Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở trường THCS Hùng Vương

1
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

I. PHẦN MỞ ĐẦU
I.1 Lý do chọn đề tài
Sinh học là một trong những bộ môn khoa học hấp dẫn, gây sự tò mò, ham
mê học hỏi, nghiên cứu của học sinh với những kiến thức vô cùng phong phú, đa
dạng và sinh động về thế giới động, thực vật; về sinh thái môi trường; về các quy
luật di truyền và biến dị; về mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên…
Trong thời gian từ hai đến ba năm trở lại đây, sự phát triển của Công nghệ
Thông tin (CNTT) đã đưa quá trình dạy học môn Sinh học lên tầm cao mới trong
việc soạn giảng và dạy học thực tiễn thông qua các phần mềm Microsoft Word,
Power point, Violet, Presenter, Lecture Maker… đạt hiệu quả rất cao. Là một
trong những người tiên phong về việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy ở trường
THCS Hùng Vương tôi đã thấy được hiệu quả của CNTT đem lại sự thành công
của các tiết dạy trên 80% và nhiều đồng nghiệp tại trường cũng như các trường
khác cũng cảm nhận như tôi.
Thế nhưng một khi chúng ta mải mê theo đuổi một “cái gì đó” thì thường
hay lãng quên “cái khác”. Nhiều giáo viên quá lạm dụng CNTT, mải mê phơi bày
những sự hiểu biết rộng rãi của mình qua sự hổ trợ của các phương tiện truyền
thông như Internet thì lại quên rằng chúng ta còn có những phương tiện dạy học
hữu ích rất quen thuộc mà trước khi CNTT ra đời, phát triển rồi được ứng dụng
trong dạy học như: Sách giáo khoa, mẫu vật, tranh vẽ, mô hình, thí nghiệm, bảng
phụ, phiếu học tập… Trong điều kiện kinh tế nước ta còn nghèo, cơ sở vật chất về
náy móc thiết bị hỗ trợ cho dạy học còn không đồng đều ở các vùng miền thì
chúng ta nên khai thác triệt để những phương tiện mà chúng ta đang có. Một trong
những phương tiện mà lâu nay chúng ta vẫn chưa khai thác hết những tính năng và
hiệu quả của nó trong quá trình giảng dạy môn Sinh học đó là Sách giáo khoa
(SGK).
SGK là tài liệu học tập, tài liệu khoa học, vừa là nguồn cung cấp kiến thức
phong phú cho người học, vừa là phương tiện chủ yếu để người dạy tổ chức hoạt

động học.
SGK chứa đựng những kiến thức khoa học, cơ bản và hệ thống nên học sinh
có thể lĩnh hội kiến thức một cách logic, ngắn ngọn, khái quát nhất.
Với tư cách là nguồn cung cấp kiến thức cơ bản cho học sinh, SGK sử dụng
để tổ chức:
- Lĩnh hội kiến thức mới
- Ôn tập và củng cố kiến thức đã học ở trên lớp
- Trả lời câu hỏi và bài tập, qua đó vừa lĩnh hội kiến thức vừa rèn luyện thao
tác tư duy.
SGK Sinh học bao gồm kênh hình và kênh chữ, không chỉ đơn thuần cung
cấp kiến thức có sẵn cho học sinh mà là phương tiện hỗ trợ đắc lực khi dạy trên
lớp, là công cụ để giáo viên tổ chức, giải quyết những yêu cầu dạy học theo hướng
phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Khi đó những gì in trong sách chỉ là
tài liệu cốt lõi, cơ bản mà cần được gia công theo định hướng của người thầy.
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


2
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Như vậy việc khai thác, sử dụng SGK Sinh học như thế nào cho có hiệu quả
trong dạy học còn phụ thuộc vào phương pháp, biện pháp sử dụng của giáo viên.
Bằng các phương pháp dạy học tích cực, giáo viên sẽ giúp học sinh giải mã
được các kiến thức trong SGK bằng các ngôn ngữ riêng như: Sơ đồ, bảng biểu, đồ
thị, thí nghiệm… Do đó học sinh vừa chủ động lĩnh hội kiến thức, vừa nhớ lâu
hơn, khả năng vận dụng sáng tạo hơn và kích thích được hoạt động học tập tích
cực của học sinh tức là học sinh vừa nắm được kiến thức, vừa nắm được phương
pháp đi tới kiến thức đó, phát triển tư duy.

Sử dụng SGK hợp lý, có phương pháp sẽ phát huy tối đa hiệu quả của hoạt
động “dạy” của thầy và hoạt động “học” của trò.
Từ những lý do trên tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài nghiên cứu sáng kiến kinh
nghiệm năm học 2012 - 2013 là “Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao
chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở trường THCS Hùng Vương”.
Để xây dựng đề tài này tôi đã dựa vào những kinh nghiệm của bản thân, qua
trao đổi với đồng nghiệp, rồi tham khảo thêm tài liệu: SGK, sách giáo viên (SGV)
… với đề tài này tôi mong được sự chia sẽ ý kiến, kinh nghiệm của quý thầy cô
đồng nghiệp, đồng môn trên toàn huyện để chúng ta giúp học sinh ngày càng chăm
học hơn đặc biệt là yêu thích môn Sinh học.
I.2 Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
SGK là tài liệu học tập, tài liệu khoa học vừa là nguồn cung cấp kiến thức
phong phú cho người học vừa là phương tiện chủ yếu để người dạy tổ chức hoạt
động học. Vì vậy, muốn “Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất
lượng dạy học môn Sinh học” người giáo viên phải sử dụng tích hợp nhiều
phương pháp dạy học nhằm khai thác nội dung SGK ở nhiều mặt, nhiều khía cạnh,
phù hợp với mục tiêu được đặt ra cho người học.
Trong phạm vi sáng kiến kinh nghiệm của mình tôi không tham vọng là
mình có thể giải quyết hết tất cả các vấn đề liên quan đến sử dụng SGK trong dạy
học Sinh học 8, mà chỉ dừng lại ở nhiệm vụ là:
a) Các kỹ năng học sinh có được từ việc tự lực nghiên cứu SGK Sinh học 8:
- Dạy học sinh tách ra từ nội dung chính, bản chất từ tài liệu đã đọc được.
- Dạy học sinh kỹ năng lập dàn bài và lập đề cương.
- Dạy học sinh cách phát hiện vấn đề, giải thích, chứng minh và kiểm tra
tính đúng đắn lập luận của mình.
b) Các biện pháp tổ chức hoạt động tự lực nghiên cứu SGK nhằm phát huy
tính tích cực của học sinh.
I.3 Đối tượng nghiên cứu
SGK Sinh học lớp 8 nói riêng và SGK Sinh học nói chung là tài liệu cung
cấp kiến thức cho người dạy và người học mà lâu nay chúng ta vẫn chưa khai thác

hết những tính năng ưu việt của nó.
Trong những năm qua, đảng và nhà nước ta đã có sự quan tâm phát triển
giáo dục, xem phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Tuy nhiên sự đầu tư vẫn
còn chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển xã hội, hệ thống giáo dục quốc dân chưa
thể phát triển nền giáo dục dựa trên CNTT một cách toàn diện vì thế tận dụng
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


3
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

những gì đang có là một trong những giải pháp và SGK là đối tượng mà tôi muốn
khám phá thêm những giá trị xâu xa của nó.
I.4 Giới hạn phạm vi nghiên cứu
- Thời gian nghiên cứu trong năm học 2012 - 2013.
- Địa điểm: Trường THCS Hùng Vương - Ea Khăl - Ea H’Leo - Đăk Lăk
I.5 Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên
cứu chủ yếu sau:
1. Phương pháp điều tra.
Phương pháp này dùng để kiểm tra chất lượng học tập của các em sau mỗi
bài hoặc một vài chương. Thông qua các câu hỏi trắc nghiệm (tests), các bài kiểm
tra… Từ đó biết được mức độ nắm và vận dụng kiến thức của học sinh.
2. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Nghiên cứu lý thuyết thu thập tài liệu có liên quan đến lí luận dạy học, các
phương pháp dạy học trong chương trình sinh học phổ thông trong phương pháp
quan sát sư phạm.
Trong quá trình dạy học sinh học khối lớp 8, tôi đã sử dụng các phương

pháp dạy học khác nhau ở các lớp, thấy được kết quả thể hiện ở học sinh về
phương pháp mà mình tiến hành. Từ đó điều chỉnh để có phương pháp giảng dạy
thích hợp.
3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Thực nghiệm sư phạm là nhằm tìm hiệu quả trong việc sử dụng phương
pháp, cách tổ chức, tìm hiểu chất lượng nắm vững tri thức của học sinh trong quá
trình học tập.
Cách bố trí thực nghiệm: tiến hành thực nghiệm ở các lớp bình thường, giữ
nguyên các điều kiện khách quan ở các lớp, chỉ thay đổi phương pháp giảng dạy.
Lớp dạy theo phương pháp mới gọi là lớp thực nghiệm, còn lớp dạy theo phương
pháp truyền thống gọi là lớp đối chứng.
Bản thân tôi đã bố trí các lớp thực nghiệm và lớp đối chứng cụ thể như sau:
+ Các lớp thực nghiệm: 8A.
+ Lớp đối chứng:
8B.

……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


4
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

II. PHẦN NỘI DUNG
II.1 Cơ sở lý luận
a. Nội dung, cấu trúc & cách trình bày của SGK Sinh học 8:
* Cấu trúc của SGK Sinh học 8
SGK Sinh học 8 có 57 bài lý thuyết, 7 bài thực hành, 2 bài ôn tập. SGK
Sinh học 8 có 11 chương:

Chương I: Khái quát về cơ thể người (05 tiết)
Chương II: Vận động (06 tiết)
Chương III: Tuần hoàn (07 tiết)
Chương IV: Hô hấp (04 tiết)
Chương V: Tiêu hóa (07 tiết)
Chương VI: Trao đổi chất và năng lượng (07 tiết)
Chương VII: Bài tiết (03 tiết)
Chương VIII: Da (02 tiết)
Chương IX: Thần kinh và giác quan (12 tiết)
Chương X: Nội tiết (05 tiết)
Chương XI: Sinh sản (07 tiết)
* Cách trình bày của SGK Sinh học 8:
Mỗi bài học cụ thể trong SGK thường được trình bày bằng kênh hình và
kênh chữ. Mỗi bài học có hoặc không có lời mở đầu hay lời dẫn dắt. Trong mỗi
bài nội dung được trình bày bằng các mục đánh số La mã và Arập theo thứ tự nhất
định.
Trong mỗi mục hay đơn vị kiến thức thường mở đầu bằng các thông báo
dưới dạng kênh hình hay kênh chữ để cung cấp thông tin cho học sinh. Sau đó các
lệnh được phát ra dưới dạng khác nhau như dưới dạng câu hỏi, điền vào đoạn
trống hay ô trống theo bảng mẫu... Nhằm tích cực hoá hoạt động nhận thức của
học sinh trong quá trình học tập. Sau các lệnh có thể có hoặc không có lời giải,
trường hợp chưa có lời giải sẽ được trình bày trong SGV. Các thông báo các lệnh
được đan xen nhau, tuy nhiên số lệnh để tạo hoạt động nhận thức của mỗi bài
thường từ 2 đến 3 lệnh.
Phần gần cuối mỗi bài đều có tóm tắt được đóng khung. Trong khung đó,
các kiến thức cơ bản, trọng tâm của bài học được chốt lại, tạo thuận lợi cho học
sinh trong việc nhận thức.
Mỗi bài thường có một số câu hỏi và một số bài có thêm bài tập. Trong các
câu hỏi, có câu nhằm củng cố kiến thức, có câu đòi hỏi khả năng suy luận, vận
dụng. Các câu hỏi có thể dưới dạng tự luận hay trắc nghiệm khách quan. Các bài

tập có thể dưới dạng đơn giản giúp học sinh nắm vững kiến thức trong bài hoặc có
bài nâng cao đòi hỏi học sinh vận dụng kiến thức tổng hợp hơn. Các bài tập phần
lớn được cấu trúc dưới dạng câu hỏi trắc nghiệm khách quan.
Cuối mỗi bài thường có thêm mục “em có biết?” giúp học sinh tìm hiểu
thêm các nội dung có liên quan đến bài học gây sự thích thú và ham học hỏi của
học sinh.
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


5
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Cấu trúc của các bài ôn tập gồm 2 mục: Hệ thống hoá kiến thức thông qua
các bảng và câu hổi ôn tập chủ yếu là các câu tổng hợp, vận dụng kiến thức và trắc
nghiệm khách quan .
Riêng các bài thực hành thường được bố trí cuối mỗi chương nhưng giáo
viên có thể bố trí sau bài nào thích hợp. SGK chỉ viết đề bài, yêu cầu và hướng
dẫn kỹ năng để học sinh thực hiện.
b. Các kỹ năng học sinh có được từ việc tự lực nghiên cứu SGK:
Trong phạm vi đề tài của mình tôi chỉ đi sâu vào giải quyết vấn đề:
- Các kỹ năng học sinh có được từ việc tự lực nghiên cứu SGK Sinh học 8
+ Dạy học sinh tách ra từ nội dung chính, bản chất từ tài liệu đã đọc được
+ Dạy học sinh kỹ năng lập dàn bài và lập đề cương
+ Dạy học sinh cách phát hiện vấn đề, giải thích, chứng minh và kiểm tra
tính đúng đắn lập luận của mình.
- Các biện pháp tổ chức hoạt động tự lực nghiên cứu SGK nhằm phát huy
tính tích cực của học sinh.
II.2 Thực trạng

a. Thuận lợi – Khó khăn
* Thuận lợi:
- Ban giám hiệu nhà trường trong các cuộc họp giao ban, cuộc họp hội đồng
sư phạm hàng tháng đều nhắc nhở giáo viên chủ nhiệm quan tâm đến tình hình học
tập của lớp, nhắc nhở giáo viên bộ môn tận tụy với học sinh.
- SGK Sinh học 8 được biên soạn khá kỹ, nhiều tranh ảnh sinh động.
- Phòng thiết bị - thí nghiệm nhà trường quản lý tương đối tốt các đồ dùng
dạy học: Mô hình người, mô hình bộ xương và mô hình một số bộ phận còn
nguyên không bị hư hỏng hỗ trợ cho kênh hình trong SGK.
- Học sinh lớp 8 trong độ tuổi nhạy cảm, thích tò mò, khám phá về bản thân
mình nên đa số các em rất thích học môn Sinh học.
* Khó khăn:
- Học sinh có trình độ nhận thức không đồng đều, học sinh người đồng bào
dân tộc thiểu số thường tiếp thu chậm.
- Một số mô hình bộ phận bị mất hoặc bị vỡ gây khó khăn cho học sinh
trong quá trình quan sát.
b. Thành công – hạn chế
* Thành công:
- SGK Sinh học lớp 8 được biên soạn rất khoa học, hợp logic kiến thức. Các
nội dung được sắp xếp theo thứ tự nâng cao dần kỹ năng khám phá của học sinh.
- Tranh ảnh minh họa trong SGK Sinh học lớp 8 hiện nay rất rõ nét và có
màu sinh động giúp học sinh phát huy tối đa khả năng chủ động sáng tạo trong quá
trình khai thác thông tin và xây dựng bài.
- Nhiều mô hình bộ phận có kích thước tương đồng với bộ phận thật nên học
sinh vừa đối chiếu tranh SGK vừa thực hành với mô hình nên hiểu bài rất nhanh.
* Hạn chế:
Bản thân vừa là giáo viên đứng lớp vừa làm công tác chủ nhiệm kiêm tổ
trưởng tổ tự nhiên, các hoạt động thi đua dạy tốt - học tốt của ngành được lãnh đạo
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở

trường THCS Hùng Vương


6
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

các cấp quản lý giáo dục tổ chức liên tục từ tháng 9/2012 đến tháng 3/2013 nên
việc nghiên cứu còn chưa được tập trung dẫn đến kết quả không tránh khỏi những
thiếu sót.
c. Mặt mạnh – mặt yếu
* Mặt mạnh:
- Bản thân tôi đã được trang bị kỹ lưỡng những nội dung về giải phẫu sinh lý
người khi còn ngồi dưới mái trường ĐHSP Đà Nẵng.
- Sau 6 năm dạy học dưới mái trường THCS Hùng Vương tôi có điều kiện
gần gủi với học sinh nên rất hiểu tâm lý và suy nghĩ của các em.
- Lớp thực nghiệm (8A) có phong trào học tập tương đối tốt.
* Mặt yếu:
- Bản thân chưa có điều kiện đến từng gia đình học sinh để tìm hiểu thêm
môi trường học tập ở nhà và sự quan tâm của phụ huynh học sinh đến mức nào.
- Việc học một lúc nhiều môn khiến học sinh khó nắm bắt hết kiến thức của
bộ môn Sinh học.
- Một số học sinh người kinh hổng kiến thức và học sinh đồng bào có trình
độ nhận thức hạn chế nên kết quả học tập chưa được cao.
d. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động
- SGK Sinh học 8 là tài liệu hữu ích vì được trình bày tương đối khoa học,
kiến thức phong phú, hình ảnh sinh động.
- Học sinh lớp thực nghiệm (lớp 8A) đa số ngoan ngoãn và cũng chịu khó
tìm tòi trong sách.
- Tuy nhiên Sinh học là môn học thực nghiệm, muốn đạt kết quả cao học
sinh cần phải tìm tòi khám phá trong thực tế để hiểu thêm kiến thức mà học sinh

trong xã thì điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn nên nhiều em phải vừa học vừa
phụ giúp gia đình.
- Địa bàn xã rộng, phần lớn là phụ huynh học sinh là nông dân chân chất,
chưa có điều kiện quan tâm thỏa đáng với việc học của con em.
e. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đặt ra
- Một thực trạng rất rõ nét là học sinh khi cầm sách là chỉ biết xem tranh, khi
được thầy cô yêu cầu soạn bài thì cũng đọc qua loa đại khái và trả lời vài câu hỏi
gọi là cho có. Hầu hết các em chưa có kỹ năng đọc và khai thác sách, tài liệu, chưa
có kỹ năng lập dàn bài và lập đề cương học tập. Đặc biệt là chưa biết cách phát
hiện vấn đề, giải thích, chứng minh và kiểm chứng lập luận đúng đắn của mình.
- Hướng dẫn học sinh khai thác thông tin từ SGK cũng là việc phát huy tính
tích cực của học sinh trong mọi hoạt động.
- Năm học 2012-2013 khối 8 trường THCS Hùng Vương có 02 lớp: 8A và
8B học sinh ở các thôn 1, 2, 5, 8, 11, 13, Buôn Đung A, B nhiều em điều kiện đi lại
còn gặp khó khăn.
- Những năm học trước (lớp 6, lớp 7) tôi không trực tiếp giảng dạy nên các
em năm học 2012-2013 này chưa được làm quen với phương pháp dạy học mà tôi
đã áp dụng cho các khối lớp mình đảm nhiệm hằng năm (khối 8, 9).
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


7
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- Khi tôi nghiên cứu và áp dụng đề tài này, học sinh rất hứng thú với cách
dạy mới. Nhiều kiến thức trong SGK được học sinh nghiên cứu học tập một cách
triệt để, nhiều tiết học đạt hiệu quả cao.
II.3 Các giải pháp, biện pháp thực hiện

a. Mục tiêu giải pháp, biện pháp:
- Là một giáo viên yêu nghề, tôi luôn suy nghĩ tìm tòi những phương pháp
dạy học hiệu quả nhất đối với học sinh mình phụ trách giảng dạy. Nhiều năm thử
nghiệm với các cách dạy học khác nhau để tìm ra phương pháp hữu hiệu đem lại
chất lượng cao nhất.
- Qua nghiên cứu, thực nghiệm nhằm làm rõ và phát huy vai trò của SGK
Sinh học 8 trong việc hỗ trợ nâng cao chất lượng học tập của học sinh. Từ đó có
hướng điều chỉnh phương pháp, phương tiện dạy học nhằm nâng cao chất lượng
giáo dục trong những năm tiếp theo.
b. Nội dung và cách thức thực hiện các giải pháp, biện pháp
b.1 Dạy học sinh tách kiến thức ra từ nội dung chính, bản chất từ tài liệu
đã đọc được
Đây là một yêu cầu rất quan trọng trong dạy học vì học sinh không nhất thiết
phải nhớ hết thông tin trong SGK và tài liệu tham khảo mà chỉ cần nhớ những kiến
thức trọng tâm cơ bản nhất. Do đó việc đọc sách sẽ không hiệu quả nếu không biết
tách nội dung chính yếu nhất.
Khi học sinh đọc một đoạn sách, một bài, với những mâu thuẫn giữa kiến
thức chưa biết và đã biết, các em sẽ đặt ra các câu hỏi. Những để câu hỏi đặt ra sát
với mục đích dạy học và đảm bảo tiến độ giờ học, Người thầy phải định hướng
cho học sinh bằng cách ra câu hỏi. Để trả lời câu hỏi đó, giáo viên yêu cầu học
sinh diễn đạt lại nội dung chính đã đọc được, đặt tên đề mục cho phần. Có như
thế mới đảm bảo sau khi hoàn thành các câu hỏi đặt ra, học sinh sẽ tách ra nội
dung chính, bản chất, tức là đã phần nào tự lĩnh hội kiến thúc mới.

……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


8

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ví dụ 1: tiết 7 Bộ xương
Hoạt động 1: Các thành phần chính của bộ xương (17p)
Mục tiêu: Học sinh chỉ rõ được vai trò chính của bộ xương, nắm được 3 thành
phần chính của bộ xương và phân biệt 3 loại xương.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Yêu cầu HS quan sát H 7.1 và trả lời - Quan sát kĩ H 7.1 và trả lời.
câu hỏi:
+ Bộ xương gồm mấy thành phần?
+ Nêu đặc điểm của mỗi thành phần?
- Yêu cầu HS trao đổi nhóm
+ Tìm hiểu điểm giống và khác nhau
giữa xương tay và xương chân?
+ Vì sao có sự khác nhau đó?
+ Từ những đặc điểm của bộ xương
hãy cho biết bộ xương có chức năng
gì?
- GV nhận xét bổ sung thêm
+ Sự khác nhau là do tay thích nghi
với quá trình lao động, chân thích
nghi với dáng đứng thẳng.

- HS nghiên cứu H 7.2; 7.3 kết hợp với
thông tin trong SGK để trả lời. Y/c nêu
được:
+ Giống: có các thành phần tương ứng
với nhau.
+ Khác: về kích thước, cấu tạo đai vai và

đai hông, xương cổ tay, bàn tay, bàn
chân.

Ví dụ 2: tiết 9 Cấu tạo và tính chất của cơ
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


9
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hoạt động 1: Cấu tạo bắp cơ và tế bào cơ (12p)
Mục tiêu: học sinh trình bày được cấu tạo từ ngoài vào trong của tế bắp cơ, sợi cơ
và tế bào cơ.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Yêu cầu HS đọc thông tin mục I - HS nghiên cứu thông tin SGK và quan sát
và quan sát H 9.1 SGK, trao đổi hình vẽ, thống nhất câu trả lời.
nhóm để trả lời câu hỏi:
+ Bắp cơ có cấu tạo như thế
nào ?
+ Nêu cấu tạo tế bào cơ ?
- Gọi HS chỉ trên tranh cấu tạo
bắp cơ và tế bào cơ.

- Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác
bổ sung và rút ra kết luận.

Ví dụ 3: Tiết 25 Tiêu hóa và các cơ quan tiêu hóa

……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


10
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hoạt động 2: Các cơ quan tiêu hoá (10p)
Mục tiêu: Học sinh nắm được vị trí và chức năng của các cơ quan tiêu hóa trên cơ
thể người.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Yêu cầu HS quan sát H 24.3 và lên - HS tự quan sát H 24.3, 1 HS lên bảng
bảng hoàn thành tranh câm.
gắn chú thích.
+ Kể tên các bộ phận của ống tiêu
hóa
+ Kể tên các tuyến tiêu hóa

- Yêu cầu HS hoàn thành bảng 24 vào
vở.
- GV giới thiệu về tuyến tiêu hoá.
- Yêu cầu HS dự đoán chức năng của
các cơ quan.
- GV trình bày quá trình tiêu hoá thức
ăn 1 lần.
- Gọi 1 HS khác trình bày lại.
+ ống tiêu hoá và tuyến tiêu hoá gồm: ...
- HS hoàn thành bảng.

- Phần lớn các dạng bài nêu trên thường yêu cầu học sinh nghiên cứu thông
tin SGK, quan sát hình ảnh, thảo luận nhóm để trả lời các câu hỏi đã chuẩn bị sẵn.
Vì SGK có tranh ảnh minh họa đẹp, sinh động, các kênh chữ cũng chi tiết và khoa
học nên sau khi đọc qua, thảo luận nhóm học sinh nhanh chóng khai thác tách kiến
thức trọng tâm của bài rất hiệu quả. Qua đó phát huy mạnh mẽ tính chủ động sáng
tạo chiếm lĩnh tri thức của học sinh.
b.2 Dạy học sinh kỹ năng lập dàn bài và lập đề cương:
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


11
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Dàn bài là là một tổ hợp các đề mục chứa đựng các ý cơ bản có trong bài
học. Mỗi phần của dàn bài có giới hạn tương đối và chứa đựng một “liều lượng”
nội dung trọn vẹn.
Để lập dàn bài cần tách ra các ý chính, sau đó thiết lập mối quan hệ giữa
chúng và trên cơ sở đó lựa chọn đề mục cho từng phần nhỏ.
Đề cương là những ý cơ bản trong bài học được tóm tắt lại. Khi lập đề
cương cũng vẫn theo trật tự của dàn bài nhưng trình bày các đối tượng, hiện tượng
nghiên cứu một cách ngắn ngọn hơn.
Như vậy, để hình thành cho học sinh những kỹ năng trên mỗi giáo viên phải
thực hiện được các yêu cầu sau:
- Giáo viên phải chỉ rõ yêu cầu học sinh sử dụng sách với mục đich gì (tra
cứu, ôn tập, hệ thống hoá, lập dàn bài, trả lời câu hỏi…)
- Có hệ thống câu hỏi định hướng học sinh làm việc độc lấp với SGK. Mức
độ yêu cầu của câu hỏi phù hợp vói nội dung dạy học và trình độ học sinh.
- Giáo viên phải tổ chức cho học sinh thảo luận trả lời câu hỏi, thể hiện mức

độ đạt được của kỹ năng và chính xác hoá kiên thức
Ví dụ1: Tiết 34 Ôn tập học kì I
Hoạt động 1: Hệ thống hoá kiến thức
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- GV chia lớp thành 6 nhóm. Phân - Các nhóm tiến hành thảo luận nội dung
công mỗi nhóm làm 1 bảng.
trong bảng (cá nhân phải hoàn thành
- Yêu cầu các nhóm chiếu phim trong bảng của mình ở nhà)
kết quả của nhóm minh hoặc dán kết - Đại diện nhóm trình bày kết quả, các
quả (khổ giấy to) lên bảng.
nhóm khác bổ sung.
- GV nhận xét ghi ý kiến bổ sung - Các nhóm hoàn thiện kết quả.
hoặc chiếu đáp án.
- HS hoàn thành vào vở bài tập.
Bảng 35. 1: Khái quát về cơ thể người
Cấp độ tổ
Đặc điểm đặc trưng
Cấu tạo
Vai trò
chức
- Gồm: màng, tế bào chất với các bào - Là đơn vị cấu tạo và
Tế bào
quan chủ yếu (ti thể, lưới nội chất, bộ chức năng của cơ thể.
máy Gôngi…) và nhân.
- Tập hợp các tế bào chuyên hoá có - Tham gia cấu tạo nên
Mô
cấu trúc giống nhau.
các cơ quan.
- Được cấu tạo nên bởi các mô khác - Tham gia cấu tạo và

nhau.
thực hiện chức năng
Cơ quan
nhất định của hệ cơ
quan.
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


12
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- Gồm các cơ quan có mối quan hệ về - Thực hiện chức năng
chức năng.
nhất định của cơ thể.
Bảng 35. 2: Sự vận động của cơ thể
HCQ thực
Đặc điểm cấu tạo
Chức năng
Vai trò chung
hiện VĐ
đặc trưng
- Gồm nhiều xương liên kết Tạo bộ khung cơ
- Giúp cơ thể
với nhau qua các khớp.
thể
Bộ xương
hoạt động để
- Có tính chất cứng rắn và + Bảo vệ

đàn hồi.
+ Nơi bám của cơ thích ứng với
- Tế bào cơ dài
- Cơ co dãn giúp môi trường.
Hệ cơ
- Có khả năng co dãn
cơ quan hoạt động.
Bảng 35. 3: Tuần hoàn máu
Đặc điểm cấu tạo
Cơ quan
Chức năng
Vai trò chung
đặc trưng
- Có van nhĩ thất và - Bơm máu liên tục theo 1 - Giúp máu tuần
van động mạch.
chiều từ tâm nhĩ vào tâm hoàn liên tục
Tim
- Co bóp theo chu kì thất và từ tâm thất vào theo 1 chiều
gồm 3 pha.
động mạch.
trong cơ thể,
- Gồm động mạch, - Dẫn máu từ tim đi khắp mước mô cũng
mao mạch và tĩnh cơ thể và từ khắp cơ thể liên tục được đổi
về tim.
Hệ mạch mạch.
mới, bạch huyết
cũng liên tục
được lưu thông.
Bảng 35. 4: Hô hấp
Các giai

Vai trò
đoạn chủ
Cơ chế
Riêng
Chung
yếu trong
hô hấp
Hoạt động phối hợp của Giúp không khí trong Cung cấp
Thở
lồng ngực và các cơ hô phổi thường xuyên đổi oxi cho các
hấp.
mới.
tế bào cơ
- Các khí (O2; CO2) - Tăng nồng độ O2 và thể và thải
Trao đổi khí
khuếch tán từ nơi có giảm nồng độ khí CO2 khí
ở phổi
nồng độ cao đến nơi có trong máu.
cacbonic ra
Cung
cấp
O
cho
tế
bào
2
ngoài
cơ
Trao đổi khí nồng độ thấp.
và nhận CO2 do tế bào thể.

ở tế bào
thải ra.
Bảng 35. 5: Tiêu hoá
Hệ cơ quan

……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


13
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------Hoạt
động

Cơ quan thực hiện

Loại
chất

Khoang
miệng

Thực
quản

Dạ
dày

Ruột
non

x
x
x
x
x
x

Ruột già

Gluxit
Tiêu hoá Lipit
x
Prôtêin
x
Đường
Hấp thụ Axit béo và glixêrin
Axit amin
Hoạt động 2: Câu hỏi ôn tập
Mục tiêu: HS nắm được sự điều hoà chuyển hoá vật chất và năng lượng là nhờ cơ
chế thần kinh và thể dịch.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Yêu cầu HS thảo luận và trả lời 3 câu hỏi - HS thảo luận nhóm thống nhất câu
SGK trang 112.
trả lời.
- GV nhận xét và giúp HS hoàn thiện kiến Đại diện nhóm trình bày, nhận xét,
thức.
bổ sung.
Ví dụ 2:
Tiết 45 Giới thiệu chung về hệ thần kinh

Hoạt động 1: Nơron - đơn vị cấu tạo của hệ thần kinh
Mục tiêu: HS mô tả được cấu tạo của 1 nơron điển hình và chức năng của nó.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Yêu cầu HS quan sát H 43.1, cùng - HS nhớ lại kiến thức đã học ở bài phản
với kiến thức đã học và trả lời câu xạ dể trả lời:
hỏi:
+ Mô thần kinh gồm: tế bào thần kinh
+ Nêu thành phần cấu tạo của mô đệm.
thần kinh?
+ Tế bào thần kinh đệm có chức năng
+ Mô tả cấu tạo 1 nơron?
nâng đỡ, sinh dưỡng và bảo vệ tế bào
- GV lưu ý HS: nơron không có trung thần kinh.
+ Tế bào thần kinh (nơron) là đơn vị cấu
thể.
tạo và chức năng của hệ thần kinh.
- GV nhận xét câu trả lời của HS.
+ Nêu chức năng của nơron?
- Cho HS quan sát tranh để thấy chiều
dẫn truyền xung thần kinh của nơron.
- GV bổ sung: dựa vào chức năng dẫn
truyền, nơron được chia thành 3 loại.

……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


14

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- 1 HS gắn chú thích cấu tạo của nơron,
sau đó mô tả cấu tạo.
+ Chức năng cẩm ứng và dẫn truyền.
- Quan sát tranh, nghe GV giới thiệu và
tiếp thu kiến thức.
Hoạt động 2: Tìm hiểu các bộ phận của hệ thần kinh
Mục tiêu: HS nắm được cách phân chia hệ thần kinh theo cấu tạo và chức năng.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- GV thông báo có nhiều cách phân chia - HS chú ý lắng nghe GV phân tích
các bộ phận của hệ thần kinh (giới thiệu
2 cách).
+ Theo cấu tạo
+ Theo chức năng
- HS thảo luận nhóm, làm bài tập
- Yêu cầu HS quan sát H 43.2, đọc kĩ bài điền từ SGK vào vở bài tập.
tập, lựa chọn cụm từ điền vào chỗ trống. - 1 HS trình bày kết quả, các HS
- Gọi 1 HS báo cáo kết quả.
khác nhận xét, bổ sung.
Cho HS nhận xét, trả lời câu hỏi:
1: Não
+ Xét về cấu tạo, hệ thần kinh gồm 2: Tuỷ
những bộ phận nào?
3 + 4: bó sợi cảm giác và bó vận
+ Dây thần kinh do bộ phận nào của động.
nơron cấu tạo nên?
+ Do sợi trục của nơron tạo thành.
+ Căn cứ vào chức năng dẫn truyền

xung thần kinh của nơron có thể chia + Có 3 loại dây thần kinh: dây
mấy loại dây thần kinh?
hướng tâm, dây li tâm, dây pha.
+ Dựa vào chức năng hệ thần kinh gồm - HS dựa vào SGK để trả lời.
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


15
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

những bộ phận nào? Sự khác nhau về
chức năng của 2 bộ phận này?
- Giáo viên treo tranh câm cấu tạo nơron, yêu cầu HS trình bày cấu tạo và
chức năng của nơron.
- Hoàn thành sơ đồ sau:
..............
.............
Hệ thần kinh
Tuỷ sống
……….
..................
..............
Bộ phận ngoại biên
................
Hạch thần kinh
b.3 Dạy học sinh cách phát hiện vấn đề, giải thích, chứng minh và kiểm
tra tính đúng đắn lập luận của mình.
Sinh học là một môn khoa học thực nghiệm vì vậy khi dạy học sinh các

kiến thức sinh học chúng ta không nên chỉ truyền đạt kiến thức dưới dạng những
thực đơn có sẵn, học sinh chỉ việc học thuộc, mà phải truyền đạt dưới dạng các
nhà khoa học đã phát hiện ra các qui luật sinh học như thế nào. Cần cho học sinh
thấy các nhà khoa học suy nghĩ ra sao. Họ thu thập số liệu thông qua các nghiên
cứu thực nghiệm như thế nào cũng như họ đã kế thừa và phát huy những kiến thức
của người đi trước ra sao?
Thông thường một học thuyết khoa học được trình bày theo trình tự sau:
1. Qua quan sát thực nghiệm phát hiện ra vấn đề cần giải đáp.
2. Bằng những hiểu biết của mình thử đưa ra cách giải thích khác nhau về
vấn đề mình vừa phát hiện (đưa ra các giả thuyết)
3. Kiểm tra tính đúng đắn của các giả thuyết mình nêu ra bằng các thí
nghiệm.
4. Hình thành học thuyết khoa học: giả thuyết này phải được chứng minh
bằng rất nhiều thực nghiệm hoặc đúng trong nhiều trường hợp.
Như vậy, Chúng ta nên dạy học sinh cách làm việc như các nhà khoa học.
Đó là:
- Phát hiện vấn đề
- Tìm cách lý giải
- Tìm cách chứng minh những lập luận của mình bằng thực nghiệm
- Kiểm tra tính đúng đắn của các lập luận của mình

Ví dụ: Dạy phần Hệ tuần hoàn máu (tiết 16 – Tuần hoàn máu và lưu
thông bạch huyết)
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


16
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* Phát hiện vấn đề:
Học sinh quan sát hình trong SGK đọc các chú thích có trên hình phát hiện
ra có nhiều mũi tên chỉ đường đi của máu từ đó học sinh nảy sinh tình huống có
vấn đề là phân vân không biết máu bắt đầu đi nuôi cơ thể ở vị trí nào? Tại sao hệ
tuần hoàn máu được minh họa màu đỏ lại có phần màu xanh? Học sinh đọc SGK
biết có hai vòng tuần hoàn nhỏ và lớn đường đi và tự nãy sinh suy nghĩ trong mỗi
vòng tuần hoàn máu lưu thông ra sao?...

* Tìm cách lý giải vấn đề:
Trước hết, quan sát kỹ tranh học sinh dễ dàng phân biệt về màu sắc tượng
trưng trong hệ tuần hoàn.
Học sinh tranh luận có thể thấy cách trình bày tranh rất logic ở điểm có sự
lặp lại của máu liên quan đến ba màu xanh, đỏ, tím.
Học sinh quan sát kỹ tranh và chú thích SGK, thứ tự những con số sẽ giúp
các em tư duy đến việc trình bày đường đi của máu trong mổi vòng tuần hoàn.
* Tìm cách chứng minh:
- Màu đỏ tượng trưng cho máu bên trong là đỏ tươi giàu oxy, màu xanh
tượng trưng cho máu bên trong là máu đỏ thẩm giàu cacbonic, màu tim tím tượng
trưng cho quá trình trao đổi khí…
- Máu xuất phát từ tim đi đến các phần khác trên cơ thể hai lần, có sự trao
đổi khí hai lần và trở về tim hai lần. có thể thấy máu đều xuất phát từ tâm thất và
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


17
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

trở về tim ở tâm nhĩ và từ đó học sinh dễ dàng biết được điểm xuất phát và kết
thúc của máu có liên quan đến hai vòng tuần hoàn.
Vòng tuần hoàn nhỏ: Máu đỏ thẩm từ tâm thất phải (1) theo động mạch
phổi (2) đến phổi (3). Tại phổi máu nhận khí oxy và thải khí cacbonic trở thành
máu đỏ tươi sau đó theo tĩnh mạch phổi (4) trở về tâm nhĩ trái (5) rồi đổ xuống
tâm thất trái (6).
Vòng tuần hoàn lớn: Máu đỏ tươi từ tâm thất trái (6) theo động mạch chủ
(7) phân làm hai nhánh đến các mao mạch phần trên (8) và mao mạch phần dưới
(9) để trao đổi khí. Tại các mao mạch phần trên và phần dưới, máu nhường oxy và
nhận lại cacbonic trở thành máu đỏ thẩm sau đó theo tĩnh mạch chủ trên (10) và
tĩnh mạch chủ dưới (11) trở về tâm nhĩ phải (12).
* Kiểm tra tính đúng đắn lập luận của mình
Qua tranh luận giữa các nhóm học sinh, cùng với sự hỗ trợ của giáo viên
học sinh có thể tin tưởng vào những lập luận của mình đúng đắn và có cơ sở.
Giáo viên có thể củng cố và tăng khả năng tư duy sáng tạo bằng cách đưa ra
các tình huống nhất định để học sinh lý giải và tiến hành các biện pháp thực
nghiệm để chứng minh cho dù chỉ trình bày trên nguyên lý thí nghiệm nếu không
có điều kiện làm việc thực có thể bằng hình ảnh động trên máy tính.
b.4 Các biện pháp tổ chức hoạt động tự lực nghiên cứu SGK nhằm phát
huy tính tích cực của học sinh
Có nhiều phương pháp, biện pháp dạy học tích cực có thể tổ chức có hiệu
quả hoạt động tự lực nghiên cứu SGK của học sinh. Đó là:
- Sử dụng câu hỏi để tổ chức hoạt động tự lực nghiên cứu SGK của học sinh
nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong đó chủ yếu là câu hỏi tìm tòi
ơrixtic, câu hỏi định hướng, bài tập có vấn đề, bài toán có vấn đề….
- Sử dụng sơ đồ hoá với các dạng khác nhau như biểu đồ, đồ thị, bảng biểu,
sơ đồ để tổ chức, định hướng hoạt động nghiên cứu SGK và tài liệu của học sinh.
- Sử dụng phiếu học tập trong đó chứa đựng những yêu cầu chủ yếu dưới
dạng câu hỏi, bài toán nhận thức theo một hệ thống được in sẵn và phát cho học
sinh. Các phiếu học tập phải có mục đích rõ ràng, diễn đạt ngắn gọn, chính xác và

yêu cầu công việc không quá dễ hoặc quá khó để tránh tình trạng nhàm chán trong
học sinh.
- Dạy học đặt và giải quyết vần đề: đây là phương pháp tích cực hoạt động
nhận thức cảu học sinh khi làm việc với SGK vì khi giáo viên nêu vấn đề đã biến
nội dung học tập thành một chuỗi tình huống có vấn đề. Giải quyết vấn đề này
xong lại nảy sinh vấn đề mới, do đó thường xuyên tích cực hứng thú học tập của
học sinh.
- Dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ: Trong quá trình tự lực nghiên cứu SGK
của học sinh, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ đã góp phần làm tăng hiệu quả làm
việc, gia công và lĩnh hội kiến thức
Như vậy, nếu khai thác và sử dụng tốt SGK, tài liệu học tập bằng các
phương pháp, biện pháp tích cực, giáo viên sẽ tổ chức có hiệu quả công tác tự lực
nghiên cứu SGK của học sinh, trong đó học sinh không những chủ động lĩnh hội
kiến thức mà còn rèn luyện cho học sinh tính độc lập, sáng tạo và phương pháp
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


18
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

học tập. Biện pháp này có giá trị thiết thực trong đổi mới phương pháp dạy học bộ
môn, góp phần biến quá trình dạy học thành quá trình tự học, quá trình đào tạo
thành quá trình tự đào tạo.
c. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp
- Đối với Ban giám hiệu nhà trường:
Phải xây dựng kế hoạch giáo dục ngay từ đầu năm học trên cơ sở dựa
chương trình, mục tiêu năm học của ngành và dựa vào tình hình thực tế của địa
phương để định ra nội dung, biện pháp giáo dục cho phù hợp với từng môn học.

Quan tâm sát sao đối với từng bộ môn trong đó có môn Sinh học, cần bổ
sung dụng cụ, thiết bị phục vụ dạy học hỗ trợ cho SGK.
Thực hiện tốt xã hội hóa giáo dục, đầu tư ngân sách để cải tạo cảnh quan sư
phạm: trồng cây xanh, hoa kiểng, trang trí các khẩu hiệu, nội quy của từng phòng
học và trong khu vực trường, xây dựng cổng tường rào an toàn cho học sinh qua đó
tạo tư tưởng tốt cho học sinh học tập.
- Đối với giáo viên bộ môn Sinh học:
Trước hết cần phải có trình độ chuyên môn vững vàng, am hiểu khoa học và
nhiệt tình với học sinh. Giáo viên bộ môn cũng phải giống như người làm nghệ
thuật, phải làm sao để học sinh yêu thích, say mê với môn học của mình. Tin tưởng
vào lời mình nói và điều mình làm thì mới đem lại hiệu quả cao nhất cho học sinh.
- Đối với giáo viên chủ nhiệm:
Phải quan tâm đến việc học tập và rèn luyện đạo đức của học sinh, kịp thời
uốn nắn khi các em có những biểu hiện ham chơi lười học. Khi nghe giáo viên bộ
môn phản ánh về tình hình của lớp, cần phải phối hợp để chấn chỉnh kịp thời thái
độ và hoạt động của học sinh mình.
- Đối với Đội:
Đội có một nhiệm vụ quan trọng là dạy các em cách sống giúp cho các em
trở thành những người sống có mục đích, có lý tưởng, có trách nhiệm, biết hợp tác
và sống có ích cho xã hội. Cái các em cần nhất là học làm người, cần niềm tin vào
học tập, tin vào thầy cô giáo của mình. Trong từng môn học các em phải tìm ra
được cái hay của người thầy để tự rút kinh nghiệm cho bản thân.
- Đối với gia đình học sinh:
Cha mẹ học sinh cần phải quan tâm đặc biệt đến việc học ở nhà của các em,
hằng ngày bố mẹ nên dành thời gian để trò chuyện với các em về việc học ở
trường, về mối quan hệ giữa con mình với bạn bè và thầy cô giáo để kịp thời giúp
con mình vượt qua những khó khăn trong học tập và sinh hoạt tập thể.
- Đối với học sinh:
Các em phải xác định được việc học là nhiệm vụ hàng đầu của bản thân.
Học như thế nào, kết quả ra sao các em cần có những suy nghĩ và hành động cho

đúng đắn. Các em nên biết phân biệt điều nào xấu việc gì sai nên né tránh vì có thể
ảnh hưởng đến việc học tập của mình. Đối với bộ môn Sinh học, để học tốt cần
chuẩn bị bài trước ở nhà, tự trả lời trước các câu hỏi trong phần
SGK, kẻ trước
các bảng học tập trong bài, lên lớp tham gia tích cực trao đổi nhóm để học hỏi
thêm kiến thức.
d. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


19
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Để đạt được cái đích cuối cùng là nâng cao chất lượng giảng dạy môn Sinh
học qua việc phát huy hiệu quả sử dụng SGK chúng ta nhận thấy các giải pháp,
biện pháp phải là tiền đề, cơ sở, hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình nghiên cứu.
Việc dạy học sinh kỹ năng tách ra từ nội dung chính, bản chất từ tài liệu đã
đọc được giúp học sinh chắt lọc, phân loại nhận ra đâu là kiến thức trọng tâm và
đâu là kiến thức mang tính hỗ trợ trong bài.
Từ việc học sinh biết tách ra từ nội dung chính, bản chất tài liệu đọc được
học sinh đã có khả năng nhận thức từ đó giáo viên rèn luyện kỹ năng lập dàn bài,
lập đề cương đặc biệt trong các bài ôn tập kiểm tra một tiết, kiểm tra học kỳ…
mới có hiệu quả cao
Đối với việc dạy học sinh cách phát hiện vấn đề, giải thích, chứng minh và
kiểm tra tính đúng đắn lập luận của mình đây là kỹ năng cao nhất cần đạt được
của quá trình nghiên cứu vì nó phát huy hết khả năng tư duy trừu tượng của học
sinh. Muốn làm tốt khâu này thì người giáo viên phải làm tốt hai giải pháp, biện
pháp nêu trên. Và đó cũng là điều kiện để giúp thực hiện giải pháp, biện pháp tổ

chức hoạt động tự lực nghiên cứu SGK nhằm phát huy tính tích cực của học sinh.
e. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu
Qua thực hiện đề tài nghiên cứu, với sự giúp đỡ và tạo điều kiện của các
đồng nghiệp bản thân tôi đã thu được kết quả cụ thể như sau:
Chất lượng bộ môn sinh học 8 học kỳ I năm học 2012-2013:

TT

Lớp

1
8A
2
8B
Tổng số

Sĩ
số
28
20
48

Học lực
Giỏi
SL
6
2
8

%

21.4
10.0
16.7

Khá
SL
12
6
18

%
42.8
30.0
37.6

TB
SL
9
11
20

%
32.3
55.0
41.6

Yếu
SL
1
1

2

%
3.5
5.0
4.1

Kém
SL
0
0
0

%
0.0
0.0
0.0

II.4 Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề
nghiên cứu
Qua kết quả so sánh giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng cho thấy nếu
trong quá trình dạy học bộ môn giáo viên chú ý khai thác triệt để SGK, chú trọng
tới việc:
- Dạy học sinh tách ra từ nội dung chính, bản chất từ tài liệu đã đọc được
- Dạy học sinh kỹ năng lập dàn bài và lập đề cương
- Dạy học sinh cách phát hiện vấn đề, giải thích, chứng minh và kiểm tra
tính đúng đắn lập luận của mình thì kết quả thu được sẽ khả quan hơn, học sinh rất
say mê môn học, khi vận dụng cách học thì học sinh chủ động tìm tòi, khám phá,
lĩnh hội kiến thức tốt hơn.
III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

III.1 Kết luận
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


20
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Qua quá trình giảng dạy và thực hiện đề tài bản thân tôi rút ra được một số
kết luận như sau:
- SGK là tài liệu học tập, tài liệu khoa học, vừa là nguồn cung cấp kiến thức
phong phú cho người học, vừa là phương tiện chủ yếu để người dạy tổ chức hoạt
động học.
- SGK sử dụng để tổ chức:
+ Lĩnh hội kiến thức mới
+ Ôn tập và củng cố kiến thức đã học ở trên lớp
+ Trả lời câu hỏi và bài tập, qua đó vừa lĩnh hội kiến thức, vừa rèn luyện
thao tác tư duy.
- Muốn nâng cao chất lượng, hiệu quả sử dụng SGK trong dạy học sinh học
8 người giáo viên phải sử dụng tích hợp nhiều phương pháp dạy học nhằm khai
thác nội dung SGK ở nhiều mặt, nhiều khía cạch, phù hợp với mục tiêu được dặt
ra cho người học.
- Muốn “nâng cao chất lượng, hiệu quả sử dụng SGK trong dạy học sinh
học 8” giáo viên đặc biệt chú trọng đến việc:
+ Dạy học sinh kỹ năng thực hiện các lệnh ở SGK, dạy học sinh đọc và
phân tích bảng số liệu, biểu đồ, đồ thị, hình trong SGK từ đó rút ra nội dung
chính.
+ Dạy học sinh kỹ năng lập dàn bài và lập đề cương.
+ Dạy học sinh cách tư duy logic, tức là dạy cách phát hiện vấn đề, giải

thích, chứng minh và kiểm tra tính đúng đắn lập luận của mình.
III.2 Kiến nghị
Qua quá trình giảng dạy, việc sử dụng phương pháp còn gặp nhiều khó khăn
vì thế tôi có một số đề nghị với BGH trường THCS Hùng Vương và Phòng Giáo
dục và đào tạo huyện Ea H’Leo như sau:
- Quan tâm hơn nữa, tăng cường sự chỉ đạo và dành thời gian nhiều hơn nữa
cho sinh hoạt của Tổ – Nhóm chuyên môn. Vì chỉ có trong sinh hoạt Tổ – Nhóm
chuyên môn thì mỗi giáo viên mới có thể trao đổi phương pháp dạy học, kinh
nghiệm dạy học...... góp phần “nâng cao chất lượng, hiệu quả sử dụng SGK trong
dạy học sinh học’
- Chỉ đạo mỗi giáo viên phải có 01 bộ SGK + SGV bộ môn của cấp học &
có tủ đựng riêng cho từng Tổ – Nhóm chuyên môn để tiện trong sinh hoạt, nâng
cao hơn nữa chất lượng sinh hoạt nhóm chuyên môn.
- Cần tổ chức các lớp bồi dưỡng, các cuộc hội thảo về những vấn đề trọng
tâm, cốt lõi nhất trong từng bài của SGK môn Sinh học để giáo viên có điều kiện
học hỏi và trao đổi nhiều hơn, góp phần nâng cao chất lượng dạy học.
- Cần bổ sung về thiết bị dạy học hơn nữa để các nội dung dạy, các bài dạy
thêm trực quan hơn, sinh động hơn.
Trong phạm vi đề tài này, tôi đã thu nhận được một số kết quả nhất định
cho bản thân mình. Tuy nhiên do trình độ, và thời gian có hạn nên có thể nói rằng
những kết quả này chỉ là những kết quả bước đầu. Tôi mong muốn các cấp chuyên
môn cùng các đồng nghiệp đóng góp cho sáng kiến kinh nghiệm của tôi được
hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn!
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


21
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

XÁC NHẬN CỦA BAN GIÁM HIỆU

Nguyễn Đức Đạo

Ngày 25 tháng 3 năm 2013
Người viết

Quách Đình Bảo

Tài Liệu Tham Khảo – Mục lục
Tài Liệu
……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương


22
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- Sách giáo khoa Sinh học 8
- Sách giáo viên Sinh học 8
- Tài liệu bồi dưỡng giáo viên dạy thay sách giáo khoa lớp 8 của Bộ GD &
ĐT, vụ giáo dục trung học.
- Di truyền và biến di GS-TS Trần Kiên chủ biên
- Phương pháp dạy học Sinh học THCS – Trần Bá Hoành chủ biên
**********************

Mục lục
Trang

I. Phần mở đầu

1

I.1. Lý do chọn đề tài.

1

I.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.

2

I.3. Đối tượng nghiên cứu

2

I.4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

3

I.5. Phương pháp nghiên cứu.

3

II. Phần nội dung

4

II.1. Cơ sở lý luận

4

II.2.Thực trạng
a. Thuận lợi- khó khăn
b. Thành công- hạn chế
c. Mặt mạnh- mặt yếu
d. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động…
e. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra

5
5
5
6
6
6

II.3. Giải pháp, biện pháp:
a. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp
c. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp
d. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp
e. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu

7
7
7
18
19
19

II.4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu 19

III. Phần kết luận, kiến nghị

20

III.1 Kết luận
III.2 Kiến nghị

20
20

……………………………………………………………………………………….
Phát huy hiệu quả sử dụng SGK để nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 8 ở
trường THCS Hùng Vương