG TIN CƠ BẢN

GDTX và c ng ng nói riêng có m i quan h ch t ch và h tr l n nhau
cùng phát tri n.

* Vai trò c a c ng ng i v i GDTX
Khác v i giáo d c chính quy, GDTX là m t b ph n giáo d c mang tính xã
h i cao, là b ph n nh y c m, luôn g n ch t v i xã h i, v i c ng ng.
GDTX ch có th t n t i và phát tri n n u nh nó bi t tìm ngu n nh a
s ng t chính c ng ng, bi t d a vào c ng ng. Vì v y, có th nói, s
tham gia, óng góp c a c ng ng, c a toàn xã h i là m t trong nh ng
y u t quan tr ng quy t nh s t n t i và phát tri n b n v ng c a GDTX.
Trong g n 60 n m xây d ng và phát tri n giáo d c nói chung và phát
tri n BDHV/BTVH/GDTX và nay là giáo d c không chính quy (GDKCQ),
ng, Nhà n c ta luôn coi s c m nh t ng h p c a toàn dân, c a toàn
xã h i là i u ki n tiên quy t phát tri n toàn di n và có hi u qu s
nghi p giáo d c. Phong trào BDHV, XMC, BTVH ã t c nh ng

thành t u to l n, góp ph n gi m t l ng i mù ch t 95% (n m 1945)
xu ng còn 6% (n m 2000) và nâng cao trình v n hoá cho nhân dân
chính là nh s c m nh c a vi c huy ng toàn dân tham gia.
có th b o m “Ai c ng c h c hành”, ngay t nh ng ngày u
sau Cách m ng tháng Tám Ch t ch H Chí Minh ã quan tâm t i vi c
tuyên truy n nâng cao nh n th c c a toàn dân, c a t ch c ng, chính
quy n, oàn th các c p v v trí, vai trò c a bình dân h c v , t ó ng
viên toàn xã h i h ng hái tham gia xoá n n th t h c. Bác ã kêu g i
“Nh ng ng i ch a bi t ch hãy g ng s c mà h c cho bi t c. V ch a
bi t thì ch ng b o, em ch a bi t thì anh b o, cha m không bi t thì con
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

|

21


b o, ng i n ng i làm không bi t thì ch b o, ng i giàu có thì m l p
t gia d y cho nh ng ng i không bi t ch làng xóm láng gi ng, các
ch p, ch n i n, ch h m m , nhà máy thì m l p cho nh ng tá
i n, nh ng ng i làm c a mình”.
Xu t phát t t t ng này c a H Chí Minh, nhi u kh u hi u ã c
a ra nh " i h c bình dân h c v là yêu n c!”, "D y h c bình dân
h c v là yêu n c!”, “Giúp Bình dân h c v là yêu n c!”, “Ch ng
mù ch c ng nh ch ng ngo i xâm!”, “Gi c d t di t, Vi t Nam c ng!”,
“M i gia ình là m t l p h c bình dân h c v !” ho c “Không m t
ng i nào trong gia ình còn mù ch ” v.v... Các kh u hi u c vi t, dán
t ng nhà, m t ng, thân cây ho c c hô vang trong các bu i
phát thanh, trong các i ng di u hành, các bu i r c u c bình dân
v i hình m u quy n v , l m c, cây bút. Nhi u “Ban k ch bình dân” ã

c thành l p di n k ch, c i l ng, hát v kháng chi n, v BDHV.
Có th nói, nh tuyên truy n m nh m và r m r nh v y, công cu c
ch ng n n mù ch ã c toàn xã h i tham gia. Giáo viên tuyên th :
“Còn tr i còn n c còn non, còn ng i mù ch ta còn g ng công”. Các
c già chia nhau n gi h c thì g i con cháu, dân làng i h c. N u ai
b n vi c gì (ví d b n con m n, b n b p núc v.v...) thì các c n giúp.
Nhi u c còn i h c ho c i d y bình dân làm g ng cho con cháu.
Nhi u h c viên, giáo viên bình dân có khó kh n c c xã h i quan tâm
giúp . Theo l i kêu g i c a Ch t ch H Chí Minh, nhi u cá nhân, gia
ình ã ng ra m l p BDHV d y ch cho ng i ch a bi t ch . Các
t ch c, oàn th ã góp s c cùng BDHV t ch c vi c xoá mù ch , nâng
cao trình v n hoá cho h i viên c a mình.
S tham gia, óng góp c a c ng ng, c a toàn xã h i i v i GDTX có
t m quan tr ng c bi t b i GDTX là ngành h c r ng l n, ch m lo vi c
h c c a ph n l n dân c , trong su t cu c i. Ch ng trình, n i dung
c a GDTX a d ng, linh ho t nh m áp ng nhu c u h c t p a d ng,
luôn i thay c a ng i h c, c a c ng ng. Ng i h c không ch có nhu
c u h c ch , h c v n hoá, mà còn có nhu c u h c nh ng ki n th c, k
n ng c n cho s n xu t, c n cho cu c s ng, mà m t mình ngành Giáo d c
không th áp ng. Tuy nhiên, GDTX có nhi u khó kh n v tài li u h c,
v kinh phí, v i ng GV, v c s v t ch t, trang thi t b d y h c ... S
tham gia, óng góp c a c ng ng, c a toàn xã h i s góp ph n:
— T ng thêm nhi u c h i h c t p cho m i ng i dân.
— T o thêm nhi u ngu n l c cho GDTX.
22 MODULE GDTX 5
|


— Góp ph n a d ng hoá các ch ng trình, n i dung c a GDTX, áp ng
nhu c u h c t p a d ng c a m i ng i dân, c a t ng c ng ng, áp

ng nhu c u “c n gì h c n y” c a ng i dân c s .
— Huy ng giáo viên, báo cáo viên, h ng d n viên tình nguy n cho GDTX.
— H tr c s v t ch t, ph ng ti n, tài li u d y và h c cho GDTX.
— Làm cho GDTX g n v i các m c tiêu phát tri n KT, VH, XH c a a ph ng.
— Góp ph n nâng cao ch t l ng, hi u qu c a GDTX.
* C ng ng có th tham gia, óng góp gì cho GDTX?
C ng ng có th tham gia óng góp cho GDTX d i nhi u n i dung và
hình th c khác nhau. Các l c l ng có th tham gia GDTX r t a d ng.
N i dung, hình th c mà các l c l ng trong c ng ng có th tham gia
vào GDTX phong phú h n, a d ng h n, m c cao h n, tr c ti p h n
so v i tham gia giáo d c chính quy. Tu theo ch c n ng, nhi m v và kh
n ng c a mình, các l c l ng trong c ng ng có th :
— Tham gia t o môi tr ng thu n l i cho GDTX. Tham gia khuy n khích,
v n ng m i ng i h c th ng xuyên, h c su t i, t o m t phong
trào h c t p r ng rãi trong c ng ng, ti n t i xây d ng “xã h i h c t p”
c s.
— óng góp nhân l c, v t l c, tài l c cho GDTX. i v i GDTX, i u quan
tr ng là các l c l ng xã h i c n và có th óng góp nhân công, c báo
cáo viên, gi ng viên ho c h ng d n viên tr c ti p tham gia gi ng d y.
Các l c l ng xã h i có th h tr xây d ng ho c cho m n c s v t
ch t, l p/phòng h c, trang thi t b d y h c, cung c p tài li u, sách v cho
GDTX. i u ó có ý ngh a quan tr ng h n c i v i GDTX.
— Tham gia a d ng hoá các hình th c h c cho nhân dân lao ng. Nhu
c u và i u ki n c a ng i h c GDTX r t a d ng, khác nhau. C n có
nhi u n i dung, hình th c h c ng i h c có th l a ch n phù h p v i
nhu c u và i u ki n c a m i ng i. N u không có s tham gia c a toàn
xã h i, c a các l c l ng trong c ng ng thì m t mình ngành Giáo d c
không th t ch c c nhi u lo i hình th c h c nh v y.
— C ng ng không ch tham gia gián ti p, mà còn tham gia tr c ti p vào
quá trình GDTX. Các l c l ng trong c ng ng có th cùng làm GDTX

d i nhi u n i dung, hình th c. M c tham gia có th phong phú
h n, a d ng, sâu và tr c ti p h n. C th , các l c l ng trong c ng
ng có th :
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

|

23


+ Cùng tham gia xây d ng k ho ch phát tri n GDTX a ph ng trên c
s nhu c u c a ng i h c, yêu c u c a phát tri n kinh t - xã h i c a a
ph ng, ng th i phù h p v i k ho ch c a các ban, ngành, oàn th .
i u quan tr ng là k ho ch ó ph i kh thi phù h p v i ngu n l c, kh
n ng c a a ph ng. M t k ho ch y mà không kh thi thì không
b ng m t k ho ch n gi n mà có ch t l ng, hi u qu .
+ Tham gia tr c ti p vào xây d ng ch ng trình, n i dung, biên so n tài
li u, áp ng nhu c u h c t p a d ng c a m i ng i dân, c a t ng c ng
ng, áp ng nhu c u “c n gì h c n y”. i v i giáo d c chính quy
(GDCQ), các l c l ng xã h i ch có th tham gia m t m c nh t
nh. Còn trong GDTX, h không ch d ng l i m c góp ý ki n,
không ch tr c ti p tham gia biên so n m t s n i dung a ph ng hoá
(ph n m m), mà h có th tr c ti p biên so n nhi u n i dung h c có liên
quan n k thu t s n xu t, i s ng gia ình, nh ng v n v v n hoá,
xã h i c a a ph ng, t n c, b i ph n m m cho phép trong các
ch ng trình GDTX là r t l n, t 30% trong các ch ng trình XMC, sau
XMC cho n 100% trong các ch ng trình áp ng nhu c u ng i h c,
trong khi ó, ch ng trình ph thông ch cho phép ph n m m là 5%.
+ Tham gia t ch c th c hi n các ho t ng GDTX c s . Các l c l ng
xã h i có th ch ng t ch c các ho t ng tuyên truy n, giáo d c t i

ng i dân c s tu theo ch c n ng nhi m v c a mình. Có th t ch c
các bu i truy n thông, các bu i nói chuy n, t p hu n, d y ngh , các bu i
sinh ho t câu l c b , các bu i sinh ho t nhóm, các bu i thi v.v... Ngh a là
các ho t ng GDTX c s a d ng h n r t nhi u ch không ch là các
ho t ng ngo i khoá, h ng nghi p, d y ngh nh ph thông.
+ Tr c ti p t ch c, tham gia gi ng d y các chuyên , n i dung mà ng i
h c c n và b n thân có hi u bi t, có kinh nghi m. Tr m t s ch ng
trình l y b ng c p, ch ng ch t ng ng, nhìn chung ai c ng có th
làm GV tình nguy n c a GDTX. Ng i bi t ch có th d y ng i ch a
bi t ch , con bi t ch có th d y cha m ch a bi t, anh ch em trong gia
ình có th b o nhau, ng i có hi u bi t d y ng i ch a hi u bi t v.v...
Trong GDCQ, không ph i ai c ng có th tham gia gi ng d y, không ph i
l c l ng xã h i nào c ng có th tham gia, không ph i n i dung nào
c ng có th tham gia, mà ch tham gia m t s chuyên v n i dung a
ph ng, h ng d n ngo i khoá. Vi c gi ng d y GDCQ ch y u do GV
c ào t o chuyên bi t th c hi n. Còn trong GDTX, GV có th không
có trình v n hoá cao, không c ào t o v chuyên môn và không
24 MODULE GDTX 5
|


+

—
—
—
—
—
—
—

—

c ào t o chuyên bi t v s ph m, nh ng h có nhi t tình, có hi u
bi t, có kinh nghi m, có th ph bi n, trao i chia s v i nh ng ng i
khác. Trong GDTX, ng i h c ng th i v a là HV, v a là GV. H có th
có hi u bi t, kinh nghi m v l nh v c này, nh ng l i kém hi u bi t v l nh
v c khác. H có th là lãnh o a ph ng, các ban, ngành, oàn th ; có
th là GV, cán b , k s
ng ch c ho c ã ngh h u; có th là cán b
c a các oàn th trong c ng ng nh H i Ph n , oàn Thanh niên,
H i ng i Cao tu i, H i C u chi n binh, H i Khuy n h c, H i Làm v n,
H i VAC, H i nuôi ong... H có th là già làng, tr ng b n/thôn, nh ng
ng i có kinh nghi m trong s n xu t, trong nuôi d y con cái, nh ng
ngh nhân trong c ng ng. H c ng có th là i di n c a các l c l ng
tôn giáo nh cha c /linh m c, nhà s v.v... có th tham gia d y XMC hay
chuyên nào ó cho dân. Ngh a là b t c ng i nào có tâm huy t, nhi t
tình, có hi u bi t, kinh nghi m v m t l nh v c nào ó... u có th tham
gia vào GDTX.
Tr c ti p qu n lí, i u hành, ch o và ki m tra, ánh giá các ho t ng
GDTX c s .
Tuy nhiên, vi c huy ng s tham gia, làm ch c a c ng ng i v i
giáo d c nói chung và GDTX nói riêng còn g p không ít khó kh n, c n
tr . ó là:
Thói quen bao c p, l i vào Nhà n c c a a ph ng.
Thói quen áp t, ôm m c a các nhà giáo d c.
Xu th Nhà n c hoá, chính quy hoá.
Ch t l ng, hi u qu , tác d ng c a GDTX i v i phát tri n kinh t , v n
hoá, xã h i c a a ph ng còn h n ch .
Vi c phân c p qu n lí ch a rõ.
Ch a có m t c ch phù h p.

C ng ng, xã h i và các c p lãnh o a ph ng không hi u ho c hi u
ch a úng, ch a y v GDTX.
C ng ng ch a có kinh nghi m trong vi c qu n lí, xây d ng k ho ch,
t ch c, i u hành và ánh giá các ho t ng giáo d c nói chung và
GDTX nói riêng.
Tóm l i, s tham gia, làm ch c a c ng ng hay nói cách khác, vi c xã
h i hoá (XHH) GDTX có ý ngh a c bi t quan tr ng b i vì GDTX là m t
m ng giáo d c r ng l n, ph c v cho m i ng i, m i tu i, trong su t
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

|

25


cu c i. Trong khi ó, i t ng c a GDCQ ch m t tu i nh t nh
và ch h c trong m t th i gian nh t nh. So v i GDCQ, GDTX có nhi u
khó kh n h n v i ng giáo viên, v c s v t ch t, v các ngu n l c
duy trì và phát tri n ngành h c này. Ngân sách c a Nhà n c hi n m i
t p trung ch y u cho GDCQ, cho giáo d c tr em và trong t ng lai Nhà
n c c ng không th dành nhi u ngân sách cho m ng giáo d c r ng l n
này. c bi t, ch ng trình, n i dung c a GDTX c n ph i a d ng và linh
ho t m i có th áp ng nhu c u h c t p a d ng c a m i ng i dân
trong su t cu c i, mà m t mình ngành Giáo d c không th m ng
c. Vi c a d ng hoá ch ng trình, n i dung ch có th th c hi n c
b ng con ng XHH. Vì v y, vi c m r ng và phát tri n GDTX ch y u
c th c hi n b ng con ng XHH, hay nói cách khác, XHH là ph ng
th c s ng còn c a GDTX. Kinh nghi m c a các n c cho th y n u ch có
Nhà n c, ch m t mình ngành Giáo d c n ph ng thì không th và
không bao gi có ngu n l c và có kh n ng cung ng các c h i h c

t p su t i cho t t c m i ng i dân trong c ng ng. Ngay c các n c
ã phát tri n, có ti m n ng kinh t m nh c ng v y. Do ó, XHH công tác
GDTX ã c coi tr ng và ã t c nh ng k t qu b c u. Các
ban ngành, oàn th , các l c l ng xã h i ngày càng quan tâm và tham
gia tích c c vào GDTX thông qua h tr nhân l c, v t l c, tài l c, v n
ng ng i i h c, c giáo viên/báo cáo viên, h ng d n viên, ho c t
m các l p h c, các l p t p hu n, b i d ng khác nhau... cho ng i dân
c s . Nh ó, GDTX ã thu hút c nhi u ngu n l c và s ng i dân
có c h i tham gia h c t p d i nhi u hình th c, n i dung khác nhau ã
c t ng lên áng k trong th i gian qua.
Tuy nhiên, vi c XHHGDTX còn g p nhi u khó kh n, b t c p. Lãnh o
ng và chính quy n các c p, các ban, ngành, oàn th và nhân dân,
nh t là c s , còn ch a nh n th c úng vai trò và v trí c a GDTX, th m
chí còn hi u m t cách phi n di n, không y , úng n v XHHGD
nói chung và XHHGDTX nói riêng. Nhi u n i, tuy ã có ch tr ng, ã
có k ho ch XHHGD, ã ra các gi i pháp t ch c XHHGD, nh ng
ch a chú ý khâu ki m tra ánh giá, ch a có c ch , chính sách phù h p
và vì v y ch a thu hút c s tham gia r ng rãi c a toàn xã h i, c a các
ban, ngành, oàn th , c a c ng ng... K t qu là GDTX ã khó kh n l i
càng khó kh n h n. m t s a ph ng, GDTX không nh ng không
phát tri n c mà th m chí còn có nguy c b tan rã.
26 MODULE GDTX 5
|


3. TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu h i 1: C ng ng có vai trò gì i v i GDTX?
Câu h i 2: C ng ng có th làm gì/ óng góp gì/làm nh th nào

h

tr GDTX? Liên h th c t c th
a ph ng c a b n.
Câu h i 3: Qua c ph l c 2 “Kinh nghi m c a các n c trên th gi i và
trong khu v c trong vi c huy ng s tham gia, làm ch c a c ng ng
i v i GDTX”, b n tâm c v i kinh nghi m nào c a h ? T i sao?
4. CHIA SẺ CÂU TRẢ LỜI VỚI ĐỒNG NGHIỆP

Hoạt động 2: Tìm hiểu vai trò của GDTX đối với phát triển cộng đồng
1. MỤC TIÊU

Sau ho t ng này, ng i h c có th :
— Phân tích c vai trò c a GDTX i v i phát tri n c ng ng.
— Nêu lên c nh ng vi c mà Trung tâm Giáo d c th ng xuyên
(TTGDTX) và Trung tâm h c t p c ng ng (TTHTC ) có th làm c,
cùng làm (ho c ph i làm) góp ph n xây d ng m t c ng ng phát
tri n b n v ng.

2. THÔNG TIN CƠ BẢN

* Vai trò c a GDTX i v i phát tri n c ng ng
Vai trò c a GDTX i v i phát tri n c ng ng ngày càng c kh ng
nh. GDTX có vai trò to l n trong vi c nâng cao dân trí, c i thi n i
s ng dân sinh, th c hi n dân quy n, n nh và nâng cao ch t l ng dân
s , c i thi n môi tr ng dân c (S
1). Các m t này c a c ng ng
c phát tri n l i t o i u ki n cho GDTX phát tri n m t cách b n v ng
và có hi u qu trong i s ng c ng ng.
ￚ Tr c h t, GDTX cùng v i giáo d c chính quy có vai trò quy t nh

trong vi c nâng cao s n m h c trung bình cho dân c trong c ng ng
thông qua vi c xoá mù ch , m các l p ph c p ti u h c, THCS cho
thanh thi u niên, các l p BTVH cho ng i l n... S n m h c trung bình,
c bi t t l bi t ch là hai i l ng quan tr ng tính ch s phát
tri n giáo d c c a c ng ng và t ó tính ch s phát tri n ngu n
nhân l c c a c ng ng.
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

|

27


Dân trí

Dân c

Dân sinh

GDTX

S

Dân s

Dân quy n

1: Vai trò c a GDTX i v i phát tri n c ng ng

c bi t, GDTX góp ph n quan tr ng vào vi c nâng cao i s ng dân

sinh. M c dù giáo d c nói chung và GDTX nói riêng không tác ng tr c
ti p vào i s ng kinh t , nh ng nó có tác ng sâu s c thông qua vi c
nâng cao ch t l ng ngu n nhân l c c ng ng. Ng i dân c ng
ng c nâng cao hi u bi t, c c p nh t ki n th c, k thu t s n xu t
m i thông qua các l p d y ngh , các l p t p hu n ng n h n v k thu t
s n xu t, các l p chuyên v tr ng tr t và ch n nuôi, các l p chuy n
giao khoa h c k thu t, các bu i khuy n nông, lâm, ng nghi p; các bu i
tham quan, trao i kinh nghi m s n xu t ... do các ban, ngành, oàn th
cùng ph i h p v i ngành Giáo d c t ch c.
ￚ M t ý ngh a h t s c quan tr ng n a c a GDTX là tác
ng vào i s ng
dân ch c s . GDTX thông qua các Trung tâm GDTX, TTHTC t o c
h i cho “Dân bi t”, dân c thông tin là i u ki n tiên quy t u tiên
“Dân bàn”, “Dân làm’, “Dân ki m tra”.
+ Ch th s 30/CTTW (18/02/1998) v xây d ng và th c hi n quy ch dân
ch c s ã nh n m nh “Phát huy dân ch ph i g n li n v i phát tri n
kinh t - xã h i và nâng cao dân trí, t o i u ki n m r ng dân ch có
ch t l ng và hi u qu ”.
+ i u 4 c a N 29/1998/N CP (11/5/1998) ã xác nh r ng chính quy n
a ph ng ph i có trách nhi m thông tin k p th i và công khai dân
bi t nh ng công vi c chính sau:
• Chính sách và pháp lu t c a Nhà n
c.
ￚ

28 MODULE GDTX 5
|


•

•
•
•
•

•
•
•
•
•
•
•

ￚ

Các quy nh c a Nhà n c và chính quy n a ph ng v th t c hành
chính gi i quy t các công vi c có liên quan n dân.
K ho ch phát tri n kinh t - xã h i dài h n và hàng n m c a xã.
Quy ho ch và k ho ch s d ng t ai.
Các Ngh quy t c a H ND, quy t nh c a UBND xã và c a c p trên liên
quan n a ph ng.
D toán và quy t toán thu chi các qu , d án, các kho n huy ng óng
góp xây d ng c s h t ng, các công trình phúc l i công c ng c a xã,
thôn/b n và k t qu th c hi n.
Các ch ng t d án do Nhà n c, các t ch c và cá nhân u t , tài tr
tr c ti p cho xã.
Ch tr ng, k ho ch vay v n phát tri n s n xu t, xoá ói gi m nghèo.
i u ch nh a gi i hành chính xã và các n v hành chính liên quan
n xã.
K t qu thanh tra, ki m tra, gi i quy t các v tiêu c c, tham nh ng c a

cán b xã, thôn/b n.
Công tác v n hoá, xã h i, phòng ch ng t n n xã h i, gi gìn an ninh tr t
t , an toàn xã h i c a xã.
S k t t ng k t ho t ng c a H ND, UBND xã.
Nh ng vi c khác mà chính quy n th y c n thi t và nhân dân yêu c u
c thông báo.
GDTX rõ ràng óng vai trò quan tr ng trong vi c h tr chính quy n a
ph ng thông báo, ph bi n nh ng thông tin trên t i ng i dân, góp
ph n u tranh ch ng n n tham nh ng, quan liêu, hách d ch, h i l , trù
úm, m t dân ch , n n cho vay n ng lãi, kéo bè cánh, c c b b n v , b t
dân ph i óng góp nhi u kho n b t h p lí v.v... là nh ng hi n t ng còn
ph bi n m t s c ng ng.
Th c ti n cho th y giáo d c là nhân t then ch t th c hi n quy ch
dân ch c s và “giáo d c c ng là i m h i t nhân dân s ng trong
s nhân v n và dân ch ”.
GDTX còn có tác ng vào vi c n nh và nâng cao ch t l ng dân s
c a c ng ng. Thông qua t ch c các bu i h c chuyên , các bu i nói
chuy n, th o lu n nhóm, sinh ho t câu l c b v.v... GDTX c s t o
i u ki n cho ng i dân n m c các chính sách dân s c a ng và
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

|

29


ￚ

Nhà n c và hi u c t m quan tr ng, s c p thi t c a vi c nâng cao
ch t l ng dân s c ng ng, góp ph n nâng cao hi u bi t v k ho ch

hoá gia ình, v ch m sóc s c kho sinh s n, quy n sinh s n và trách
nhi m nuôi d y con cái.
Cu i cùng, GDTX còn óng vai trò r t quan tr ng trong vi c c i thi n
môi tr ng s ng c a nhân dân. Thông qua vi c t ch c các l p khuy n
nông, khuy n lâm, các l p chuyên v giáo d c ý th c b o v môi
tr ng, b o v ngu n n c s ch và khuy n khích làm các c ng trình v
sinh nh nhà xí h p v sinh… GDTX góp ph n kh c ph c ho c h n ch
các hành ng làm ô nhi m môi tr ng, t n n phá r ng v.v...
Các m t: dân trí, dân sinh, dân s , dân c và dân ch trong i s ng c a
c ng ng có tác ng qua l i, h tr l n nhau. Dân trí c nâng cao thì
s góp ph n nâng cao n ng su t lao ng và thu nh p cho ng i dân, t o
i u ki n cho ng i dân th c hi n quy n dân ch c a mình c ng ng,
t o thu n l i cho vi c n nh và nâng cao ch t l ng dân s và c i thi n
môi tr ng dân c nh v n s d ng n c s ch, v n ô nhi m môi
tr ng, n n phá r ng v.v...

* Nh ng vi c mà GDTX có th làm
qua TTGDTX và TTHTC
tri n b n v ng

c, cùng làm (ho c ph i làm) thông
góp ph n xây d ng m t c ng ng phát

TTGDTX và TTHTC là c s GDTX t i huy n và xã/ph ng/th tr n.
Thông qua ch c n ng, nhi m v c a mình các c s GDTX này, GDTX
có th óng góp tích c c vào vi c nâng cao dân trí, dân sinh, dân quy n,
dân c và dân s c a a ph ng, t c là góp ph n xây d ng c ng ng
phát tri n b n v ng. C th :
ￚ

Vai trò c a TTGDTX i v i phát tri n c ng ng:

Trung tâm GDTX thông qua ch c n ng, nhi m v c a mình (theo i u 3
Quy ch T ch c và ho t ng c a TTGDTX qu n huy n ban hành theo
Quy t nh s 01/2007/Q -BGD T ngày 02/01/2007) có th th c hi n
các nhi m v sau góp ph n xây d ng c ng ng phát tri n b n v ng:
+ T ch c th c hi n các ch ng trình giáo d c:
• Ch
ng trình Xoá mù ch và giáo d c ti p t c sau khi bi t ch ;
• Ch
ng trình giáo d c áp ng yêu c u c a ng i h c, c p nh t ki n
th c, k n ng, chuy n giao công ngh ;
30 MODULE GDTX 5
|


•

•

+
+
+
+

•

•

•

Ch ng trình ào t o, b i d ng và nâng cao trình chuyên môn,
nghi p v bao g m ch ng trình ngo i ng , tin h c ng d ng, công ngh
thông tin - truy n thông; ch ng trình ào t o, b i d ng nâng cao
nghi p v ; ch ng trình d y ti ng dân t c thi u s cho cán b , công
ch c công tác t i vùng dân t c, mi n núi theo k ho ch hàng n m c a
a ph ng;
Ch ng trình GDTX c p THCS, THPT.
i u tra nhu c u h c t p trên a bàn, xác nh n i dung h c t p, xu t
v i S Giáo d c và ào t o, chính quy n a ph ng t ch c các ch ng
trình và hình th c h c phù h p v i t ng lo i i t ng.
T ch c các l p h c theo các ch ng trình GDTX c p THCS, THPT.
T ch c d y th c hành k thu t ngh nghi p, các ho t ng lao ng s n
xu t và các ho t ng khác ph c v h c t p.
Nghiên c u, t ng k t, rút kinh nghi m v t ch c và ho t ng nh m
nâng cao ch t l ng giáo d c góp ph n phát tri n h th ng GDTX.
Ngoài ra, TTGDTX còn có nh ng m i quan h v i chính quy n a
ph ng, v i các ban ngành oàn th , các t ch c chính tr - xã h i a
ph ng và v i TTHTC . C th :
TTGDTX có trách nhi m ch ng tham m u cho các c p chính quy n
t i a ph ng th c hi n các ch ng trình GDTX nh m nâng cao
trình v n hoá, chuyên môn, nghi p v cho i ng cán b , công
ch c nhà n c và ng i lao ng trong m i thành ph n kinh t ; áp
ng nhu c u h c t p su t i (HTS ) c a c ng ng; góp ph n phát
tri n kinh t - xã h i t i a ph ng ( i u 39, Quy ch T ch c và ho t
ng c a TTGDTX).
TTGDTX ph i h p v i các t ch c chính tr - xã h i, t ch c chính tr - xã
h i - ngh nghi p, t ch c ngh nghi p và các t ch c xã h i khác t i a
ph ng th c hi n các n i dung c a các ch ng trình ph i h p ho t ng
nh m h tr , t o i u ki n cho m i ng i, thu c m i l a tu i, thành

ph n kinh t
c tham gia h c t p. ( i u 41, Quy ch T ch c và ho t
ng c a TTGDTX)
TTGDTX có nhi m v t v n, h ng d n các TTHTC trong vi c th c
hiên n i dung giáo d c, c giáo viên tham gia gi ng d y nh m th c hi n
t t các ch ng trình GDTX c a các TTHTC t i a ph ng. ( i u 40,
Quy ch T ch c và ho t ng c a TTGDTX)
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

|

31


Ngoài ra, trong i u 26, Quy ch T ch c và ho t ng c a TTHTC t i
xã, ph ng, th tr n ngày 24/3/2008/Q -BGD T ( ã s a theo Thông t
s 40/2010/TT-BGD T v vi c s a i, b sung m t s i u c a Quy ch
t ch c và ho t ng c a TTHTC t i xã, ph ng, th tr n,...) c ng ã
nêu vai trò, nhi m v c a TTGDTX nh sau:
“Trung tâm GDTX c p huy n ch ng ph i h p v i phòng GD- T trong vi c:
+ Theo dõi ho t ng giáo d c th ng xuyên;
+ B i d ng chuyên môn nghi p v cho cán b qu n lí, giáo viên c a
TTHTC ;
+ Tham gia gi ng d y, s u t m và t ch c biên so n h c li u cho TTHTC .”
— Vai trò c a TTHTC

i v i phát tri n c ng ng:

Theo Quy ch t ch c và ho t ng c a TTHTC t i xã, ph ng, th tr n
ban hành theo Quy t nh s 09/2008/Q -BGD T c a B tr ng B

Giáo d c và ào t o ngày 24 tháng 3 n m 2008, TTHTC là c s giáo
d c th ng xuyên trong h th ng giáo d c qu c dân, là trung tâm h c
t p t ch c a c ng ng c p xã, có s qu n lí, h tr c a nhà n c,
ng th i ph i phát huy m nh m s tham gia, óng góp c a ng i dân
trong c ng ng dân c xây d ng và phát tri n các trung tâm theo c
ch Nhà n c và nhân dân cùng làm.
TTHTC do UBND c p xã qu n lí tr c ti p và ch u s ch o v chuyên
môn, nghi p v c a phòng GD- T.
TTHTC có ch c n ng sau:
+ T o i u ki n thu n l i cho m i ng i m i l a tu i c h c t p
th ng xuyên, h c t p su t i, c ph bi n ki n th c và sáng ki n
kinh nghi m trong s n xu t và cu c s ng góp ph n xoá ói gi m nghèo,
t ng n ng su t lao ng, gi i quy t vi c làm; nâng cao ch t l ng cu c
s ng c a t ng ng i dân và c c ng ng.
+ TTHTC là n i th c hi n vi c ph bi n ch tr ng, chính sách, pháp
lu t n v i m i ng i dân.
TTHTC có 4 nhi m v sau:
+ T ch c th c hi n có hi u qu công tác xoá mù ch và giáo d c ti p t c
sau khi bi t ch , c ng c ch t l ng ph c p giáo d c; t ng c ng công
tác tuyên truy n, ph bi n ki n th c nh m m r ng hi u bi t, nâng cao
nh n th c và c i thi n ch t l ng cu c s ng c a nhân dân trong c ng
32 MODULE GDTX 5
|


ng; ph i h p tri n khai các ch ng trình khuy n công, khuy n nông,
khuy n ng và các d án, ch ng trình t i a ph ng.
+ T ch c các ho t ng giao l u v n hoá, v n ngh , th d c th thao, c
sách báo, t v n khuy n h c, giáo d c cho con em nhân dân a ph ng,
phòng ch ng t n n xã h i.

+ i u tra nhu c u h c t p c a c ng ng, xây d ng n i dung và hình th c
h c t p phù h p v i i u ki n c th c a t ng nhóm i t ng.
+ Qu n lí tài chính, c s v t ch t, trang thi t b c a trung tâm theo quy
nh c a pháp lu t.
V i ch c n ng, nhi m v c th nh ã nêu trên, TTHTC có th góp
ph n tích c c vào vi c xây d ng C ng ng phát tri n b n v ng.
3. TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu h i 1: GDTX có vai trò gì i v i phát tri n c ng ng?
Câu h i 2: Nh ng vi c gì TTGDTX có th làm c, cùng làm (ho c ph i làm)

ph c v cho vi c xây d ng m t c ng ng phát tri n b n v ng a ph ng?
Câu h i 3: Nh ng vi c gìTTHTC có th làm c, cùng làm (ho c ph i
làm) ph c v cho vi c xây d ng m t c ng ng phát tri n b n v ng
a ph ng?
4. CHIA SẺ CÂU TRẢ LỜI VỚI ĐỒNG NGHIỆP

Nội dung 3
CÁCH TÌM HIỂU VÀ XÁC ĐỊNH CÁC NHU CẦU VÀ VẤN ĐỀ
CỦA CỘNG ĐỒNG
Hoạt động: Tìm hiểu các phương pháp điều tra, xác định nhu
cầu của cộng đồng
1. MỤC TIÊU

Sau ho t ng này, ng i h c có th nêu lên c các ph ng pháp ch
y u xác nh các v n và nhu c u c a c ng ng có th xây d ng
k ho ch, xác nh n i dung h c thi t th c, phù h p v i ng i h c và
góp ph n phát tri n c ng ng a ph ng.

GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

|

33