Một số biện pháp hỗ trợ trong dạy học viết cho học sinh có khó khăn về viết ở tiểu học

i

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
-----------------------

NGUYỄN THỊ CẨM HƢỜNG

MỘT SỐ BIỆN PHÁP HỖ TRỢ TRONG DẠY HỌC VIẾT
CHO HỌC SINH CÓ KHÓ KHĂN VỀ VIẾT Ở TIỂU HỌC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Hà Nội, 2016


ii

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
------------------------

NGUYỄN THỊ CẨM HƢỜNG

MỘT SỐ BIỆN PHÁP HỖ TRỢ TRONG DẠY HỌC VIẾT
CHO HỌC SINH CÓ KHÓ KHĂN VỀ VIẾT Ở TIỂU HỌC
Chuyên ngành: Lí luận và lịch sử giáo dục
Mã số: 62 14 01 02

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: 1. GS.TS. Nguyễn Thị Hoàng Yến
2. TS. Nguyễn Thị Hồng Vân

Hà Nội, 2016


iii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
số liệu, kết quả nghiên cứu nêu trong luận án là trung thực và chưa từng
được ai công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào khác.

Tác giả luận án

Nguyễn Thị Cẩm Hường


iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
STT Chữ viết tắt

Viết đầy đủ

1.

Bộ GD&ĐT

Bộ Giáo dục và đào tạo

2.

FSIQ

Full Scale Intelligence Quotient
Chỉ số trí tuệ chung (chỉ số trí tuệ toàn thang đo)

3.

GV

Giáo viên

4.

HS

Học sinh

5.

IQ

Intelligence Quotient/ Chỉ số trí tuệ

6.

KKTT

Khó khăn về tính toán

7.

KKVĐ

Khó khăn về đọc

8.

KKVH

Khó khăn về học

9.

KKVV

Khó khăn về viết

10.

KTTT

Khuyết tật trí tuệ

11.

KTHT

Khuyết tật học tập

12.

LD

Learning Disabilities/ Khuyết tật học tập

13.

NLNT

Năng lực nhận thức

14.

PRI

Perceptual Reasoning Index/ Chỉ số Tƣ duy tri giác

15.

PSI

Processing Speed Index/ Chỉ số Tốc độ xử lí

16.

SD

Standard Deviation/ Độ lệch chuẩn

17.

TB

Trung bình

18.

VCI

Verbal Comprehension Index/ Chỉ số Hiểu lời nói

19.

WISC-IV

Wechsler Intelligence Scale for Children – Fourth edition
Thang đo trí tuệ Wechsler dành cho trẻ em, phiên bản IV

20.

WMI

Working Memory Index
Chỉ số Trí nhớ công việc/ Chỉ số ghi nhớ công việc

v

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA BIỆN PHÁP HỖ TRỢ TRONG DẠY
HỌC VIẾT CHO HỌC SINH CÓ KHÓ KHĂN VỀ VIẾT Ở TIỂU HỌC . 10
1.1. Tổng qu n ng

n ứu vấn đề ........................................................ 10

1.1.1.Nghiên cứu về học sinh có khó khăn về viết ở tiểu học ................ 10
1.1.1.1. Trên thế giới ................................................................................. 10
1.1.1.2. Ở Việt Nam .................................................................................. 13
1.1.2. Nghiên cứu về hỗ trợ trong dạy học viết cho học sinh có khó khăn
về viết ở tiểu học ....................................................................................... 17
1.1.2.1. Trên thế giới ................................................................................. 17
1.1.2.2. Ở Việt Nam .................................................................................. 18
1.1.3. Những vấn đề luận án cần giải quyết ........................................... 19
1.2. Họ s n

ó k ó k ăn về viết .......................................................... 20

1.2.1. Các khái niệm ................................................................................ 20
1.2.1.1. Chữ viết ........................................................................................ 20
1.2.1.2. Viết ............................................................................................... 21
1.2.1.3. Khó khăn về viết .......................................................................... 24
1.2.1.4. Học sinh có khó khăn về viết ....................................................... 29
1.2.1.5. Hỗ trợ và biện pháp hỗ trợ trong dạy học viết cho học sinh có khó
khăn về viết ở tiểu học .............................................................................. 30
1.2.2. Nguyên nhân gây khó khăn về viết ............................................... 31

1.2.2.1. Nguyên nhân sinh học .................................................................. 31
1.2.2.2. Nguyên nhân nhận thức ............................................................... 33
1.2.3. Phân loại và đặc điểm các loại khó khăn về viết .......................... 35
1.2.3.1. Khó khăn về viết dạng tạo chữ .................................................... 36
1.2.3.2. Khó khăn về viết dạng chính tả/đánh vần .................................... 36
1.2.3.3. Khó khăn về viết dạng hỗn hợp ................................................... 37
1.2.4. Nhận biết học sinh có khó khăn về viết ở tiểu học ...................... 38


vi

1.2.4.1. Mục đích, yêu cầu nhận biết học sinh có khó khăn về viết ......... 38
1.2.4.2. Nội dung, công cụ đánh giá học sinh có khó khăn về viết .......... 39
1.2.4.3. Phƣơng pháp nhận biết học sinh có khó khăn về viết.................. 43
1.3. Hỗ trợ trong dạy học viết cho họ s n

ó k ó k ăn về viết ở tiểu

học ........................................................................................................... 46
1.3.1. Mục đích hỗ trợ trong dạy học viết cho học sinh có khó khăn về
viết ở tiểu học ............................................................................................ 46
1.3.2. Nội dung, hình thức hỗ trợ trong dạy học viết cho học sinh có
khó khăn về viết ở tiểu học....................................................................... 47
1.3.3. Biện pháp hỗ trợ trong dạy học viết cho học sinh có khó khăn về
viết ở tiểu học ............................................................................................ 49
1.3.3.1. Cách tiếp cận ngôn ngữ trong biện pháp hỗ trợ ........................... 49
1.3.3.2. Các dạng hoạt động trong biện pháp hỗ trợ ................................. 50
1.3.3.3. Các biện pháp hỗ trợ học sinh có khó khăn về viết ..................... 52
1.3.4. Đánh giá kết quả hỗ trợ trong dạy học viết cho học sinh có khó
khăn về viết ở tiểu học .............................................................................. 54

1.3.5. Yếu tố ảnh hưởng đến việc hỗ trợ trong dạy học viết cho học sinh
có khó khăn về viết ở tiểu học .................................................................. 55
1.3.5.1. Yếu tố bên trong ........................................................................... 55
1.3.5.2. Yếu tố bên ngoài .......................................................................... 56
Kết luận chương 1.................................................................................... 58
C ƣơng 2 THỰC TRẠNG ĐẶC ĐIỂM HỌC SINH CÓ KHÓ KHĂN VỀ
VIẾT VÀ HỖ TRỢ TRONG DẠY HỌC VIẾT CHO HỌC SINH CÓ KHÓ
KHĂN VỀ VIẾT Ở TIỂU HỌC .................................................................. 59
2.1. Giới thiệu chung về quá trìn ng

n ứu thực trạng ................. 59

2.1.1. Mục đích nghiên cứu..................................................................... 59
2.1.2. Nội dung nghiên cứu thực trạng .................................................. 59
2.1.2.1. Nội dung khảo sát thực trạng đặc điểm học sinh có khó khăn về
viết ở tiểu học............................................................................................ 59


vii

2.1.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng hỗ trợ trong dạy học viết cho học
sinh có khó khăn về viết ở tiểu học .......................................................... 60
2.1.3. Công cụ và mẫu khách thể khảo sát thực trạng .......................... 61
2.1.3.1. Công cụ và mẫu khách thể khảo sát đặc điểm học sinh có khó
khăn về viết ở tiểu học .............................................................................. 61
2.1.3.2. Công cụ và mẫu khách thể khảo sát thực trạng hỗ trợ trong dạy
học viết cho học sinh có khó khăn về viết ở tiểu học ............................... 71
2.1.4. Phương pháp nghiên cứu thực trạng ........................................... 72
2.2.Kết quả ng

n ứu đặ đ ểm họ s n

ó k ó k ăn về viết ở tiểu học

.................................................................................................................... 73
2.2.1. Kết quả sàng lọc học sinh có khó khăn về viết ở tiểu học ........... 73
2.2.2. Đặc điểm của học sinh có khó khăn về viết ở tiểu học ................ 78
2.2.2.1.... Đặc điểm phát triển, trí tuệ, hành vi của học sinh có khó khăn về
viết

........................................................................................................ 78

2.2.2.2. Đặc điểm, mức độ khó khăn trong kĩ năng viết của học sinh có
khó khăn về viết ........................................................................................ 78
2.2.2.3. Đặc điểm năng lực nhận thức của học sinh có khó khăn về viết . 78
2.2.2.4. Liên hệ giữa đặc điểm năng lực nhận thức với đặc điểm kĩ năng
viết

............................................................................................... 85

2.2.3. Đánh giá chung về đặc điểm học sinh có khó khăn về viết ở tiểu
học và định hướng hỗ trợ......................................................................... 87
2.3. Kết quả khảo sát t ực trạng hỗ trợ trong dạy học viết cho học
sn

ó k ó k ăn về viết ở tiểu học........................................................ 89

2.3.1. Thực trạng nhận thức, thái độ của giáo viên về việc hỗ trợ trong
dạy học viết cho học sinh có khó khăn về viết ........................................ 89
2.3.2. Thực trạng hiểu biết của giáo viên về khó khăn về viết và hỗ trợ

trong dạy học viết cho học sinh có khó khăn về viết .............................. 90
2.3.3. Thực trạng hỗ trợ trong dạy học viết cho học sinh có khó khăn về
viết

........................................................................................................ 92


viii

2.3.4. Khó khăn trong việc hỗ trợ trong dạy học viết cho học sinh có
khó khăn về viết ....................................................................................... 95
2.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hỗ trợ trong dạy học viết
cho học sinh có khó khăn về viết ............................................................ 96
2.3.6. Thực trạng bồi dưỡng, phát triển chuyên môn về hỗ trợ trong
dạy học viết cho học sinh có khó khăn về viết ........................................ 98
2.3.7. Đánh giá chung về thực trạng hỗ trợ trong dạy học viết cho học
sinh có khó khăn về viết ở tiểu học và nguyên nhân .............................. 99
Kết luận chương 2.................................................................................. 101
C ƣơng 3 BIỆN PHÁP HỖ TRỢ TRONG DẠY HỌC VIẾT CHO HỌC
SINH CÓ KHÓ KHĂN VỀ VIẾT Ở TIỂU HỌC VÀ THỰC NGHIỆM . 103
3.1. Nguy n tắ xây dựng biện p áp ỗ trợ trong dạy học viết cho học
sn

ó k ó k ăn về viết ở tiểu học...................................................... 103

3.1.1. Đảm bảo yêu cầu đổi mới trong dạy học tiếng Việt ở tiểu học .. 103
3.1.2. Đảm bảo phù hợp với cơ chế hoạt động viết .............................. 104
3.1.3. Đảm bảo phù hợp với đặc điểm, khả năng, nhu cầu của học sinh
có khó khăn về viết ở tiểu học ................................................................ 105
3.1.3.1. Đảm bảo phù hợp với đặc điểm năng lực nhận thức của học sinh

có khó khăn về viết ................................................................................. 105
3.1.3.2. Đảm bảo phù hợp với đặc điểm kĩ năng viết của học sinh có khó
khăn về viết ............................................................................................. 106
3.1.3.3. Đảm bảo phù hợp với khả năng tập trung chú ý, nhu cầu, sở thích
của học sinh có khó khăn về viết ............................................................ 107
3.1.4. Đảm bảo kế thừa và phát huy những thành tựu trong dạy học viết
ở tiểu học ................................................................................................. 107
3.1.5. Đảm bảo điều kiện môi trường phù hợp trong quá trình hỗ trợ 108
3.2. Mụ t u của biện p áp ỗ trợ trong dạy học viết cho họ s n

ó

k ó k ăn về viết ở tiểu học................................................................... 108


ix

3.3. Đề xuất một số biện p áp ỗ trợ trong dạy học viết cho học sinh
ó k ó k ăn về viết ở tiểu học .............................................................. 110
3.3.1. Nhóm biện pháp tiền đề trong hỗ trợ học sinh có khó khăn về viết
ở tiểu học ................................................................................................. 112
3.3.1.1. Biện pháp 1: Nhận biết học sinh có khó khăn về viết ở tiểu học,
xác định đặc điểm, khả năng, nhu cầu của học sinh ............................... 112
3.3.1.2. Biện pháp 2: Lập kế hoạch hỗ trợ học sinh có khó khăn về viết ở
tiểu học

............................................................................................. 116

3.3.2. Nhóm biện pháp chính trong hỗ trợ học sinh có khó khăn về viết
ở tiểu học ................................................................................................. 118

3.3.2.1. Nhóm biện pháp chính 1 - Nhóm biện pháp hỗ trợ ghi nhớ công
việc

............................................................................................. 118

3.3.2.2. Nhóm biện pháp chính 2 – Nhóm biện pháp hỗ trợ mã hóa chính
tả

............................................................................................. 123

3.3.3. Nhóm biện pháp bổ trợ trong hỗ trợ học sinh có khó khăn về viết
ở tiểu học ................................................................................................. 132
3.3.3.1. Biện pháp 10: Điều chỉnh cách sử dụng tranh ảnh minh họa .... 133
3.3.3.2. Biệp pháp 11: Điều chỉnh cách tự đánh giá kĩ năng viết của HS134
3.3.3.3. Biện pháp 12: Tạo và duy trì hứng thú với hoạt động viết ........ 134
3.3.3.4. Biện pháp 13: Sử dụng thiết bị công nghệ điện tử..................... 135
3.3.4. Điều kiện thực hiện các biện pháp hỗ trợ .................................. 136
3.3.5. Mối quan hệ giữa các biện pháp hỗ trợ...................................... 137
3.3.6. Định hướng thực hiện các biện pháp hỗ trợ .............................. 137
3.4. Thực nghiệm biện p áp ỗ trợ trong dạy học viết cho họ s n

ó

k ó k ăn về viết ở tiểu học................................................................... 139
3.4.1. Giới thiệu chung về quá trình thực nghiệm ............................... 139
3.4.1.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................... 139
3.4.1.2. Nội dung, công cụ, mẫu thực nghiệm ........................................ 139
3.4.1.3. Tổ chức thực nghiệm ................................................................. 140

x

3.4.1.4. Đánh giá thực nghiệm ................................................................ 141
3.4.1.5. Xử lí và phân tích kết quả thực nghiệm ..................................... 141
3.4.2. Kết quả thực nghiệm biện pháp hỗ trợ trong dạy học viết cho học
sinh có khó khăn về viết ở tiểu học........................................................ 142
3.4.2.1. Trƣờng hợp nghiên cứu 1........................................................... 142
3.4.2.2. Trƣờng hợp nghiên cứu 2........................................................... 146
3.4.3. Tính khả thi của các biện pháp hỗ trợ trong dạy học viết cho học
sinh có khó khăn về viết ở tiểu học........................................................ 151
Kết luận chương 3.................................................................................. 152
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .......................................................... 154
1. KẾT LUẬN ........................................................................................ 154
2. KHUYẾN NGHỊ................................................................................. 155
2.2. Đối với công tác đào tạo, bồi dƣỡng GV về biện pháp hỗ trợ trong dạy
học viết cho HS có KKVV ở tiểu học .................................................... 156
2.3. Đối với các nhà quản lí trong việc xây dựng chiến lƣợc, chính sách,
nghiên cứu về hỗ trợ HS KKVV ............................................................. 156
2.4. Đối với các nghiên cứu tiếp theo ..................................................... 157
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ . ........................... 158
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................... 160
PHỤ LỤC .................................................................................................. 173


xi

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Số lƣợng HS t

mg

ng

n ứu xây dựng ông ụ đán g á

p át tr ển kĩ năng v ết ( ìn t ứ n ìn v ết) ............................................ 62
Bảng 2.2: Cá mứ độ p át tr ển kĩ năng v ết ( ìn thứ n ìn - viết) của
HS tiểu học ................................................................................................... 65
Bảng 2.3: P ân loại mứ độ chậm p át tr ển kĩ năng v ết ( ìn t ức
n ìn - viết) của HS tiểu học ........................................................................ 65
Bảng 2.4: Xá định mứ độ chậm p át tr ển kĩ năng v ết đúng ( ìn
thứ n ìn - viết) của HS tiểu học theo số lỗi mắc phải ............................ 66
Bảng 2.5: Cá n óm lỗi chữ viết ( ìn t ứ n ìn – viết) của HS tiểu học
và loại lỗi chữ viết trong n óm .................................................................. 66
Bảng 2.6: HS tham gia khảo sát sàng lọ HS ó KKVV ở tiểu học ........ 69
Bảng 2.7: Số lƣợng và tỉ lệ HS ó KKVV ở tiểu họ xét t eo k ối lớp và
giớ tín ........................................................................................................ 73
Bảng 2.8: HS ó KKVV xét t eo g

đoạn đầu và uối cấp tiểu học ..... 74

Bảng 2.9: HS ó KKVV trong tổng số HS ó KTHT ở tiểu học ............. 75
Bảng 2.10: Số lƣợng HS ó KKVV ở tiểu học dạng đơn lẻ và dạng kết
hợp ................................................................................................................ 76
Bảng 2.11: HS ó KKVV k ểu A, kiểu B, kiểu C và k ểu D t eo á k ối
lớp ................................................................................................................. 77
Bảng 2.12: Kiểu A, kiểu B, kiểu C và k ểu D t eo á g

đoạn học tập

....................................................................................................................... 77
Bảng 2.13: Đ ểm TB và độ lệch chuẩn của NLNT tổng thể, á NLNT
uy n b ệt của HS ó KKVV (N=11) ....................................................... 79
Bảng 2.14: Đ ểm TB và độ lệch chuẩn á NLNT ụ thể củ HS ó
KKVV (đ ểm tiểu trắc nghiệm) (N=11)..................................................... 80
Bảng 2.15: Tổng hợp á đặ đ ểm NLNT củ HS ó KKVV ở tiểu học
....................................................................................................................... 87


xii

Bảng 2.16: T á độ của GV về việc hỗ trợ HS ó KKVV ........................ 89
Bảng 2.17: Thực trạng hiểu biết về KKVV của GV tiểu học .................. 90
Bảng 2.18: Thực trạng hỗ trợ trong dạy học viết

o HS ó KKVV ..... 92

Bảng 2.19: Lự lƣợng phối hợp trong hỗ trợ HS ó KKVV ................... 94
Bảng 2.20: Những k ó k ăn trong ỗ trợ HS ó KKVV ........................ 95
Bảng 2.21: Ản

ƣởng củ

á yếu tố k á

qu n và chủ qu n đến hiệu

quả hỗ trợ HS ó KKVV (0Bảng 2.23: Tổng hợp kết quả khảo sát t ực trạng hỗ trợ trong dạy học
viết

o HS ó KKVV ở tiểu học.............................................................. 100

Bảng 3.1. P ân loại KKVV dự vào p ân loại chậm p át tr ển kĩ năng
viết............................................................................................................... 116
Bảng 3.2: Tín k ả thi củ

á b ện p áp ỗ trợ trong dạy học viết cho

HS ó KKVV ở tiểu học ............................................................................ 151


xiii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1: Đ ểm trung bìn 10 t ểu trắc nghiệm trong trắc nghiệm
trí tuệ WISC-IV củ HS ó KKVV ...........................................................81
Biểu đồ 2.2: Thực trạng kiến thứ , kĩ năng, t á độ của GV về việc hỗ
trợ trong dạy học viết

o HS ó KKVV ở tiểu học ........................... 101

........................................................................................................................ 144
Biểu đồ 3.1: Sự t

y đổi về tố độ viết củ HS A2 trong quá trìn đƣợc

hỗ trợ (đƣờng thẳng là đƣờng hồi quy) ................................................... 144
........................................................................................................................ 144

Biểu đồ 3.2: Sự t

y đổi về tỉ lệ lỗi chữ viết củ HS A2 trong quá trìn

đƣợc hỗ trợ (đƣờng thẳng là đƣờng hồi quy)......................................... 144
Biểu đồ 3.3: Sự t

y đổ độ lệch chuẩn của tố độ viết của HS A2 so với

HS lớp 3 và HS n m lớp 3 ......................................................................... 144
Biểu đồ 3.4: Sự t

y đổ độ lệch chuẩn của tỉ lệ lỗi chữ viết của HS A2

so với HS lớp 3 và HS n m lớp 3 .............................................................. 144
Biểu đồ 3.5: Sự t

y đổi về tố độ viết củ HS A2 trƣớc – trong – sau

thực nghiệm................................................................................................. 145
Biểu đồ 3.6: Sự t

y đổi về tỉ lệ lỗi chữ viết củ HS A2 trƣớc – trong –

sau thực nghiệm ......................................................................................... 145
Biểu đồ 3.7: Sự t

y đổ kĩ năng v ết và t á độ tí

ực của HS A2 tại

lớp ò n ập................................................................................................ 145
Biểu đồ 3.8: Sự t

y đổi về tố độ viết củ HS A4 trong quá trìn đƣợc

hỗ trợ (đƣờng thẳng là đƣờng hồi quy) ................................................... 149
Biểu đồ 3.9: Sự t

y đổi về tỉ lệ lỗi chữ viết củ HS A4 trong quá trìn

đƣợc hỗ trợ (đƣờng thẳng là đƣờng hồi quy)......................................... 149
Biểu đồ 3.10: Sự t

y đổ độ lệch chuẩn của tố độ viết của HS A4 so với

HS lớp 1 và HS n m lớp 1 ......................................................................... 149


xiv

Biểu đồ 3.11: Sự t

y đổ độ lệch chuẩn của tỉ lệ lỗi chữ viết của HS A4

so với HS lớp 1 và HS n m lớp 1 .............................................................. 149
Biểu đồ 3.12: Sự t

y đổi về tố độ viết củ HS A4 trƣớc – trong – sau

thực nghiệm ................................................................................................. 150
Biểu đồ 3.13: Sự t

y đổi về tỉ lệ lỗi chữ viết củ HS A4 trƣớc – trong –

sau thực nghiệm .......................................................................................... 150
Biểu đồ 3.14: Sự t

y đổ kĩ năng v ết và t á độ tí

ực của HS A4

tại lớp ò n ập.......................................................................................... 150

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1: Cá k u vực chứ năng ủ não ó l n qu n đến việ đọc
và v ết........................................................................................................ 32
Sơ đồ 1.2. Mô ìn đ ểm mạnh – đ ểm yếu trong Quy trìn t
dự vào á ng

yt ế

n ứu .......................................................................... 44

Sơ đồ 3.1: Biện p áp ỗ trợ trong dạy học viết

o HS ó KKVV ở

tiểu học ................................................................................................... 111

Sơ đồ 3.2: Tiến trìn n ận biết HS ó KKVV ở tiểu học .................. 113
Sơ đồ 3.3: Mô ìn xá địn HS ó KKVV ở tiểu họ và tổng hợp đặc
đ ểm HS .................................................................................................. 114
Sơ đồ 3.4: Cá bƣớc tổ chức biện p áp ỗ trợ trong dạy học viết cho
HS ó KKVV ở tiểu học ........................................................................ 138


xv

DANH MỤC PHỤ LỤC
Phụ lục 1: Phiếu đ ều tra thực trạng hỗ trợ trong dạy học viết cho HS
ó KKVV ở tiểu học...................................................................................174
Phụ lục 2: Cá

ông ụ ng

n ứu thực trạng đặ đ ểm HS ó

KKVV ........................................................................................................180
Phụ lục 3: Phụ lụ ng

n ứu đặ đ ểm p át tr ển kĩ năng v ết của HS

tiểu học........................................................................................................192
Phụ lục 4: Đ ểm số trắc nghiệm trí tuệ WISC-IV củ n óm HS ó
KKVV ở tiểu học.......................................................................................207
Phụ lục 5: Nộ dung kĩ năng v ết cần hỗ trợ
Phụ lụ 6: Cá bà tập hỗ trợ mã ó

ín tả

o HS ó KKVV............208
o HS ó KKVV ở tiểu

học...............................................................................................................217
Phụ lục 7: Hồ sơ á trƣờng hợp ng
Phụ lục 8: Một số kết quả học viết củ

n ứu đ ển ìn ........................241
á trƣờng hợp ng

n ứu đ ển

ìn ............................................................................................................268
Phụ lụ 9: Đán g á t ực nghiệm.............................................................274


1

MỞ ĐẦU
1. Lí do

ọn đề tà

Trong trƣờng tiểu học hiện nay, có một bộ phận HS có KKVV với
những mức độ khác nhau. HS có KKVV là một dạng HS khuyết tật học tập
có nhiều hạn chế trong sự lĩnh hội và vận dụng kĩ năng viết ở cấp độ viết
chữ hoặc tạo lập văn bản hoặc ở cả hai cấp độ. Càng học lên cao, sự phát
triển kĩ năng viết của HS có KKVV càng gặp nhiều khó khăn [112]. Việc
gặp KKVV không chỉ ảnh hƣởng đến kết quả học tập mà còn ảnh hƣởng tới

sự phát triển tâm lí, sự tự tin của HS, từ đó ảnh hƣởng đến sự tham gia học
tập và hòa nhập xã hội sau này. Vì vậy, việc hỗ trợ, giúp đỡ để HS KKVV
học tập hiệu quả là việc làm hết sức cần thiết.
KKVV không phải do sự yếu kém, hạn chế kĩ năng vận động tinh gây
ra. Nguyên nhân của KKVV nằm sâu bên trong các chức năng thần kinh bất
thƣờng của não bộ, dẫn tới sự bất thƣờng, mất cân bằng trong các NLNT có
liên quan đến kĩ năng viết. Sự bất thƣờng trong NLNT là yếu tố chính, nội
tại bên trong làm giảm thiểu hiệu suất nhận thức, hạn chế sự phát triển kĩ
năng viết nói riêng, kĩ năng học tập nói chung [99]. Các biện pháp hỗ trợ HS
có KKVV cần đặc biệt chú trọng đến yếu tố này.
Trên thế giới, công cụ đánh giá xác định các vấn đề về NLNT hay kĩ
năng viết của HS có KKVV đã đƣợc xây dựng gần nhƣ hoàn chỉnh. Các kết
quả nghiên cứu đều cho thấy biểu hiện của KKVV có thể thay đổi theo thời
gian và có nhiều điểm khá tƣơng đồng với các rối loạn khác nhƣ rối loạn
phối hợp phát triển, rối loạn kĩ năng vận động tinh,.... Hiện nay, không thể
có một công thức nào nhƣ "giấy quỳ" để nhận biết HS có KKVV [78]. Càng
tổng hợp nhiều thông tin về HS việc nhận biết KKVV càng thuận lợi, giúp
quá trình hỗ trợ HS có hiệu quả [79]. Đồng thời, do sự đa dạng về đặc điểm
NLNT, về mức độ phát triển kĩ năng viết của các cá nhân có KKVV, các


2

biện pháp hỗ trợ không thể cứng nhắc vận dụng cho mọi HS, mà cần linh
hoạt theo đặc điểm của từng HS cụ thể.
Tại Việt Nam, những năm gần đây, Đảng và Nhà nƣớc ta đã quan tâm
hơn và tạo nhiều điều kiện để nâng cao chất lƣợng giáo dục nói chung, giáo
dục cho trẻ khuyết tật nói riêng. Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp
hành Trung ƣơng Đảng Khóa VIII về Chiến lƣợc Phát triển giáo dục và đào
tạo thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa khẳng định: "Nâng cao chất lƣợng

toàn diện bậc tiểu học. Thực hiện công bằng xã hội trong giáo dục và đào tạo.
Tạo điều kiện để ai cũng đƣợc học hành". Năm 2012, theo Quyết định
711/QĐ-TTg, Chiến lƣợc Phát triển giáo dục quốc gia từ năm 2011 đến
2020 khẳng định: “Thực hiện đổi mới chƣơng trình và SGK từ sau năm 2015
theo định hƣớng phát triển năng lực HS”. Đối với lĩnh vực giáo dục trẻ
khuyết tật định hƣớng phát triển theo xu hƣớng giáo dục hòa nhập, "cần đạt
mục tiêu đến năm 2020, tỉ lệ trẻ em khuyết tật đƣợc đi học là 70%" [7]. Điều
này cũng đặt ra cho giáo dục tiểu học và giáo dục đặc biệt những yêu cầu và
điều kiện quan trọng về đổi mới giáo dục, nâng cao cơ hội đến trƣờng cho
HS có nhu cầu giáo dục đặc biệt nói chung, HS có KKVV nói riêng.
Trong trƣờng tiểu học, kĩ năng viết của HS đƣợc coi là một trong các
kĩ năng ngôn ngữ nền tảng cơ bản để học tập. Nhiều phƣơng pháp dạy học
đã đƣợc đổi mới và áp dụng nhằm tăng hiệu quả học tập cho HS. Điều này
tạo cơ hội thuận lợi cho nhiều HS có nhu cầu đặc biệt đƣợc đến trƣờng. Tuy
nhiên, HS có KKVV vẫn gặp nhiều trở ngại trong việc học tập, trong đó có
học viết. Điều này có một phần nguyên nhân không nhỏ do sự thiếu vắng các
biện pháp hỗ trợ phù hợp với đặc điểm, nhu cầu của các em. Nếu không
đƣợc hỗ trợ kịp thời, phù hợp, HS có KKVV có thể gặp nhiều khó khăn thứ
phát về mặt tâm lí, phát triển và phải đối diện với nguy cơ bỏ học.
Từ những lí do trên, chúng tôi thấy rằng việc nghiên cứu về biện pháp
hỗ trợ trong dạy học viết nhằm nâng cao kĩ năng viết chữ cho HS có KKVV
ở tiểu học, từ đó nâng cao hiệu quả học tập và cơ hội đến trƣờng cho các HS


3

này là một việc làm hết sức cần thiết. Nghiên cứu này không chỉ góp phần
xây dựng cơ sở lý luận mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong lĩnh vực nghiên
cứu về trẻ em có KKVV ở Việt Nam. Do đó, chúng tôi quyết định chọn đề
tài "Một số biện pháp hỗ trợ trong dạy học viết cho học sinh có khó khăn

về viết ở tiểu học" làm đề tài nghiên cứu.
2. Mụ đí

ng

n ứu

Nghiên cứu đề xuất một số biện pháp hỗ trợ trong dạy học viết cho
HS có KKVV ở tiểu học nhằm cải thiện kĩ năng viết của HS có KKVV.
3. K á
3.1.

t ể, đố tƣợng ng

n ứu

Khách thể nghiên cứu: Hoạt động dạy học viết cho HS có KKVV ở
tiểu học.

3.2.

Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp hỗ trợ trong dạy học viết cho HS

có KKVV ở tiểu học.
4. Giả thuyết khoa học
Trong trƣờng tiểu học hiện nay đang tồn tại một bộ phận HS có
KKVV. Trong quá trình dạy học viết cho HS, nếu có biện pháp hỗ trợ phù
hợp với đặc điểm NLNT và mức độ phát triển kĩ năng viết của HS thì có thể
cải thiện kĩ năng viết của các em, góp phần nâng cao chất lƣợng học tập của
nhóm HS này.

5. Nhiệm vụ ng

n ứu

5.1. Nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu làm rõ các khái niệm và các vấn đề lý luận có liên quan:
kĩ năng viết, KKVV và HS có KKVV ở tiểu học, dạy học viết ở tiểu học, hỗ
trợ HS có KKVV ở tiểu học.
5.2. Nghiên cứu thực tiễn
Nghiên cứu đặc điểm HS có KKVV ở tiểu học, thực trạng hỗ trợ
trong dạy học viết cho HS có KKVV ở tiểu học hiện nay, từ đó định hƣớng
những khó khăn, thách thức của vấn đề hỗ trợ trong dạy học viết cho HS có
KKVV ở tiểu học nhằm cải thiện kĩ năng viết của những HS này.


4

5.3. Đề xuất
Trên cơ sở kết quả nghiên cứu lý luận và thực trạng, đề xuất một số
biện pháp hỗ trợ HS có KKVV ở tiểu học, từ đó tiến hành thực nghiệm một
số biện pháp ở các HS có KKVV để khẳng định giả thuyết của đề tài luận án.
6. Giới hạn phạm v ng

n ứu

6.1. Nội dung nghiên cứu
- KKVV là một dạng của KTHT, còn gọi là KTHT về viết. KKVV trong
đề tài này không kèm theo rối loạn tăng động giảm chú ý, rối loạn phổ tự kỉ,
rối loạn phối hợp phát triển.
- Giới hạn kĩ năng viết ở cấp độ kĩ năng tạo chữ (handwriting) và kĩ năng

viết chính tả (kĩ năng ghép vần, sử dụng dấu thanh) (spelling). Giới hạn hình
thức thể hiện kĩ năng tạo chữ và viết chính tả là hình thức nhìn viết
(copying). Mối liên hệ giữa đặc điểm NLNT với các đặc điểm kĩ năng viết
đặt trong hình thức nhìn viết.
- Giới hạn các biện pháp hỗ trợ nhằm cải thiện kĩ năng viết ở cấp độ tạo
chữ, kĩ năng viết chính tả dƣới hình thức nhìn viết dành cho đối tƣợng HS
đầu cấp tiểu học.
- Giới hạn nội dung hỗ trợ: Nội dung hỗ trợ trong dạy học viết cho HS có
KKVV đƣợc đề xuất dựa trên chƣơng trình dạy học kĩ năng viết ở các cấp độ
cụ thể trong trƣờng tiểu học. Việc sử dụng nội dung hỗ trợ nào tùy thuộc vào
mức độ phát triển kĩ năng viết thực tế, đặc điểm khả năng, nhu cầu phát triển
kĩ năng viết của mỗi HS có KKVV.
- Hình thức tổ chức biện pháp hỗ trợ: Trong môi trƣờng hòa nhập nhƣng
tiến hành dƣới các tiết cá nhân ngoài giờ lên lớp chung, tại phòng hỗ trợ riêng.
6.2. Khách thể và địa bàn nghiên cứu khảo sát
- 4444 HS tiểu học từ lớp 1 đến lớp 5 tại một số trƣờng tiểu học ở Hà Nội và
Nghệ An.
- 11 HS có KKVV ở một số trƣờng tiểu học tại Hà Nội.


5

- 97 GV tại các lớp có HS có KKVV thuộc một số trƣờng tiểu học ở Hà
Nội và Bình Dƣơng (trong đó có 45 GV đã đƣợc tập huấn về biện pháp hỗ
trợ HS có KKVV).
- Thực nghiệm đƣợc tiến hành với 02 HS có KKVV, gồm 01 HS có
KKVV dạng tạo chữ ở lớp 1 và 01 HS có KKVV dạng chính tả ở lớp 3 tại
một trƣờng tiểu học ở Hà Nội.
7. P ƣơng p áp luận và á p ƣơng p áp ng

n ứu

7.1. Phương pháp luận
- Tiếp cận duy vật biện chứng: Vấn đề hỗ trợ trong dạy học viết cho HS có
KKVV ở tiểu học đƣợc xem xét trong mối quan hệ tác động qua lại với các
yếu tố khách quan và chủ quan của quá trình dạy học HS KKVV nhƣ: đặc
điểm nội tại cá nhân HS có KKVV, đặc điểm hệ chữ viết tiếng Việt, đặc
điểm mục đích, nội dung, chƣơng trình, phƣơng pháp, biện pháp dạy học
viết ở tiểu học, điều kiện cơ sở vật chất, ....
- Tiếp cận hệ thống: Các nghiên cứu thực tiễn đƣợc tiến hành toàn diện và
có tính hệ thống để cho thấy một bức tranh toàn cảnh cả về đặc điểm HS có
KKVV và việc hỗ trợ của GV dành cho HS. Đồng thời, các biện pháp đề xuất
cũng đƣợc xây dựng mang tính hệ thống và toàn diện không chỉ chú ý đến kĩ
năng viết mà còn chú ý tới sự phát triển tâm lí, lòng tự tin, tính tự chủ của HS
để tác động một cách tổng thể lên quá trình phát triển ở HS có KKVV.
- Tiếp cận lịch sử: Xuất phát từ việc mỗi HS có đặc điểm, hoàn cảnh, tiểu
sử phát triển khác nhau, kinh nghiệm, thói quen, khả năng khác nhau, các
biện pháp hỗ trợ tôn trọng sự khác biệt này và đƣợc áp dụng cho những
trƣờng hợp cụ thể khác nhau.
- Tiếp cận cá nhân hóa: Đây là quan điểm cơ bản, trọng yếu của giáo dục
đặc biệt HS có nhu cầu đặc biệt trong đó có HS KKVV. Sự đa dạng trong
năng lực viết, năng lực nhận thức của HS có KKVV là điều bình thƣờng trong
sự phát triển tự nhiên. Sứ mệnh của giáo dục là nhằm phát triển từng cá nhân
cụ thể. Sự thay đổi của các biện pháp hỗ trợ HS có KKVV đƣợc coi là việc


6

làm cần thiết để đáp ứng nhu cầu học tập của từng cá nhân HS dƣới phƣơng
châm: "HS không phải học theo cách dạy của GV mà là GV dạy theo cách

học của HS".
7.2. Phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, so sánh, tổng hợp,
hệ thống hóa các tài liệu, các đề tài nghiên cứu trong và ngoài nƣớc nhằm
xây dựng cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu.
7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Sử dụng phiếu điều tra và các
bảng hỏi để sàng lọc HS có KKVV ở tiểu học, xác định các đặc điểm phát
triển, đặc điểm hành vi, khả năng, nhu cầu của HS và tìm hiểu đánh giá của
GV tiểu học về thực trạng hỗ trợ trong dạy học viết cho HS có KKVV.
- Phương pháp bài tập đo nghiệm: Sử dụng các trắc nghiệm trí tuệ đã đƣợc
chuẩn hóa để đánh giá trí tuệ và năng lực nhận thức của HS có KKVV: Trắc
nghiệm khuôn hình tiếp diễn Raven đen trắng, Trắc nghiệm trí tuệ dành cho
trẻ em Wechsler – phiên bản 4 (WISC-IV). Nghiên cứu cũng xây dựng và
kiểm nghiệm độ tin cậy bộ công cụ đo nghiệm sự phát triển kĩ năng viết
(hình thức nhình viết) của HS tiểu học từ lớp 1 đến lớp 5.
- Phương pháp quan sát: Vận dụng phƣơng pháp quan sát để thu thập
thông tin về đặc điểm của HS có KKVV, quan sát quá trình dạy học viết cho
HS có KKVV và hỗ trợ HS có KKVV trong trong trƣờng tiểu học.
- Phương pháp phỏng vấn: Vận dụng phƣơng pháp phỏng vấn sâu đối với
GV dạy HS có KKVV về thực trạng biện pháp hỗ trợ trong dạy học viết cho
HS có KKVV và đặc điểm, biểu hiện của các HS.
- Phương pháp nghiên cứu hồ sơ, sản phẩm hoạt động: Nghiên cứu hồ sơ
về HS, các sản phẩm bài viết, hoạt động học tập của HS có KKVV, nghiên
cứu các kế hoạch giảng dạy của GV dạy HS có KKVV.


7

- Phương pháp nghiên cứu trường hợp: Nghiên cứu một số trƣờng hợp

điển hình HS có KKVV bao gồm việc tìm hiểu đặc điểm phát triển, trí tuệ,
NLNT, hành vi, đặc điểm KKVV, các điều kiện môi trƣờng, từ đó áp dụng
các biện pháp hỗ trợ trong dạy viết cho HS và rút ra những kết luận cần thiết
liên quan đến các biện pháp đã đề xuất cho từng trƣờng hợp điển hình.
- Phương pháp xin ý kiến chuyên gia: Thu thập, tham khảo ý kiến của các
chuyên gia về các biện pháp hỗ trợ HS có KKVV trƣớc khi tiến hành đánh
giá xác định HS và thực nghiệm sƣ phạm.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Vận dụng các biện pháp thực nghiệm
hình thành, thực nghiệm điều tra, thực nghiệm giảng dạy và thực nghiệm đối
chứng để kiểm chứng hiệu quả của các biện pháp hỗ trợ đã đề xuất.
7.2.3. Nhóm phương pháp xử lí số liệu bằng thống kê toán học
Phân tích và xử lí các số liệu bằng các phƣơng pháp toán thống kê:
Tính trung bình, độ lệch chuẩn, phƣơng pháp tính xác suất trực tiếp (Direct
Probability Calculation Method), kiểm định χ-bình phƣơng (Chi-square
Test), phân tích phƣơng sai (ANOVA Test), phân tích hồi quy tuyến tính,...
Toàn bộ các phép toán thống kê này đƣợc tiến hành bằng phần mềm Java
Script-Star version 5.5.0j, SPSS phiên bản 19.0 và phần mềm Excel.
8. N ững luận đ ểm bảo vệ
- HS có KKVV chiếm số lƣợng và tỉ lệ nhất định trong tổng số học sinh,
đặc biệt là học sinh ở các trƣờng tiểu học. Các em có khả năng học tập và
phát triển trong môi trƣờng hòa nhập, tuy nhiên, có một số đặc điểm đặc thù
về năng lực nhận thức và kĩ năng viết cần đƣợc tập trung hỗ trợ.
- Dạy học tiết cá nhân kết hợp cùng với dạy học hòa nhập trên lớp là cách
thức giúp HS có KKVV ở tiểu học nâng cao kĩ năng viết của các em.
- Sử dụng các biện pháp hỗ trợ trong dạy học viết phù hợp với đặc điểm
năng lực nhận thức, mức độ phát triển kĩ năng viết của HS có KKVV s giúp
cải thiện kĩ năng viết của các em, góp phần nâng cao chất lƣợng học tập của
nhóm HS này.

8

9. Đóng góp mới của luận án
- Làm rõ và bổ sung định nghĩa HS có KKVV theo các tiêu chí nhận biết;
cách phân loại theo đặc điểm kĩ năng viết giúp định hƣớng cho việc phát
hiện và hỗ trợ giáo dục trong nhà trƣờng; làm rõ xu hƣớng xác định HS có
KKVV theo quan điểm tổng hợp các thông tin dựa vào bằng chứng nghiên
cứu, chỉ rõ tầm quan trọng của việc đánh giá NLNT, đặc điểm, mức độ
KKVV trong việc xác định và hỗ trợ HS có KKVV; làm rõ xu hƣớng nghiên
cứu về dạy học viết cho HS có KKVV ở tiểu học, biện pháp hỗ trợ HS có
KKVV, các yếu tố tác động đến biện pháp hỗ trợ trong dạy học viết cho HS
có KKVV ở tiểu học.
- Bổ sung các thông tin mới về thực trạng tồn tại của HS có KKVV trong
trƣờng tiểu học hiện nay, đặc điểm của HS có KKVV trên các phƣơng diện:
kĩ năng viết, phát triển, NLNT; cung cấp thông tin về hiện trạng hỗ trợ trong
dạy học viết cho HS có KKVV của GV tiểu học, làm rõ những điểm tích cực
và hạn chế của thực trạng này, ảnh hƣởng của các yếu tố đến biện pháp hỗ
trợ HS có KKVV.
- Xây dựng các công cụ đánh giá và các bƣớc đánh giá để nhận biết HS có
KKVV ở tiểu học dựa trên định nghĩa về HS có KKVV; trên cơ sở đó, đƣa
biện pháp nhận biết HS có KKVV, xác định đặc điểm khả năng, nhu cầu HS
có KKVV ở tiểu học thành biện pháp tiền đề trong hỗ trợ HS có KKVV ở
tiểu học.
- Đề xuất một số biện pháp hỗ trợ chính và biện pháp bổ trợ trong dạy học
viết cho HS có KKVV gắn liền với đặc điểm NLNT, đặc điểm phát triển kĩ
năng viết của HS, nhằm tác động đến những hạn chế, yếu kém trong NLNT
vốn là nguyên nhân gây ra KKVV để cải thiện kĩ năng viết phù hợp với đặc
điểm khả năng, nhu cầu của HS trên quan điểm bù trừ.
- Các biện pháp đề xuất đƣợc kiểm chứng qua thực nghiệm sƣ phạm và ý
kiến đánh giá của GV có hiểu biết, kinh nghiệm về hỗ trợ HS có KKVV, từ

9

đó cung cấp nguồn tƣ liệu có giá trị tham khảo về biện pháp hỗ trợ HS có
KKVV ở tiểu học hiện nay.
10. Cấu trú

ủa luận án

Luận án bao gồm phần Mở đầu, Kết luận – Khuyến nghị và 3 chƣơng:
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA BIỆN PHÁP HỖ TRỢ TRONG DẠY
HỌC VIẾT CHO HỌC SINH CÓ KHÓ KHĂN VỀ VIẾT Ở TIỂU HỌC
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG ĐẶC ĐIỂM HỌC SINH CÓ KHÓ KHĂN VỀ
VIẾT VÀ HỖ TRỢ TRONG DẠY HỌC VIẾT CHO HỌC SINH CÓ KHÓ
KHĂN VỀ VIẾT Ở TIỂU HỌC
Chƣơng 3: BIỆN PHÁP HỖ TRỢ TRONG DẠY HỌC VIẾT CHO HỌC
SINH CÓ KHÓ KHĂN VỀ VIẾT Ở TIỂU HỌC VÀ THỰC NGHIỆM


10

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA BIỆN PHÁP HỖ TRỢ TRONG DẠY HỌC VIẾT
CHO HỌC SINH CÓ KHÓ KHĂN VỀ VIẾT Ở TIỂU HỌC
1.1. Tổng qu n ng

n ứu vấn đề

1.1.1. Nghiên cứu về học sinh có khó khăn về viết ở tiểu học

1.1.1.1. Trên thế giới
Trong khi khó khăn về đọc đƣợc chú ý từ những năm đầu của thế kỉ XIX,
KKVV đƣợc quan tâm muộn hơn, bắt đầu từ thập kỉ 60 của thế kỉ XX. So
với các nghiên cứu chuyên sâu về KKVĐ, còn gọi là chứng đọc khó
(dyslexia), những nghiên cứu chuyên sâu về KKVV (chứng viết khó –
dysgraphia) hiện nay không nhiều.
Các công trình nghiên cứu về KKVV cho tới nay chủ yếu tập trung vào
các hƣớng: định nghĩa khái niệm, xác định HS có KKVV; đặc điểm của HS
có KKVV trên các lĩnh vực: học tập, nhận thức, phát triển, vận động, ... các
yếu tố ảnh hƣởng đến KKVV của HS; các biện pháp hỗ trợ HS có KKVV.
a) Nghiên cứu về khái niệm khó khăn về viết
Khái niệm KKVV đƣợc nghiên cứu theo nhiều cách, nhƣng chủ yếu tập
vào hai khuynh hƣớng chính. Khuynh hƣớng thứ nhất gọi là khuynh hƣớng
mô tả loại trừ, chủ yếu dựa trên định nghĩa sơ khai về KTHT do Samuel
Kirk giới thiệu năm 1963, trong đó mô tả các đặc điểm nổi bật của KTHT và
các đặc điểm giúp loại trừ các yếu tố không gây ra KTHT. Đa phần các định
nghĩa về KKVV theo khuynh hƣớng này với các đại diện nhƣ định nghĩa của
Ủy ban Liên hiệp KTHT Hoa Kỳ (National Joint Committee on Learning
Disabilties - NJCLD) năm 1988, Đạo luật về giáo dục cho ngƣời khuyết tật
(Individual with Disabilities Education Act., 2004 – IDEA 2004), Sổ tay chẩn
đoán các rối nhiễu tâm trí phiên bản 5 - DSM-5 (The Diagnostic and Statistical
Manual of Mental Disorders, Fifth Edition) năm 2013, định nghĩa của các tác
giả Berninger V.W, Graham S., Fayol M.