Giáo trình võ thuật phần 2

m ô n

K

A

R

A

v õ

T

E

D

O



C H Ư O N G I

N

G

U

Ồ

N

G Ố C ,

LỊCH SỬ PHÁT TRIEN
CỦA MÔN KARATE-DO
TRÊN THẾ GIỚI
VÀở VIỆT NAM

I. NGUỒN GỐC, LỊCH sử PHÁT TRI ÉN CỦA MÔN KARATE-DO
TRÊN T H Ế GIÓI
C á c h d â y h à n g n g à n n ă m k h i t r ụ trì t ạ i chua T h i ế u L â m (Shorirỳi)
ở T r u n g Quốc, B ồ Đ ề Đ ạ t M a ( B o l d h i c l h a m a ) đ ã d ạ y cho c á c m ô n đ ồ m ộ t
m ô n võ t h u ậ t đ ể r è n l u y ệ n sức khoe v à t u l u y ệ n t i n h t h ầ n . ô n g đòi h ỏ i
c á c m ô n đ ệ p h ả i t u â n t h ủ theo m ộ t k ỉ l u ậ t n g h i ê m k h ắ c v à đ â y c ũ n g l à
m ộ t m ộ i d u n g r è n l u y ệ n cơ b ả n t r o n g p h ầ n t u đức của c á c m ô n s i n h . K ể
t ừ đ ó , m ô n v õ n à y được p h á t t r i ể n , t r u y ề n b á s â u r ộ n g v à c h ỉ í t l â u sau
đ ã t r ở n ê n n ổ i t i ế n g k h ắ p T r u n g Quốc v ớ i t ê n g ọ i T h i ế u L â m ( S h o r i n ) .
V õ k a r a t e có n g u ồ n gốc t ừ đ ả o O k i n a w a , m ộ t t h u ộ c đ ị a của N h ậ t
t r ư ớ c đ â y . O k i n a w a có n g h ĩ a l à "sợi d â y t h ừ n g n g o à i b i ể n k h ơ i " m ộ t t ê n
gọi t ư ợ n g h ì n h đ ầ y ý nghĩa vì đ â y là h ò n đảo c h í n h , h ì n h t h o i n ằ m t r ả i
d à i t r o n g q u ầ n đ ả o R y u k y u có m ộ t đ ầ u h ư ớ n g v ề T r u n g Quốc c ò n đ ầ u k i a
h ư ớ n g v ề N h ậ t B ả n . C h í n h do v ị t r í đ ị a lí n h ư v ậ y cho n ê n t r o n g s u ố t m ộ t
thời gian d à i O k i n a w a đ ã trở t h à n h nơi t r a n h chấp q u y ề n lực giữa T r u n g
Quốc v à N h ậ t B ả n .
T u y n h i ê n do ảnh h ư ở n g của T r u n g Quốc t ố i h ò n đ ả o n à y l ớ n h ơ n n ê n
n ề n v ă n hoa T r u n g Q u ố c đ ã x â m n h ậ p v à o O k i n a w a r ấ t sớm v à t r o n g đó
có v õ T h i ế u L â m . T h e o sử s á c h g h i l ạ i m ô n , q u y ề n t h u ậ t n à y có t h ể đ ã

275


.ược t r u y ề n b á v à o O k i n a w a r ấ t sớm, t h ò i n h à Đ ư ờ n g ( t ừ n ă m 618 đ ế n
n ă m 906 sau c ô n g n g u y ê n ) . Đ â y l à m ô n v õ l u y ệ n t ậ p c h i ế n đ ấ u b ằ n g tay
được n g ư ờ i O k i n a w a r ấ t h â m m ộ , t í c h cực h ư ở n g ứ n g t h a m gia t ậ p l u y ệ n
v à được g ọ i v ớ i t ê n l à T O D E . To có n g h ĩ a l à n h a Đ ư ơ n g , T O D E l à Đ ư ờ n g
t h ủ hay m ô n võ của n h à Đường.
Đ ế n t h ê k ỉ X I V , k h i m ố i q u a n h ệ g i ữ a T r u n g Quốc v à O k i n a w a còn
c h ặ t c h ẽ , đ ã có m ộ t cuộc d i d â n l ớ n c ủ a T r u n g Q u ố c s a n g O k i n a w a và
đ i ề u n à y đ ã g ó p p h ầ n t h ú c đ ẩ y v i ệ c t r u y ề n b á v à p h á t t r i ể n c ủ a m ô n võ
Thiếu L â m t r ê n hòn đảo này.
N ă m 1609 O k i n a w a b ị l ã n h c h ú a S a t s u m a x â m c h i ế m v à đ ặ t d ư ớ i sự
cai t r ị của N h ậ t B ả n . Sợ d â n c h ú n g n ổ i d ậ y c h ố n g l ạ i sự cai t r ị của m ì n h ,
người N h ậ t B ả n

c ấ m d â n c h ú n g d ù n g v ũ k h í , n g ư ò i n à o m a n g theo v ũ

k h í sẽ l ậ p tức b ị b ắ t v à b ị n g h i ê m p h ạ t . đ ế n n ă m 1669 n g a y cả c á c lò r è n
sản x u ấ t các loại v ũ k h í d ù n g trong các n g à y l ễ cũng

b ị đ ó n g cửa. Sự

n g h i ê m cấm h à khắc n à y đã t h ú c đ ẩ y n g ư ờ i d â n Okinawa lén lút tập
l u y ệ n m ô n v õ T O D E đ ể sử d ụ n g c h í n h b à n t a y c ủ a m ì n h l à m v ũ k h í
c h i ế n đ á u . B a v õ đ ư ờ n g đ ầ u t i ê n l à S h u r i , N a h a v à T o m a r i được m ở d ư ớ i
n h ữ n g c ă n h ầ m b í m ậ t đ ể t r á n h sự p h á t h i ệ n c ủ a đ ế quốc N h ậ t . T ớ i n ă m
1692, c á c v õ s ư c ù n g t h ố n g n h ấ t c h ố n g k ẻ t h ù đ ã đ ổ i t ê n m ô n v õ n à y
t h à n h O k i n a w a có n g h ĩ a l à m ô n v õ c ủ a O k i n a w a , n g ư ờ i O k i n a v v a đ ã sử
dụng c h í n h m ô n võ n à y đ ể chống l ạ i k ẻ t h ù .

T r ả i qua s u ố t m ộ t t h ò i g i a n d à i , m ã i đ ế n n ă m 1903 m ô n O k i n a w a Te m ớ i được N h ậ t c ô n g n h ậ n v à được p h é p đ ư a v à o g i ả n g d ạ y t r o n g các
t r ư ờ n g T r u n g học ở O k i n a w a . L ú c n à y Okinavva — Te đ ã được đ ô i t ê n
thành

Karate Jutsu. Kara là tiếng H á n

chỉ n h à

Đường,

Te

tiếng

Okinavva c h ỉ t a y , c ò n J u t s u t i ế n g N h ậ t có n g h ĩ a l à n g h ệ t h u ậ t . N h ư v ậ y
d a n h t ừ K a r a t e J u t s u đ ã k ế t h ớ p cả ba m i ề n v ă n hoa: T r u n g Quốc O k i n a w a - N h ậ t B ả n , v à t ê n g ọ i n à y v ẫ n m a n g h à m ý gợi l ạ i c ộ i n g u ồ n
x u ấ t xứ của m ô n võ t h u ậ t n à y .
Sau m ộ t b u ổ i x e m b i ể u d i ễ n m ô n K a r a t e J u t s u ỏ N h ậ t . N h ậ t H o à n g
H i r o h i t o đ ã r ấ t t h í c h t h ú , ô n g đ ã đ ề n g h ị B ộ G i á o dục N h ậ t m ò i m ộ t võ
s ư O k i n a w a s a n g b i ể u d i ễ n . N ă m 1922 m ộ t v õ s ư l ừ n g d a n h đ ồ n g t h ờ i
cũng là một n h à trí thức n ổ i tiếng, ông Gichin. Gichin Funa Koshi, người

276


h i ệ n n a y đ a n g đ ư ợ c coi l à T ổ s ư c ủ a m ô n v õ K a r a t e h i ệ n đ ạ i s a n g b i ể u
d i ễ n ở N h ậ t . Sức t h u y ế t p h ụ c qua n h ữ n g b u ổ i b i ể u d i ễ n c ủ a ô n g đ ã d ẫ n
đ è n k ế t q u ả l à n ă m 1924 v õ đ ư ờ n g d ạ y K a r a t e J u t s u đ ầ u t i ê n được m ở
t ạ i Đ ạ i học K e i o ở T O K Y O . Sau đ o c á c t r ư ớ n g Đ ạ i học k h á c ở T O K Y O ,
Shoka Wascda c ũ n g l ầ n lượt mở các võ đường t r u y ề n d ạ y m ô n võ

n à y , v à c h ẳ n g bao l â u sau s ố v õ s i n h theo học K a r a t e J u t s u ở N h ậ t c ò n
đ ô n g h ơ n cả ở O k i n a w a . N ă m

1930

m ộ t võ s ư đ ồ n g m ô n k h á c với

M a b u n i , c ù n g r ấ t n h i ề u h ệ p h á i đ ã sang O S A K A đ ể t r u y ề n d ạ y h ệ p h á i
của m ì n h . H ệ p h á i n à y v ề sau đ ã được p h á t t r i ể n t h à n h h ệ p h á i s h i t o ,
còn h ệ p h á i c ủ a F u n a k o s h i l à S h o t o k a n . ở O K I N A W A m ộ t v õ s ư đ ồ n g
môn k h á c v ố i M a b u n i , là M i y a g i cũng t á c h ra đ ể t r u y ề n dạy h ệ p h á i
của m ì n h v ớ i t ê n g ọ i l à G o j u (Go: c ư ơ n g , j u : n h u ) n h ư n g v ề c ă n b ả n h ệ
p h á i n à y giống h ệ p h á i Shito của M a b u n i . Sau n à y còn r ấ t n h i ề u h ệ
p h á i n ữ a k ế t i ế p n h a u r a đ ò i , v à đ ế n n a y t h e o ước t í n h c ả ở N h ậ t v à
O K I N A V V A có t r ê n 100 h ệ p h á i .
K a r a t e j u t s u p h á t t r i ể n r ấ t n h a n h ở N h ậ t , n ă m 1932 m ô n v õ n à y
được đ ư a v à o g i ả n g d ạ y ở c á c t r ư ờ n g học, đ ồ n g t h ò i t ê n g ọ i K a r a t e J u t s u
được r ú t g ọ n l ạ i t h à n h K a r a t e - do, c ũ n g n ă m n à y L i ê n đ o à n K a r a t e - d o
t h ê g i ớ i W K F ( w o r l d K a r a t e - do F e d e r a t i o n ) được t h à n h l ậ p v ớ i h ơ n 100
nước t h à n h v i ê n v à V i ệ t N a m đ ã t r ở t h à n h v i ê n t h à n h v i ê n c h í n h c h í n h
thức. L i ê n đ o a n K a r a t e - do t h ế g i ớ i có n h i ệ m v ụ c h ỉ đ ạ o v à đ ị n h h ư ớ n g
cho h o ạ t đ ộ n g c ủ a c á c L i ê n đ o à n K a r a t e - do c á c nước, v à đ ẩ y n h a n h t i ê n
t r ì n h t h ự c h i ệ n c á c c ô n g v i ệ c , t h ủ t ụ c c ầ n t h i ế t đ ể đ ư a K a r a t e - do t r ở
t h à n h m ô n t h ể thao Olimpic.

li. LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA MÔN VÕ KARATE - DOỎ VIỆT NAM
ở V i ệ t N a m , m ô n v õ K a r a t e - do được p h á t t r i ể n r ấ t m ạ n h m ẽ do t í n h
k h o a học v à h i ệ u q u ả t ậ p l u y ệ n của n ó cộng v ớ i c h ủ n g h ĩ a a n h h ù n g d â n
tộc v à t i n h t h ầ n t h ư ợ n g v õ c ủ a n g ư ờ i d â n V i ệ t N a m . N ă m 1950 ở t h à n h
p h ố H ồ C h í M i n h p h á t t r i ể n h ệ p h á i K y o k y u s h i n k a r do v õ s ư H ồ c ẩ m

N g ạ c t r u y ề n b á . H u ế p h á t t r i ể n h ệ p h á i G o J u do m ộ t n g ư ờ i N h ậ t t ê n l à
C h o j i S u z u k i ở l ạ i n ư ớ c t a s i n h sống sau n ă m 1945 v à l ấ y t ê n V i ệ t l à
P h ạ m V ă n P h ú c . T ừ m i ề n N a m v à qua m ộ t s ố học g i ả n ư ớ c n g o à i , K a r a t e

277


- do đ ã d u n h ậ p v à o H à N ộ i , n h ư n g chỉ sau n g à y đ ấ t n ư ớ c h o à n t o à n
t h ố n g n h ấ t , n ă m 1975 K a r a t e - do m ớ i t h ự c sự được t r u y ề n b á v à p h á t
t r i ể n r ộ n g k h ắ p . Được sự q u a n t â m đ ầ u t ư c ủ a U y b a n N h â n d â n các
t ỉ n h , t h à n h p h ố v à sự k h u y ế n k h í c h của c á c sở T D T T , đ ế n n ă m 1980 đ ã
t h à n h l ậ p được m ộ t s ố c â u l ạ c b ộ t ậ p l u y ệ n .
N ă m 1984, m ộ t s ố g i ả i K a r a t e - do được t ổ c h ứ c . N ă m 1987 h ộ i t h ả o
K a r a t e - do đ ã t h ố n g n h ấ t sử d ụ n g l u ậ t t h i đ ấ u K a r a t e - do. T h á n g 7 n ă m
1988, G i ả i H u ế h ữ u n g h ị được t ổ chức v à đ ế n t h á n g 6 n ă m 1989 Sở T D T T
H à N ộ i v à L i ê n đ o à n K a r a t e - do H à N ộ i đ ã m ò i t h ầ y Y a r a m o r r a h u y ề n
đ a i h ệ lục đ ẳ n g s a n g h u ấ n l u y ệ n c h í n h t h ứ c . T h á n g 8 n ă m 1991, G i ả i vô
địch K a r a t e - do t o à n quốc l ầ n t h ứ n h ấ t được t ổ chức. T ừ n ă m 1995, Tổng
cục T D T T n a y l à u y b a n T D T T đ ã t ổ chức t h i đ ấ u v à t i ế n h à n h p h o n g cấp
( T ừ cấp Ì đ ế n k i ệ n t ư ớ n g ) cho c á c V Đ V K a r a t e - do t r o n g c á c g i ả i vô đích
c ũ n g n h ư g i ả i t r ẻ t o à n quốc.
N h ữ n g n ă m g ầ n đ â y K a r a t e - do V i ệ t N a m đ ã k h ô n g n g ừ n g p h á t
t r i ể n cả v ề s ố l ư ợ n g c ũ n g n h ư c h ấ t l ư ợ n g , đ i ề u n à y đ ã được k h ẳ n g đ ị n h
b ằ n g c á c t ấ m h u y c h ư ơ n g m à c á c t u y ề n t h ủ K a r a t e - do V i ệ t N a m đ ã
m a n g v ề t ừ c á c cuộc t r a n h t à i quốc t ế c ũ n g n h ư k h u vực.

III. VAI TRÒ, Ý NGHĨA, ĐẶC DIÊM PHÂN CÁP VÀ cơ SỎ KHOA
HỌC C Ủ A MÔN VÕ KARATE A.

DO

V A I T R Ò Ý N G H Ĩ A , ĐẶC D I Ê M P H Â N CẤP V Ậ N Đ Ộ N G V I Ê N VÀ
T R Ọ N G T À I T R O N G M O N V Õ K A R A T E - DO

1.

Vị trí, v a i t r ò c ủ a m ô n v õ K a r a t e - d o
T r o n g n h ữ n g n ă m g ầ n đ â y , m ô n v õ K a r a t e - do l u ô n được coi l à m ộ t

t r o n g s ố c á c m ô n t h ể t h a o m ũ i n h ọ n của n ư ố c n h à . V i ệ c t h i đ ấ u x u ấ t sắc
v à g i à n h được t h ứ h ạ n g cao c ủ a c á c t u y ề n t h ủ K a r a t e - do V i ệ t N a m t ạ i
c á c g i ả i t h i đ ấ u t r o n g k h u vực v à quốc t ế đ ã k h ẳ n g đ ị n h v ị t r í c ủ a m ô n
t h ể t h a o n à y v à t ạ o đ à cho sự p h á t t r i ể n m ạ n h m ẽ c ủ a p h o n g t r à o t ậ p
l u y ệ n , t h i đ ấ u K a r a t e — do t r o n g cả nước. Do m ụ c đ í c h h u ấ n l u y ệ n c h ủ
y ê u của m ô n v õ n à y l à n h ằ m g i ú p c á c m ô n s i n h đ ạ t t ớ i m ộ t t h à n h t í c h
t h i đ ấ u cao n h ấ t v à m ộ t sự p h á t t r i ể n t o à n d i ệ n v ề m ọ i m ặ t , m ô n v õ n à y

278


đ ã được đ ô n g đ ả o q u ầ n c h ú n g , đ ặ c b i ệ t l à t ầ n g lớp t h a n h , t h i ế u n i ê n t í c h
cực h ư ở n g ứ n g t h a m gia t ậ p l u y ệ n . Được sự q u a n t â m v à c h ỉ đ ạ o v à đ ầ u
t ư đ ú n g h ư ớ n g c ủ a Đ ả n g v à N h à Nước, m ô n v õ n à y đ ã k h ô n g n g ừ n g p h á t
t r i ề n m ạ n h m ẽ v à c h i ê m m ộ t vị t r í q u a n t r ọ n g t r o n g đ ò i sống s i n h h o ạ t
v ă n h ó a , t i n h t h ầ n c ủ a q u ầ n c h ú n g lao đ ộ n g .
2.

Ý nghĩa, t á c d ụ n g của q u á trình t ậ p l u y ệ n và thi đ ấ u Karate - do.
+

Đ ố i với t h ế h ệ trẻ, t h a n h t h i ế u niên, n h i đồng: t ậ p l u y ệ n và t h i
đ ấ u K a r a t e - do sẽ g i ú p n g ư ờ i t ậ p p h á t t r i ể n t o à n d i ệ n v ề m ọ i
m ặ t . T h ô n g qua q u á t r ì n h t ậ p l u y ệ n v à t h i đ ấ u m ộ t c á c h k h o a
học, hợp lí, c á c m ô n s i n h k h ô n g n h ữ n g c h ỉ t ă n g c ư ờ n g t h ể c h ấ t ,
p h á t t r i ể n t ố c h ấ t t h ể lực (sức n h a n h , sức m ạ n h , sức b ề n , sự k h é o
léo...), n â n g cao t r ì n h đ ộ c h u y ê n m ô n v à t h à n h t í c h t h i đ ấ u , m à
h ọ c ò n được r è n l u y ệ n t u d ư ỡ n g t i n h t h ầ n đ ể có được c á c n h â n
c á c h đ ạ o đức v à n h â n c á c h của con n g ư ờ i m ớ i x ã h ộ i c h ủ n g h ĩ a .

+

Đ ố i v ớ i n g ư ờ i cao t u ổ i : V i ệ c t ậ p l u y ệ n v à t h i đ ấ u c á c b à i q u y ề n
đặc t h ù c ủ a m ô n v õ n à y sẽ có t á c d ụ n g c ủ n g cố, t ă n g c ư ờ n g sức
khoe v à l à m c h ậ m q u á t r ì n h l ã o h ó a của c á c cơ q u a n chức n ă n g
t r o n g cơ t h ể . T h ô n g qua v i ệ c t ậ p l u y ệ n , n g ư ờ i t ậ p có t h ể p h ò n g
c h ố n g được m ộ t s ố c ă n b ệ n h t h ư ờ n g g ặ p ở l ứ a t u ổ i n à y n h ư suy
n h ư ợ c cơ t h ể , cao h u y ế t á p . . . H i ệ n n a y K a r a t e — do đ ã được đ ư a
vào các t r ạ i đ i ề u dưỡng và ở một số b ệ n h v i ệ n b à i t ậ p Karate do được coi n h ư l à m ộ t t r o n g n h ư n g p h ư ơ n g p h á p đ i ề u t r ị h i ệ u
q u ả đ ể h ồ i p h ụ c chức n ă n g cho n g ư ò i b ệ n h .

+

Đ ố i v ớ i n h ữ n g n g ư ờ i lao đ ộ n g t r í óc: V i ệ c t ậ p l u y ệ n K a r a t e - do
sau t h ờ i g i a n lao đ ộ n g c ă n g t h ẳ n g , m ệ t m ỏ i , sẽ g i ú p n g ư ờ i t ậ p t ừ
t r ạ n g t h á i m ệ t m ỏ i sang t r ạ n g t h á i h ư n g p h ấ n , t ạ o r a c ả m g i á c
t h o ả i m á i , d ễ c h ị u , l o ạ i b ỏ sự c ă n g t h ẳ n g của h ệ t h ầ n k i n h v à đ ư a
d ầ n cơ t h ể t r ở l ạ i t r ạ n g t h á i b ì n h t h ư ờ n g .

+

Đ ố i v ớ i n h ữ n g n g ư ờ i lao đ ộ n g c h â n tay: T ậ p l u y ệ n K a r a t e - do sẽ
g i ú p n g ư ờ i t ậ p n â n g cao sức khoe, t ă n g c ư ờ n g sức m ạ n h cỡ b ắ p ,
p h á t huy t í n h n ă n g động, s á n g tạo, l i n h hoạt v à n h a n h c h ó n g xử
lí c á c t ì n h h ư ố n g b ấ t ngờ n ả y s i n h t r o n g cuộc sống.

279


3.

Đ ặ c đ i ể m p h â n c ấ p v ậ n đ ộ n g v i ê n v à t r ọ n g tài t r o n g m ô n v õ Karate - do.

a. Đác

điểm

phân

cấp

VĐV

và trong

tài trong

môn

võ Karate

- do

T ấ t cả c á c m ô n s i n h K a r a t e - do đ ề u t r ả i qua m ộ t q u á t r ì n h l u y ệ n
t ậ p v à c á c k ì t h i đ ị n h k ì đ ể k h ẳ n g đ ị n h v à cấp bậc c ủ a m ì n h d ư ớ i sự đ á n h
giá t r ự c t i ế p của h ộ i đ ồ n g g i á m k h ả o t u y theo c ấ p đ ộ t h i . N g ư ờ i h u ấ n
l u y ệ n v i ê n h u ấ n l u y ệ n t r ự c t i ế p chỉ có q u y ề n p h o n g c ấ p c á c v õ s i n h của
m ì n h ở m ộ t m ứ c đ ộ n h ấ t đ ị n h , d ư ớ i cấp của h u ấ n l u y ệ n v i ê n m ộ t cấp.
T u y m ỗ i h ệ p h á i có m ộ t c h ư ơ n g t r ì n h v à h ệ t h ố n g đ ẳ n g cấp k h á c
n h a u n h ư n g n h ì n c h u n g c h ư ơ n g t r ì n h v à h ệ t h ố n g đ ẳ n g cấp t r o n g c á c h ệ
p h á i K a r a t e - do ở V i ệ t N a m t h ư ờ n g được p h â n c h i a n h ư

sau:

Đ ẳ n g cấp t r o n g K a r a t e - do v ừ a t h ể h i ệ n t r ì n h đ ộ k ĩ t h u ậ t v ừ a là
d a n h d ự của n g ư ờ i v õ s i n h , h u ấ n l u y ệ n v i ê n . m u ố n v ư ợ t cấp h o ặ c l ê n đai
võ s i n h p h ả i t r ả i qua m ộ t t h ờ i g i a n t ậ p l u y ệ n n h ấ t đ ị n h v à m ộ t k ì t h i cấp
đ a i ( t ừ cấp 10,9,8... đ ế n đ a i đ e n v à c á c cấp t i ế p theo của đ a i đ e n ) ( b ả n g 1).
ở c á c đ ị a p h ư ơ n g có p h o n g t r à o p h á t t r i ể n m ạ n h t h ì t h ô n g t h ư ờ n g ở
c á c cấp t h ấ p ( t ừ cấp 10 đ ế n cấp 4) h u ấ n l u y ệ n v i ê n sẽ t r ự c t i ế p p h o n g cấp
cho m ô n s i n h của m ì n h , c ò n ở c á c cấp cao h ớ n ( t ừ c ấ p 4 v à c á c cấp t i ế p
theo) t h ì k ì t h i sẽ do m ộ t h ộ i đ ồ n g g i á m k h ả o c ủ a c ủ a đ ị a p h ư ơ n g đó xét
d u y ệ t . N h ữ n g v õ s i n h v ư ợ t qua k ì t h i n à y p h ả i là n h ữ n g n g ư ờ i có đ ạ o đức
t ư c á c h t ố t v à t r ì n h đ ộ c h u y ê n m ô n cao (kĩ t h u ậ t c ă n b ả n , q u y ề n , song
đấu, công phá...).
B Ả N G 1: C H Ư Ơ N G T R Ì N H VÀ H Ệ T H Ố N G Đ A N G CẤP T H Ư Ờ N G Đ Ư Ợ C
SỬ D Ụ N G T R O N G CÁC H Ệ P H Á I K A R A T E - D O ở V I Ệ T N A M
Thời gian tập luyện (tối thiểu 18 giờ/tháng)

ĐAI

Cấp

Bắt đầu tập

Trắng

10

3 tháng tiếp

Trắng

9

3 tháng tiếp

Vàng

8

3 tháng tiếp

Xanh lam

7

3 tháng tiếp

Xanh lục

6

3 tháng tiếp

Xanh đen

5


3 tháng tiếp

Xanh đen

4

3 tháng tiếp

Nâu

3

3 tháng tiếp

Nâu

2

3 thảng tiếp

Nâu

1

6 tháng tiếp

Đen

1 đẳng

2 năm tiếp

Đen

2 đẳng

3 năm tiếp

Đen

3 đẳng

4 năm tiếp

Đen

4 đẳng

5 năm tiếp

Đen

5 đẳng

6 năm tiếp

Đen

6 đẳng

B ắ t đ ầ u t ừ n ă m 1995, T ổ n g cục T h ể dục T h ể t h a o (nay l à U y b a n
T D T T ) đ ã t ổ chức p h o n g c ấ p ( t ừ cấp ì đ ế n k i ệ n t ư ớ n g ) cho c á c V Đ V
K a r a t e - do t r o n g c á c g i ả i quốc gia ở cả 2 n ộ i d u n g k a t a v à k u m i t e .
Việc phân cấp cụ thể có thể biểu diễn bằng sơ đồ sau:

Cúp các CLB mạnh toàn quốc

Trẻ
>

Phong cấp 1
cho các VĐV
đạt Huy
chương Vàng
(cá nhản,
đồng đội) ở
cả 2 nội dung
kata và kunite

Phong
kiện tướng

cho các
VĐV đạt
Huy
chuông
Vàng, Bạc
(cá nhàn,
đổng đội)

Phong cấp
1 cho các
VĐVđạt
Huy
chương
Đổng (cá
nhân,
đồng đội)

Phong
kiện tướng
cho các
VĐV đạt
Huy
chương
Vàng, Bạc
(cá nhàn,
đồng đội)

Phong cấp
1 cho các
VĐV đạt

Huy
chương
Đồng (cá
nhân,
đồng đội)

Phong kiện
tướng cho các
VĐV đạt Huy
chương Vàng
ồ các nội
dung thi đấu
lứa tuổi 18 trở
lên

Phong cấp 1
cho các VĐV
đạt Huy
chương Bạc
Đổng cho các
nội dung thi
đấu lứa tuổi từ
18 trở lên

281


b. Đặc

điểm

phân

cấp

trong

tài

trong

môn

võ karate

- do

V i ệ c p h â n c ấ p t r ọ n g t à i t r o n g m ô n v õ k a r a t e — do có t h ể được b i ể u
d i ễ n b ằ n g sơ đ ồ sau:

HỘI ĐỐNG TRỌNG TÀI QUỐC TẾ

Trọng tài phụ châu Á

Trong tài chính châu Á

ệế Hi Trong tài chính quốc gia

9

Trọng tải chính tỉnh, thành

B.

Trọng tài phụ quốc gia
IU ế wầ mÊÊầmmmầ

Trọng tài phụ tỉnh, thành

C ơ SỞ K H O A H Ọ C C Ủ A M Ô N v õ K A R A T E - D O
N h ư c h ú n g t a đ ã b i ế t , k a r a t e - do l à m ộ t t r o n g n h ữ n g m ô n v õ h i ệ n

đ ạ i . Sở d ĩ có sự đ á n h g i á n à y l à b ở i v ì k a r a t e - do đ ã được x â y d ự n g dựa
t r ê n cơ sở n g h i ê n c ứ u c ủ a n h i ề u m ô n k h o a học t ổ n g h ợ p k h á c n h a u đ ể trở
t h à n h m ô n K A K A T E h i ệ n đ ạ i n h ư n g à y nay.

282


1.

S i n h lí h ọ c v à m ô n v õ karate - d o
S i n h lí học v à m ô n v õ k a r a t e - do có m ố i q u a n h ệ c h ặ t c h ẽ v ớ i n h a u ,

cho n ê n m u ố n có được h i ệ u q u ả t ậ p l u y ệ n v à t h à n h t í c h t ố t n h ấ t t r o n g
t h i đ ấ u t h ì V Đ V n h ấ t t h i ế t p h ả i có n h ữ n g k i ế n t h ứ c cơ b ả n v ề s i n h lí học
t h ể t h a o n ó i c h u n g c ũ n g n h ư h i ể u r õ được cơ c h ế h o ạ t đ ộ n g v à n h ữ n g t á c
đ ộ n g t r ự c t i ế p của n ó t ớ i m ô n t h ể t h a o c h u y ê n s â u c ủ a m ì n h .
a.

Hê tim

mách

H ệ t i m m ạ c h g ồ m có t i m , m á u v à c á c m ạ c h m á u , n h ữ n g t ổ chức m à
chức n ă n g h o ạ t đ ộ n g c ủ a n ó l u ô n c h ị u sự t á c đ ộ n g c ủ a c á c h o ạ t đ ộ n g v ớ i
cường đ ộ cao. T h ô n g t h ư ờ n g t ầ n s ố m ạ c h đ ậ p của n g ư ơ i b ì n h t h ư ờ n g là
k h o ả n g 70 l ầ n / p h ú t , n h ư n g n ế u t ậ p l u y ệ n t h ư ớ n g x u y ê n t h ì t ầ n s ố n à y
có t h ể x u ố n g m ộ t c á c h đ á n g k ể v à c h í n h v ì v ậ y đ â y c ũ n g l à m ộ t t r o n g c á c
chỉ số cơ b ả n đ ê đ á n h g i á t r ạ n g t h á i sức khoe v à k h ả n ă n g h o ạ t đ ộ n g của
V Đ V . Đ ể d u y t r ì m ộ t cuộc sống b ì n h t h ư ờ n g con n g ư ờ i đ ã c ầ n p h ả i có m ộ t
q u ả t i m khoe m ạ n h đ ể có t h ể v ậ n c h u y ể n m á u t ớ i c á c cơ q u a n t h ô n g qua
h o ạ t đ ộ n g co b ó p . ở V Đ V k h i t ậ p l u y ệ n v ớ i c ư ờ n g đ ộ cao t h ì t i m l ạ i c ầ n
p h ả i co b ó p n h a n h , m ạ n h h ơ n đ ể k ị p t h ò i t r a o đ ổ i k h í v à c á c c h ấ t d i n h
d ư ỡ n g c ầ n t h i ế t t ớ i c á c t ế b à o . N h ư v ậ y v i ệ c l u y ệ n t ậ p v ớ i c ư ờ n g đ ộ cao
sẽ l à m gia t ă n g t ạ m t h ò i á p lực của m á u , t ă n g c ư ờ n g k h ả n ă n g h o ạ t đ ộ n g
của c á c t ổ chức v à cơ q u a n ở b ê n t r o n g v à b ê n n g o à i cơ t h ể v à đ i ề u n à y
sẽ g i ú p cho cơ t h ể t ă n g c ư ờ n g chức n ă n g h o ạ t đ ộ n g c ủ a h ệ t i m m ạ c h v à
c ủ n g c ố h ệ t h ố n g cơ t i m . B ê n c ạ n h đ ó v i ệ c t ă n g á p lực m á u c ũ n g sẽ l à m
cho c á c m ạ c h m á u g i ã n r a v à v ì v ậ y k h ả n ă n g t r a o đ ổ i k h í v à c á c c h ấ t
d i n h d ư ỡ n g đ ố i v ớ i c á c cơ q u a n v à h ệ cơ q u a n c ũ n g sẽ t ă n g l ê n . T u y n h i ê n
t r o n g q u á t r ì n h t ậ p l u y ệ n v ớ i c ư ờ n g độ cao,cơ t h ể c ũ n g s ả n s i n h r a c á c
s ả n p h ẩ m có h ạ i n h ư acid lactic, acid cacbonic... N h ư n g n ế u q u á t r ì n h
n à y được t i ế n h à n h đ ề u đ ặ n t h ư ờ n g x u y ê n , k h o a học t h ì c á c y ế u t ố n à y
sẽ k h ô n g ảnh h ư ở n g đ ế n sức khoe của V Đ V v ì n ó sẽ được b à i t i ế t h ế t r a
n g o à i t r o n g t h ờ i g i a n n g h ỉ n g ơ i hợp lí v à đ i ề u n à y sẽ g i ú p cơ t h ể t ă n g
c ư ờ n g chức n ă n g h o ạ t đ ộ n g của t ấ t cả c á c cơ q u a n .
b.

Hệ hô.

hấp

N ó i đ ế n h ệ h ô h ấ p , c ầ n p h ả i đ ề cập đ ế n c á c y ế u t ố cơ b ả n n h ư : n h ị p
t h ở , k h ả n ă n g t r a o đ ổ i k h í của p h ô i v à của c á c cơ q u a n t r o n g cơ t h ê .

283


H o ạ t đ ộ n g h ô h ấ p sẽ c u n g cấp oxy cho t ấ t cả c á c cơ q u a n t r o n g cơ t h ể .
Trong đ i ề u k i ệ n b ì n h thường, t ầ n số hô hấp v à o k h o ả n g

16 đ ế n 18

l ầ n / p h ú t v à d u n g t í c h m ỗ i l ầ n v à o k h o ả n g 50 m i t ứ c l à k h o ả n g
l í t / p h ú t . Q u á t r ì n h t ậ p l u y ệ n t á c đ ộ n g đ ế n cơ t h ể sẽ có ảnh

8-9

h ư ở n g theo

h a i x u h ư ớ n g : h o ặ c l à l à m g i ả m n h u c ầ u h ấ p t h ụ oxy c ủ a cơ t h ể (trong
c á c h o ạ t đ ộ n g v ớ i c ư ờ n g đ ộ cao), h o ặ c l à gia t ă n g y ê u c ầ u h ấ p t h ụ oxy
( t r o n g c á c h o ạ t đ ộ n g v ớ i c ư ờ n g đ ộ t h ấ p ) . A n h h ư ở n g t á c đ ộ n g cả q u á
t r ì n h t ậ p l u y ệ n k a r a t e - do đ ố i v ớ i c á c cơ q u a n h ô h ấ p có t h ể được tóm
tắt như

sau:

Đ ố i v ớ i n h ị p thở: T ậ p l u y ệ n k a r a t e - do sẽ l à m t ă n g lượng t r a o đ ổ i khí

t r o n g m ỗ i n h ị p t h ở v à t ă n g t ầ n s ố h ô h ấ p đ ể đ á p ứ n g n h u c ầ u oxy của cơ thể.
Đ ố i v ớ i k h ả n ă n g t r a o đ ổ i k h í ở p h ổ i : Q u á t r ì n h t ậ p l u y ệ n sẽ l à m gia
t ă n g t ỉ l ệ h ấ p t h ụ oxy.
Đ ố i v ớ i h o ạ t đ ộ n g t r a o đ ổ i k h í c ủ a c á c cơ q u a n : V i ệ c t ậ p l u y ệ n sẽ tạo
r a n h ữ n g t á c n h â n k í c h t h í c h đ ể t ă n g c ư ờ n g h o ạ t đ ộ n g t r a o đ ổ i k h í giữa
c á c cơ q u a n .
c.

Hê thần

kinh

N ã o : là cơ q u a n t r u n g ư ơ n g của h ệ t h ầ n k i n h , l à n ơ i đ i ề u k h i ể n hoạt
đ ộ n g của t o à n b ộ cơ t h ể t h ô n g qua q u á t r ì n h t i ế p n h ậ n , t ổ n g hợp, s à n g
lọc v à t r ả l ờ i c á c k í c h t h í c h . H o ạ t đ ộ n g k a r a t e — do v ớ i n h i ề u t á c động
p h o n g p h ú , p h ứ c t ạ p sẽ t ă n g c ư ờ n g đ ộ l i n h h o ạ t c ủ a cơ t h ể v à k h ả n ă n g
hoạt động của n ã o .
B á n c ầ u t i ể u n ã o có chức n ă n g h o ạ t đ ộ n g c h ủ y ế u l à đ i ề u k h i ể n hoạt
đ ộ n g của c á c n h ó m cơ v à t i ế p n h ậ n c á c k í c h t h í c h được t r u y ề n t ớ i t ừ các
cơ q u a n c ả m g i á c . B á n c ầ u t i ể u n ã o sẽ đ i ề u k h i ể n sự p h ố i hợp g i ữ a c h â n
v à tay, g i ữ a t ấ n c ô n g v à p h ò n g t h ủ , g i ữ a b i ê n đ ộ v à c ư ờ n g đ ộ t h ự c h i ệ n
động tác.
N ã o sau đ i ề u k h i ể n sự h o ạ t đ ộ n g của t i m , c ủ a c á c cơ q u a n h ô h ấ p v à
các các p h ả n xạ.
d.

Mối

quan

hệ giữa

karate

- do và các

tố

chất

Theo đ á n h g i á b ê n n g o à i t h ì sức m ạ n h t h ể c h ấ t được t h ể h i ệ n t h ô n g

284


la sự p h á t t r i ể n c ủ a h ệ t h ố n g cơ b ắ p n h ư n g n ế u t i ế n h à n h n g h i ê n c ứ u ,
i " • "I t í c h s â u h ơ n t h ì có t h ể t h ấ y r ằ n g sức m ạ n h t h ê c h ấ t được t ạ o r a b ở i
r ấ t n h i ề u c á c t ố c h ấ t k h á c n h a u . T u y h i ệ n nay c á c n h à k h o a học đ ã t ì m
r a được r ấ t n h i ề u c á c t ố c h ấ t k h á c n h a u t r o n g cơ t h ể con n g ư ờ i , n h ư n g
t r o n g q u á t r ì n h h u ấ n l u y ệ n v à t h i đ ấ u k a r a t e - do n g ư ờ i t a c h ủ y ế u chỉ
đ ề cập đ ế n t ố c h ấ t cơ b ả n l à : sức n h a n h , sức m ạ n h , sức b ề n , v à k h ả n ă n g
phối hợp v ậ n động.

2. Karate - do và các môn thể thao động lực
C ũ n g n h ư ở c á c m ô n t h ể t h a o đ ộ n g lực k h á c , đ ể t h u được h i ệ u q u ả
cao t h ì V Đ V k a r a t e — do c ầ n p h ả i n ắ m được n h ữ n g k i ế n t h ứ c cờ b ả n v ê
n g u y ê n lí h o ạ t đ ộ n g đ ộ n g l ự c t r o n g m ô n c h u y ê n s â u cua m ì n h . V Đ V c ầ n
p h ả i l u ô n g h i n h ớ r ằ n g k a r a t e - do l à m ô n t h ể t h a o c h ị u ảnh h ư ở n g r ấ t
l ớ n của c á c h o ạ t đ ộ n g đ ộ n g lực v à v ì v ậ y c á c đ ò n đ á n h v à k ĩ t h u ậ t t h ự c
h i ệ n sẽ c h ỉ t h u đ ư ợ c h i ệ u q u ả cao n h ấ t k h i n ó được t h ự c h i ệ n m ộ t c á c h

c h í n h x á c v ớ i sự l ợ i d ụ n g t ố i đ a c ủ a ư u t h ế v ề đ ộ n g lực học. M ộ t t r o n g
n h ữ n g đ i ể m k h ô n g t h ể k h ô n g nhắc đ ế n trong m ố i quan h ệ n à y là cũng
g i ố n g n h ư ở c á c m ô n t h ể t h a o đ ộ n g lực k h á c , k a r a t e - do c ũ n g c h ú t r ọ n g
tới các y ế u t ố n h ư : t h ò i gian p h ả n xạ, t h ò i gian p h ả n ứng, h o ạ t động t h ể
c h ấ t , lực t á c d ụ n g v à ứ n g d ụ n g h o ạ t đ ộ n g đ ộ n g lực c ũ n g n h ư c á c đ ị n h
l u ậ t c ủ a N i u - t ơ n v à o q u á t r ì n h t ậ p l u y ệ n đ ể n â n g cao t h à n h t í c h t h i
đấu.
T r o n g h u ấ n l u y ệ n v à t h i đ ấ u k a r a t e - do, t h ờ i g i a n p h ả n ứ n g l à t h ò i
g i a n được t í n h t ừ l ú c t i ế p n h ậ n c á c k í c h t h í c h đ ế n k h i t r ả lòi c á c k í c h
t h í c h của h ệ t h ầ n k i n h . Đ â y là m ộ t trong n h ữ n g y ế u t ố q u y ế t đ ị n h t h à n h
t í c h t h i đ ấ u c ủ a V Đ V v ì v ậ y c á c h u ấ n l u y ệ n v i ê n v à V Đ V k a r a t e - do p h ả i
đặc b i ệ t c h ú t r ọ n g đ ế n v i ệ c r è n l u y ệ n c á c y ế u t ố n à y .
H o ạ t đ ộ n g t h ể c h ấ t t r o n g m ô n v õ k a r a t e - do c ũ n g được d i ễ n r a m ộ t
c á c h h ế t sức p h o n g p h ú v à đ a d ạ n g . T r o n g q u á t r ì n h t ậ p l u y ệ n , V Đ V sẽ
t h ự c h i ệ n r ấ t n h i ề u b à i t ậ p k h á c n h a u đ ể t ă n g k h ả n ă n g l i n h h o ạ t của
t o à n t h â n v à v ì v ậ y t ấ t cả c á c cơ q u a n v à h ệ cơ q u a n t r o n g cơ t h ể đ ề u sẽ
được t h a m gia h o ạ t đ ộ n g m ộ t c á c h k h o a học v à hợp lí.

285


3.

T â m lí h ọ c v à m ô n v õ K a r a t e - d o
T r o n g t ấ t cả c á c m ô n t h ể t h a o b ê n c ạ n h v i ệ c r è n l u y ệ n k ĩ c h i ế n t h u ậ t

v à t h ể lực, r è n l u y ệ n t â m lí bao giò c ũ n g p h ả i g i ữ m ộ t v ị t r í q u a n t r ọ n g
v à là n ộ i d u n g r è n l u y ệ n t h i ế t y ế u , k h ô n g t h ể t h i ế u t r o n g q u á t r ì n h h u ấ n
l u y ệ n đ ể t ạ o r a m ộ t b ả n l ĩ n h v à t r ạ n g t h á i t h i đ ấ u t ố t . V i ệ c c h u ẩ n bị v ề
t â m lí bao g ồ m n h ữ n g n ộ i d u n g cơ b ả n n h ư : t r ạ n g t h á i t â m lí t r o n g sinh

h o ạ t h à n g n g à y , t r o n g t ậ p l u y ệ n v à đ ặ c b i ệ t l à t r ạ n g t h á i t â m lí trước,
t r o n g v à sau k h i đ ấ u .

286


C H Ư Ơ N G

li

K ĩ

I.

T

H

U

CÁC T ư TH Ế TÂN c ơ

Ậ

T

C

ơ

B

Ả

N

BẢN

Đ ứ n g t ấ n l à k h ô n g c h ạ m b ấ t cứ m ộ t b ộ p h ậ n n à o c ủ a cơ t h ể n g o à i
m ộ t hoặc h a i b à n c h â n x u ố n g m ặ t đ ấ t v à sử d ụ n g p h ầ n t h â n d ư ớ i đ ể t h ự c
h i ệ n c á c bước d i c h u y ể n n h ằ m t ạ o r a c á c t h ế đ ứ n g cơ b ả n , có l ợ i cho v i ệ c
t r i ể n k h a i v à thực h i ệ n kĩ t h u ậ t Karate-do. K h i đ ứ n g t ấ n , ngoại t r ừ p h ầ n
t h â n n g ư ờ i p h ả i g i ữ t h ẳ n g v à v u ô n g góc v ớ i m ặ t đ ấ t , c ò n c á c b ộ p h ậ n
k h á c của t h â n t r ê n (bao g ồ m cả h a i tay) t h ì có t h ể t h ự c h i ệ n c á c c h u y ể n
đ ộ n g t ự do. K ĩ t h u ậ t t ấ n sẽ q u y ế t đ ị n h sự d i c h u y ể n c ủ a t r ọ n g t â m cơ t h ể
v à đ i ể m đ ặ t c ủ a t r ọ n g t â m t r ê n m ặ t đ ấ t , đ ồ n g t h ò i n ó c ũ n g được chia r a
l à m n h i ề u l o ạ i t u y t h u ộ c v à o v ị t r í , sự d i c h u y ể n của h a i c h â n ( c h â n t r ư ớ c
c h â n sau, h a i c h â n song song, k h o ả n g c á c h r ộ n g hẹp...) v à t ư t h ê đ ầ u g ố i
(gập, d u ỗ i t h ẳ n g . . . ) . T r ê n t h ự c t ế , k ĩ t h u ậ t t ấ n t h ư ờ n g được t h ự c h i ệ n
theo y ê u c ầ u c ủ a h o à n c ả n h . V í d ụ , k h i p h ò n g t h ủ , y ê u c ầ u p h ả i t h ự c
h i ệ n các tư t h ế v ữ n g v à n g , còn k h i t ấ n công, l ạ i p h ả i thực h i ệ n n h ữ n g tư
t h ế đ ứ n g l i n h h o ạ t , d ễ d i c h u y ể n , d ễ t ạ o đ à v à t h u ậ n l ợ i cho v i ệ c t h ự c
h i ệ n các kĩ t h u ậ t t ấ n công...
N ế u hai b à n c h â n đ ặ t gần nhau và hai đ ầ u gối d u ỗ i t h ẳ n g (trọng t â m
cơ t h ể cao) t h ì t ư t h ế sẽ k h ô n g v ữ n g v à n g v à đ ộ ổ n đ ị n h k h ô n g cao. Ngược
l ạ i n ế u h a i b à n c h â n đ ặ t c á c h xa n h a u v ớ i h a i đ ầ u g ố i h ơ i g ậ p t h ì sẽ t ạ o
r a được m ộ t t ư t h ế đ ứ n g v ữ n g chắc n h ư n g l ạ i k h ó d i c h u y ể n , k h ó t h a y
đ ổ i t ư t h ế ( t h a y đ ổ i t r ọ n g t â m cơ t h ể ) v à k h ó t ạ o đ à cho v i ệ c t h ự c h i ệ n
đ ộ n g t á c t i ế p theo...
N h ư v ậ y có t h ể t h ấ y r ằ n g v i ệ c d u y t r ì t h ă n g b ằ n g c ủ a cơ t h ể p h ụ

t h u ộ c r ấ t n h i ề u v à o k h o ả n g c á c h đ ứ n g g i ữ a h a i c h â n . Do m ỗ i n g ư ờ i có
m ộ t c ấ u t r ú c cơ t h ể k h á c n h a u cho n ê n k h ô n g t h ể đ ư a r a k h o ả n g c á c h
c h u n g , c ố đ ị n h đ ể á p d ụ n g cho m ọ i n g ư ờ i . T u y n h i ê n , t r ê n t h ự c t ế k h i
đ ứ n g t ấ n c h â n t r ư ớ c c h â n sau t h ì t h ô n g t h ư ờ n g k h o ả n g c á c h g i ữ a

hai

287


c h â n v ẫ n được x á c đ ị n h b ằ n g đ ộ d à i c á c bước t r ư ợ t , l ư ớ t , bước b ì n h
t h ư ờ n g hoặc bước d à i . . . c ủ a c h í n h b ả n t h â n n g ư ờ i t h ự c h i ệ n , c ò n k h i đ ứ n g
t ấ n v ớ i h a i c h â n song song ( t h ẳ n g h à n g ) t h ì k h o ả n g c á c h l ạ i được t í n h
b ằ n g đ ộ d à i của b à n c h â n hoặc đ ộ r ộ n g của v a i . . . N g o à i n h ữ n g v ấ n đề
t r ê n t h ì góc đ ộ g i ữ a h a i c h â n c ũ n g l à v ấ n đ ề c ầ n đ ặ c b i ệ t c h ú ý k h i tập
l u y ệ n . V ậ n đ ộ n g v i ê n l u ô n p h ả i g h i n h ớ r ằ n g v i ệ c x á c đ ị n h góc đ ộ giữa
h a i b à n c h â n n h ấ t t h i ế t p h ả i được t h ự c h i ệ n d ự a t r ê n đ ư ờ n g t r ụ c dọc của
cớ t h ể . T ư t h ế t h â n n g ư ờ i có l i ê n q u a n c h ặ t c h ẽ t ớ i t r ọ n g t â m của cơ t h ể
vì t h ê ỏ t ấ t cả c á c t ư t h ế t ấ n , t h â n n g ư ờ i đ ề u p h ả i t h ẳ n g .

1.

HeisOKU-DACHI

- tấn

nghiêm

k h é p c h â n ( H ì n h 1 a,b)
Tư thế: đứng

mặt

thẳng

tự

nhiên,

n h ì n t h ă n g vê trước, hai

bàn

c h â n kéo s á t g ầ n nhau, (cạnh trong
của h a i b à n c h â n é p s á t v à o n h a u
theo s u ố t c h i ề u d à i ) , h a i đ ầ u g ố i d u ỗ i
thẳng hai bên.

2. Musubi - DACHI - Tấn nghiêm
m ở c h â n ( h ì n h 2 a,b).
Tư

thế:

thân

người

như

tấn

H e i s o k u - D A C H I , l ấ y ức b à n c h â n
l à m đ i ể m t ự a đ ồ n g t h ò i xoay h a i m ũ i
b à n c h â n r a n g o à i m ộ t góc 30 đ ộ theo
h ì n h chữ V.
Hình 2a,b

3.

H E I K Ọ - D Á C HI - T ấ n s o n g s o n g ( H ì n h 3: a,b)
Tư thế: G i ữ t h ẳ n g đứng t h â n người, hai c h â n rộng b ằ n g vai, cạnh

h a i b à n c h â n song song v ớ i n h a u , m ũ i b à n c h â n h ư ớ n g t h ẳ n g v ề trước,

288


h a i đ ầ u g ố i d u ỗ i t h ẳ n g , t r ọ n g lượng
cơ t h ê d ồ n đ ề u l ê n h a i c h â n .
Đ â y là m ộ t k ĩ t h u ậ t t ấ n cơ b ả n
t h ư ờ n g được sử d ụ n g trước v à

sau

k h i k é t t h ú c b à i t ậ p hoặc t r o n g t ư t h ế
đứng sẵn sàng.

Hình 3 a, b
4.

H A C H U I - D Á C HI - T ấ n c h u ẩ n bị (Hình 4: a,b)
Tư thế: T h â n người đứng thẳng

t ự n h i ê n , m ắ t n h ì n v ề trước, h a i c h â n
đứng rộng bằng vai, m ũ i b à n chân
mở r a n g o à i m ộ t góc 4 5 đ ộ , c ạ n h t r o n g
của h a i b à n c h â n h ơ i n h ấ c n ê n k h ỏ i
m ặ t đ ấ t , h a i c á n h tay hơi gập, h a i
b à n tay n ắ m l ạ i đ ặ t trước bụng dưới,
hai đ ẩ u g ố i d u ỗ i t h ẳ n g , t r ọ n g lượng
cơ t h ể d ồ n đ ê u h a i c h â n .

5.

K I B A D A C H I - T ấ n n g a n g hay kị m ã t ấ n (Hình 5: a,b)
T ư t h ế : M ắ t n h ì n t h ẳ n g v ề trước,

hai c h â n đ ứ n g r ộ n g b ằ n g h a i v a i , h a i

•';-"»•
••ệmểtSÊSầ, * MẾ

c ạ n h n g o à i b à n c h â n song song v ớ i
nhau, m ũ i b à n c h â n h ư ố n g t h ẳ n g về
trước, h a i đ ầ u g ố i k h u ỵ u v à hơi m ỏ
sang h a i b ê n , l ư u ý đ ầ u g ố i p h ả i gập

mì m

Ma wm

ẨịỉE. ì

sao cho d ễ d à n g đ ứ n g n ê n n g ồ i x u ố n g
và cẳng; c h â n p h ả i g i ữ t h ẳ n g đ ứ n g ,
v u ô n g góc vói m ặ t đ ấ t

Hình 5 a, b

K h i đ ứ n g t h ế t ấ n n à y n ế u k h o ả n g c á c h giữa h a i c h â n k h ô n g đ ủ r ộ n g
t h ì t r ọ n g t â m cơ t h ể đ ẩ y l ê n cao v à k h ó g i ữ t h ă n g b ằ n g cơ t h ể . Ngược l ạ i
n ế u h a i c h â n d a n g r ộ n g q u á t h ì h ệ t h ố n g cơ b ắ p k h ô n g được c ă n g hợp lí,

19-GTVThuật

289


n h ư v ậ y t ư t h ế k é m v ữ n g chắc đ ồ n g t h ờ i v i ệ c t r i ể n k h a i c á c đ ộ n g t á c t i ế p
theo g ặ p n h i ề u k h ó k h ă n . V ì v ậ y , k h i đ ứ n g ở t ư t h ế t ấ n n à y , p h ả i thực
h i ệ n theo đ ú n g c á c c h ỉ d ẫ n đ ã n ê u t r ê n . Đ â y l à m ộ t t ư t h ế đ ứ n g r ấ t v ữ n g
v à n g v à ổ n đ ị n h , cho n ê n n ó t h ư ờ n g được sử d ụ n g cả ở t r o n g p h ò n g t h ủ
l ẫ n t ấ n công.
6.

N E K O - A S H I D Á C H ! ( H ì n h 6: a,b)
Tư thế: T h â n người đứng thẳng

hướng v ề trước. H a i b à n c h â n k h é p
s á t nhau n h ư l ậ p t ấ n (Heisoku

-

Dachi). Bước c h â n t r á i l ê n t r ư ớ c m ộ t
bước, b ằ n g k h o ả n g h a i v a i , n h ấ c g ó t
n ê n đ ể t ì ức b à n c h â n v à n ă m đ ầ u
n g ó n x u ố n g đ ấ t , h ơ i k h u ỵ u g ố i đ ê có
t h ể xoay c h â n v à o t r o n g . Xoay m ũ i
b à n c h â n sau r a n g o à i m ộ t góc 45 đ ộ ,

Hình 6 a, b

hai đ ầ u gối hơi gập l ạ i n h ư t ấ n ngang
( K I B A - D A C H I ) đ ể h ạ t r ọ n g t â m cơ t h ể d ồ n 90% t r ọ n g l ư ợ n g cơ t h ể lên
c h â n sau, 10% l ê n c h â n t r ư ớ c . C h ú ý k h i t h ự c h i ệ n l ư n g p h ả i g i ữ t h ẳ n g
đ ứ n g , ngực p h ả i h ư ớ n g t h ẳ n g v ề t r ư ớ c .
T ấ n n à y t h ư ờ n g được sử d ụ n g đ ể t h ự c h i ệ n c á c k ĩ t h u ậ t p h ò n g t h ủ ,
c á c đ ò n đ á p h ả n c ô n g b ằ n g c h â n t r ư ớ c , xoay n g ư ờ i p h ả n c ô n g h o ặ c chặn
đỡ c á c đ ò n t ấ n c ô n g c ủ a đ ố i p h ư ơ n g b ằ n g c h â n t r ư ớ c v à p h ả n c ô n g l ạ i các
đ ò n tay.

7.

Z E N K U T S U D Á C HI - T ấ n t r ư ớ c
( H ì n h 7: a,b)
Tư thế: H a i c h â n đứng trong tư

t h ê t ấ n song song ( H e i k o - D A C H I )
bước c h â n t r á i l ê n t r ư ố c m ộ t bước,
bằng khoảng hai vai, huống
người về

thẳng

trước. M ũ i b à n c h â n t r á i
0
V
ì
hướng t h ă n g vê trước, c ă n g c h â n tạo
290


v ớ i m ậ t đ ấ t m ộ t góc t ừ 800 - 900, c h â n d u ỗ i t h ẳ n g g ố i , b à n c h â n h ơ i xoay
ra n g o à i , k h ô n g q u á 300. T r ọ n g l ư ợ n g cơ t h ể d ồ n l ê n c h â n t r ư ớ c k h o ả n g
60 - 65%

l ê n c h â n sau 35 - 40%, g i ữ t h ẳ n g t h â n t r ê n , h a i v a i c ù n g n ằ m

t r ê n m ộ t đ ư ờ n g t h ẳ n g , ngực h ư ớ n g t h ẳ n g v ề t r ư ớ c . Do t ấ n n à y có t r ọ n g
t â m d ồ n v ề t r ư ớ c r ấ t v ữ n g chắc n ê n t h u ậ n l ợ i cho đỡ, g ạ t đ ò n t ấ n c ô n g
p h í a t r ư ớ c của đ ố i p h ư ơ n g .

8.

K O K U T S U D Á C HI - T ả n s a u ( H ì n h 8 a,b)
Tư thế: T ừ tư t h ế tấn nghiêm, lấy

g ó t c h â n p h ả i l à m đ i ể m t ự a xoay m ũ i
b à n c h â n r a n g o à i r ồ i bước c h â n t r á i
v ề t r ư ớ c m ộ t bước, h a i g ó t c h â n t ạ o
t h à n h góc b ằ n g 900 v à g ậ p h a i g ố i đ ể

hạ thấp t h â n người, c ẳ n g chân phải
t ạ o v ớ i m ặ t đ ấ t m ộ t góc b ằ n g k h o ả n g
100-1100 v à

dồn

t ừ 65-70%

trọng

l ư ợ n g cơ t h ể l ê n c h â n sau. K h i t h ự c
hiện

cần

g i ữ cho

lưng

thật

Hình Bà, b

ngay

t h ẳ n g v à ngực p h ả i h u ố n g v ề trước.
Do t r ọ n g l ư ợ n g cơ t h ể d ồ n c h ủ y ế u l ê n c h â n sau n ê n k ĩ t h u ậ t t ấ n n à y
t ạ o đ i ề u k i ệ n r ấ t t h u ậ n l ợ i cho

d i c h u y ể n v ề sau, vì v ậ y t h ư ờ n g được sử

d ụ n g đ ể t h ự c h i ệ n c á c k ĩ t h u ậ t p h ò n g t h ủ hoặc t r á n h n é c á c đ ò n b ằ n g
c h â n trước của đ ố i p h ư ơ n g .
K h i c h â n p h ả i đ ứ n g sau, t ấ n n à y g ọ i l à t ấ n sau p h ả i , c ò n k h i c h â n
t r á i đ ứ n g sau g ọ i l à t ấ n sau t r á i .

9.

FUDO DACHI - T ấ n c ô n g

ngắn

( H ì n h 9 a,b)
Thư

thế:

Thực

hiên

như

tấn

K I B A - D A C H I n h ư n g k h á c là 2 b à n
c h â n c ù n g đ ề u q u a y sang p h ả i hoặc
t r á i m ộ t góc b ằ n g 450 ( t r ụ t r á i hoặc

Hình 9 a, b

291


t r ụ p h ả i ) v à d ồ n 40% t r ọ n g l ư ợ n g cơ t h ể l ê n c h â n sau, c ò n 60% l ê n c h â n
trước ( c h â n t r ụ ) .

10. T S U R U A S H I D Á C HI - H ạ c t ấ n (Hì h 10 a,b)
Tư thế: K h u ỵ u gối c h â n p h ả i n h ư
t ấ n ngang, sau đ ó n h ấ c c h â n t r á i l ê n
cạnh trong b à n c h â n trái phải n â n g
cao v à h ư ớ n g t h ă n g v ê t r ư ớ c .
H ạ c t ấ n c h ủ y ế u được sử d ụ n g đ ể
t ă n g cường k h ả n ă n g giữ t h ă n g bằng
cỡ t h ể , g â y k h ó k h ă n cho q u a n s á t ,
p h á n đ o á n của đ ố i p h ư ơ n g . T ư

thế

n à y có t h ể d ễ d à n g t h ự c h i ệ n c á c đ ò n
đ á b ấ t ngờ t ấ n c ô n g đ ố i p h ư ơ n g .

Hình 10 a, b

11. R E N O J I D Á C HI - T ấ n c h ữ L (Hình 11 a,b)
Tư thế: Trước h ế t tương tự n h ư
t ấ n Heisoku-Dachi, l ấ y gót c h â n t r á i
l à m đ i ể m t ự a t ừ t ừ xoay m ũ i b à n
c h â n t r á i r a n g o à i m ộ t góc 90 đ ộ .
Bước

chân

phải

lên

trước

huống

t h ẳ n g v ề trước, 70% t r ọ n g l ư ợ n g cơ
t h ể d ồ n v à o c h â n sau

v à 30%

lên

c h â n trước.
T ấ n n à y t h ư ờ n g sử d ụ n g đ ể t h ự c
hiện đòn đ á n h b ú a bằng cạnh ngoài
n ắ m đ ấ m h o ặ c đ á n h n g ư ợ c v ề sau t ừ
trong ra n g o à i b ằ n g l ư n g n ắ m đ ấ m .

292


li.

P H Ư Ơ N G P H Á P DI CH UYẾN

1.

P h ư ơ n g p h á p di c h u y ể n t ấ n Z E N K U T S U - D A C H I

a.

Di chuyên

từng

(Hình

a,b)

12

nửa

bước

mót.

........................ 1
s ỉa 'WH li 1111

Thực h i ệ n các bước di c h u y ể n tiên
vê trước n h ư n g g i ữ n g u y ê n t ư t h ê t ấ n .
Cách thực hiện:
T ừ t ư t h ế ban

đầu chân trái ở

trước đ ặ t t ạ i đ i ế m A , c h â n p h ả i sau
đ ặ t t ạ i đ i ể m B, Bước c h â n p h ả i l ê n

m
0,

. • ....
§1
p
tó
ị ^ i l
l ì s ă l l l l l l l B1Ì1ÉL
li ị : :
*

A

. — .

f f p

trước n ử a bước đ ặ t t ạ i B', sau đó bước
t i ế p c h â n t r á i l ê n đ ặ t t ạ i À'.
6.

Di chuyên

từng

bước

{""1
• í
~1V
ì
l|ftf

Pỉ'

A

Hình 12 a, b

mót

(Hình

Từ tư t h ế đứng t ấ n ZENKUTSƯ-

13

a,b).

>/.<'::• -Ỉ-Ì-: v u

•

-Vứ/ ^M-:H:c

lở

;. :

*

.

D A C H I , c h â n t r á i ở sau t ừ đ i ể m A
bưốc v ề trước m ộ t bước d à i đ ặ t t ạ i A',
c h â n p h ả i g i ữ n g u y ê n vị t r í t ạ i đ i ể m
B l ấ y gót c h â n l à m đ i ể m t ự a xoay
mũi

bàn

nguyên

chân
tư

ra

ngoài

tấn

thế

N

ặị.Kp
Ã

giữ

300

, -

ZENKƯTSU-

DACHI, nhưng chân trái đặt

trước
H/n/1 Í3 a, b

thay c h â n p h ả i t r o n g t ư t h ế ban đ ầ u
và n h ư t h ế h a i c h â n l u â n p h i ê n t h a y n h a u bước.
c.

ơ i chuyển
và từng

kết
bước

hợp

(Hình

nửa
14

bước
a,b)

Là p h ư ơ n g p h á p di chuyển thực
h i ệ n b ằ n g k ế t hợp h a i p h ư ơ n g p h á p
di c h u y ể n t r ê n . Đ ầ u t i ê n c h â n p h ả i ở
sau,

t ừ đ i ể m A bước v ề trước

nửa

vl : !S# J?ít •
:

:

:

....

%!;!!•:
í:
:
••

1
ị

,:•••.:/..,.:
ỊỊ
c~::% Á

ị • • ••

ì

•• ị •l Ị l l l É l l l l l l l l

bước đ ặ t t ạ i A'. T i ế p theo c h â n t r á i t ừ
đ i ể m B bước v ề trước n ử a bước đ ặ t

H/nh í 4 a, b

?93


t ạ i B', r ồ i l ấ y g ó t c h â n l à m đ i ể m t ự a xoay m ũ i b à n c h â n r a n g o à i 300,
đ ồ n g t h ờ i bước c h â n p h ả i v ề t r ư ớ c m ộ t bưốc đ ặ t t ạ i A " đ ể g i ữ n g u y ê n t ư
t h ế t ấ n Z E N K U T S U - D A C H I n h ữ n g c h â n p h ả i ở trước thay vì c h â n trái
n h ư lúc ban đ ầ u n h ư v ậ y hai c h â n t u ầ n tự thay n h a u t i ế n h à n h .
tị.

Di chuyên
Từ

tư

bằng

bước

tấn

chéo

trung

gian

(Hỉnh

15

a,b).

tấn

thế

Z E N K U T S U DACHI, chân phải ở
sau t ừ đ i ể m B bước
lên

đặt

chân

chéo

trái

thành

trước

tại

tấn

B'
chéo

(KAKE-DACHI) lấy
gót c h â n l à m
tựa

xoay

mũi

điểm
bàn

c h â n r a n g o à i 300,

đ ồ n g t h ờ i bước c h â n

Hìnhi5a,b,c

t r á i ( t ạ i A ) v ề t r ư ớ c m ộ t b ư ố c t ạ i À' đ ể t r ở v ề t ư t h ế t ấ n Z E N K U T S U D A C H I c h â n t r á i ở trước n h ư lúc ban đ ầ u . Cứ n h ư vậy, hai c h â n t u ầ n tự
thay đổi nhau di chuyển.
e.

Di chuyên

hưởng

tai

chỗ

(Hỉnh

16: a,

b)

T ừ tư t h ế t ấ n Zenkutsu - Dachi
(chân t r á i trước đ ặ t t ạ i A, c h â n p h ả i
sau đ ặ t t ạ i B ) . L ấ y g ó t c h â n t r á i l à m
đ i ể m t ự a xoay m ũ i b à n c h â n

150°

theo c h i ề u k i m đ ồ n g h ồ , đ ồ n g

thòi

k é o n g a n g c h â n p h ả i sang t r á i ( b ằ n g
k h o ả n g 2 v a i ) đ ặ t t ạ i B', xoay t h â n
n g ư ờ i 1 8 0 ° theo c h i ề u k i m đ ồ n g h ồ
đ ể xoay n g ư ợ c l ạ i v ớ i t ư t h ế đ ứ n g b a n
đầu. Lúc này

mũi bàn

chân

phải

hướng t h ẳ n g v ề trước trong t h ế t ấ n
Zenkutsu - Dachi c h â n p h ả i trước.

294

Hình 16a,b


g.

Di chuyển
bước

tấn

quay
lùi

sau

(Hình

bằng
17:

một
a,b)

T ừ t h ế đứng Zenkutsu - Dachi
c h â n p h ả i ở trước đ ặ t t ạ i A, c h â n t r á i
dặt t ạ i B. Kéo lùi c h â n p h ả i v ề

sau

đ ặ t t ạ i A', l ấ y gót b à n c h â n t r á i l à m
đ i ể m t ự a xoay m ũ i b à n c h â n 1 5 0 ° v à
t h â n n g ư ờ i 1 8 0 ° theo c h i ề u k i m đ ồ n g
hồ đ ể m ặ t h ư ớ n g n g ư ợ c l ạ i v ớ i t h ế
đứng ban đ ầ u . L ú c n à y m ũ i b à n c h â n

Hình 17a,b

p h ả i h ư ở n g t h ẳ n g v ề trước, m ũ i b à n
c h â n t r á i m ở r a n g o à i m ộ t góc 3 0 ° t r ở l ạ i t h ê t ấ n Z e n k u t s u c h â n p h ả i
trước n h ư n g m ặ t xoay n g ư ợ c l ạ i v ớ i h ư ớ n g b a n đ ầ u .

h.

Di chuyển

lướt

tấn

(Hình

18:

a,b)

Đ ể d i c h u y ể n k h o ả n g c á c h xa h ớ n
t h ì sử d ụ n g h ì n h t h ứ c c h u y ể n l ư ớ t
tấn - trong t h ế t ấ n Zenkutsu - Dachi
c h â n p h ả i ở trước đ ặ t t ạ i B, c h â n t r á i
đ ặ t ở sau

t ạ i A, lướt c h â n p h ả i về

trưốc đ ặ t t ạ i B ' đ ồ n g t h ờ i k é o c h â n
t r á i ở sau l ê n . C h ú ý c h â n t r á i

kéo

l ê n m ộ t c á c h t ự n h i ê n , t r ọ n g l ư ợ n g cơ
t h ể dồn về trước.
Hình 18 a, b

2.

P h ư ơ n g p h á p di c h u y ể n t ấ n kiba dachi

a.

Di chuyển

bằng

bước

tấn

chéo

trung

gian

(Hình

19:

a,b)

T ư t h ế t ấ n K i b a - D a c h i , c h â n p h ả i t ừ A bước c h é o n g a n g qua

trước

c h â n trái đ ặ t sát cạnh ngoài b à n c h â n trái từ A' t h à n h t ấ n chéo Kake D a c h i . T i ế p đ ó c h â n t r á i n g a n g sang t r á i đ ặ t t ạ i B ' t r ở v ề t h ế t ấ n K i b a Dachi n h ư ban đ ầ u .

295


>

K3

Hình 19 a, b
b.

Di chuyến

từng

(Hình

bước

mót

a,b)

T ư t h ế t ấ n Kiba - Dachi,

chân

20:

nửa

p h ả i t ừ A bước n g a n g s a n g t r á i n ử a
bước đ ặ t t ạ i A ' . C h â n t r á i t ừ B đ ặ t
t a i B*.

Hình 20 3, b
c.

Di chuyển

lướt

tấn

(Hình

T ư t h ế t ấ n Kiba - Dachi,

21:

a,b)

chân

p h ả i t ừ A l ư ớ t n g a n g sang t r á i v ớ i
một k h o ả n g cách t h í c h hợp đ ặ t t ạ i A',
đồng thời c h â n t r á i t ừ B lướt ngang

ầtll'°;;:.

sang t r á i đ ặ t t ạ i B ' , sao cho k h o ả n g

I mí ị

cách hai c h â n b ằ n g hai vai trở v ề t ư
t h ế t ấ n Kiba - Dachi n h ư lúc ban
đầu. C h ú ý k h i thực h i ệ n p h ả i luôn
duy

t r ì t ư t h ê t ấ n đ ồ n g t h ờ i dịch

chuyển

thân

người

cách n h ẹ n h à n g .

296

sang

trái một

ị !
W:

í

Hình 21 a, tì

Ũ
p


3.

P h ư ơ n g p h á p di c h u y ể n t ấ n K o K u t S u - D á c h

a.

Di

chuyên

(Hình

22:

nửa

bước

một

a,b)

T ừ tư t h ế t ấ n KoKutSu - Dachi
( c h â n t r á i ở trước đ ặ t t ạ i A , c h â n
p h ả i ở sau đ ặ t t ạ i B). K é o lùi c h â n
p h ả i v ề sau n ử a bước đ ặ t t ạ i B', c h â n
t r á i t ừ A k é o lùi v ề sau n ử a bước đ ặ t
t ạ i A'. C h ú ý k h i d i c h u y ể n h a i c h â n
vẫn

phải

luôn

duy

trì

thế

tấn

bước

lùi

Hình 22 a, b

KoKutSu-Dachi.
b.

Di chuyên

bằng

(Hình

a,b).

Từ

23:
thế tấn

một

KoKutSu

'- Ý
ỉ X"

• SOI

Ìị
- Dachi

c h â n p h ả i ở sau đ ặ t t ạ i B, c h â n t r á i ở

I

trước đ ặ t t ạ i A , l ấ y g ó t c h â n p h ả i l à m
đ i ể m tựa

xoay m ũ i b à n c h â n

Bi.

vào

t r o n g 9 0 ° ngược c h i ề u k i m đ ồ n g h ồ
thành

tấn

KoKutSu

- Dachi

chân

p h ả i trước.
c.

Di

Hình 23 a, b

chuyển

và từng

kết

bước

hợp

nửa

(Hỉnh

24:

bước
a,b)

T ừ t ư t h ế K o k u t s h u - Dachi c h â n p h ả i ở trước đ ặ t t ạ i A, c h â n t r á i ở sau
đ ặ t t ạ i B. Kéo lùi c h â n p h ả i v ề
sau đ ặ t t ạ i A', đồng t h ờ i c h â n t r á i

1ị

V

s&^m.

>

i
ệ

t ừ B cũng lùi v ề sau nửa bước đ ặ t
t ạ i B'. T i ế p đó c h â n p h ả i t ừ A'

ỊỊ

ằ

1

• • X
ị ị:

bước lùi v ề sau m ộ t bước đ ặ t t ạ i
B". L ấ y gót c h â n t r á i l à m đ i ể m

Ế

"

4

ỉ' •£
•

"'

tựa xoay m ũ i b à n c h â n v à o trong
90° đ ể m ũ i b à n c h â n h ư ớ n g t h ẳ n g
về

trước

trong

tư

thế

tấn

K o k u t s h u - Dachi c h â n t r á i trước.

ầ

"

" '"• >

1ị »
•

í.
.. . ^ í

Hình 24 a, b
297