Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học

Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học

ĐỀ TÀI:
Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học
I. PHÂN MỞ ĐẦU:
I.1. Lý do chọn đề tài:
Sống trong xã hội con người luôn phải giao tiếp phải sử dụng vốn từ để biểu
đạt với những người xung quanh vốn từ của cá nhân phát triển thì ngôn ngữ phát
triển từ đó phương tiện giao tiếp quan trọng nhất là văn học mà loại người tồn tại
và phát triển. Trong cuộc sống chúng ta từ ngàn xưa đến nay những lời ca, câu thơ,
câu chuyện của bà, của mẹ,…luôn in sâu trong mỗi chúng ta. Những câu chuyện
được nghe luôn cho chúng ta trí tưởng tượng và đúc kết lại là những bài học kinh
nghiêm để đời. Sinh thời Bác Hồ kính yêu của chúng ta rất quan tâm đến văn học,
Bác sáng tác rất nhiều tác phẩm văn học trong đó có các tác phẩm dành cho thiếu
nhi. Ngoài những văn từ, lời ca hay, thông qua tác phẩm văn học Bác còn nhắn
nhủ, giáo dục các cháu những điều hay lẽ phải.
Đúng như vậy, trẻ ở tuổi mầm non thật đáng yêu, tâm hồn trẻ thơ ngây, hồn
nhiên như tờ giấy trắng. Thông qua hoạt động dạy và học dưới hình thức như tạo
hình, hoạt động với đồ vật, môi trường xung quanh… sẽ giúp trẻ phát triển trí tuệ,
óc sáng tạo, nhân cách con người “làm quen văn học” là một hoạt động không thể
thiếu được đối với trẻ ở lứa tuổi mầm non, vì thông qua các hoạt động làm quen
với các tác phẩm văn học là loại hình nghệ thuật, đặc sắc, nghệ thuật nghành từ
không thể thiếu được trong đời sống con người. Đặc biệt nó rất gần gũi với trẻ thơ,
từ buổi đầu thơ ấu trẻ đã sống tran hòa trong không khí lời ru “ầu ơ” đầy yêu

Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

1


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học

thương tận tình của mẹ, bà… và đó cũng là cánh cửa mở ra chân trời nhận thức cho
trẻ.
Chính vì vậy dạy tiếng mẹ đẻ cho trẻ tuổi Mầm non có một ý nghĩa đặc biệt
quan trọng. Ngôn ngữ của trẻ phát triển tốt sẽ giúp trẻ nhận thức và giao tiếp tốt
góp phần quan trọng vào việc hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ. Việc phát
triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ trong giao tiếp sẽ giúp trẻ dễ dàng tiếp cận với các
môn khoa học khác như: Môi trường xung quanh, làm quen với toán, âm nhạc, tạo
hình…mà điều tôi muốn nói ở đây đặc biệt là thông qua bộ môn làm quen văn học.
Qua việc cho trẻ làm quen văn học chính là hình thành ở trẻ những tình cảm
đạo đức tốt đẹp, những cảm xúc thẫm mỹ, phát triển trí tưởng tượng như: Lòng yêu
thiên nhiên ở quả, cây hoa lá, lòng kính trọng yêu thương gần gũi và giúp đỡ
những người thân xung quanh trẻ như ông bà, bố mẹ, cô giáo, anh chị em. Thông
qua hoạt động này trẻ làm tái tạo và sáng tạo thêm những tình tiết của tác phẩm
một cách hồn nhiên phù hợp với nội dung của tác phẩm. Thông qua sự hiểu biết, trí
tưởng tượng của trẻ. Đồng thời trẻ đọc thuộc thơ, kể lại chuyện được. Chính vì thế
để đạt được mục đích của môn học: làm quen với văn học bản thân tôi đã nghiên
cứu suy nghĩ, tìm ra một số biện pháp để giảng dạy tốt môn làm quen văn học.
I.2. Mục tiêu nhiệm vụ của đề tài:
Mục tiêu:
Góp phần hình thành nhân cách và phát triển trí tuệ cho trẻ Mầm non
Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ là phát triển khả năng nghe, hiểu ngôn
ngữ, khả năng trình bày có logic, có trình tự, chính xác và có hình ảnh một nội
dung nhất định.
Thông qua tác phẩm văn học, trẻ nhận ra được cái đẹp, phẩm chất cao quý
của con người, đặc biệt là tình yêu đối với ngôn ngữ nghệ thuật.
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

2

Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
Làm quen văn học còn giúp trẻ mở rộng nhận thức, phát triển trí tuệ, giáo
dục đạo đức, thẩm mĩ, phát triển ngôn ngữ, tạo hứng thú đọc sách, kỉ năng đọc và
kể tác phẩm cho trẻ.
Nhiệm vụ của đề tài:
Giáo dục chuẩn mực ngữ âm tiếng việt:
+ Luyện cho trẻ âm thanh ngôn ngữ: Trong việc lời nói của trẻ thì cơ quan
phân tích thị giác vô cùng quan trọng. Đó là cửa ngõ âm thanh của ngôn ngữ.
+ Dạy trẻ phát âm đúng các âm vị, trong kết hợp âm tiết- từ. Câu theo chuẩn
mực âm thanh tiếng Việt
+ Trẻ học điều chỉnh hơi thở ngôn ngữ để tạo nên sự hợp lý của âm thanh
ngôn ngữ về cường độ nhịp độ, tốc độ của lời nói. Sửa các lỗi phát âm của trẻ.
Diễn đạt trọn vẹn ý:
+ Xác định nội dung cần nói giúp cho lời nói của trẻ có nội dung thông báo
ngắn gọn, rõ ràng.
+ Xác định sự việc chính trong nhiều sự việc, xác định đặc điểm nổi bật cơ
bản trong nhiều đặc điểm của con vật, của cây, của bức tranh, nội dung chính trong
phát triển văn học.
VD: Quả cam: Tả hình dáng bên ngoài, đặc điểm của vỏ, nhiều múi bên
trong và vị của cam
+ Sắp xếp nội dung đã lựa chọn giúp cho lời nói của trẻ được đầy đủ, hợp lí
và có tính logic.
VD: Từ ngoài vào trong, từ trên xuống dưới, từ trái sang phải…
Trẻ tuổi mẫu giáo chưa có khả năng lựa chọn nội dung diễn đạt vì vậy cần
phải hướng dẫn để giúp trẻ.
Lựa chọn vốn từ:

Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

3

Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
+ Sau khi đã lựa chọn nội dung trẻ cần lựa chọn từ để diễn tả chính xác nội
dung mình cần thông báo. Chọn từ giúp cho lời nói của trẻ rõ ràng, chính xác và
mang sắc thái biểu cảm.
+ Giáo viên cần hướng dẫn và làm mẫu cho trẻ bắt chước, đặc biệt là việc
chọn từ mang sắc thái từ chủ yếu được dùng thông qua việc cho trẻ làm quen với
các tác phẩm văn học.
VD: Câu truyện: Cô bé quàng khăn đỏ. Cô bé quàng khăn đỏ nói với chó sói
về nhà của bà mình thì chó sói vội vàng chạy ngay đến nhà bà ngay. Cô cho trẻ
làm quen từ “vội vàng” bằng cách giải thích từ khó, cho trẻ lặp lại, thể hiện bằng
hành động, hướng dẫn cháu đặt câu.
Sắp xếp cấu trúc lời nói:
+ Sự liên kết các câu nói lại với nhau tạo thành chuỗi lời nói nhằm diễn tả
trọn vẹn một ý, một nội dung nào đó để giúp người nghe hiểu được. Đây là sự sản
xuất toàn bộ nội dung thông báo một cách có logic.
+ Để diễn tả một ý, một nội dung ngắn gọn nào đó thì việc sắp xếp cấu trúc
lời nói là đơn giản đối với trẻ.
+ Nhưng nếu yêu cầu trẻ kể lại truyện hay tự sáng tác miêu tả những hiện
tượng sự kiện xảy ra trong đời sống thì trẻ gặp khó khăn cần phải luyện tập dần
dần.
Diễn đạt nội dung nói: Khi trẻ diễn đạt phải ngừng nghỉ ngắt giọng đúng, để
giọng nói của trẻ không ê a ậm ừ. Luyện cho trẻ tác phong khi nói thoải mái, tự
nhiên, khi nói nhìn vào mặt người nói.
Phát triển lời nói mạch lạc:
+ Đơn vị ngôn ngữ để giao tiếp không phải là một câu mà là một ngôn bản.
Vì thế sự mạch lạc của lời nói rất cần thiết. Nó được phát triển ngay từ khi
bắt đầu học nói.
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

4


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
Nhiệm vụ phát triển ngôn ngữ mạch lạc được thực hiện ở mọi lúc mọi nơi
trong sinh hoạt hằng ngày của trẻ. Tiếp tục dạy trẻ biết nghe - hiểu - trả lời câu hỏi
của người lớn. Biết trò chuyện với những người xung quanh. Dạy trẻ kể truyện về
đồ chơi, đồ vật theo tranh, kể lại các tác phẩm văn học, kể có trình tự, diễn cảm.
I.3. Đối tượng nghiên cứu:

Đối tượng: 33 trẻ lớp lá 1 do tôi phụ trách.
Cơ sở nghiên cứu: Trường MN Cư Pang
I.4. Phạm vi nghiên cứu:
Nghiên cứu “Phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ thông qua bộ môn làm quen
văn học” cho trẻ 5- 6 tuổi
I.5. Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp đọc và nghiên cứu tài liệu, qua mạng internet, học hỏi bạn bè
có liên quan đến đề tài nghiên cứu để xây dựng cơ sở lý luận của việc phát triển
ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ thông qua bộ môn làm quen văn học.

Phương pháp quan sát hoạt động của trẻ
Nhóm phương pháp trực quan:
Làm, mua sắm, sưu tầm đủ đồ dùng, đồ chơi phong phú hấp dẫn với trẻ và
đảm bảo tính khoa học như: Tranh, con rối, vật thật ….
Nhóm phương pháp dùng lời: Kể và đọc truyện là phương pháp chủ yếu
giúp trẻ làm quen với văn học.
+ Đàm thoại là sự giao tiếp bằng ngôn ngữ giữa cô giáo và các em. Mục đích
của đàm thoại là cũng cố và hệ thống hóa bằng công cụ ngôn ngữ tất cả những gì
trẻ thu lượm được.

+ Cô sử dụng lời nói mẫu, giảng giải, chỉ dẫn, nhắc nhỡ, đánh giá nhận xét
lời nói của trẻ, sử dụng câu hỏi nhằm phát huy tính tích cực của trẻ trong việc phát
triển ngôn ngữ.
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

5


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
Nhóm phương pháp thực hành: Dạy lời nói cho trẻ là dạy hoạt động ngôn
ngữ. Có nghĩa là trẻ phải trực tiếp tham gia vào hoạt động giao tiếp, sử dụng lời
nói của mình. Cô đưa ra những bài luyện tập cho trẻ kể chuyện, đọc thơ và khảo
sát đầu năm đạt kết quả như sau:
Stt
1
2
3
4
5
6
7

Nội dung
Nhớ tên tác phẩm
Hiểu nội dung tác phẩm
Trả lời câu hỏi của cô
Thể hiện được giọng điệu
Nhập vai đón vai nhân vật
Biết kể chuyện sáng tạo
Thuộc thơ, đọc diễn cảm

II. PHẦN NỘI DUNG:

Số trẻ đạt
22/33
17/33
20/33
10/33
8/33
5/33
15/33

Tỉ lệ%

Số trẻ

Tỉ lệ %

60%
51%
60%
30%
24 %
15%
45%

chưa đạt
11/33
16/33
13/33
23/33

25/33
28/33
18/33

40%
49%
40%
70%
76%
85%
55%

II.1. Cơ sở lí luận để thực hiện đề tài:
Dựa vào đặc điểm phát triển tâm lý trẻ 5- 6 tuổi
Dựa vào yêu cầu và kết quả mông đợi của chương trình khung
Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi
Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên năm 20013 gồm 44 môdul trong đó căn cứ
môdul 3
Văn học là môn rất quan trọng đối với trẻ Mầm non, là phương tiện phát
triển ngôn ngữ cho trẻ có đủ vốn từ để nói năng lưu loát, diễn đạt gãy gọn biết sữ
dụng từ đúng lúc, đúng chỗ, không những thế mà việc dạy trẻ làm quen với những
từ ngữ nghệ thuật như từ tượng hình, từ tượng thanh giúp trẻ phát triển trí tưởng
tượng, óc quan sát, khả năng tư duy độc lập trong suy nghĩ.
Thông qua nội dung các tác phẩm giáo dục trẻ biết yêu quý người hiền lành,
biết ơn và kính yêu ông bà, bố mẹ, anh chị, bạn bè, biết nhường nhịn em nhỏ.
Trong mỗi tác phẩm văn học, thế giới mới của cuộc sống thực tại bao gồm
thiên nhiên, xã hội, con người được diển tả, biểu đạt, truyền đạt trong những hình
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

6

Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
thức đa dạng độc đáo. Văn học nói về thế giới loài vật, cỏ cây, hoa lá, mọi hiện
tượng thiên nhiên, vủ trụ mà trẻ nhìn thấy được, cũng nói về những gì gần gũi
trong môi trường sống của trẻ như làng quê, cánh đồng, dòng sông, phiên chợ, lớp
học, khu phố,…
Tác phẩm văn học là một chỉnh thể nghệ thuật, cần giúp trẻ nhận biết các
mối quan hệ biểu hiện giữa hoàn cảnh, trạng thái, tình huống và nhân vật; giữa lời
kể, lời thuật, lời bạch trữ tình và ngôn ngữ nhân vật, giữa không khí, âm sắc, giọng
điệu chung của tác phẩm văn học và hành động văn học. Chưa yêu cầu trẻ phải nhớ
hết mối quan hệ phức tạp và chưa đòi hỏi trẻ phân biệt quan hệ chính phụ trong
truyện mà chỉ nhằm giúp trẻ nhận ra tính liên tục của cốt truyện trong các mối liên
quan đến nhân vật trung tâm của tác phẩm.
Khi cho trẻ làm quen với tác phẩn văn học góp phần mở rộng nhận thức,
phát triển trí tuệ, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ, phát triển ngôn ngữ, phát
triển ở trẻ hứng thú “đọc sách” kỷ năng đọc và kể tác phẩm
II.2. Thực trạng:
a. Thuận lợi, khó khăn:
* Thuận lợi:
Được sự quan tâm giúp đỡ của ban giám hiệu về chuyên môn xây dựng phương
pháp đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục theo chương trình Mầm non mới,
tạo mọi điều kiện giúp tôi thực hiện tốt chương trình Mầm non mới.
Phụ huynh quan tâm đến con em mình, nhiệt tình ủng hộ cùng tôi trong việc
dạy dỗ các cháu và thường xuyên ủng hộ những nguyên vật liệu để làm đồ dùng
dạy học và vui chơi cho các cháu.
Học sinh cùng một độ tuổi.
* Khó khăn:

Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

7


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
Do trình độ nhận thức không đồng đều, gần 70% trẻ lớp tôi là người kinh và
là người gốc Thái Bình, còn lại là con em dân tộc thiểu số lần đầu đến lớp, do đó
gặp rất nhiều khó khăn. Một số trẻ vẫn mắc lỗi nói ngọng như: l- n, s-x, tr- ch, d- r.
Vấn đề này nhiêu khi là do ngôn ngữ địa phương, còn việc nói kéo dài hay phát âm
chưa chuẩn một từ khó trẻ 5-6 tuổi đã cải thiện hơn nhưng vẫn còn.
40 % khả năng chú ý của trẻ còn yếu, không đều, không ổn định, vì vậy nên
trẻ chưa chú ý đều đến các thành phần trong câu, trong từ. Vì vậy những âm điệu
được đọc lướt, những từ không nhấn mạnh trong câu trẻ dễ bỏ qua, không chú ý.
Trí nhớ của trẻ còn hạn chế, trẻ chưa biết hết khối lượng các âm tiếp thu
cũng như trật tự các từ trong câu. Vì thế trẻ bỏ bớt từ, bớt âm khi nói.
70% kinh nghiệm sống của trẻ còn nghèo nàn, nhận thức hạn chế dẫn đến
tình trạng trẻ dùng từ không chính xác, câu lủng củng.
Với những khó khăn như thế tôi phải dần dần khắc phục, sửa đổi và hướng
dẫn trẻ phát triển ngôn ngữ một cách đúng đắn nhất qua giao tiếp và tập cho trẻ
làm quen văn học.
b. Thành công, hạn chế:
* Thành công:
Trẻ kể lại truyện, đọc thơ diễn cảm: Trẻ tái hiện lại một cách mạch lạc, diễn
cảm tác phẩm văn học mà trẻ đã được nghe. Trẻ sử dụng nội dung, hình thức ngôn
ngữ đã có sẵn của các tác giả và của giáo viên. Tuy nghiên yêu cầu trẻ không học
thuộc lòng bài thơ, câu chuyện.
Chơi đóng vai theo chủ đề: Khi chơi đóng vai theo chủ đề, trẻ phải tham gia
vào cuộc nói chuyện với bạn để phân vai, trao đổi với nhau trong khi chơi, trẻ bắt
chước các nhân vật mà trẻ đóng vai, làm cho ngôn ngữ đối thoại của trẻ thêm
phong phú và đa dạng.

* Hạn chế:
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

8


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
Song việc dạy trẻ đóng kịch còn còn có nhiều hạn chế chưa sáng tạo trong
việc chuyển thể từ chuyện kể sang kịch bản sân khấu, không tạo ra được tính kịch sự kiện - sự biến, lời thoại còn dài dòng khó hiểu, Bản thân còn nặng trong việc
dẫn chuyện làm cho kịch bản trở nên rời rạc - kém hấp dẫn.
c. Mặt mạnh, mặt yếu:
* Mặt mạnh:
Làm quen với tác phẩm văn học chỉ ra mức độ, giới hạn, yêu cầu của việc
cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học qua nghệ thuật đọc và kể truyện của cô giáo.
Hoạt động này nhằm dẫn dắt, hướng dẫn trẻ cảm nhận những giá trị nội dung, nghệ
thuật phong phú trong tác phẩm, khơi gợi ở trẻ sự rung động, hứng thú dối với văn
học, có ấn tượng về những hình tượng nghệ thuật, cái hay cái đẹp của tác phẩm và
thể hiện sự cảm nhận đó qua các hoạt động mang tính chất văn học nghệ thuật như
kể truyện, chơi trò chơi đóng kịch; Cao hơn là tiến tới sáng tạo ra những câu truyện
theo tưởng tượng của mình, góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách
trẻ.
* Mặt yếu:
Do giáo viên chúng tôi đứng lớp cả ngày nên thời gian đầu tư cho đồ dùng
tranh ảnh và những ý tưởng phục vụ cho môn làm quen văn học còn nhiều hạn chế
d. Nguyên nhân và yếu tố tác động
Khả năng cảm nhận các tác phẩm văn thơ còn hạn chế, giọng đọc và cách
phối hợp ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ, minh họa chưa bộc lộ cảm xúc hấp dẫn cuốn hút
trẻ, phương pháp lồng ghép tích hợp chưa linh hoạt sáng tạo kết quả trên trẻ chưa
cao, trẻ chưa thực sự say mê, hào hứng, sử dụng đồ dùng dạy học chưa có khoa
học, dẫn đến giờ học trẻ ít tập trung chú ý hiệu quả trên tiết học chưa cao.

Hầu hết các vở kịch còn thiếu các yếu tố phụ trợ như: Âm thanh, cảnh trí,
trang phục… làm cho hoạt động đóng kịch không thu hút được sự chú ý của trẻ.
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

9


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
Giáo viên tích cực giao lưu với phụ huynh vào giờ đón, trả trẻ: động viên
phụ huynh dành thời gian kể truyện, đọc truyện cho cháu nghe trước khi đi ngủ,
lắng nghe trò chuyện với con giúp con phát triển ngôn ngữ mạch lạc. Từ đó nhận
ra sự phát triển ngôn ngữ, tình cảm của trẻ như thế nào theo từng tháng. Vận động
phụ huynh đóng góp đồ dùng học tập phù hợp với chủ đề.
e. Phân tích đánh giá các vấn đề về thực trạng:
* Thuận lợi:
Tác phẩm văn học thể hiện hiện thực cuộc sống bằng hình tượng nghệ thuật.
Bằng sức mạnh của tính hình tượng, sự biểu cảm của ngôn ngữ, những hình tượng
con người, con vật, bức tranh thiên nhiên được vẽ nên bằng ngôn ngữ đã tác động
mạnh mẽ đến trẻ em, cô giáo ở trường Mầm non sẽ hướng trẻ vào những vẽ đẹp
nội dung và nghệ thuật tác phẩm, gây ấn tượng đầu tiên cho trẻ về hình tượng nghệ
thuật được xây dựng bằng ngôn ngữ dân tộc.
Trẻ em nói chung và đặc biệt trẻ 2 tuổi rất thích những tác phẩm vui nhộn,
dễ chán những bài văn buồn và gây sự sợ hãi. Tuy nhiên phản ứng của trẻ trước
những cảnh hoặc chi tiết chứa đựng sự căng thẳng phụ thuộc vào cả cách thể hiện
của người lớn khi đọc, kể tác phẩm.Trẻ 3-4 tuổi trong khi nghe kể những câu
chuyện có tính hài hước đã biểu hiện hành động điệu bộ cho thấy chúng hiểu
không chỉ nội dung mà cả sự bất bình thường của những tình tiết có tính hài hước
của tác phẩm. Qua quan sát, người ta nhận thấy trẻ ở độ tuổi này rất thích xem
chèo và chúng khoái trí cười theo khi xuất hiện những nói hóm hỉnh, sâu sắc của
các nhân vật hề. Đối với trẻ ở tuổi mẩu giáo nhỡ (4-5 tuổi), giáo viên cần chọn và

đọc cho trẻ những tác phẩm có nội dung và hình thức nghệ thuật phức tạp hơn.
Trên cơ sở những gì trẻ tiếp thu được ở giai đoạn trước, ở chúng sẽ tạo ra khả năng
xâm nhập sâu hơn vào nội dung tác phẩm khiến chúng xác định thái độ đối với các
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

10


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
nhân vật, sự kiện phản ánh trong tác phẩm. Đối với trẻ mẫu giáo (5-6 tuổi), ở giai
đoạn này, cảm nhận thẫm mĩ đã có một bước phát triển trong tiếp nhận văn học. Sự
tiếp nhận tác phẩm đầy đủ hoàn thiện hơn, biểu hiện trước tiên là sự hiểu biết
những câu chuyện cổ tích, bài thơ, những đoạn văn xuôi hay và và sự làm giàu tình
cảm qua quá trình tích lũy hình tượng nghệ thuật.
Đối với trẻ mẫu giáo lớn thì sự quan tâm tới tác phẩm văn học sẽ giúp trẻ
hiểu được nội dung tác phẩm, các nhân vật trong tác phẩm trở nên gần gũi dễ hiểu
hơn. Sự cảm thông với nhân vật, sự lo lắng cho số phận của nhân vật của trẻ đã
mang đặc điểm cá tính hơn. Sự hồi hộp, lo lắng này của trẻ em đã nếm trải ngay cả
trong sự kiện đời sống hàng ngày.
Làm quen với tác phẩm văn học còn bao hàm công việc cô giáo tổ chức để
trẻ hứng thú bước vào hoạt động văn học nghệ thuật một cách tự nhiên như đọc thơ
diễn cãm, kể lại truyện một cách sáng tạo, hóa thân vào các vai diễn trong trò chơi
đóng kịch…Để trẻ trở thành một cách chủ thể hoạt động văn học nghệ thuật một
cách tích cực, sáng tạo.
Bản chất giàu xúc cảm và tình cảm là nét tâm lý nổi bật của trẻ thơ khiến trẻ
nhanh tróng bộc lộ cảm xúc, tình cảm khi nghe đọc và nhận thấy sự thể hiện của cô
giáo. Chẳng hạn khi cô giáo tổ chức cho trẻ chơi trò chơi đóng kịch tác phẩm “chú
Dê đen” trẻ rất thích nhân vật chú Dê đen và hứng thú ghi nhớ đó là bởi trẻ tiếp
nhận ngây thơ, không phân biệt thế giới nghệ thuật trong tác phẩm và hiện thực đời
sống. Tiếp nhận văn học của trẻ em ít bị ràng buộc bởi lí trí và chứa đựng tưởng

tượng mạnh mẽ. Ở trẻ em, tưởng tượng về cái có thật. Do vậy trẻ em rất dễ dễ bị
cuốn hút bởi những hình tượng hoang đường kì vĩ, tác động mạnh vào trí tưởng
tượng của các em như: phép màu kì lạ của “Quả Bầu tiên”…, Như vậy trí tưởng
tượng phát triển sớm ở trẻ mẫu giáo là một thứ của trời cho, có tính chất tiên nhiên,
là tiền đề để cô giáo thực hiện tốt
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

11


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
* Khó Khăn:
Bản thân tôi đã thực sự có nhiều đầu tư vào việc nâng cao các phương
pháp, hình thức cho trẻ LQTPVH đã chú trọng nhiều đến việc đọc, kể diễn cảm và
dạy trẻ kể lại chuyện, kể sáng tạo dưới nhiều hình thức đa dạng và phong phú.
Song việc dạy trẻ đóng kịch còn còn có nhiều hạn chế.
Chưa có khả năng chuyển thể từ chuyện kể sang kịch bản sân khấu, không
tạo ra được tính kịch - sự kiện - sự biến, lời thoại còn dài dòng khó hiểu, còn nặng
nề trong việc dẫn chuyện làm cho kịch bản trở nên rời rạc - kém hấp dẫn.
Bên cạnh đó khả năng cảm nhận các tác phẩm văn thơ chuyện còn hạn chế
giọng đọc và cách phối hợp ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ, minh họa chưa bộc lộ cảm
xúc hấp dẫn cuốn hút trẻ, phương pháp lồng ghép tích hợp chưa linh hoạt sáng tạo
kết quả trên trẻ chưa cao, trẻ chưa thực sự say mê, hào hứng, sử dụng đồ dùng dạy
học chưa có khoa học, dẫn đến giờ học trẻ ít tập trung chú ý hiệu quả trên tiết học
chưa cao
3. Giải pháp, biện pháp cụ thể:
a. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn
học:
Văn học là phương tiện hiệu quả mạnh mẽ không chỉ đối với việc giáo dục
trí tuệ, đạo đức, thẩm mĩ mà nó còn ảnh hưởng vô cùng to lớn đến sự phát triển

ngôn ngữ của trẻ. Nhà văn M.Goócki định nghĩa “Văn học là nghệ thuật ngôn từ”
chính là đã chỉ rõ ngôn từ là chất liệu xây dựng lên hình tượng văn học.
Tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lí của trẻ:
* Đặc điểm phát âm: Nói chung trẻ đã phát âm tốt hơn, rõ, ít ê a, ậm ừ , Khả
năng sử dụng từ khái quát của trẻ rất rõ ràng
* Đặc điểm vốn từ: Vồn từ của trẻ lên tới hơn 3.000 từ. Trẻ đã sử dụng chính
xác các từ chỉ tính chất không gian
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

12


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
* Đặc điểm ngữ pháp: Câu trẻ dùng đã chính xác và dài hơn. Trẻ nói đủ 2
thành phần nhiều khi còn mở rộng trạng ngữ, bổ ngữ
VD: Con / đi học / ở trường Mầm Non Cư Pang
CN / VN

/ BN

Trẻ có khả năng kể lại chuyện và kể chuyện có trình tự logic.
b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp giúp trẻ phát triển
ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn làm quen văn học:
Làm quen với văn học là môn học không thể thiếu trong trương trình chăm
sóc giáo dục trẻ. Vì vậy việc nâng cao chất lượng dạy trẻ làm quen với tác phẩm
văn học là vấn đề quan trọng trong đổi mới hình thức tổ chức giáo dục Mầm non.
Thường xuyên nghiên cứu kỹ các bài soạn, soạn bài trước khi giảng dạy. Khi dạy
trẻ đọc thơ, kể chuyện giọng của cô phải chuẩn xác, diễn đạt trôi chảy phủ hợp với
từng bài, cô phát âm không ngọng. Khi dạy trẻ đọc thơ cô chú ý nghe trẻ đọc và
phát hiện ra trẻ nói ngọng, đọc sai để sửa cho trẻ như cô đọc lại để cho trẻ đọc theo

nhiều lần và động viên trẻ “Con đọc gần giỏi rồi”. Thi đua giữa các tổ với nhau để
phát hiện tổ nào đọc tốt hơn để dẫn đến nhiều trẻ đọc tốt. Dạy trẻ nói đủ câu, cô nói
trước và cho trẻ nhắc lại nhiều lần hoặc cho trẻ khác giúp đỡ các bạn.
Làm quen với tác phẩm văn học chỉ ra mức độ, giới hạn, yêu cầu của việc
cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học qua nghệ thuật đọc và kể truyện của cô giáo.
Hoạt động này nhằm dẫn dắt, hướng dẫn trẻ cảm nhận những giá trị nội dung, nghệ
thuật phong phú trong tác phẩm, khơi gợi ở trẻ sự rung động, hứng thú dối với văn
học, có ấn tượng về những hình tượng nghệ thuật, cái hay cái đẹp của tác phẩm và
thể hiện sự cảm nhận đó qua các hoạt động mang tính chất văn học nghệ thuật như
kể truyện, chơi trò chơi đóng kịch; Cao hơn là tiến tới sáng tạo ra những câu truyện
theo tưởng tượng của mình, góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách
trẻ.
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

13


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
Để thu hút, lôi cuốn trẻ vào giờ học tôi lựa chọn những hình ảnh thật, đẹp và
những nhân vật ngộ nghĩnh sáng tạo đưa vào công nghệ thông tin để trẻ hòa nhập ,
hóa thân vào các nhân vật trong tác phẩm mà tôi lồng ghép được.Với từng bài dạy,
thể loại tôi đưa ra hệ thống câu hỏi đã chuẩn bị có tính lôgic, để đàm thoại với trẻ
một cách sôi nổi theo phương châm: “lấy trẻ làm trung tâm” để phát huy trí tưởng
tượng, những cảm xúc của trẻ, tình liên hệ thực tiễn, sáng tạo phù hợp với từng nội
dung của bài mà trẻ không bị áp đặt một cách gò bó.
Nội dung cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học được xác định theo hướng
tích hợp chủ đề, chủ điểm. Khi tiến hành chương trình đã đưa ra những nội dung
thực hiện:
Kể và đọc truyện cho trẻ nghe, dạy trẻ kể lại truyện, tổ chức trò chơi đóng
kịch dựa vào tác phẩm văn học qua đó giúp trẻ phát triển ngôn ngữ thông qua diễn

đạt bằng lời nói.
* Tạo môi trường học tập, rèn luyện cho trẻ:
Sự linh hoạt và phong phú của ngôn ngữ không phụ thuộc vào tuổi mà phụ
thuộc rất lớn vào môi trường xung quanh trẻ bao gồm môi trường lớp học môi
trường gia đình, môi trường xã hội ở địa phương trẻ sống.
Tôi luôn tận dụng diện tích phòng học, chú ý bố trí sắp xếp các học cụ, góc
học tập nhiều truyện tranh, ảnh hấp dẫn, đội hình để tạo môi trường học và thải mái
cho trẻ.
VD: Khi thực hiện các hoạt động làm quen văn học thể loại truyện kể mà
trọng tâm là dạy kể chuyện sáng tạo thì tôi luôn tận dụng không gian lớp học để
bày dụng cụ kể chuyện, khung sân sấu, sắp đặt tranh và các con rối sao cho trẻ dễ
sử dụng, kích thích trẻ hoạt động tích cực hơn.

Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

14


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
Tham mưu với nhà trường xây dựng các góc thiên nhiên, vườn cổ tích,
những bứt tranh trên tường về những tác phẩm văn thơ cho trẻ làm quen ở hoạt
động ngoài trời
Tổ chức tiết học nhẹ nhàng, linh hoạt:
Tôi vào bài một cách sinh động để thu hút sự chú ý của trẻ.
VD: Chủ điểm: “Những con vật bé yêu” khi dạy với chủ đề: Một số con vật
sống trong rừng. Kể chuyện: “ Dê con nhanh trí”, tôi sử dụng mô hình rối để gây
sự hứng thú cho trẻ.
Tổ chức hoạt động đa dạng dựa vào hoạt động trọng tâm.
VD: Khi trọng tâm là kể chuyện sáng tạo, tôi cho trẻ lựa chọn cáh sử dụng
trang phục, đồ dùng phù hợp với nội dung câu chuyện trẻ sẽ kể… dựa theo các

hình thức khác nhau.
* Chú ý rèn nề nếp, rèn kỹ năng và kích thích sự sáng tạo của trẻ
Trẻ biết chia nhóm kể chuyện, tạo cho trẻ cảm giác tự tin, mạnh dạn, nhanh
nhẹn và linh hoạt qua việc trẻ biểu diễn hoặc đóng kịch.
Tạo điều kiện cho trẻ tự thỏa thuận và tự chọn vai kể theo ý thích về sự sáng
tạo của trẻ. Có thể dùng lời để khuyến khích, động viên trẻ thực hiện các vai diễn
sáng tạo
* Làm quen văn học thể loại truyện kể kết hợp với các bộ môn khác:
Theo phương pháp dạy học tích hợp các bộ môn làm quen văn học có thể
lồng ghép, kết hợp với tất cả các bộ môn khác và giúp cho các bộ môn khác trở nên
sinh động hơn
Môn Toán:
Đề tài: “ Cao hơn - thấp hơn” Câu chuyện: “Cây khế”. Trẻ áp dụng được sự
so sánh đặc điểm về ngoại hình của hai anh em.

Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

15


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
Môn Âm nhạc: Đề tài: Câu truyện: “Nhổ củ cải” có thể cho trẻ hát và vận động bài
“Em yêu cây xanh”
Môn MTXQ: Đề tài: Động vật sống trong rừng, câu truyện “Dê đen”, trẻ
biết tên, đặc điểm, nơi sống của một số con vật nuôi trong rừng
* Tổ chức ôn luyện mọi lúc mọi nơi, ôn luyện thông qua lễ hội:
Ôn luyện mọi lúc mọi nơi cũng là một biện pháp giúp ổn định trẻ. Thông
qua các hoạt động tổ chức lễ hội tôi tổ chức hoạt động kể chuyện, đóng kịch theo
một chương trình biểu diễn văn nghệ mà 100% trẻ được tham gia nhằm giúp trẻ
hứng thú với bộ môn làm quen văn học thể loại truyện kể cho trẻ. Tiến hành trước

giờ học, kể chuyện cho trẻ nghe. Trước khi kể cô giao nhiệm vụ ghi nhớ đọc và kể
lại.
Đàm thoại: với trẻ về nội dung câu chuyện. Đàm thoại nhằm mục đích giúp
trẻ nhớ laị nội dung câu chuyện, giúp trẻ xây dựng dàn ý câu chuyện kể, lựa chọn
hình thức ngôn ngữ (cách dùng từ đặt câu).
Tôi dùng ngôn ngữ ngắn gọn, dễ hiểu, phù hợp với nhận thức của trẻ kể lại
nội dung tác phẩm: Cô kể diễn cảm, lời kể có các mẫu câu cần luyện cho trẻ (mới).
Mẫu truyện của cô có tác dụng chỉ cho trẻ thấy trước kết quả trẻ cần đạt được: Về
nội dung, độ dài, trình tự câu truyện.
Thời gian đầu khi chưa quen trẻ kể theo mẫu câu cô (hoặc đối với trẻ kém).
Khi trẻ đã quen cô khuyến khích trẻ kể bằng ngôn ngữ của mình.
Tôi đặc biệt lưu ý khi trẻ kể: Trẻ phải quay mặt xuống các bạn, kể với tốc độ
vừa phải, giọng rõ ràng, tư thế tự nhiên. Trong quá trình kể, trẻ đứng sai tư thế,
phát âm sai cô nên để trẻ kể xong mới sửa cho trẻ.
Khi cô gọi trẻ lên, trẻ không kể, cô nên đặt câu hỏi gợi ý để trẻ trả lời giúp
trẻ mạnh dạn, có thói quen giao tiếp tốt. Nếu trẻ quên, cô có thể nhắc hoặc đặt câu
hỏi cho trẻ nhớ.
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

16


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
Trẻ kể xong, cô nhận xét, đánh giá truyện kể của trẻ, không nên để đến cuối
giờ trẻ sẽ quên mất những ưu nhược điểm của mình hay của bạn. Cô cần nhận xét
đúng, chính xác để có tác dụng khuyến khích, động viên trẻ, nhận xét cả về nội
dung, ngôn ngữ tác phong.
VD: Lễ hội 20/ 11 trẻ kể truyện sáng tạo về thầy cô giáo, các hội thi bé kể
chuyện giỏi.
Hoạt động góc: Dạy trẻ kể truyện theo tri giác: Không ngừng phát triển ở trẻ

ngôn ngữ độc thoại, nên cho trẻ nói đúng ngữ pháp, tư thế tác phong khi nói mà
còn góp phần phát triển tốt các cơ quan cảm giác của trẻ. Bởi vì trẻ có quan sát tốt
mới kể miêu tả được chính xác.
VD: Chủ đề: Giai đình: Nấu ăn: Trẻ tự phân vai chơi của mình: Mẹ đi chợ,
nấu ăn, chăm sóc các con, ba đi làm, ông bà kể chuyện cho các cháu nghe.
Chơi đóng kịch: Tổ chức cho trẻ chơi đóng kịch là một phương pháp tốt để
phát triển ngôn ngữ đối thoại cho trẻ. Nội dung kịch được chuyển thể từ tác phẩm
văn học mà trẻ đã được làm quen. Trẻ làm quen với các mẫu câu văn học đã được
gọt giữa chọn lọc. Khi đóng trẻ cố gắng thể hiện đúng ngữ điệu, tính cách nhân vật
mà trẻ đóng, giúp cho ngôn ngữ của trẻ mang sắc thái biểu cảm rõ rệt.
Hoạt động chiều: ôn lại kiến thức đã học
VD: Chủ đề: Gia đình, câu chuyện Tích Chu.
Cháu Chí Thành đóng vai Tích Chu ( lúc đầu ham chơi, thái độ không vâng
lời), sau biết lỗi (tỏ thái độ biết nhận lỗi, giọng trầm): Bà ơi, bà ở đâu? Bà ở lại với
cháu. Cháu sẽ mang nước cho bà, bà ơi!
Cháu Mỹ Yến đóng vai bà (giọng run run, dứt khoát): Bà đi đây! Bà không
về nữa đâu!
Cháu Tường Vi đóng vai Bà Tiên (tính cách hay giúp đỡ mọi người, giọng
dịu dàng, nhỏ nhẹ): Nếu cháu muốn bà cháu trở lại thành người thì cháu phải đi lấy
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

17


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
nước suối tiên cho bà cháu uống. Đường lên suối tiên xa lắm, cháu có đi được
không?
*Thực hiện tốt công tác tuyên truyền với phụ huynh:
Làm bảng tin về chương trình dạy theo chủ đề và thay tin hàng tuần để phụ
huynh biết và phối hợp với giáo viên rèn luyện thêm cho trẻ ở nhà.

Vận động phụ huynh hỗ trợ vật liệu mở: Thùng giấy, sách báo cũ, chai nhựa,
quần áo cũ, dụng cụ hóa trang.
Phối hợp với phụ huynh luyện tập cho trẻ đón kịch những ngày lễ hội
c. Điều kiện để thực hiện giải pháp, biện pháp.
* Xây dựng kế hoạch:
Tôi xây dựng kế hoạch phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ theo từng tuần, tháng,
quý xuyên suốt trong một năm học:
Tháng 9 + 10: Tôi chú ý chọn những bài tập luyện tai nghe cho trẻ nhằm phát
triển thính giáng âm vị ( cho trẻ nghe những bài hát, những câu chuyện, những bài
đồng dao…). Tôi tạo mọi điều kiện để trẻ tập trung chú ý luyện khả năng chú ý
thính giác cho trẻ thông qua các bài tập, trò chơi (tai ai thính, ai đoán giỏi…), Cố
gắng phát âm đúng, không phát âm sai vì trẻ hay bắt chước. Sửa lỗi phát âm cho trẻ
khi phát âm sai mọi lúc mọi nơi trong các hoạt động hàng ngày.
Tháng 11 + 12: Tôi tập trung vào việc làm thế nào để tăng vốn từ cho trẻ?
Giáo viên cần nói diễn cảm, rõ ràng, giải thích nghĩa của từ khó giúp cho trẻ
nhiểu, nhớ và vận dụng được từ để đặt câu. Để đẩy mạnh sự phát triển khả năng
vận động các cơ quan phát âm cần tập cho trẻ các bài tập luyện cơ quan phát âm
thích hợp:
Có những trò chơi phát triển vốn từ cho trẻ. Ví dụ: Trò chơi đố con gì kêu,
đố ai kể được nhiều nhất, đố ai nhanh , đố ai nói giỏi, đố ai nói ngược.

Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

18


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
Tháng 1 + 2: Vẫn xuyên suốt hai nhiệm vụ ở trên nhưng tôi đào sâu vấn đề
luyện trí nhớ cho trẻ qua các bài thơ, đồng dao đặc biệt là những câu chuyện kể
đầy lôi cuốn và hấp dẫn. Gợi ý cho trẻ sử dụng những loại câu đơn giản, đủ nghĩa.

Tháng 3 +4 +5: Tôi xây dựng những trò chơi giúp trẻ nói đúng ngữ pháp,
nói mạch lạc. Ví dụ: Trẻ “ nói theo mẫu câu” Ví dụ: Cô nói: Bà biến thành chim
vì…Trẻ nói: Bà muốn bay đi tìm nước uống, hoặc vì Tích Chu ham chơi không lấy
nước cho bà…Cô lưu ý thay đổi các mẫu câu khác nhau tùy theo lứa tuổi, cho trẻ
chơi từ dễ đến khi, các mẫu câu phức tạp dần lên hoặc “đặt câu với từ”, “kể nốt
truyện”, “kể chuyện”…để củng cố kỹ năng nói đúng ngữ pháp, phát triển trí tưởng
tượng, sáng tạo của trẻ.
Một khi đã có một số lượng vốn từ phong phú trẻ sẽ tự tin kể chuyện, đóng
kịch… một cách hứng thú và tự tin nhất.
* Làm đồ dùng đồ chơi
Đến với văn học là trẻ em được biết thế giới loài vật, cây cỏ, hoa lá cùng
mọi hiện tượng thiên nhiên, vũ trụ và những gì gần gũi trong môi trường sống của
trẻ như làng quê, cánh đồng, dòng sông, phiên chợ, lớp học, khu phố,…Qua tác
phẩm văn học, trẻ bắt đầu nhận ra có một văn hóa ràng buộc con người với nhau
trong lịch sử đấu tranh cách mạng, trong tình làng nghĩa sóm.
Dựa vào từng chủ đề tôi triển khai kế hoạch làm đồ dùng đồ chơi một cách
cụ thể mỗi chủ đề đều có một bộ đồ dùng đồ chơi phục vụ cho quá trình giảng dạy
và vui chơi của trẻ. Hàng tháng tôi và các cháu đều sử dụng những vật liệu có sẵn
như giấy vụn, các lọai lá, các màu, hạt bột… để xé dán thành những cuốn tranh
truyện do trẻ tự làm bằng những hình ảnh sưu tầm được, gọi ý cho trẻ tự kể chuyện
theo trí tưởng tượng của trẻ.

Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

19


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
Tôi tận dụng tất cả những nguyên vật liệu có thể sử dụng làm đồ chơi: Sách
báo, lịch cũ, lõi giấy vệ sinh, ống lon, chai nhựa, xốp, vải vụn, cành cây khô, quần

áo cũ nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
Từ những quần áo, vải vụn, ống giấy… Tôi hướng dẫn trẻ làm các con rối
thật xinh xắn từ những câu chuyện cổ tích trẻ được học hoặc được nghe hoặc làm
các nhân vật theo sự sáng tạo của trẻ.
Khi kể chuyện tôi thường sử dụng những loại sách tranh truyện do đó việc
vẽ trang trí cũng góp phần làm cho trẻ hứng thú khi nghe, xem hoặc muốn được sử
dụng sách. Trẻ sẽ biết cách sử dụng sách và giữ gìn sách, tranh truyện hơn.
* Phối hợp với phụ huynh:
Tôi thường trao đổi, động viên phụ huynh cố gắng dành thời gian để tâm sự
với trẻ và lắng nghe trẻ nói. Khi trò chuyện với trẻ phải nói rõ ràng mạch lạc, tốc
độ vừa phải để trẻ nghe cho rõ.
Cha mẹ, người thân cố gắng phát âm đúng để trẻ bắt chước.
Khuyến khích hoặc tuyên truyền với phụ huynh cung cấp kinh nghiệm sống
cho trẻ. Tránh không nói tiếng địa phương, cần tránh cho trẻ nghe những hình thái
ngôn ngữ không chính xác.
d. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp.
Cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học nhà sư phạm cần hướng trẻ đến vẻ
đẹp mang “bản chất người” của hình tượng văn học. Vẻ đẹp của tính người trong
cá nhân đơn nhất ở văn học trẻ em có thể nhận ra từ cách cư xử tế nhị, nhân hậu
giữa đồng loại (bác gấu đen và hai chú thỏ), trong sự thành thực đối với bản thân
và người khác, trong cử chỉ biết ơn… Cần dạy trẻ nghệ thuật tự đặt mình vào chổ
đứng và tình thế của người khác như hiểu được sự cực nhọc mẹ, nỗi ưu tư của cha,
hiểu sự cô đơn nghèo khó của bạn bè, nỗi bất hạnh của con người, rồi tận tình làm

Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

20


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học

nhẹ vơi đi gánh nặng đó. Từ những vẻ đẹp nhỏ nhặt thưởng ngày trong cư xử mang
“tính người” ấy sẽ nãy sinh ra những hành động cao thượng nhân ái vì con người.
Việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học tuy mới chỉ là như vậy nhưng
nó là việc làm cao cả, có ý nghĩa lớn trong việc hình thành ở trẻ những phẩm chất
cao quý, đẹp đẽ của con người, đặc biệt là tình yêu đối với ngôn ngữ nghệ thuật.
Bản chất giàu xúc cảm và tình cảm là nét tâm lý nổi bật của trẻ thơ khiến trẻ
nhanh tróng bộc lộ cảm xúc, tình cảm khi nghe đọc và nhận thấy sự thể hiện của cô
giáo. Khả năng tự chủ, tự vệ của trẻ rất mong manh cho nên nhũng hình tượng
nghệ thuật tác động đến trẻ vô cùng mạnh mẽ. Tính dễ xúc cảm có thể làm có thể
kêu lên trước một cảnh tượng thương tâm nào đó. Hay mọi hành động của nhân
vật, hình ảnh, tiếng nói có tính hài hước đều gây được sự hứng khởi. Chẳng hạn
khi cô giáo cho trẻ làm quen với truyện “Tấm cám”, những chi tiết thể hiện tiếng
khóc của Tấm trong tác phẩm đều gây cho trẻ cảm xúc mạnh mẽ. Đó là tiếng khóc
“nức nở” khi bị Cám lừa trút sạch giỏ cá, tôm; Là tiếng “òa lên khóc” khi con bống
người bạn thân, người bạn thân thiết bị mẹ con Cám làm thịt; là tiếng khóc “tức
tưởi” lúc phải nhặt thóc với gạo, là nổi tủi thân tủi phận “Tấm bưng mặt khóc”. Trẻ
thể hiện nỗi lo lắng, thương tâm với nhân vật. Khi cô kể đến đoạn Tấm thử hài,
được về cung làm hoàng hậu, trẻ vui mừng, thốt lên phấn khởi…
Tiếp nhận của trẻ là tiếp nhận ngây thơ, triệt để.Trong tiếp nhận văn học trẻ
thường vận dụng kinh nghiệm trực tiếp và nguyên hợp, không phân biệt sự khác
nhau giữa chúng. Trẻ em không đòi hỏi lí lẽ mà đòi hỏi sự hợp lí về tình cảm trong
khuôn khổ hạn hẹp của mình. Cho nên giáo viên khi giải thích cho trẻ cần nhất
quán vá tạo dựng niếm tin. Với niếm tin ngây thơ trẻ em có tôn giáo của mình.
Chúng luôn đứng về cái thiện, chia sẽ, bênh vực những nhân vật tốt, dũng cảm và
cao cả , những nhân vật nhỏ bé yếu ớt cần được bảo vệ. Chẳng hạn khi cô giáo tổ

Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

21

Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
chức cho trẻ chơi trò chơi đóng kịch tác phẩm “Chú Dê đen” trẻ rất thích nhân vật
chú Dê đen và hứng thú ghi nhớ
đó là bởi trẻ tiếp nhận ngây thơ, không phân biệt thế giới nghệ thuật trong tác
phẩm và hiện thực đời sống.
Tiếp nhận văn học của trẻ em ít bị ràng buộc bởi lí trí và chứa đựng tưởng
tượng mạnh mẽ. Ở trẻ em, tưởng tượng về cái có thật. Do vậy trẻ em rất dễ dễ bị
cuốn hút bởi những hình tượng hoang đường kì vĩ, tác động mạnh vào trí tưởng
tượng của các em như: Hình tượng cậu bé làng gióng vươn vai bỗng lớn thành một
tráng sĩ, những chi tiết về sự hóa thân kì diệu của nhân vật,cô Tấm, phép màu kì lạ
của “Quả Bầu tiên”…, Như vậy trí tưởng tượng phát triển sớm ở trẻ Mẫu giáo là
một thứ của trời cho, có tính chất tiên nhiên, là tiền đề để cô giáo thực hiện tốt hoạt
động đọc và kể tác phẩm
e. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học.
* Qúa trình khảo nghiệm:
Văn học là hình thức cơ bản cho trẻ làm quen với ngôn ngữ. Các tác phẩm
văn học cho trẻ làm quen trong hoạt động này thường nằm trong chương trình, có
nội dung phù hợp với chủ đề đang thực hiện và đã đạt kết quả sau.
Trẻ biết rung động và yêu thích văn học có nhu cầu tham gia vào các hoạt
động văn học nghệ thuật khi tiếp xúc với tác phẩm văn học thể hiện tình cảm yêu
ghét rở ràng với nhân vật một cách tự nhiên nhẹ nhàn và sâu thấm.
Trẻ làm quen với văn học ngay từ những bài hát ru đầu tiên mà trẻ ghi nhận
qua lời ru à ơi của mẹ. Rồi trẻ được làm quen với bài thơ, câu đố, những câu
chuyện lôi cuốn các cháu vào các hoạt động tập thể, hoạt động nhận thức. Từ đó
mà trẻ được mở rộng kiến thức xung quanh, phát triển vốn từ cũng như ngôn ngữ
diễn đạt không những các cháu đọc thuộc những bài thơ, đồng dao, câu chuyện mà
còn rất hồn nhiên, mạnh dạn mê say khi biểu diễn trẻ mạnh dạn khi giao tiếp những
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

22


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
câu nói của trẻ đã khác đi rất nhiều so sánh đầu năm, trẻ đã nói trọn câu, biết dùng
từ ngoài sự tưởng tượng
* Kết quả khảo nghiệm:
Quan điểm Giáo dục trẻ theo hướng Mầm non mới giáo viên là người hướng
dẫn, tạo cơ hội cho trẻ hoạt động vui chơi tìm tòi khám phá. Trẻ hoạt động không
bị áp đặt để phát huy năng lực bản thân, được trao đổi, được nhận xét nên trẻ trở
nên năng động hơn.
Sau khi thực hiện chuyên đề LQVH bản thân tôi không ngừng phấn đấu học
tập, học hỏi kinh nghiệm đồng nghiệp. Qua các tiết học trẻ rất hứng thú tham gia
vào các hoạt động học tập, ngôn ngữ của trẻ trở nên mạch lạc hơn so với trước đây
STT
1
2
3
4
5
6
7

NỘI DUNG

Số trẻ đạt

Nhớ tên tác phẩm
Hiểu nội dung tác phẩm
Trả lời câu hỏi của cô

Thể hiện được giọng điệu
Nhập vai đón vai nhân vật
Biết kể chuyện sáng tạo
Thuộc thơ, đọc diễn cảm
* Giá trị khoa học:

33/33
31/33
32/33
28/33
25/33
24/33
32/33

Tỉ lệ %

Số trẻ

Tỉ lệ %

100%
94%
97%
85%
76%
73%
97%

chưa đạt
0/33

2/33
1/33
5/33
8/33
9/33
1/33

0%
6%
3%
15%
24%
27%
3%

Sức mạnh của tác phẩm văn học thật vô cùng to lớn. Trong quá trình cho trẻ
tiếp xúc với tác phẩm, bằng tài năng sư phạm cùng với nghệ thuật đọc và kể
chuyện văn học, cô giáo ở trường Mầm non sẽ hướng trẻ vào những vẽ đẹp nội
dung và nghệ thuật tác phẩm, gây ấn tượng đầu tiên cho trẻ về hình tượng nghệ
thuật được xây dựng bằng ngôn ngữ dân tộc.
Cần phải dạy trẻ biết lắng mình với tác phẩm văn học, hòa vào cõi mộng
mơ, trau rồi thói quen đón nhận được các hòa âm tinh tế thoáng qua, bất chợt đến
từ các nguồn sống khác, nghĩa là dạy trẻ tập trung rung động, cái rung động của
mình chứ không phải của ngưới khác.
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

23


Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học

Tác phẩm văn học thể hiện hiện thực cuộc sống bằng hình tượng nghệ thuật.
Bằng sức mạnh của tính hình tượng, sự biểu cảm của ngôn ngữ, những hình tượng
con người, con vật, bức tranh thiên nhiên được vẽ nên bằng ngôn ngữ đã tác động
mạnh mẽ đến trẻ em. Ấn tượng trẻ thu nhận được từ tác phẩm văn học khi nghe
đọc, kể tác phẩm phụ thuộc vào trình độ phát triển nhận thức thẩm mỹ của trẻ, vào
khả năng cảm nhận văn học trong sự thống nhất giữa nội dung và hình thức nghệ
thuật tác phẩm. Chúng ta đều nhận thấy rằng, trẻ mẫu giáo có khả năng cảm nhận
văn học nghệ thuật trong thể hoàn chỉnh, thống nhất giửa nội dung và hình thức tác
phẩm bằng cách nghe người lớn đọc, kể tác phẩm.
Do vậy công tác giáo dục Mầm Non phải được tiến hành một cách khoa học
có mục đích có hệ thống nhằm tạo dựng những nền tảng ban đầu vững chắc đúng
đắn cho quá trình phát triển sau này của mỗi cá nhân trẻ là chủ nhân tương lai của
xã hội. Nhận thức được điều đó tôi đã không ngừng học hỏi nghiên cứu để chăm
sóc giáo dục các cháu ở tất cả các hoạt động nhằm tạo điều kiện cho trẻ phát triển
ngôn ngữ trong giao tiếp nhằm làm quen văn học được tốt hơn, góp phần đào tạo
cho thế hệ trẻ thành những con người phát triển toàn diện
4. Kết quả:
Qua các tác phẩm văn học, trẻ bắt đầu nhận ra trong xã hội những mối quan
hệ, những tình cảm gia đình, tình bạn tình cô cháu, … Trẻ cũng dần nhận ra có một
xã hội ràng buộc con người với nhau trong lịch sử đấu tranh cách mạng, trong tình
làng nghĩa xóm. Văn học có thể cần đề cặp đến những lực lượng siêu nhiên như
thần linh, ông bụt, cô tiên, phù thủy, quỷ sứ và cả những phép màu còn tồn động
trong tâm thức dân tộc. Đây cũng là đối tượng miêu tả của văn học làm nên sự
phong phú, hấp dẫn của đời sống tinh thần.
Nhờ được nghe, tiếp xúc với một số lượng văn học, có những hiểu biết sơ
đẳng về văn học, đó là khả năng mô tả cuộc sống xung quanh phong phú, hấp dẫn
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

24

Sáng kiến kinh nghiệm về một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học
bằng những dạng thức khác nhau. Bước đầu trẻ sẽ nhận biết được sự khác nhau về
nội dung và hình thức giữa các thể loại truyện. Không những giúp trẻ cảm nhận
được cái đặc sắc của cách diễn đạt hình tượng, nhà sư phạm còn cần giúp trẻ phân
biệt được hình tượng nghệ thuật với hiện thực, hình thành một số khái niệm văn
học như: truyện, nhân vật, hình ảnh…, giúp trẻ trao đổi những điều đã được nghe
và bộc lộ những suy nghĩ của mình về tác phẩm, nhằm phát triển đời sống tinh thần
của trẻ.
III. Kết luận, kiến nghị
1. Kết luận:
Luyện cho trẻ nói mạch lạc thông qua bộ môn làm quen văn học là sự tổng
hợp toàn bộ nội dung rèn luyện ngôn ngữ. Nói mạch lạc chứng tỏ ngôn ngữ của trẻ
đã đạt yêu cầu cao về mặt biểu hiện âm thanh, từ diễn đạt, câu đúng ngữ pháp cũng
như sự mạnh dạn tự tin trong giao tiếp. Đề tài nghiên cứu naỳ sẽ làm cơ sử vững
chắc cho việc học tập của trẻ những năm tiếp theo.
Làm quen với tác phẩm văn học là một hoạt động quen thuộc ở nhà trường
Mầm non. Thuật ngữ này đã chỉ ra mức độ, giới hạn, yêu cầu của việc cho trẻ tiếp
xúc với tác phẩm văn học qua nghệ thuật đọc và kể chuyện của cô giáo. Hoạt động
này nhằm dẫn dắt, hướng dẫn trẻ cảm nhận những giá trị nội dung, nghệ thuật
phong phú trong tác phẩm văn học, khơi gợi ở trẻ sự rung động, hứng thú đối với
văn học, có ấn tượng về những hình tượng nghệ thuật, cái hay cái đẹp của tác phẩm
và thể hiện sự cảm nhận đó qua các hoạt động mang tính chất văn học nghệ thuật
như kể chuyện, chơi trò chơi đóng kịch, cao hơn nữa là tiến tới sáng tạo ra những
câu chuyện theo trí tưởng tượng của mình, góp phần hình thành và phát triển toàn
diện nhân cách trẻ.
Làm quen với một số lượng văn học đáng kể trẻ nhận biết được sự khác
nhau về nội dung và hình thức giữa các loại truyện, phân biệt được hình tượng
Hoàng Thị Thu Thuý – Trường MN Cư Pang

25