Module Giáo dục thường xuyên 9- Hướng dẫn, tư vấn cho học viên giáo dục thường xuyên - Kiều Thị Bình

KIỀU THỊ BÌNH

MODULE GDTX

9
H¦íNG DÉN, T¦ VÊN
CHO HäC VI£N GI¸O DôC
TH¦êNG XUY£N

HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

9


A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN

Bên c nh nh ng c thù v ch c n ng, nhi m v c a các trung tâm giáo
d c th ng xuyên, c thù c a ch ng trình giáo d c và hì nh th c t
ch c h c t p, i t ng ng i h c trong trung tâm giáo d c th ng
xuyên c ng h t s c a d ng.
Tr c nh ng yêu c u m i v phát tri n mô hình ho t ng c a trung
tâm giáo d c th ng xuyên theo h ng a n ng, a nhi m v nh m em
l i nh ng c h i t t cho ng i dân
c h c t p th ng xuyên, liên t c,
su t i, yêu c u phát tri n n ng l c ngh nghi p c a ng i giáo viên
trong trung tâm giáo d c th ng xuyên theo h ng a n ng c ng c
t ra khá b c thi t. Ngoài vi c th c hi n nhi m v nh m t giáo viên
cùng c p h c trong tr ng ph thông, ng i giáo viên trong trung tâm
giáo d c th ng xuyên còn ph i là ng i h ng d n, ng i t v n, ng i

ng hành trên con ng l nh h i tri th c, k n ng và hình thành, phát
tri n nhân cách ng i h c phù h p v i m c tiêu giáo d c th ng xuyên...
làm t t nh ng vai trò ó, ng i giáo viên trong trung tâm giáo d c
th ng xuyên c n ph i c b i d ng nh ng ki n th c c b n và
nh ng k n ng c n thi t th c hi n vai trò h ng d n, t v n cho h c
viên nh m giúp ng i h c v t qua nh ng khó kh n, thách th c và bi t
l a ch n sáng su t vì m c tiêu phát tri n cá nhân trong h c t p, lao
ng và t ch c cu c s ng.
Module này c biên so n nh m h tr giáo viên giáo d c th ng
xuyên trong vi c b i d ng/t b i d ng nh ng ki n th c, k n ng c
b n v h ng d n, t v n
có th v a làm t t vai trò c a ng i giáo
viên, v a làm t t vai trò h ng d n viên, t v n viên cho h c viên giáo
d c th ng xuyên v các l nh v c i s ng h c t p, lao ng, rèn luy n k
n ng s ng phát tri n và hoàn thi n nhân cách.
Module g m nh ng n i dung sau:
1. M t s v n chung (các khái ni m, quan ni m, thu t ng liên quan n
h ng d n, t v n; m i quan h gi a h ng d n v i t v n…).
2. M t s n i dung h ng d n, t v n cho h c viên giáo d c th ng xuyên
(v giáo d c/h c t p, v nh h ng ngh nghi p, v ng x gi a cá nhân
v i xã h i).
10

|

MODULE GDTX 9


3. M t s hình th c, ph ng pháp h ng d n, t v n cho h c viên giáo d c
th ng xuyên.

4. M t s yêu c u, k n ng c n thi t i v i giáo viên trong vai trò h ng
d n, t v n cho h c viên giáo d c th ng xuyên.
B. MỤC TIÊU

—
—
—
—
—
—
—

Sau khi k t thúc vi c h c t p, nghiên c u module này, ng i h c:
Phân bi t khái ni m h ng d n, t v n, m i quan h gi a h ng d n và
t v n; nh n bi t m t s ch c n ng h ng d n và t v n cho h c viên
giáo d c th ng xuyên.
Trình bày c nh ng n i dung c b n c n h ng d n, t v n phù h p
v i các nhóm i t ng h c viên giáo d c th ng xuyên.
Bi t s d ng hi u qu các ph ng pháp, hình th c h ng d n, t v n
phù h p v i t ng i t ng h c viên.
Xác nh
c vai trò, trách nhi m c a m t ng i giáo viên v i vai trò là
h ng d n viên, t v n viên cho h c viên giáo d c th ng xuyên.
Hi u c nh ng yêu c u/tiêu chu n t i thi u c a m t ng i h ng d n
viên, t v n viên cho h c viên giáo d c th ng xuyên.
Nêu và bi t s d ng hi u qu nh ng k n ng c b n h ng d n, t v n
cho h c viên giáo d c th ng xuyên.
xu t c m t s tình hu ng c n h ng d n, t v n cho h c viên giáo
d c th ng xuyên và liên h n i công tác.
C. NỘI DUNG

I. CÁC N

I DUNG

Nội dung 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG
Ho t

ng 1. Tìm hi u quan ni m v
gi a h

ng d n v i t

h

ng d n, t

v n

và m

i quan h

v n.

1. Nhi m v
HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

11


— B n hãy nêu quan ni m cá nhân c a mình v h ng d n, t v n trong
phi u h c t p sau:
Phi u h c t p 1

1. B n quan ni m nh th

nà là

o h ng d n? Th

2. Theo b n, hai thu t ng

nà có

o t v n?

nà là

y quan h v i nhau nh th

o?

nà

3. Ý ki n khác:

— B n hãy bày t ý ki n riêng c a mình trong l a ch n phi u h c t p này:
Phi u h c t p 2

1) B n cho bi t ý ki n c a mình qua s l a ch n vào m t trong các ô cho
s n d i ây.
Quan i m gi
12

|

MODULE GDTX 9

nh (trong giáo d c)

úng

Sai


— Trong h ng d n có t v n:
— Trong t v n có h ng d n:
— H ng d n mà không có t v n s làm m t kh n ng
ch
ng trong l a ch n c a ng i c h ng d n:
— T v n mà không có h ng d n s làm cho ng i c
t v n lúng túng trong l a ch n:
2) Ý ki n khác:
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………

— M i ng i nêu quan ni m riêng c a mình v h ng d n, t v n; v m i
quan h gi a h ng d n, t v n. Sau ó t p h p nhóm, th o lu n
a
ra quan ni m chung nh t.
— M i h c viên c n c l p a ra c nh ng quan ni m c a b n thân v
h ng d n, t v n và u có chính ki n khi tham gia th o lu n. M i
ng i nêu c ít nh t m t ví d v h ng d n, m t ví d v t v n, tìm
th y nét chung trong hai ví d , có nh ng quan ni m m i c xu t
cùng nhau phân tích.
2. Thông tin c b n

* Quan ni m v h ng d n:
H ng d n là quá trình tác ng có ch nh c a ch th n quá trình
phát tri n t nhiên c a i t ng c h ng d n, giúp nh m cung
c p cho h nh ng thông tin, tri th c, k n ng mà ng i ó ch a bi t, làm
cho ng i ó hi u, ch p nh n và s d ng c nh ng n ng l c, kh
n ng
t n các m c tiêu ph i th c hi n (m c tiêu do ng i ó t
t ra ho c c t ra t bên ngoài nh ng ng i ó ph i t c).
Trong l nh v c giáo d c, có th coi h ng d n là quá trì nh tác ng có
ch
nh c a giáo viên n quá trình ho t ng (h c t p, rèn luy n, phát
tri n nhân cách toàn di n) c a h c viên, giúp h hoàn thành nhi m v
c giao ho c v t qua c nh ng khó kh n hi n t i chi m l nh
m c tiêu giáo d c.
HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

13

Ví d , m t h c viên g p khó kh n trong vi c gi i m t bài t p nào ó. Giáo
viên c n a ra nh ng g i ý d n d t t xa n g n h c viên nh n ra
c h ng gi i bài t p ho c giáo viên a ra m t ví d c th g n v i
bài t p và cùng v i h c viên tìm l i gi i. T vi c g i ý, d n d t ho c
c
tham gia gi i các bài t p t ng t , h c viên s tìm c cách gi i bài t p,
t c là ã hoàn thành c m t nhi m v h c t p c th . Trong tr ng
h p này, ng i giáo viên ã óng vai là ng i h ng d n giúp h c
viên hoàn thành nhi m v .
Ti p c n v m t xã h i, h ng d n có th
c xem nh m t trong s
nh ng d ch v tr giúp con ng i d a trên nhu c u c a m i cá nhân. Nó
giúp cho ta hi u v nh ng gì di n ra trong môi tr ng xung quanh, v
nh h ng c a nh ng y u t c a môi tr ng n m i cá nhân và v
nh ng c i m riêng c a môi tr ng. Ho t ng h ng d n c thi t
l p giúp m i ng i i u ch nh theo môi tr ng, phát tri n kh n ng
t ra nh ng m c tiêu thi t th c cho b n thân và hoàn thi n k ho ch
t ng th c a mình.
V i t cách là m t quá trình, ho t ng h ng d n không ph i là m t
vi c làm n gi n mà bao g m hàng lo t các hành ng n i ti p và các
b c ti n hành theo c p t ng d n h ng v m t m c ích xác nh.
Ho t
ng h ng d n bao gi c ng là ho t ng mang tính t ng tác
gi a ng i h ng d n/h ng d n viên và ng i c h ng d n.
Trong l nh v c giáo d c, c s giáo d c, s h ng d n h c viên, v i t
cách là ki n t o giáo d c, ki n t o quá trình phát tri n t duy, nh n th c,
hoàn thi n nhân cách ng i h c, òi h i ph i có nh ng giáo viên có
nhi u kinh nghi m nh m giúp cho h c viên, c bi t là h c viên h n ch

v nh n th c, v kh n ng ti p thu t hi u c mình (t ánh giá),
bi t v n lên trong h c t p, rèn luy n; bi t ch p nh n mình, bi t l a
ch n gi i pháp phù h p
phát tri n b n thân. i u ó c ng giúp cho
nh ng ng i c giúp có c nh ng kinh nghi m s ng, kinh
nghi m ho t ng và kinh nghi m v các m i quan h xã h i mà h
tham gia s ng m t cách có ích trong môi tr ng ho t ng c a h .
* Quan ni m v t v n:
T v n là m t quá trình tác ng có nh h ng c a ng i t v n n
thân ch (ng i c t v n) nh m a ra nh ng g i m , nh h ng,
các ph ng án gi i quy t khác nhau. Trên c s ó, ng i c t v n có
th t tin l a ch n ph ng án, cách gi i quy t tình hu ng phù h p nh t
v i b n thân nh m gi i quy t nh ng khó kh n c a nhi m v t ra.
14

|

MODULE GDTX 9


Ví d , m t h c viên A l p 12, khi c ph bi n k ho ch l p h s d thi
i h c, ang r t khó kh n, lúng túng trong vi c l a ch n ngành, ngh và
tr ng n p h s d thi. H c viên này em chuy n tâm s v i giáo
viên ch nhi m l p. Ng i giáo viên này ã h i han thêm v nguy n
v ng u tiên c a h c viên, hoàn c nh gia ình, nh h ng cho h c viên
cách ti p c n
l a ch n. ng th i giáo viên ó ã cung c p thêm cho
h c viên này nh ng thông tin v xu th phát tri n c a t n c, quê
h ng; nh ng nhu c u phát tri n ngu n nhân l c các l nh v c ngành
ngh ; nh ng thu n l i, khó kh n liên quan n tr ng, nh ng ngành

ngh mà h c viên ang a vào ph m vi l a ch n. Giáo viên này ã phân
tích m t cách khách quan v các v n
có liên quan, c bi t là n ng l c
h c t p và s tr ng c a h c viên. Trên c s ó, h c viên A ã l a ch n
m t ph ng án t i u cho mình quy t làm h s d thi i h c. Trong
tr ng h p này, ng i giáo viên ch nhi m ó óng vai trò là nhà t v n.
T v n, c xem nh m t cu c nói chuy n hay trao i ý ki n mà m t
bên (ng i c n t v n/khách hàng hay còn g i là thân ch ) mu n tìm ra
gi i pháp cho nh ng v n khó kh n mà b n thân ch a t tin
a ra
quy t nh, còn phía bên kia (nhà t v n) c xem là ng i có kh n ng
giúp v l nh v c mà khách hàng ang quan tâm.
* Ch c n ng c a t v n:
— Ch c n ng u tiên c a công vi c t v n là cung c p thông tin. Ch c
n ng này c th c hi n trong m i l nh v c t v n nh t v n xây d ng,
t v n pháp lu t, t v n hôn nhân gia ình, t v n tiêu dùng, t v n s c
kho ... Thân ch tìm n nhà t v n vì h thi u các thông tin c n thi t
gi i quy t nh ng công vi c mà mình mu n làm.
— Ch c n ng th hai, t v n giúp gi i quy t các khó kh n c a khách
hàng/thân ch . M i thân ch khi mu n c t v n c n mang nh ng
th c m c, tâm t nguy n v ng, c n gi i quy t nh ng khó kh n ang g p
ph i. M t cu c t v n t t là m t cu c t v n khi k t thúc, thân ch gi i
quy t ít nh t m t ph n nh ng th c m c, c m th y trút c gánh n ng
do nh ng lo âu t ra.
T v n tâm lí c xem là quá trình t ng tác gi a hai hay nhi u ng i
làm cho thân ch
c h tr
có th t quy t nh trong vi c gi i
quy t nh ng khó kh n g p ph i và phát tri n c nh ng ti m n ng c a
b n thân h .

HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

15


T v n tâm lí bao g m vi c l ng nghe thân ch v các v n c a h , qua
ó giúp h gi i thoát kh i nh ng gánh n ng tâm lí và tìm c nh ng
gi i pháp cho các v n ó. T v n tâm lí là giúp cho thân ch nh n bi t
nh ng suy ngh và tình c m c a h rõ ràng h n, giúp h t tin h n vào
b n thân có th t quy t nh và hành ng theo nh ng quy t nh
ó. i v i nhà t v n tâm lí, i u quan tr ng không ph i là khuyên b o
thân ch nên làm gì mà là l ng nghe tích c c, giúp thân ch nâng cao
nh n th c v b n thân và b ng s c m nh c a b n thân, h s t gi i
quy t các v n khó kh n c a mình.
— V quan h gi a h ng d n v i t v n: T nh ng quan ni m trên ây cho
th y, h ng d n và t v n có quan h m t thi t v i nhau vì cùng th c
hi n m c ích t o ra c h i cho m t ng i nào ó th y c nhi u
ph ng án l a ch n và sau ó giúp cho ng i ó có c s l a ch n
sáng su t.
H ng d n và t v n th ng có quan h v i hoàn c nh và i u ki n môi
tr ng. Ho t ng t v n th ng c th y d i d ng giúp các cá
nhân nh m t c s ý th c rõ ràng v nhân cách. Ho t ng t v n,
h ng d n nh n m nh vào vi c l p k ho ch h p lí, cách gi i quy t v n
và giúp cá nhân ng u v i nh ng áp l c c a hoàn c nh.
T v n t p trung vào giúp cá nhân, ng u v i nh ng nhi m v
phát tri n nh s t quy t nh, tính c l p... Nh ng g i ý, nh h ng
a ra nh m làm rõ nh ng s tr ng, k n ng, i m m nh và ti m n ng cá
nhân c a m t ng i liên quan n vai trò cá nhân c a h .

Nh v y, t v n và h ng d n có nh ng i m gi ng nhau, cùng là cung
c p thông tin cho ng i c h ng d n/t v n, giúp cho h gi i quy t
c nh ng v n c a mình mà n u không có s h ng d n/t v n cá
nhân ó không gi i quy t c ho c gi i quy t không hi u qu .
Ti p c n theo quan i m c th , thì gi a h ng d n v i t v n c ng có
m t vài i m khác bi t. S khác bi t ó c th hi n c th nh sau:
H ng d n

H ng d n là quá trình mang
tính tr c ti p, th ng di n ra t i
th i i m xác nh mà ó c n
có m t ph ng án gi i quy t r t
16

|

MODULE GDTX 9

T vn

T v n là quá trình mang tính khái
quát, không b h n ch v không gian,
th i gian (Ví d : T v n l a ch n
ngh , t v n s d ng s n ph m, t v n


H ng d n

c th (Ví d : h ng d n ng
i, h ng d n du l ch, h ng

d n gi i bài t p, h ng d n
so n giáo án…).
H ng d n là ch ra c cách
làm c th , ng i c h ng
d n hoàn toàn tuân theo
i
n k t qu .

T vn

ch m sóc nuôi d y con cái, t v n
ch m sóc s c kho ).
T v n ch là a ra nh ng g i ý,
nh ng nh h ng, nh ng ph ng án
có th th c hi n nh ng ng i c t
v n t mình a ra ph ng án gi i
quy t, nói cách khác, ng i c t
v n không b t bu c ph i tuân theo
hoàn toàn nhà t v n.

Trong th c t , quá trình h ng d n có khi ã bao hàm c t v n và trong
quá trình t v n ã bao hàm c h ng d n. Nhi u tr ng h p n u h ng
d n không có s t v n thì ng ngh a v i “b t tay ch vi c”, ng i c
h ng d n s r t th ng, tuân th m t cách máy móc trong vi c th c
thi gi i pháp. Ng c l i, n u t v n mà không có s h ng d n, không có
nh ng ví d c th ng i c t v n nhìn th y k t qu (m c dù ch là
gi
nh có c s ) thì ng i c t v n s r t khó l a ch n gi i pháp, t
v n kém hi u qu . M t khác, t v n trong h ng d n là giúp cho
ng i c h ng d n ch p nh n s h ng d n có c s , có ni m tin, có

cách ti p c n m i
t ó h có th t thân v n ng tìm ki m gi i pháp
t i u h n cho mình.
Trong i s ng xã h i, vi c tách b ch âu là h ng d n, âu là t v n ch
d a trên k t qu có tính th i s /t c th i ( ví d : h ng d n ng i,
h ng d n s d ng thu c...).
Trong l nh v c giáo d c,
t c m c tiêu giúp ng i h c phát tri n
toàn di n, ho t
ng h ng d n và t v n luôn ph i i kèm. M c
n ng, nh v hàm l ng, t tr ng c a h ng d n/t v n tùy thu c vào
t ng tình hu ng c th . c bi t, i v i giáo d c th ng xuyên, i
t ng ng i h c a d ng v tu i tác, hoàn c nh, h c l c, nhu c u, ng
c h c t p, nên h ng d n và t v n bao gi c ng ph i i kèm. Theo
cách ti p c n này, t v n và h ng d n th ng
c g p l i v i nhau
HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

17


thông qua m t thu t ng chung là s h ng d n, trong ó t v n là m t
ho t ng n m trong ho t ng h ng d n.

Ho t

ng 2: Tìm hi u

các thu

t ng

1. Nhi m v

— B n hãy c k nh ng thông tin
ki n kèm theo s lí gi i c a mình.

liên quan t i h

ng d n, t

v n.

c cung c p d i ây và cho bi t ý

Phi u h c t p

1. B n cho bi t ý ki n c a mình qua s l a ch n vào m t trong các ô cho
s n d i ây.
Quan i m gi

nh (trong giáo d c)

Có liên quan

Không liên quan

— Ho t ng ánh giá:

— Ho t ng thông tin:
— Ho t ng t v n:
— Ho t ng l p k ho ch:
2. Ý ki n khác: ………………………………………………………….……………
………………………………………………………………………………………
—

xu t các ho t ng có liên quan n quá trình h ng d n, t v n.

2. Thông tin c b n

— Các khái ni m có liên quan: Các khái ni m sau ây góp ph n chính xác
hoá n i hàm c a h ng d n, t v n trong l nh v c giáo d c:
+ Ho t ng ánh giá c thi t l p thu th p, phân tích và s d ng các
d li u ch quan và khách quan v tính cách, tâm lí và quan h xã h i
c a m i cá nhân hi u rõ h n v h ng th i giúp h hi u rõ h n
v b n thân mình.
18

|

MODULE GDTX 9


+ Ho t ng thông tin c thi t l p nh m cung c p cho ng i h c l ng
ki n th c l n v h c t p, ngh nghi p và nh ng c h i quan h cá nhân
và xã h i h có th l a ch n thông tin và a ra quy t nh t t h n
trong b i c nh xã h i ngày càng tr nên ph c t p.
+ Ho t ng t v n c thi t l p nh m t o thu n l i cho ng i h c t
hi u mình và t phát tri n thông qua nh ng m i quan h hai ng i ho c

nhóm nh . Tiêu i m ch y u c a m i quan h ó h ng theo s phát
tri n nhân cách và s ra quy t nh trên c s t hi u mình và các hi u
bi t v môi tr ng. Nh ng m c tiêu c a ho t ng t v n là rõ ràng.
Trong tr ng h p nh t nh, các m c tiêu ó có th tu thu c vào hoàn
c nh và môi tr ng, c ng nh quá trình giáo d c.
— Ho t ng l p k ho ch c thi t l p nh m s p x p công vi c và các
vi c ti p theo thúc y s phát tri n c a ng i h c b ng cách giúp
h l a ch n và t n d ng các c h i khi còn là h c viên c ng nh khi ã
hoà nh p vào th tr ng lao ng.

Nội dung 2
MỘT SỐ NỘI DUNG HƯỚNG D ẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN
Ho t

ng 1: Tìm hi u m t s
h

ng d n, t

v n cho

h

khó kh n th

ng g p trong h c t p c n

c viên giáo d c th

ng xuyên.

1. Nhi m v

B n hãy hoàn thành phi u h c t p sau:

HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

19


Phi u h c t p

— Theo b n, h c viên giáo d c th ng xuyên th ng g p ph i nh ng khó
kh n nào trong h c t p?

—

xu t ý ki n khác:

2. Thông tin c b n

Xác nh c s n i dung h ng d n, t v n trong l nh v c giáo d c là
nh ng khó kh n mà h c viên th ng g p ph i trong quá trình tham gia
các ho t
ng giáo d c. Trong ó, s h ng d n th ng c xác nh
theo ba ho t ng chính, ó là s h ng d n v giáo d c/h c t p, v
ngh nghi p và v ng x gi a cá nhân và xã h i.

20

|

MODULE GDTX 9


—
—
—
—
—

H ng d n, t v n v giáo d c (theo ngh a r ng) có liên quan n vi c
cung c p s giúp cho ng i h c trong nh ng l a ch n c a h và i u
ch nh theo ch ng trình gi ng d y và ho t ng nói chung. B i v y,
h ng d n h c t p là ch y u nh t trong ho t ng h ng d n giáo d c.
H ng d n, t v n v h c t p có liên quan t i nh ng khó kh n v n ng
l c h c t p, v cách h c và ph ng pháp d y h c c a giáo viên. Nhi u
h c viên (c nh ng h c viên h c khá tr lên), th ng g p khó kh n trong
vi c hi u m t s khái ni m khoa h c hay m t s môn h c nào ó.
V l c h c các môn v n hoá, có th d nh n th y nh ng bi u hi n v k t
qu h c t p c a h c viên giáo d c th ng xuyên ph bi n m t trong
các nhóm sau:
Nhóm 1, g m nh ng h c viên h c khá v cá c môn khoa h c t nhiên
nh ng l i r t khó kh n v t qua m c trung bình cá c môn khoa h c
xã h i.
Nhóm 2, g m nh ng h c viên h c khá các môn khoa h c xã h i nh ng
l i r t khó kh n trong vi c h c các môn t nhiên.

Nhóm 3, g m nh ng h c viên h c trung bình
t t c cá c môn h c
nh ng không th hi n kh n ng v t tr i môn h c nào.
Nhóm 4, g m nh ng h c viên có kh n ng ti p thu t t c các môn h c
nh ng k t qu h c t p không cao.
Nhóm 5, g m nh ng h c viên h c y u t t c các môn h c.
Dù thu c b t c nhóm nào, khi h c viên g p khó kh n trong vi c h c,
u d n n k t qu h c t p th p và r t d n y sinh tâm lí th t v ng/lo
ng i vi c h c t p làm cho quá trình h c ti p theo c ng có th b tr ng i.
B i v y, giáo viên c n ph i bi t phát hi n nh ng khó kh n trong h c t p
c a h c viên và giúp h v t qua nh ng khó kh n thông qua h ng d n,
t v n mang tính h th ng.
Trong h c t p, ch có giáo viên là ng i có trách nhi m và có kh n ng
giúp h c viên v t qua các khó kh n/rào c n trong h c t p.
Nh ng khó kh n trong h c t p c a h c viên không n thu n liên quan
n nh ng y u t c a quá trình d y h c mà còn liên quan n c i m
tâm sinh lí, cu c s ng th ng ngày và môi tr ng h c t p.
Nh ng khó kh n này r t a d ng. N u ti p c n theo quá trình, có th
phân chia thành hai nhóm chính:
HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

21


— Nh ng khó kh n n y sinh trong quá trình l nh h i ki n th c và hình
thành k n ng c a bài h c: Nh ng khó kh n này có th liên quan n n i
dung bài h c, quan h gi a h c viên v i giáo viên ho c ph ng pháp
gi ng d y c a giáo viên.

Nh ng khó kh n và gi i pháp cho nhóm khó kh n này c th hi n qua
b ng sau:
Nh ng khó kh n

Gi i pháp tháo g

Nh ng khó kh n

Gi i pháp tháo g

viên c n ph i rà soát l i yêu
Khó kh n liên quan n n i dung Giáo
c u c n t i v i n i dung bài
c a bài h c.
h c
i u ch nh cho phù h p.
Giáo viên c n bì nh t nh tái hi n l i
Khó kh n liên quan
n quan h toàn b quá trình d y h c phát
gi a h c viên v i giáo viên trong hi n xem có gì ó ch a n v quan
quá trình d y h c.
h di n ra trong quá trình t ng
tác gi a giáo viên và h c viên.
Giáo viên c n ph i thay i
ng pháp t ng tác trong quá
Khó kh n liên quan
n ph ng ph
trình d y h c, ph i l a ch n nh ng
pháp gi ng d y c a giáo viên.
ph ng pháp phù h p v i t ng i

t ng h c viên.
— Nh ng khó kh n trong vi c th c hi n các nhi m v h c t p c giáo
viên giao sau bài h c: Nh ng khó kh n này có th liên quan n các ho t
ng xã h i c a h c viên, các ph ng ti n h c t p và v n tri th c, kinh
nghi m ã có tr c ó c a h c viên.
Nh ng khó kh n và gi i pháp cho nhóm khó kh n này là:
Giáo viên c n tìm hi u v hoàn
Khó kh n liên quan n ho t ng c nh, i u ki n riêng t c a h c
xã h i c a h c viên.
viên huy ng h c viên cho
phù h p.
Khó kh n liên quan
n các Giáo viên c n quan tâm, h tr
h c viên có i u ki n thu n l i
ph ng ti n h c t p.
th c hi n hoàn thành nhi m v
22

|

MODULE GDTX 9


c t p.
Khó kh n liên quan n v n tri th c, Giáo viên c n có bi n pháp b i
kinh nghi m ã có tr c ó c a h c d ng, h ng d n cho h c viên
viên không áp ng v i yêu c u nh ng ki n th c và k n ng phù
hoàn thành nhi m v
c giao.
h p v i nhi m v

c giao.
h

V i vai trò là ng i h ng d n, t v n, giáo viên c n xác nh rõ âu là
nh ng khó kh n mà h c viên ang ph i i m t, ti p theo là tìm cách
ti p c n nó m t cách h th ng h ng d n, t v n cho phù h p.

Ho t

ng 2: Tìm hi u ý ngh a c a vi c h

ng d n, t

v n h c t p cho

h c viên.

1. Nhi m v

B n hãy hoàn thành phi u h c t p sau:
Phi u h c t p

Theo b n, h ng d n, t v n h c t p cho h c viên có ý ngh a nh
th nào?

HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

23

2. Thông tin c b n

*
—
—
—
—
—
—
*

24

|

N i dung c b n c a h ng d n, t v n h c viên v m t giáo d c là giúp
h c viên l a ch n, thi t k , th c hi n úng yêu c u và sinh ho t h c
ng c a h . Trong ó, t m g ng c a giáo viên có vai trò quan tr ng
trong vi c h ng d n, t v n h c viên.
Ý ngh a c a h ng d n, t v n h c t p cho h c viên là:
Giúp t t c các h c viên nhì n nh n
c chính mình (m t m nh, m t
h n ch ), th y
c ti m n ng c a b n thân, xác nh c m c tiêu, xây
d ng ng c h c t p úng n ti n b .
Giúp các h c viên y u, kém c i thi n ch t l ng h c t p, kh c ph c hi n
t ng l u ban, b h c, hao h t s l ng.
Giúp các h c viên trung bình c i thi n

c h c l c c a h và duy trì s
n nh ch t l ng.
Giúp các h c viên khá có
ng c h c t p úng n nh m nâng cao s
ti n b c a h t m c này sang m c khác cao h n.
Giúp h c viên thích ng v i các ho t ng giáo d c ( chính khoá và ngo i
khoá) nh m phát tri n nhân cách toàn di n.
H ng d n, t v n v h ng nghi p (ngh nghi p) cho h c viên.
V i h c viên giáo d c th ng xuyên, ây là v n khá quan tr ng. B i vì,
ph n ông ng i h c trong trung tâm giáo d c th ng xuyên là nh ng
ng i v a h c v a lao ng; m t s khác theo h c v i m c ích v a h c
v n hoá, v a h c ngh l p nghi p.
H ng d n, t v n v ngh nghi p có n i hàm là quá trình h ng
nghi p. H ng nghi p là quá trình giúp các cá nhân l a ch n c h i,

MODULE GDTX 9


chu n b và b c vào ngh c ng nh ti n b trong ngh nghi p. H nh
phúc ngh nghi p òi h i m i ng i ph i có nh ng quan tâm, n ng l c
và nhân cách phù h p v i công vi c c a h . H ng nghi p góp ph n
cung c p cho các cá nhân s hi u bi t v l nh v c ngh nghi p và nh ng
nhu c u c n thi t c a con ng i, giúp cho m i ng i làm quen v i các
thu t ng nh “chân giá tr c a lao ng” và “giá tr c a công vi c”.
H c viên giáo d c th ng xuyên th ng có kh n ng quy t nh theo
u i m t ngh nghi p nào ó cho dù ã t ng h c qua tr ng l p ào t o
nào hay ch a qua tr ng l p ào t o. H ã có n ng l c t quy t
nh các v n cá nhân. Tuy nhiên, n u ngay t khi còn theo h c, n u
c t v n nh h ng ngh nghi p, ng i h c s xác nh c ng
c h c t p rõ ràng h n, ch t l ng h c t p s t t h n và khi t t nghi p

c p THPT, h s t tin n p n vào h c các ch ng trình ào t o
ti p theo mà không ph i tr n tr , m t nhi u th i gian, tâm l c cho s
l a ch n.
H ng d n, t v n ngh nghi p là giúp cho ng i h c nh n th c c
b n thân c a mình, thành th c các k n ng xã h i, ki m soát và qu n lí
b n thân, có kh n ng d o dai, kiên c ng, t ó bi t t ra các m c
tiêu ngh nghi p phù h p và l p k ho ch th c hi n.
Khi ã bi t t phân tích, nhìn nh n b n thân, ng i h c s t c s
phát tri n cá nhân t i u, l nh h i c các k n ng xã h i, k n ng s ng
và các giá tr tích c c, s n sàng i m t v i nh ng r i ro, kh ng ho ng.
* H ng d n, t v n ngh nghi p là m t quá trình khá ph c t p, òi h i
ph i có s khéo léo, t nh và có tí nh ngh thu t cao v ng x . Quá trình
này bao g m nh ng công vi c
c di n ra theo m t trình t nh t nh,
c th là:
— L ng nghe m t cá ch tích c c v tâm t , nguy n v ng, nh ng xu t
cá nhân c a h c viên v nh ng b n kho n, khó kh n mà h
ang c n
s t v n.
— Tìm hi u và phân tích c i m v tâm, sinh lí cá nhân nh : tính cách,
n ng l c, s tr ng, n ng khi u, thái , s c kho c a h c viên xem có
phù h p v i ngh mà h ang a vào danh m c l a ch n hay không.
L u ý r ng, t t c nh ng v n trên thu c v các c i m tâm, sinh, lí
cá nhân mà ch qua tr c nghi m khách quan (b ng công c test khoa
h c) m i hi v ng giúp b n t hi u chính xác v mình.
HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

25

— Cung c p nh ng thông tin có liên quan n s l a ch n ngh nghi p
c a h c viên nh xu th phát tri n c a t n c, c a khu v c và nhu
c u v ngu n l c lao ng các l nh v c ngành ngh , các trì nh
ào t o...
— B ng cách khéo léo, giáo viên giúp cho h c viên l a ch n c ngành
ngh phù h p v i n ng l c, trình và i u ki n c a h .
Ho t

ng 3: Tìm hi u n i dung h
viên giáo d c th

ng d n, t

v n ngh nghi p cho h c

ng xuyên.

1. Nhi m v

B n hãy th c hi n phi u h c t p sau:
Phi u h c t p

Theo b n, h ng d n, t v n cho h c viên v ngh nghi p có vai trò, tác
d ng gì i v i h ?

B n hãy xu t m t s n i dung h ng d n, t v n ngh nghi p cho h c
viên giáo d c th ng xuyên:

26

|

MODULE GDTX 9


2. Thông tin c b n

* H ng d n, t v n h c viên v ng x xã h i (cá nhân và c ng ng):
— H ng d n ng x gi a cá nhân v i c ng ng là quá trình giúp m t
cá nhân v cách c x có liên quan n ng i khác. Tr c h t, h ng
d n ng x gi a cá nhân v i c ng ng giúp cho cá nhân ó hi u c
b n thân mình, cách s ng cùng v i m i ng i, cách x s và phép xã
giao, các ho t ng lúc nhàn r i, các k n ng xã h i, gia ình và các m i
quan h xã h i, v vai trò c a nam gi i và n gi i trong gia ình, trong
xã h i.
— H ng d n, t v n l nh v c này còn liên quan n nh ng v n r t riêng
t c a h c viên. H c viên giáo d c th ng xuyên có nh ng nét c thù v
m t tâm lí, có nhi u v n n y sinh trong m i quan h v i m i ng i
c bi t là m i quan h v i th y/cô và b n bè trong l p. Vì v y, s h ng
d n, t v n c a giáo viên là h t s c quan tr ng.
— V nguyên t c, t t c các giáo viên u có trách nhi m và có th giúp
h c viên nh m gi m b t nh ng áp l c này. Tuy nhiên, v n c n có s giúp
mang tính chuyên gia h n t phía nh ng ng i c ào t o/hu n
luy n bài b n v h ng d n, t v n.
— Giáo viên có v th , uy tín cao trong quan h t ng tác v i h c viên, có
nh h ng l n t i phong cách và hành vi ng x xã h i c a h . i u
quan tr ng là các giáo viên ph i nh n th c c vai trò quy t nh c a
mình trong ho t ng h ng d n ng x xã h i cho h c viên.

HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

27


*
—
—
—

Nh v y, n i dung chính c a h ng d n, t v n cho h c viên v ng x
xã h i là giúp h tháo g nh ng v ng m c riêng t có liên quan n
nh ng nhu c u cá nhân, nh ng quan h và ho t ng mà h tham gia
trong quá trình h c t p.
Vai trò c a giáo viên trong h ng d n, t v n cho h c viên v ng x xã
h i c th hi n các m t sau ây:
T o i u ki n phát tri n k n ng ng x xã h i cho h c viên thông qua
vi c h ng d n, t v n ph i h p gi a nhà tr ng, gia ình và c ng ng
xã h i.
H tr vi c t o ra m t môi tr ng h c t p an toàn và áp ng nhu c u
c a t ng h c viên nh các ch ng trình phòng ng a và can thi p tâm lí.
Giúp h c viên t c s phát tri n cá nhân t i u, l nh h i c các
k n ng xã h i và các giá tr tích c c trong các ho t ng giao ti p, ng
x xã h i.
Nhi m v c a giáo viên trong vai trò h ng d n, t v n cho h c viên là
giúp h c viên bi t i m t m t cách tích c c v i nh ng khó kh n ho c lo
l ng mang tính cá nhân hay nhóm khi tham gia các ho t ng xã h i.

Nội dung 3
MỘT SỐ HÌNH THỨC, PHƯƠNG PHÁP HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN
PHÙ HỢP VỚI HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN
Ho t

ng: Tìm hi u m t s
giáo d c th

1. Nhi m v

hì nh th

ch

ng xuyên.

— B n hãy hoàn thành phi u h c t p sau:

28

|

MODULE GDTX 9

ng d n, t

v n cho h c viên


Phi u h c t p

B n hãy nêu m t s hì nh th c t ch c h ng d n, t v n cho h c viên
giáo d c th ng xuyên mà b n ã bi t:

— B n hãy i chi u v i thông tin
2. Thông tin c b n

c cung c p

i u ch nh, b sung.

* Các hình th c h ng d n, t v n th ng g p bao g m:
— H ng d n, t v n tr c ti p:
H ng d n, t v n tr c ti p di n ra trong quan h t ng tác m t i m t
gi a giáo viên v i ng nghi p (trong sinh ho t chuyên môn, h i th o,
h i ngh , sinh ho t nhóm, sinh ho t h ng ngày...) ho c gi a giáo viên v i
h c viên. Ngoài ra, h ng d n, t v n tr c ti p còn di n ra n i t p
trung, c ng ng.
H ng d n, t v n tr c ti p cho phép th c hi n t c th i nh ng tác ng
qua l i gi a các bên tham gia vào quá trình h ng d n, t v n. M t khác,
ng i h ng d n, t v n ch ng th c hi n, i u ch nh các n i dung
h ng d n, t v n tùy theo ph n ng c a ng i c h ng d n, t v n.
— H ng d n, t v n gián ti p:
HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

29

Nh ng h ng d n, t v n c th c hi n không có s t ng tác m t i
m t gi a nhà t v n và ng i c t v n (thân ch ) c g i là h ng
d n, t v n gián ti p.
H ng d n, t v n gián ti p th ng b gi i h n v n i dung h ng d n,
t v n và ng i th c hi n h ng d n, t v n không i u ch nh c k p
th i các n i dung h ng d n, t v n vì thi u thông tin ph n h i t c th i
t ng i c h ng d n, t v n t i th i i m s h ng d n, t v n ang
th c hi n.
i v i h c viên, có nhi u mô hình khác nhau v các ho t ng h ng
d n, t v n. Các hình th c h ng d n, t v n c ng r t a d ng các
tr ng m c dù chúng có nh ng nét chung.
Hi n nay, có m t s trung tâm giáo d c th ng xuyên ã hình thành v n
phòng/b ph n làm ch c n ng h ng d n, t v n. Nhi u n i ch a có
nh ng b ph n th c hi n ch c n ng này, song các ho t ng mang tính
ch t h ng d n, t v n v n c th c hi n.
* M t s ho t ng h ng d n, t v n di n ra trong trung tâm giáo d c
th ng xuyên th ng th y là:
— T ch c ón ti p h c viên n n p n nh p h c: Nh ng ho t ng giúp
h c viên hi u bi t v trung tâm nh : gi i thi u v truy n th ng c a trung
tâm, v các quy n l i c a ng i h c, các ph ng pháp d y và h c c ng
nh các h th ng ánh giá, phân lo i và n i quy. Ho t ng giao l u gi a
các c u h c viên khoá c v i h c viên khoá m i (v i s c v n c a giáo
viên) c ng là hình th c h ng d n, t v n chung. Ho t ng này r t
quan tr ng trong quá trình nh p h c c a h c viên m i. Không ph i m i
khía c nh v i s ng sinh ho t h c ng u c th hi n trong các
quy nh c ng nh yêu c u giáo d c c a trung tâm. Vì th , có m t s
yêu c u khác c a trung tâm mà nh ng h c viên m i c n ph i bi t. Trong
tr ng h p này, nh ng h c viên các l p tr c có vai trò r t quan tr ng
trong vi c truy n bá nh ng n i dung c a yêu c u ó. Vi c ó c ti n
hành thông qua các cu c trao i thông tin, các cu c trò chuy n và

h ng d n, t v n t i các ho t ng chung c a trung tâm, t i các câu l c
b h c viên...
— i v i trung tâm giáo d c th ng xuyên th c hi n a ch c n ng (d y
v n hoá, h ng nghi p, d y ngh ), thì ho t ng h ng d n, t v n ngh
nghi p còn c ti n hành khi h c viên làm h s ch n ngành, ngh
thi i h c, cao ng, trung c p.
30

|

MODULE GDTX 9


— H ng d n, t v n cá nhân:
Ho t ng t v n cá nhân bao g m hai ng i có liên h t ng tác v i
nhau. M i liên h có th là kín áo (trong tr ng h p nh ng ng i c n
h ng d n, t v n t b ch d i hình th c kín áo. Nó khá riêng t và
nh ng ng i khác không nhìn th y.
Hình th c c a m i liên h này th ng gi i h n trong l nh v c l i nói,
giáo viên (ng i t v n) nói v i h c viên (ng i c n t v n) và ng c l i.
Ng i c n t v n nói v b n thân h , v nh ng suy ngh , nh ng tình c m
và hành ng c a h . H miêu t nh ng s vi c trong cu c s ng c a h
và cách h gi i quy t các v n ó. Ng i t v n l ng nghe và tr l i
nh ng v n mà ng i c n t v n nêu ra. Hai ng i này suy ngh , nói
chuy n và chia s nh ng ý ki n và tình c m c a h .
M i quan h t ng tác kéo dài t ng i lâu vì vi c thay i cách ng x
òi h i ph i có th i gian. Trong m t cu c nói chuy n ng n v i b n bè,
nh ng suy ngh l ch l c và m c hão huy n th ng c b o l u và
ch thay i nh t th i. Trái l i, úng nh m c ích c a nó, ho t ng t
v n có s thay i v cung cách ng x . Ng i ta cho r ng, thông qua

quan h t v n, ng i c t v n s có th i gian xem xét l i s l ch l c
c a mình và thay i cách ng x .
* L u ý: M i hình th c h ng d n, t v n u có i m m nh và nh ng
h n ch nh t nh. Các hình th c h ng d n, t v n c s d ng trong
các l nh v c c n h ng d n, t v n cho giáo viên, h c viên là khác nhau.
Giáo viên c n quan tâm n các c i m c a h c viên n và h c viên là
ng i dân t c thi u s trong vi c l a ch n hình th c h ng d n, t v n.

Nội dung 4
MỘT S Ố YÊU CẦU, KĨ NĂNG CẦN THIẾT ĐỐI VỚI GIÁO
VIÊN TRONG VAI TRÒ HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC
VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN
Ho t

ng 1: Tìm hi u m t s
h

ng d n, t

v n cho

h

yêu c u

i v i giáo viên trong vai

c viên giáo d c th

trò

ng xuyên.

HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

31


1. Nhi m v

B n hãy hoàn thành phi u h c t p sau:
Phi u h c t p

Theo b n, v i vai trò là ng i h ng d n, t v n, ng i giáo viên c n có
nh ng ph m ch t, n ng l c gì?

32

|

MODULE GDTX 9


2. Thông tin c b n

—
—
—

—
—
—
—
—
—
—
—

—

T t c các giáo viên u có trách nhi m và kh n ng nh t nh h ng
d n, t v n cho h c viên. Tuy nhiên, không ph i giáo viên nào c ng là
ng i h ng d n, t v n có hi u qu . i u làm nên s khác bi t gi a
nh ng giáo viên h ng d n, t v n có hi u qu và nh ng giáo viên
h ng d n, t v n không hi u qu là ph m ch t và n ng l c c a ng i
h ng d n, t v n. Ph m ch t và n ng l c h ng d n, t v n c th
hi n nh ng yêu c u mà giáo viên ph i có, c th nh sau:
Có kinh nghi m/am hi u sâu, r ng v l nh v c c n h ng d n, t v n.
T tin, b n l nh, nhanh nh y thích ng s thay i.
Tôn tr ng s thích và tin t ng vào kh n ng c a h c viên.
Hi u c nguy n v ng c a h c viên.
Có thái thông c m, ng c m v i h c viên.
Bi t l ng nghe, chia s , thân thi n và th ng yêu con ng i.
Kiên trì, khéo léo, t nh .
Khách quan, công b ng, không v l i.
Chân th t, c i m .
Khoan dung, l ng.
…
Nh ng yêu c u trên th hi n r t rõ trong quá trình t ng tác gi a giáo

viên và h c viên h ng d n, t v n cho h c viên. Khi h ng d n, t
v n cho h c viên, giáo viên c n l u ý:
Giúp h c viên bi t cách i u ch nh thói quen, hành vi trong cu c s ng.
HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

33