Mô hình chức nghiệp ở một số nước Áp dụng cho VN

Môn: HÀNH CHÍNH SO SÁNH
Tiểu luận : Tìm hiểu mô hình chức nghiệp ở
một số quốc gia. Áp dụng vào Việt Nam.


HÀNH CHÍNH SO SÁNH

T

1. I. Mở đầu
rên thế giới hiện nay có hai mô hình cơ bản về tổ
chức công vụ là mô hình chức nghiệp hay còn gọi là
mô hình ngạch, bậc (career system) và mô hình việc
làm hay còn gọi là vị trí công việc (position-based
system or job-based system). Ngày nay trong xu thế
cải cách công vụ, nhiều nước có nền công vụ chức nghiệp đang dịch chuyển sang
nền công vụ việc làm với các mức độ khác nhau. Ở Việt Nam, Luật cán bộ, công
chức mới được ban hành cũng tạo điều kiện cho việc quản lý công chức theo vị trí
và chức danh.
Trong mô hình công vụ chức nghiệp, công chức được phân loại theo trình độ
đào tạo để làm cơ sở cho việc xếp ngạch. Mỗi một ngạch lại bao gồm nhiều bậc
khác nhau. Mỗi một bậc tương ứng với một chỉ số tiền lương. Các chỉ số tiền lương
tăng dần theo chiều tăng của bậc và không gắn liền với vị trí hay nội dung công
việc mà công chức đảm nhận. Vấn đề được quan tâm nhất trong mô hình này là
làm thế nào trả lương một cách “công bằng” dựa trên cơ sở bằng cấp. Điều này có
nghĩa là trong số những người có thâm niên công tác bằng nhau, thì ai có bằng cấp
cao hơn sẽ được trả lương cao hơn. Mỗi một ngạch, bậc cho biết chức năng, nhiệm
vụ của công chức ở ngạch đó phải thực hiện nhưng không gắn liền với vị trí mà
công chức đảm nhiệm. Như vậy công chức ở các vị trí công việc khác nhau có thể
cùng giữ chung một ngạch và có cùng chức trách chung như nhau nhưng không
gắn liền với các công việc mà mỗi công chức được giao. Công chức vẫn được giữ

ngạch, bậc ngay cả khi vị trí công việc mà mình nắm giữ không còn.
Trong mô hình công vụ chức nghiệp, công chức tuyển dụng vào làm việc
theo ngành hay lĩnh vực chuyên môn và đây cũng chính là căn cứ để bổ nhiệm
công chức vào ngạch và phân công công việc đối với công chức. Nhưng trong quá

2


HÀNH CHÍNH SO SÁNH
trình hoạt động công vụ họ có thể được thuyên chuyển từ vị trí công việc này sang
vị trí công việc khác hoặc từ cơ quan này sang cơ quan khác.
Ở mô hình này, công chức bắt đầu “nghề nghiệp” của mình khi được tuyển
dụng vào cơ quan nhà nước và được bổ nhiệm vào ngạch tuyển dụng (thường dựa
trên trình độ đào tạo) và từ đó phát triển “nghề nghiệp” của mình qua những vị trí
công việc khác nhau theo quy định rất chặt chẽ của pháp luật (tuyển chọn nội bộ).
Chỉ có rất ít trường hợp vào công vụ mà không bắt đầu từ ngạch đầu tiên. Các công
chức bậc cao trong nền công vụ thông thường phải trải qua một số vị trí thấp hơn
trong hệ thống thứ bậc của nền công vụ trước khi được đề bạt lên các vị trí cao
hơn. Bổ nhiệm công chức cấp cao thường phải tuân theo các quy trình, thủ tục chặt
chẽ và mang tính tập trung cao. Với những đặc điểm của mô hình chức nghiệp,
nhân sự trong cơ quan nhà nước được sử dụng rất linh hoạt, có thể được thuyên
chuyển từ vị trí này sang vị trí khác, bộ phận này sang bộ phận khác hay cơ quan
này sang cơ quan khác, vì việc thuyên chuyển đó không ảnh hưởng đến ngạch, bậc
cũng như tiền lương của họ. Mô hình công vụ chức nghiệp được bắt nguồn từ
Pháp, sau đó được áp dụng rộng rãi ở nhiều nước bên ngoài châu Âu, đặc biệt là ở
các nước đang phát triển từng là thuộc địa của Pháp và Bồ Đào Nha như Đức, TâyBan-Nha, Bun-ga-ri, Ru-ma-ni...

3

HÀNH CHÍNH SO SÁNH

II. Mô hình chức nghiệp ở cộng hòa Pháp
1. Cơ quan quản lý công chức
Bộ máy quản lý công chức của Pháp là bộ công vụ. Bộ trưởng bộ công vụ
soạn thảo, ban hành quy chế quản lý ngành hành chính chung. Còn quản lý cụ thể
công chức thuộc các ngạch, do bộ trưởng phụ trách lĩnh vực quản lý. Riêng ngạch
giám sự, đốc sự do bộ trưởng Công vụ quản lý.
Ngạch giám sự do bộ trưởng Bộ công vụ tổ chức kì thi tuyển, quyết định số
lượng tuyển dụng hang năm. Các bộ trưởng phải có trách nhiệm báo cáo với Bộ
trưởng Bộ nội vụ về các vị trí còn thiếu về giám sự ở các bộ, báo cáo gửi Bộ công
vụ của bộ chủ quản phải có tiếp kí của thanh tra tài chính.
Thẩm quyền của Bộ trưởng công vụ còn rộng hơn đối với ngạch đốc sự hành
chính. Bộ trưởng bộ công vụ có trách nhiệm soạn thảo quy chế, tổ chức kì thi và có
ý kiến trong việc chọn đốc sự vào làm việc ở các cơ quan hành chính.
- Bộ máy phụ trợ về công chức của pháp chủ yếu gồm: Hội đồng công chức
tối cao, Hội đồng hành chính, và Hội đồng kĩ thuật.
+ Hội đồng công chức tối cao là tổ chức tư vấn tối cao do thủ tướng hay
đại biểu của nội các ( Bộ trưởng hoặc Quốc vụ khanh). Phụ trách, thành viên chính
thức gồm 32 người do chính phủ bổ nhiệm, với nhiệm kì 3 năm.
+ Hội đồng hành chính, về nguyên tắc mỗi ngành ở Pháp đều có một hội
đồng hành chính. Các thành viên hội đồng hành chính được cơ cấu từ hai nguồn:
thứ nhất, là cán bộ công chức được bầu qua bỏ phiếu kín, thứ hai là đại biểu ngành
hành chính do ngành hành chính chỉ định, số người tương ứng với đại biểu công
chức.Hội đồng này do thủ tướng ngành chủ trì.

4


HÀNH CHÍNH SO SÁNH

Hội đồng hành chính có trách nhiệm đề xuất ý kiến về những vấn đề giám
định, đề bạt, điều động, thưởng phạt.
Hội đồng hành chính có trách nhiệm khởi thảo và sửa đổi chế độ pháp quy
về việc quản lý nhân sự của ngành, thảo luận về vấn đề khoa học hoá, hiện đại
hoá, phương pháp hoá công tác hành chính để nâng cao hiệu suất công tác và đưa
ra ý kiến về vấn đề an toàn, bảo vệ sức khoẻ của nhân viên trong ngành.

2. Khái niệm công chức
Công chức Pháp là những người làm công vụ được nhà nước và cộng đồng
lãnh thổ bổ nhiệm vào một công việc thường xuyên trong một công sở hay một
công sở tự quản.
Theo quan niệm trên thì công chức Pháp gồm ba loại:
- Công chức trong ngạch hành chính nhà nước; loại công chức này trực
thuộc các bộ trưởng.
- Công chức trực thuộc cộng đồng lãnh thổ: Bên cạnh cơ quan hành
chính, nước pháp có các tổ chức chính quyền lãnh thổ ( tỉnh, vùng , xã) mang tính
chất độc lập
Công chức trực thuộc các công sở tự quản, trong đó có các bệnh viện.
Loại công chức này ngoài việc thực hiện quy chế chung đối với công chức nhà
nước còn phải thực hiện quy chế riêng của các công sở tự quản.

3. Nghĩa vụ và quyền lợi của công chức
3.1.Nghĩa vụ của công chức
Công chức được tuyển dụng vào phải làm tròn bổn phận của mình một cách
liên tục, bao gồm các điều kiện cụ thể sau:

5


HÀNH CHÍNH SO SÁNH

+ Công chức phải tôn trọng kỉ luật giờ giấc, lịch làm việc. Công chức và
những người lao động khác bắt buộc phải đảm bảo thời gian làm việc 39 giờ trong
một tuần.
+ Bản thân công chức phải làm tròn bổn phận được phân công và làm trong
bổn phận một cách thường xuyên. Công chức không được rời bỏ nhiệm sở khi
không có lý do chính đáng. Nếu công chức tự ý rời bỏ nhiệm sở hoặc không có lý
so chính đáng thì bị coi là vi phạm kỉ luật
+ Theo quy chế chung thì công chức phải chịu trách nhiệm về kết quả công
việc và tự thực thi nhiệm vụ. Trong trường hợp vi phạm hoạt động nghề nghiệp,
công chức phải hoàn toàn chịu trách nhiệm.
+ Công chức phải tôn trọng mệnh lệch của cấp trên
+ Công chức chỉ được làm tròn nghĩa vụ được phân công và không được làm
vì mục đích khác. Công chức có thể làm thêm để tăng thêm thu nhập bằng các
nguồn chính đáng.
+ Tuân thủ các quy định cấm công chức không được làm như kiêm nghiệm
nhiều công việc. Tuy nhiên thì cơ quan quản lý có thể cho phép công chức giúp đỡ
cơ quan khác về một nhiệm vụ nào đó, trên cơ sở xem xét nhiệm vụ đó có thể cùng
tiến hành với nhiệm vụ của công chức ở cơ quan trực tiếp quản lý công chức đó
hay không? Việc kiêm nhiệm này chỉ được thực hiện trong một thời gian ngắn nhất
định và cơ quan quản lý có quyền buộc công chức thôi việc kiêm nhiệm đó.
+ Công chức phải thực sự vô tư trong công việc. Nghĩa vụ này quy định
công chức không được vì lợi ích riêng của mình mà xâm hại đến lợi ích của cơ
quan quản lý. Khi đã rời khỏi nhiệm sở trong thời hạn 5 năm thì không được vào
làm việc ở công sở nào thuộc bộ mình quản lý trước đây.

6


HÀNH CHÍNH SO SÁNH
+ Công chức có nghĩa vụ trân trọng, ý tứ trong việc đưa ra phát biểu, bài viết

hoặc tỏ thái độ đúng mực khi thực thi công vụ và ngoài việc thực thi công vụ. Lời
phát biểu thái quá của công chức cao cấp có thế xâm hại đến uy tín của cơ quan.
Công chức càng cấp cao thì càng phải tuân thủ nghĩa vụ này một cách ngặt nghèo
hơn công chức cấp thấp.

3.2. Quyền lợi của công chức
- Mọi công chức đều được đối xử bình đẳng như nhau, được hưởng lương
như nhau nếu như cùng làm một công việc, có công trạng như nhau theo sự đánh
giá công trạng.
- Công chức có quyền được thăng chức, nâng bậc.
- Công chức có quyền đình công, có quyền tự do ngôn luận và có quyền phát
biểu chính kiến của mình ( tuy nhiên cả hai quyền này đều có giới hạn nhất định)
- Có quyền ghi tên gia nhập vào các tổ chức công đoàn và có quyền tham gia
vào công tác tư vấn do lãnh đạo công chức điều hành.
- Công đoàn công chức có quyền phát biểu, Tham gia hội đồng công chức
tối cao, đấu tranh trực diện với hội đồng hành chính, Hội đồng kĩ thuật, cùng giải
quyết những sự vụ có liên quan.
- Có quyền được đảm bảo công việc ổn định và tuân thủ kỉ luật.
- Có quyền thuyên chuyển hoặc thay đổi công việc ở cơ quan công chức làm
việc hoặc có thể rời khỏi ngạch công chức đang làm.
- Có quyền được đảm bảo về bảo hiểm xã hội trong các trường hợp: ốm đau,
tai nạn, sinh con,…
- Có quyền được nghỉ hưu theo thủ tục quy định.

7


HÀNH CHÍNH SO SÁNH

4. Phân loại công chức

Pháp theo hệ thống chức nghiệp, các công chức nhà nước được tổ chức theo
ngạch.
Việc phân loại công chức dựa trên cơ sở về tính chất phức tạp của công việc
và dẫn đến hai yêu cầu:
- Phải căn cứ theo bằng cấp.
- Phân loại thứ bậc theo khung lương.
Công chức trong các ngạch hành chính của Pháp được phân làm ba loại:
Chức vụ quan niệm và điều khiển là những công chức cấp cao trong bộ máy
hành pháp, điều phối các công việc của nhà nước theo chính sách của chính phủ,
soạn thảo các dự luật, văn kiện lập quy, các chỉ thị quan trọng của bộ trưởng và
cách thức thi hành các vấn đề trên. Đối với công chức cấp cao này yêu cầu phải có
bằng đại học hoặc trên đại học ( công chức loại A).
Chức vụ ứng dụng là những công chức có nhiệm vụ áp dụng những điều
khoản tổng quát của văn kiện lập pháp và lập quy vào các trường hợp cụ thể. Công
chức loại này cần có bằng đại học hoặc trên đại học ( công chức loại B).
Chức vụ thừa hành là nhũng công chức phụ trách những công việc trong
khuôn khổ những chỉ thị, văn kiện rõ rệt. Có hai loại chức vụ thừa hành: một cần
có sự huấn luyện chuyên nghiệp ( loại C), một dành cho những nhân viên thường
( loại D).
Trong các ngạch, số cấp và bậc nhiều ít khác nhau tuỳ theo mỗi loại :
+ Các loại A, B có nhiều cấp nhưng ít bậc, các loại C, D có nhiều bậc
nhưng ít cấp.

8


HÀNH CHÍNH SO SÁNH
+ Loại C, D ngạch được phân chia theo 11 bậc, thời gian nâng bậc là 4
năm ( không có cấp).
+ Loại A có nhiều cấp, cấp thứ nhất có bảy bậc. Loại B, cấp thứ nhất có

11 bậc. Thời hạn nâng bậc ở loại A, B ngắn hơn ( từ 18 tháng đến 2 năm).

5. Tuyển dụng
Nền công vụ mở rộng việc tiếp nhận đối với các công dân có đủ điều kiện
chung cần thiết và bằng cấp theo yêu cầu của mỗi ngạch cần tuyển vào. Các điều
kiện chung bao gồm:
-

Người muốn được tuyển dụng vào thì phải mang quốc tịch

Pháp không ít nhất cũng phải là công dân thuộc nước trong cộng đồng chung
Châu Âu.
-

Là người không phạm tội, đã hoàn thành nghĩa vụ công dân đối

với quốc gia.
Đủ sức khoẻ làm việc.
Không có các quy định chung về giới tính hay tuổi tác.
Tuy nhiên các ngạch khác nhau sẽ có yêu cầu cụ thể, nhưng trong hầu hết
các cuộc thi tuyển thì đều có yêu cầu về tuổi tác và trình độ văn hoá. Những yêu
cầu này thì được miễn cho các bà mẹ ba con trở lên, đồng thời cũng có sự điều
chỉnh cho các bà mẹ đang nuôi con.
Chế độ tuyển dụng công chức dựa trên hai nguyên tắc cơ bản:
-

Nguyên tắc bình đẳng: không phân biệt nam nữ, thành phần

xuất than, khuynh hướng chính trị, tôn giáo, văn hoá.
Nguyên tắc tuyển chọn loại ưu qua thi cử: việc tổ chức thi cử

được tiến hành công khai, trước khi thi, cơ quan có liên quan đưa ra tiêu
chuẩn, số lượng cần tuyển và thời gian thi, nội dung thi.
Có một số ngoại lệ đối với nguyên tắc thi cạnh tranh:
9


HÀNH CHÍNH SO SÁNH
-

Có một số suất dành riêng cho các cựu chiến binh, những người

làm việc trong lực lượng vũ trang và những người tàn tật. Tuy nhiên, những
công việc này thường nằm trong các nhóm B,C,D.
Còn các công chức lãnh đạo trong nền công vụ ( các vụ trưởng,
cục trưởng, các đại sứ, hiệu trưởng các trường đại học..) là do Hội đồng Bộ
trưởng bổ nhiệm.

6. Sử dụng công chức
Đội ngũ công chức của Pháp làm việc trong 3 nền công vụ (công vụ nhà
nước, công vụ y tế và công vụ địa phương) có khoảng hơn 5 triệu người, chia
thành 3 nhóm: công chức nhà nước có 2,3 triệu người, chiếm khoảng 51% (làm
việc tại các bộ và địa phương); trong đó loại A: 46%, loại B: 23% và loại C: 31%;
công chức địa phương có 1,5 triệu người, chiếm 30% (làm việc trong các Hội đồng
nhân dân xã, tỉnh, vùng); công chức y tế làm việc trong các bệnh viện công có
khoảng 0,8 triệu người, chiếm 19%.
Ở Pháp không có khái niệm viên chức. Những người làm việc trong cơ quan
sự nghiệp hành chính thì do quy chế công chức điều chỉnh; còn những người làm
việc trong các đơn vị sự nghiệp công mang tính thương mại do luật tư điều chỉnh
(ví dụ Bưu điện) thì có thể gọi là viên chức như cách quan niệm viên chức ở Việt
Nam. Nghĩa là nếu địa vị pháp lý của họ do luật công điều chỉnh thì là công chức,

còn nếu do luật tư điều chỉnh thì là viên chức. ở địa phương, những người làm việc
trong các doanh nghiệp xây dựng nhà ở xã hội thì là viên chức (hiểu theo nghĩa
tương đối) nhưng nếu làm việc trong doanh nghiệp quốc phòng thì lại là công
chức.

10


HÀNH CHÍNH SO SÁNH

7. Đào tạo, bồi dưỡng
Nền công vụ Pháp thường xuyên tổ chức các khoá đào tạo và bồi dưỡng
nhằm tạo điều kiện cho mỗi cá nhân chuẩn bị sẵn sàng tham dự kì thi tuyển có tính
chất cạnh tranh cao, có những khoá học riêng cho các thí sinh tham dự các kì thi
cạnh tranh tự do.
Công tác đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ cho công chức được tiến hành hai
loại hình:
-

Đào tạo ban đầu: Công chức sau khi thi đỗ trong các kì thi tuyển, trước khi được

-

bổ nhiệm chính thức, được gửi đền các trường đào tạo, đi thực tập 1 năm.
Nâng cao trình độ của công chức đương nhiệm:
+ Đào tạo liên tục để công chức phù hợp với nghề nghiệp khi thăng cấp,
biệt phái, chuyển công tác… chương trình đào tạo trong thời gian một tuần, hai
tuần hoặc tập trung dài hạn nhưng được chia làm nhiều lần nhằm không làm gián
đoạn công việc tại chức của công chức
+ Đào tạo bắt buộc do yêu cầu của cơ quan quản lý nhằm hoàn thiện kiến

thức của công chức.
+ Mọi công chức phải được đào tạo về kĩ thuật viết văn bản, phương pháp
giao tiếp thiết lập mối quan hệ dân chủ với nhân dân. Đồng thời sự tồn tại thị
trường chung Châu Âu buộc công chức phải hiểu biết về luật cộng đồng kinh tế
Châu Âu. Do vậy chương trình đào tạo này cũng được đưa vào đào tạo cho công
chức.
Ở Pháp tất cả các trường hành chính đều là trường quốc gia, giữa các trường
chỉ khác nhau về mức độ đào tạo. Trong đó trường hành chính quốc gia pháp
(ENA) là trường hành chính hàng đầu của nền công vụ pháp, chủ yếu đào tạo, bồi
dưỡng công chức cho các cơ quan trung ương, những công chức giữ cương vị quản
lý, lãnh đạo của quốc gia thuộc nhóm A. Cùng ENA còn có năm trường hành chính
khu vực và các trường hành chính ở các tỉnh và địa phương, hình thành một cơ sở
11


HÀNH CHÍNH SO SÁNH
đào tạo và bồi dưỡng công chức cũng như tham gia hoạch định pháp luật, chính
sách nhà nước, phối hợp chặt chẽ với nhau về chuyên môn nghiệp vụ trong cả
nước.
Nội dung, chương trình đào tạo của Pháp được biên soạn thống nhất dung
trong tất cả các trường. Các giáo sư giảng dạy trong các trường hành chính đều là
người có học vị cao. Các môn thực hành cũng do các công chức cao cấp có uy tín
và giàu kinh nghiệp hướng dẫn, như soạn thảo các văn bản pháp quy và cách lập
các biểu mẫu thồng kê…. Nhằm cho học viên hiểu biết thực tế và năng lực thực
hành. Có nhiều hình thức đào tạo chính quy hoặc chia nhỏ thời gian thực tập tránh
gián đoạn trong công việc.
Hệ thống các trường đào tạo công chức thuộc Chính phủ, không nằm trong
hệ thống giáo dục quốc dân.

8.Đánh giá

Hằng năm, Chính phủ Pháp đều yêu cầu mỗi công chức phải làm bản tự
kiểm điểm cá nhân để đưa ra nhận xét, đánh giá khả năng nghiệp vụ của họ. Thủ
tướng hành chính đơn vị ghi nhận xét vào bản kiểm điểm này. Nhận xét được tiến
hành theo hai bước:
-

Bước một: cho điểm về kỉ luật lao động, năng suất và chất lượng công tác. Mức
thấp nhất là 0 điểm, mức cao nhất là 20 điểm. Để tránh sự chênh lệch khi cho điểm
giữa các bộ phận, Hội đông hành chính phải đề xuất một văn bản quy định hướng
dẫn tổng hợp và báo cáo lên cấp trên. Sau khi được cấp trên phê chuẩn mới tiến
hành cho điểm. Điểm số phải được thông báo cho người đó và Hội đồng hành

-

chính biết.
Bước hai, thủ trưởng hành chính căn cứ vào điểm số các mục mà đánh giá, nhận
xét chung về công tác trong một năm của công chức đó. Và chính nhận xét hang
năm là căn cứ để quyết định việc lên bậc lương của công chức trong một ngạch.
12


HÀNH CHÍNH SO SÁNH
Bản nhận xét này chỉ thông báo cho Hội đồng hành chính, không nhất thiết phải
thông báo cho người đó biết. Nếu công chức nào muốn biết thì thồng qua Hội đồng
hành chính, yêu cầu thủ trưởng hành chính đó thông báo lại cho mình biết.
• Đề bạt
Việc thăng cấp cho công chức ở Pháp được phân thành hai loại: nâng bậc và
đề bạt. Cả hai loại đều theo hình thức bậc thang, từng bước đi lên.
-

Nâng bậc: trong trường hợp chức danh không thay đổi thì nâng bậc chủ yếu là
nâng lương. Công chức làm việc đến niến hạn nhất định, thì sẽ căn cứ vào sự tiến
bộ về nghiệp vụ để nhận xét, đánh giá, đồng thời tiến hành kiểm tra tổng hợp, nếu

-

đầy đủ điều kiện thì sẽ nâng bậc.
Đề bạt: việc đề bạt chức vụ được tiến hành theo hai hình thức sau:
+ Hình thức lựa chọn: với những người có thời gian công tác tương đối lâu,
thủ trưởng hành chính căn cứ vào nhận xét đối với công chức trong khoảng thời
gian ba năm liên tiếp, rồi lựa chọn trong số những người này lập thành một danh
sách đề bạt
+ Hình thức thi nghiệp vụ là do Hội đồng thi sát hạch đánh giá, phân loại,
có tham khảo hồ sơ của công chức để viết lời nhận xét. Sau khi trưng cầu ý kiến
của Hội đồng hành chính và căn cứ vào nhận xét của hội đồng thi thì thủ trưởng
hành chính sẽ lên danh sách lựa chọn những người xuất sắc để đề bạt trong năm
đó.
Việc bổ nhiệm cán bộ công chức vào các chức vụ lãnh đạo không qua thi cử
được quy định ở Hiến Pháp.

9. Thuyên chuyển công chức
Ở Pháp có các loại hình thuyên chuyển công chức sau:

13


HÀNH CHÍNH SO SÁNH

9.1. Thuyên chuyển trong ngạch
Công chức thuyên chuyển trong ngạch thi vẫn giữ nguyên cấp bậc, nhưng

chuyển sang làm công việc khác trong ngạch ( ví dụ: khi thuyên chuyển công chức
trong ngạch kiểm sự, công chức có thể đảm đương được một trong số các công
việc như: quản lý nhân sự, quy chế công chức, bảo hiểm…) Thuyên chuyển theo
địa dư hành chính: công chức được chuyển từ nơi này đến nơi làm việc khác ở một
địa phương khác.
Hình thức thuyên chuyển này phải được đảm bảo theo nguyên tắc bình đẳng
và duy trì cho công chức có việc làm thường xuyên. Điều này đòi hỏi các cơ quan
nhà nước phải:
-

Nắm bắt được các vị trí còn trống trong các ngạch công chức để công bố công
khai những vị trí còn thiếu để công chức có nguyện vọng thuyên chuyển gửi đơn

-

đến
Khi xem xét đơn, phải xét đến nhu cầu công việc, năng lực và hoàn cảnh gia đìh

-

công chức
Phải có bảng điểm khi xem xét các trường hợp cụ thể để tạo điều kiện cho công

-

chức có thể so sánh công khai và thấy được khả năng thực sự của mình.
Việc xem xét thuyên chuyển bắt buộc phải có ý kiến của tổ chức công đoàn.
Thuyên chuyển nâng cấp: là hình thức thuyên chuyển làm thay đổi vị trí
công tác của công chức diễn ra cùng một lúc với việc chuyển đổi nơi công tác.
Việc thuyên chuyển nâng cấp đòi hỏi công chức phải đề cao tinh thần trách

nhiệm hơn, do đó buộc họ phải chap hành quyết định của cơ quan quản lý.

9.2. Thuyên chuyển ngoài ngạch gồm các hình thức sau:
- Biệt phái bảo chi: tức là cho phép công chức đến làm việc ở vị trí ngạch
khác của một cơ quan mới nhưng vẫn được cơ quan cũ trả lương theo quy chế của
ngạch cũ.
14


HÀNH CHÍNH SO SÁNH
- Biệt phái không bảo chi: mọi công chức có nguyện vọng có quyền biệt phái
đều có quyền trình bày nguyện vọng của mình với cơ quan quản lý. Khi được biệt
phái đến cơ quan mới , công chức vẫn giữ mối liên lạc với cơ quan cũ về việc nâng
bậc. Nhưng cơ quan cũ không có trách nhiệm trả lương công chức công chức vì
chức vụ và lương của công chức ở cơ quan cũ đã có người thay thế
Trong thời gian biệt phái, công chức vẫn được thăng cấp trong ngạch và
được tính thâm niên công tác.

10. Lương công chức và các chế độ đãi ngộ công chức
10.1. Lương công chức
Trước đây lương công chức được trả khác nhau cho các ngành khác nhau
của nền công vụ. Ngày nay thì đã hình thành hệ thống trả lương chung cho tất cả
các ngành, ngạch, bậc. Do vậy mỗi công chức đều có một mức lương cơ bản cụ
thể, từ đó nhân lên hệ số thâm niên công tác.
Lương công chức Pháp được phân chia thành hai loại: lương phổ thông ( tức
là toàn bộ lương loại B,C,D và lương loại A của công chức cấp cao) và lương đặc
biệt ( tức là lương của Tổng thống, các thành viên Chính phủ, quan chức và sĩ quan
cao cấp…..)
Việc quản lý quỹ lương ở Pháp gắn chặt với việc quản lý biên chế. Quỹ hoạt
động công vụ hằng năm được tách rời, không phụ thuộc vào chế độ biên chế mà

tuỳ thuộc vào hoạt động công vụ thực tế của từng cơ quan. Điều đó tạo nên tâm lý
không muốn tăng biên chế để tăng quỹ hoạt động của cơ quan.
Lương công chức do các bộ trang trải, do bộ trưởng có quyền sử dụng quỹ
lương công chức theo quy định của pháp luật. Ngân sách của các bộ được xây
dựng theo sự đàm phán giữa mỗi bộ với Bộ Tài chính.
15


HÀNH CHÍNH SO SÁNH

10.2. Các chế độ đãi ngộ khác
* Trợ cấp.
Ngoài lương, công chức còn được hưởng một số khoản trợ cấp, chủ yếu là
trợ cấp nhà cửa, và trợ cấp gia đình. Công chức trong quá trình thi hành công vụ
hoặc đang làm việc trong nền công vụ bị tai nạn thì được hưởng những loại trợ cấp
nhất định. Ngoài ra còn có khoản trợ cấp cho vợ, chồng hoặc con của người công
chức khi họ bị chết. Công chức thuộc nhóm B,C,D họ có thể được trả những khoản
bồi dưỡng khi họ làm thêm ngoài giờ. Công chức nhóm A nhìn chung họ đều được
nhận các khoản tiền thưởng lớn, gọi là “ thưởng theo chất lượng công việc” Đây là
một tiêu chuẩn có tính linh hoạt cao.
*Chế độ phúc lợi
- Nghỉ phép: công chức mỗi năm được nghỉ năm tuần nhưng nếu có công
việc đặc biệt liên quan đến công chức thì kì nghỉ đó có thể bị hoãn.
- Nghỉ vì tai nạn lao động : người bị tai nạn lao động có thể được lĩnh
nguyên lương hoặc được lĩnh một phần lương trợ cấp tàn tật tạm thời. Lương trợ
cấp tàn tật tạm thời bằng 1/10 lương chính và được lĩnh cho đến khi hồi phục sức
khoẻ hoặc cho đến lúc chính thức nghỉ hưu. Trong thời gian này người bị tai nạn
được hưởng chế đbộ điều dưỡng.
* Nghỉ ốm: có thể chia thành ba loại: nghỉ ốm thông thường, nghỉ ốm dài kỳ
và nghỉ ốm nặng

+ Nghỉ ốm thông thường: có thể nghỉ 1 năm. Bệnh nhân trong ba tháng đầu
thì lĩnh toàn bộ lương, chin tháng sau số lượng giảm dần đến khi còn lại một nứa.
+ Nghỉ dài kì có thể nghỉ đến ba năm, năm đầu bệnh nhân lĩnh toàn bộ
lương, hai năm sau giảm chỉ còn một nửa. Nếu bệnh nhân chưa đầy một năm đã
bình phục và tiếp tục công tác thì thôi không hưởng lương nghỉ này.
16


HÀNH CHÍNH SO SÁNH
+ Nghỉ bệnh nặng: như các bệnh lao phổi, thần kinh, bệnh tuỷ sống… được
nghỉ dài hạn, ba năm đầu lĩnh toàn bộ lương, hai năm sau được lĩnh một nửa.
Trong thời gian nghỉ ốm, bệnh nhân có thể được hưởng trợ cấp tại gia.
+ Nghỉ đẻ, nghỉ chăm sóc con: công chức nữ được nghỉ đẻ 16 tuần, gồm 6
tuần trước khi đẻ và 10 tuần sau khi đẻ. Nếu có yêu cầu nghỉ thêm thì có thể kéo
dài thêm bốn tuần nữa. Thời kỳ nghỉ đẻ được lĩnh toàn bộ lương và trợ cấp. Sau
khi đẻ có thể nghỉ thêm để chăm sóc con, thời gian nhiều nhất là 2 năm, và được
lĩnh toàn bộ lương và trợ cấp.
+ Nghỉ đi học: công chức được sử dụng thời gian nhiều nhất là 12 ngày
trong một năm để nâng cao trình độ văn hoá nghiệp vụ. Thời gian nghỉ này không
được hưởng lương nhưng được lĩnh toàn bộ tiền trợ cấp gia đình
*Chế độ nghỉ hưu: công chức Pháp nghỉ hưu ở độ tuổi 60 hoặc nhiều nhất là
tuổi 65. Công chức nghỉ hưu sau 15 năm làm việc trong nền công vụ, có quyền
hưởng lương hưu suốt đời. Số lương hưu đó tuỳ thuộc vào số năm công tác và bậc
lương khi nghỉ hưu. Tiền lương hưu bằng 2% tổng số lương mỗi năm công tác
cộng lại, số năm công tác cao nhất là 37,5 năm. Tiền lương hưu cũng được tính
theo lạm phát.

11. Kỷ luật
Công chức phạm tội hình sự thì do Toà án Hình sự xét xử, công chức phạm
luật hành chính thì do toà án hành chính xét xử, công chức vi phạm kỷ luật lao

động thì do người bổ nhiệm công chức tiến hành kỉ luật. Khi công chức phạm tội
hình sự hay phạm luật hành chính thì Hội đồng kỉ luật trung ương ra lệnh đình chỉ
chức vụ
Trong trường hợp công chức vi phạm kỉ luật, lãnh đạo các cơ quan quản lý
công chức có quyền đình chỉ công tác của công chức và báo cho công chức biết.
17


HÀNH CHÍNH SO SÁNH
Trong thời gian bị đình chỉ thì công chức không được đến cơ quan nhưng vẫn được
trả lương trong vòng 4 tháng. Sau bốn tháng mà không tìm thấy đầy đủ chứng cứ
thfi cơ quan quản lý phải phục hồi lại công việc cho công chức.
Các hình thức kỉ luật công chức gồm có: cảnh cáo, giảm lương, hạ chức, hạ
cấp, điều động công tác, cưỡng chế nghỉ hưu, tạm thời đình chỉ chức vụ, cách chức
với các trường hợp được giữ nguyên toàn bộ lương hưu, cách chức với trường hợp
đình chỉ quyền lợi lĩnh tiền hưu.
Ngoài ra, Pháp còn có hình thức kỉ luật là không được ghi tên vào quỹ bảo
hiểm thất nghiệp.
Pháp còn quy định rất nghiêm ngặt đối với công chức sau khi rời khỏi nền
công vụ ( kể cả nghỉ hưu) Sau năm năm ra khỏi nền công vụ, công chức mới được
phép làm việc cho khu vực tư nhân. Kiểm soát việc rời bỏ nền công vụ sang làm
cho khu vực tư nhân này do một Uỷ ban Tư vấn về đạo đức công vụ thực hiện.

12. Xu hướng cải cách
Cộng hoà Pháp đang trong quá trình hội nhập toàn diện và đầy đủ với cộng
đồng Châu Âu. Trong quá trình đó, nền hành chính pháp vốn mang tính bảo thủ
cũng phải có những thay đổi thích hợp.
Một xu hướng chung trong những năm gần đây là chiều hướng cận hoá hai
hệ thống nghề nghiệp với hệ thống chức vụ. Pháp đang ngày càng hướng về hệ
thống chức vụ. Pháp bên cạnh những luật công chức chung cũng có các quy chế

riêng của một số hạng như thẩm phán, ngoại giao, giáo viên, cán bộ y tế, công
chức địa phương hay lãnh thổ… Quy chế chung áp dụng cho công chức nhà nước,
địa phương, ngạch.
- Cải cách nền công vụ, cải cách quản lý nguồn nhân lực có tầm quan trọng
đặc biệt đối với việc hiện đại hoá nền hành chính Pháp, Những cải cách công vụ ở
18


HÀNH CHÍNH SO SÁNH
Pháp trong những năm gần đây theo hai định hướng chính, thể hiện ở hai chính
sách:
+ Chính sách quản lý nguồn nhân lực: chính sách này bổ sung cho hệ thống
quản lý nguồn nhân lực của Pháp, hệ thống nguồn nhân lực ủa Pháp được xây
dựng trên cơ sở quy chế công chức và chức nghiệp và thông qua phương pháp cá
nhân hoá các công chức ở mức độ cao và theo dõi họ một cách chặt chẽ.
+ Chính sách cán bộ khung là hướng chủ yếu của cải cách công vụ. Đội ngũ
cán bộ khung đóng vai trò quan trọng trong những cải cách của chính phủ, do đó
việc đổi mới công tác tuyển dụng, công tác đào tạo, quản lý sự nghiệp là quan
trọng để họ cảm thấy có trách nhiệm hơn.
Vấn đề đào tạo công chức được Chính Phủ quan tâm đặc biệt và đã có
những bước tiến xa hơn cả về lý thuyết lẫn thực hành. Mục tiêu chính là đào tạo
đội ngũ cán bộ hành chính có chuyên môn, có lương tâm, và tinh thần phục vụ cao.
Đối với hình thưc thi tuyển nội bộ, Pháp tiến hành cải cách theo hướng chú ý
nhiều hơn định hướng và tính thực tiễn, đặc biệt chú trọng đến tính chuyên nghiệp
của tuyển dụng.
- Chương trình đào tạo có thể lược bỏ một vài môn văn hoá cơ bản có nguy
cơ dẫn đến tình trạng “ học gạo”
- Các môn thi giữ một vai trò quan trọng để đánh giá sự phù hợp nghề
nghiệp, vị trí tuyển dụng trong nền công vụ và phải có sự tương quan với việc đào
tạo sau khi được tuyển dụng. Do vậy bốn môn thi bắt buộc là:

1. Các môn thi nhăm đánh giá trình độ nghiệp vụ
2. Các môn thi nhằm đánh giá kiến thức
3. Các môn thi nhằm đánh giá năng khiếu chuyên môn
19


HÀNH CHÍNH SO SÁNH
4. Các môn thi nhằm đánh giá khả năng ứng xử
- Cải cách hình thức và nội dung hoạt động của ban giám khảo. Cần xác định
rõ ràng cho từng ban giám khảo mục tiêu tuyển dụng cụ thể, đồng thời cũng cần
đánh giá ban giám khảo. Tiến tới chuyên nghiệp hoá ban giám khảo, ấn định thời
gian tham gia ban giám khảo với nhiệm kì là ba năm; đồng thời tổ chức các hội
thảo về đào tạo thành viên ban giám khảo.

20


HÀNH CHÍNH SO SÁNH

III. Tìm hiểu mô hình chức nghiệp ở Cộng hòa Liên
bang Đức
1. Đặc điểm của chế độ công chức Cộng hòa Liên bang Đức
- Nước Đức là một trong những quốc gia có chế độ công vụ, công chức khá
sớm ở Châu âu. Nền công vụ, công chức của Đức thuộc hệ thống công vụ theo chế
độ chức nghiệp.
- Với đặc điểm của mô hình kinh tế thị trường xã hội, chế độ công vụ, công
chức của Đức quan hệ chặt chẽ đến các quá trình kinh tế-xã hội, do vậy phạm vi,
mức độ tác động đến kinh tế-xã hội khá lớn.
- Quản lý bằng pháp luật, theo thể chế lãnh đạo thống nhất. Tuy nhiên trên
thực tế cơ quan chủ quản về công chức - Ủy ban Nhân sự Liên bang - chỉ phụ trách

hiệp đồng, liên hệ và chỉ đạo hệ thống công chức, còn công chức và việc chấp hành
điều lệ liên quan đến công chức đều do các bộ phụ trách.
- Chú trọng phẩm chất trung thành và tinh thần phục vụ của công chức trong
công vụ. Công chức Đức khi nhận chức phải tuyên thề trung thành với Hiến pháp,
hết lòng phục vụ nhân dân, phục vụ nhà nước.
- Bộ Nội vụ là cơ quan quyền lực quản lý công việc của công chức: chịu
trách nhiệm giám sát, đôn đốc hoạt động của Ủy ban Nhân sự Liên bang và những
công chức làm nhiệm vụ công tác kiểm sát kỷ luật, với quyền lực rất lớn. Đây là
điều ít thấy ở hệ thống công vụ các nước.
- Đề cao tính kỷ luật và coi trọng hiệu suất trong hoạt động công vụ. Công
chức Đức thường có trình độ học vấn cao và năng lực nghiệp vụ tốt. Đồng thời họ
thực hiện kỷ luật và giám sát rất nghiêm ngặt. Công chức Đức nổi tiếng về tinh
thần kỷ luật và coii trọng hiệu suất trong công việc.
21


HÀNH CHÍNH SO SÁNH

2. Công chức và phân loại công chức ở Cộng hòa Liên bang
Đức
Quan niệm về công chức ở Cộng hòa Liên bang Đức khá rộng: Công chức
là những nhân viên làm việc trong các cơ quan, tổ chức văn hóa, nghệ thuật, giáo
dục và nghiên cứu khoa học quốc gia, nhân viên công tác trong các doanh nghiệp
công ích do Nhà nước quản lý, các nhân viên, các quan chức làm việc trong các cơ
quan chính phủ, các giáo sư đại học, giáo viên trung học, tiểu học, bác sĩ, hộ lý
bệnh viện, nhân viên lái xe lửa,…
Đội ngũ công chức được chia thành bốn cấp gồm: công chức phổ thông,
công chức sơ cấp, công chức trung cấp và công chức cao cấp.
-

Công chức phổ thông: yêu cầu thấp nhất là tốt nghiệp phổ thông trung học hoặc

-

tương đương.
Công chức sơ cấp: yêu cầu thấp nhất là tốt nghiệp phổ thông trung học khoa học
thực hành hoặc tốt nghiệp trung học có thành tích cao, đã qua lớp huấn luyện
nghiệp vụ.
-

Công chức trung cấp: phải tốt nghiệp phổ thông trung học,

trước khi bổ nhiệm đã trải qua kiến tập ba năm và kiểm tra thi tuyển chuyên
môn.
-

Công chức cao cấp: tối thiểu phải tốt nghiệp đại học. Trước khi

được bổ nhiệm thời gian kiến tập tối thiểu là hai năm và cũng phải vượt qua
kì thi đánh giá về khả năng, trình độ chuyên môn.
Ngoài ra, công chức còn được phân chia thành hai nhóm: công chức lãnh
đạo và công chức chấp hành. Công chức lãnh đạo khác công chức chấp hành ở
chỗ:
+ Công chức lãnh đạo có thể làm việc đến hết đời và không được phép
tự ý thôi việc. Đối với công chức chấp hành, phải có tiêu chuẩn hơn 15 năm
làm việc và phải đủ 49 tuổi mới được hưởng quyền không bị đuổi việc.
22


HÀNH CHÍNH SO SÁNH

+ Công chức lãnh đạo đảm nhiệm chức vụ khác nhau thì yêu cầu về
văn bằng, trình độ, bậc giáo dục và văn hóa khác nhau. Đối với công chưa
chấp hành, yêu cầu về trình độ giáo dục, văn hóa tương đối thấp.
+ Công chức lãnh đạo có thể tham gia các hội, có quyền yêu cầu trả
lương cao nhưng không được quyền bãi công. Đối với công chức chấp hành
có thể tham gia các hội như công chức lãnh đạo, có quyền đặt yêu cầu hưởng
lương cao, nếu không được đáp ứng thì có quyền bãi công. Song các cuộc
bão công đó chỉ được mang tính chất kinh tế.

3. Cơ quan quản lý công chức
- Bộ Nội vụ là cơ quan quyền lực quả lý công việc công chức của Đức.
Chức năng chủ yếu của Bộ Nội vụ là soạn thảo luật cơ bản về chế độ công chức và
những văn bản pháp quy cụ thể như Luật Công chức Liên bang, Luật Trừng phạt,
Luật Tiền lương; giám sát, đôn đốc hoạt động của Hội đồng Nhân sự Liên bang và
quan chức kiểm sát kỷ luật, với quyền lực rất lớn.
- Hội đồng Nhân sự Liên bang là cơ quan chủ quản về công chức. Chức
năng chủ yếu của Hội đồng là cùng với cơ quan liên quan đặt ra những quy định
chung về Luật Công chức, những quy tắc về giáo dục; xét thi và đào tạo công
chức; nêu kiến nghị về việc sửa đổi Luật Công chức; chấp hành việc sửa đổi Luật
Công chức; chấp hành những việc Chính phủ Liên bang giao; xem xét và quyết
định cuối cùng việc tuyển dụng, bổ nhiệm, đề bạt, điều động, lương bổng đối với
công chức Liên bang, tham dự giải quyết những vấn đề cụ thể về hành chính nhân
sự. Hội đồng Nhân sự Liên bang hoạt động độc lập và tự chịu trách nhiệm trong
phạm vi pháp luật quy định.

4.Tuyển dụng công chức
Cộng hòa Liên bang Đức, áp dụng nguyên tắc thống nhất là mọi công chức
nhất thiết phải qua thi tuyển chọn người ưu tú để bổ nhiệm.
23

HÀNH CHÍNH SO SÁNH
Việc tuyển chọn công chức được tiến hành theo nguyên tắc thành tích, tiêu
chuẩn duy nhất để tuyển chọn là khả năng, năng lực và thành tích chuyên môn.
Tuổi tối đa để được tuyển dụng là 32 tuổi. Công chức được tuyển dụng
không phải để làm một công việc nhất định ở một vị trí duy nhất mà được tiếp
nhận vào nền công vụ để sử dụng trong cả một ngạch, có thể đảm nhận nhiều
nhiệm vụ công tác khác nhau.
Trong tuyển dụng ở Đức ít sử dụng hình thức thi lý thuyết, vì họ cho rằng
các ứng cử viên đã có đủ bằng cấp chuyên môn chứng minh khả năng chuyên môn
của họ. Vì vậy, ở Đức không chú trọng kiểm tra chuyên môn mà kiểm tra ngoài
chuyên môn như cách ứng xử, khả năng giao tiếp, các khả năng về tâm lý. Công vụ
Đức rất coi trọng việc tuyển dụng cán bộ lãnh đạo xuất phát từ quan niệm “nhân
viên kém chỉ ảnh hưởng đến công viêc của anh ta hoặc của một số người, còn lãnh
đạo kém thì ảnh hưởng cả cơ quan’’, nên người Đức thường nói “ thà chưa có
người còn hơn chọn nhầm người’’.

5. Sử dụng công chức
Về số lượng và phân bổ công chức:
+ Nhân sự bang chiếm 47%, công chức 38% và nhân viên 15% tổng số
nhân sự công.
+ Khoảng 3,7 triệu người được tuyển dụng ở các cấp Trung ương, vùng
và chính quyền địa phương (Liên bang: 0,47 triệu, Bang: 1,9 triệu, địa phương và
các Hiệp hội thành lập cho các mục đích đặc biệt: 1,3 triệu, số người tuyển dụng
gián tiếp để cung ứng dịch vụ công khoảng: 779,000.
Giai đoạn 1989 - 2000, tỷ lệ nhân sự bang tăng từ 40% lên 47% do việc
tăng chức năng và dịch vụ của chính quyền địa phương. Tuy nhiên, từ khi đất nước
thống nhất, số lượng nhân sự công giảm từ khoảng 6,7 triệu năm 1991 xuống thấp
24

HÀNH CHÍNH SO SÁNH
hơn 4,5 triệu năm 2007. Công tác quản lý nguồn nhân lực và việc tuyển dụng công
được phân cấp rõ ràng, các Bộ chịu trách nhiệm trong việc tuyển dụng, đào tạo và
quản lý nhân sự của mình một cách độc lập.
Về ngạch, bậc nhân sự công, bao gồm:
Các bậc thấp từ A2 - A6 (không phổ biến).
Các bậc trung từ A6 - A9 + AZ, các bậc cao từ A9 - A13, trong đó: các bậc
cảnh sát cao cấp từ A9 - A13, công vụ cao cấp từ A13 - A16 (công chức), B1 - B11
(Quốc vụ khanh là công chức), nhóm không là công chức: 11/3 x B11 (Bộ trưởng
liên bang), 12/3 x B11 (Thủ tướng liên bang), 15/6 x B11 (Tổng thống liên bang),
W1 (Giáo sư đại học) - W3 (Hiệu trưởng hay Viện trưởng), C1 - C4 (Giáo viên),
R1 - R10 (không là công chức).

6. Đào tạo công chức
Cộng hòa Liên bang Đức coi việc đào tạo, bồi dưỡng công chức, viên chức
là rất cần thiết. Đối với công chức sơ cấp được bồi dưỡng 6 tháng, đối với công
chức trung cấp thì đào tạo 2 năm, đối với công chức cao cấp thì đào tạo 3 năm.
Công tác bồi dưỡng công chức ở Đức được phân cấp cho các cơ sở đào
tạo. Bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo do Học viện đào tạo thuộc Liên đoàn Công chức
Liên bang đảm nhận; bồi dưỡng cán bộ quản lý cấp phòng do các trường của bang
thực hiện. Ngoài những chương trình chung của các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng, còn
có các chương trình bồi dưỡng nghiệp vụ do các cơ quan xây dựng và thực hiện
nhằm nâng cao năng lực thực hiện cho đội ngũ nhân viên của cơ quan mình.
Việc tổ chức hệ thống cơ sở đào tạo, bồi dưỡng công chức tại Cộng hoà
liên Bang Đức chủ yếu được tổ chức ở 2 cấp: Cấp liên Bang và cấp Bang.
a. Ở cấp liên Bang:
25